بخشی از مقاله
چکیده
تکریم انسان به معنای توجه و تاکید بر حقوق انکار ناپذیر مادی و معنوی انسان است. آموزه های اسلامی به ویژه قرآن کریم به عنوان مهمترین منبع وحیانی و جامعترین کتاب آسمانی به واقعیت های مربوط به انسان پرداخته است و درباره او با عنوان اشرف مخلوقات سخن گفته است. یکی از ویژگی های انسان در قرآن که بسیار زیاد مورد تاکید قرار گرفته مساله کرامت انسان است با این وجود، امروزه در این مقوله، به علت هجمه گسترده معاندان اسلام شبهاتی و پرسشهایی در آن به وجود آمده است، بنابراین ضرورت بازشناسی، تحلیل و تبیین آن در آموزههای اسلامی، بیش از هر زمان احساس میشود.
بر همین اساس نوشتار حاضر بر آن است تا با استناد به آموزههای ناب اسلام به ویژه قرآن کریم قداست و کرامت انسانی را با روش تحلیل و توصیف محتوا بررسی نماید و در تحلیلی کوتاه کرامت انسان را در اسلام با لیبرالیسم مقایسه نموده و اثبات کند که آنچه در آن مکتب تحت عنوان کرامت مطرح شده است، شعاری بدون واقعیت خارجی و بر خلاف کرامت از منظر اسلام بوده است.
مقدمه
قرآن در معرفی حقیقت انسان میفرماید:"کیف تکفرون باالله و کنتم امواتا فاحیاکم ثمّ یمیتکم ثم یحییکم ثم الیه ترجعون" چگونه به خدا کافر میشوید در حالی که شما مردگان بودید و او شما را زنده کرد؛ سپس شما را میمیراند و بار دیگر شما را زنده میکند، سپس به سوی او بازگردانده می شوید - بقره: . - 87 انسان در آغاز خاک یا نطفهای است؛ خدا به او حیات می دهد. سپس پس از طی زندگی دنیا، با مرگ او را به جهان برزخ میبرد و پس از طی حیات برزخی او را با مرگی دیگر به قیامت منتقل میکند.
در منطق اسلام احترام به انسان احترام به خداست و هر کس، به هر شیوه و یا وسیلهای، حیثیت و مزلت انسانی انسان را بشکند، گناهی بس عظیم مرتکب شده است، غیبت از او به منزله خوردن گوشت بدن اوست - حجرات، آیه - 28 و کشتن یک انسان بی گناه، مثل این است که همه مردم را کشته است - مائده،. - 28
پاسداری از حرمت انسان، به انسان مسلمان اختصاص ندارند بلکه هر فردی که در جامعهی اسلامی معیارها و ملاکهای قانونی را پذیرفته و به عنوان شهروندی از شهروندان زندگی میکند باید حریم انسانیت او محفوظ باشد. هیچ کس حق کشتن شخصیت و نادیده انگاشتن حقوق انسانی غیر مسلمان را ندارد. نظام تربیتی اسلام با تاکید بر چند جنبه و چند خصلت عالی انسانی، به عنوان مبانی انسانیت در صدد تربیت متربیان کریم النفس و بزرگوار است.
به عبارت دیگر، همانگونه که از جهت آفرینش، وجه ممیز انسان از دیگر موجودات، بعد عقلانی اوست؛ از جهت شخصیتی انسان حقیقی انسانی است واجدغیرت، عزت نفس، کرامت، ارزش، مدرک مقام خود و در نهایت انسان حقیقی در مکتب اسلام، فردی آزاده هست با این اوصاف امروزه، جهان غرب به سبب گسترش اسلام و استقبال قابل توجه مردم دنیا به آن، احساس خطر نموده است و تمام تلاش خود را برای تضعیف اسلام و استیلای فرهنگی بر آن بسیج نموده است.
دشمن جهت رسیدن به چنین هدفی یکی از شاخصترین و مترقیترین هویت فرهنگی اسلامی یعنی باور و ارزش انسان را مورد هجوم قرار داده است. به همین جهت تحقیق و پژوهش در مورد کرامت بخشی اسلام به انسان و توجه به حوزههای مسئولیت او در عین آزاد دانستن انسان میتواند ضمن عیان ساختن شاهکار اسلام نسبت به ارزش دهی به انسان، دشمان و معاندان اسلام را در رسیدن به هدفشان مایوس سازد.
روش تحقیق
در این نوشتار از روش تحلیل کیفی آیات و روایات استفاده شده است و ذکر چند نکته لازم و ضروری است:
- این نوشتار تنها نگاهی - آن هم در حد نیمه - به این موضوع گسترده و عمیق در فرهنگ اصیل اسلامی است؛
- در این نوشتار به کلیاتی فهرست گونه اشاره شده است؛
- تعابیر یاد شده در روایاتی که در این مقاله مورد استفاده قرار گرفته همهی تعابیر نیست بلکه اندکی از بسیار است که بیان آنها مجالی مفصل و وسیع میطلبد.
ضرورت وجود نگرش صحیح به انسان
در شناخت انسان از خود، شناخت برخی امور، مهم تر و اساسی تراز برخی امور دیگر است. انسان دارای ابعاد وجودی مختلف و متنوعی است و نکات متعددی را باید در شناخت خویش دنبال کند اما به نظر میرسد چند رکن در شناخت صحیح خویش نقش بیشتر و حتی اصلی ایفا میکند و به دنبال آن تلقی و باور نزدیکتر به واقع از خود را موجب میشود؛ یکی از این چند رکن ناظر به جنبهی "تلقی صحیح ازانسانیت و کرامت" اوست و دیگر ناظر به جنبه" عبودیت" اوست. در ادامه به تبیین این دو رکن اساسی که سازنده تلقی صحیح انسان ازوجود خویش است پرداخته ایم؛
