بخشی از مقاله
چکیده:
کتاب کلیله و دمنه و داستان های آن، یکی از تاثیر گذارترین آثار ادب فارسی در زمینه های اجتماعی،تربیتی، سیاسی، اخلاقی و ... می باشد. استقبال چشمگیر از داستان ها ی این کتاب و بحث و بررسی در مورد آن ها از زوایای گوناگون که در مراکز آموزشی و حتی غیر آموزشی انجام می پذیرد خود دلیلی واضح بر ارزش و اهمیت آن می باشد. نیم نگاهی به تشویق ها و تنبیه های طرح شده در داستان های کلیله و دمنه، و توجه و اهمیت دادن نویسنده ی آن به این مهم اخلاقی، دلیلی است بر این که لازم است اگر شده برای چندمین بار، با دیدی اخلاقی این کتاب مورد کنکاش قرار گیرد.
بدیهی است امر به نیکی ها و نهی از بدی ها یکی از مسائل مهم علم اخلاق است که نویسنده کلیله و دمنه با مهارت تمام در این مورد از زبان حیوانات سخن گفته است. با این باور در این مطالعه که با روش توصیفی و تحلیل انجام گشت؛ با ابزار کتابخانه ای اطلاعات لازم گردآوری و تحلیل شد تا میزان تشویق نصراالله منشی به کارهای نیک و نیز نهی از کارهای ناروا، نشان داده شود. نتایج تحقیق نشان می دهد که ایشان در 111 مورد به ترغیب و تشویق پرداخته و در شصت وشش مورد از بدی ها و زشتی ها بر حذر داشته است.
مقدمه
یکی ازنیازهای اساسی جامعه بشری اخلاق مداری و پرداختن به مسائل اخلاقی بوده است و دور بودن از بدی ها و پلیدی ها نیز نقطه مقابل آن به شمار می رود. در بسیاری از آثار ادبی جهان خصوصا آثار ادبی زبان فارسی به مساله امر به معروف ونهی از منکر تاکید شده است. » افلاطون نخستین کسی است که برارزش اخلاق در ادبیات تکیه می کند.«
در داستان های متعدد کتاب کلیله و دمنه نیز توجه به مسائل اخلاقی و پرداختن به کارهای نیک و بازداشت از ناروا مورد توجه بوده است. مطالب این کتاب اگرچه از زبان حیوانات بیان شده ولی توصیه های موجوددرآن خطاب به انسان های جامعه بوده و در یک کلام هدف آن ارتقاء شاخص های اخلاقی در ابعاد گوناگون می باشد. استقبال فراوان دانشمندان، ادبا وعالمان دینی از این موضوع، شاهدی بر این ادعا می تواند باشد. پیوند هنرمندان و ادیبان با اخلاق از قدیم الایام بسیار استوار بوده است و به همین سبب است که محتوای بیشتر متون ادبی جهان به ویژه متون نظم و نثر زبان فارسی را مسائل اخلاقی به خود اختصاص داده است .
کوتاه سخن این که نویسنده کلیله و دمنه به عنوان یک معلم اخلاق، بسیاری از بحث ها و نظریات خود را به مسالهترغیب و تحذیر اختصاص داده است. نویسنده کتاب در فراخواندن مخاطبان به زیبایی ها و نیکویی ها و بازداشت آن ها از زشتی ها و ناپسندها، چنان مهارت و استادی به کار برده که امر و نهی یا ترغیب و تحذیر وی بر جان مخاطبان می نشیند .
بر همین اساس بیان نوع و شیوه هایی که نویسنده در ترغیب و تحذیر در کتاب کلیله و دمنه به کار گرفته، می تواند برای مخاطبان این اثر، مفید واقع شود و هدف اساسی در این مقاله هم بررسی همین شیوه هاست. لازم به ذکر است که برای دست یابی به این موضوع، کتاب کلیله و دمنه بادقت بررسی شده و بسامدشیوه ها به صورت آماری ارائه شده است .
بیان مساله و تبیین اهداف
توجه به نکات اخلاقی در آثار ادبی زبان فارسی یکی از نکات مهم و اساسی است که ادبا و نویسنگان قدیم و جدید از آن غافل نبوده و در جای جای آثار خود به آن اشاره داشته اند. همچنین اهمیت این موضوع در دین اسلام و نزد ایرانیان چیزی نیست که کسی منکر آن باشد.
از این رو لزوم بررسی نحوه و کاربرد این موارد در آثار تدوین شده زبان فارسی ضروری می باشدودرهمین راستا نگارندگان در این مطالعه، به بررسی یک مورد از ده ها مورد اخلاقی در کتاب کلیله و دمنه با عنوان »ترغیب و تحذیر« می پردازند تا تعیین کنند که نویسنده یا مترجم این اثر مهم، چقدر در این خصوص تلاش کرده است؟
پرسش های تحقیق
سوال اصلی این مطالعه عبارت است از این که:
امر و نهی در کتاب کلیله و دمنه چگونه به کار رفته است ؟ سوالات فرعی که می تواند قابل طرح باشد این است که:
1. نحوه به کار رفت ترغیب در کتاب کلیله و دمنه چگونه است ؟
2. نحوه به کار رفت تحذیر در کتاب کلیله و دمنه چگونه است ؟
3. کدامیک بیشتر به کار گرفته شده است؟
پیشینه پژوهش :
با توجه به بررسی های به عمل آمده تاکنون مطالعه ای با این مضمون در کتاب کلیله و دمنه صورت نگرفته است . هرچند در مورد ترغیب و تحذیر در سایر آثار زبان فارسی خصوصا آثار سعدی شیرازی مطالعاتی وجود دارد.
روش شناسی، ابزار و جامعه پژوهش
این مطالعه یک تحقیق توصیفی B تحلیلی می باشد که با روش کتابخانه ای و سند کاوی نسبت به جمع آوری داده ها اقدام شده است. جامعه آماری مطالعه کتاب کلیله و دمنه نصراالله منشی، توضیح و شرح لغات عبارات و ... می باشد و برای این منظور تمامی باب های پانزده گانه آن و داستان های موجود، مورد برسی قرار گرفته است .
