بخشی از مقاله
مقدمه : - بیان مساله و ضرورت انجام تحقیق -
پیچیدگی ، تنوع و تغییرات سریع و روز افزون که از خصوصیات بارز محیط امروز سازمانهاست شرایطی را به وجود آورده است که غفلت ، سستی و عدم توجه به آن ، هر سازمانی را از گردونه رقابت و حتی حیات حذف خواد کرد . امروزه سازمانها دریافته اند که هیچ چیز به اندازه دانش نمی تواند آنها را در دنیای رقابتی مطلوب قرار دهد. لذا بیش از هر چیز کارمندان سازمان به عنوان صاحبان دانش و مهمترین سرمایه سازمان مورد توجه قرار گرفته اند مدیریت دانش ، فرایند منظم یافتن ، انتخاب کردن ، سازماندهی ، گزینش و ارائه دانش است که به سازمان کمک می کند تا بصیرت و درک لازم را از تجربه خود بدست آورد . باید توجه داشت که مدیریت دانش امری پایان ناپذیر است که همواره سازمان را در تغییرات یاری می کند و نیازمند پشتیبانی و توجه دائمی است.
اهداف اصلی مدیریت دانش در یک سازمان ترفیع و ارتقا دانش ، کاهش مشکلات موجود در به اشتراک گذاری دانش و استفاده مجدد از آن و همچنین حفظ و نگهداری دانش می باشد.هدف از مدیریت دانش، بهره برداری از دارایی های فکری به منظور افزایش بهره وری، ایجاد ارزش های جدید و بالا بردن قابلیت رقابت پذیری است. مدیریت دانش یکی از مفاهیم جدید در علم مدیریت است و برای موفقیت سازمان های کنونی یکی از منابع حیاتی بشمار می آید با بکار گیری مدیریت دانش می توان از هدر رفتن زحمات و ضایعات منابع جلوگیری کرد و موفقیتهای نوآورانه ای نیز کسب کرد .
قرن 21 قرن اقتصاد دانشمحور است. در اقتصاد دانشمحور، دانش یا سرمایهفکری به عنوان یک عامل تولیدثروت در مقایسه با سایر داراییهای مشهود و فیزیکی، ارجحیت بیشتری پیدا میکند - بنتیس،. - 1998 در نتیجه دانش به عنوان مهمترین سرمایه، جایگزین سرمایههای مالی و فیزیکی در اقتصاد جهانی امروز شده است. با رشد اقتصاد دانش محور، به-طور قابل ملاحظهای شاهد این موضوع هستیم که داراییهای نامشهود شرکتها در مقایسه با داراییهای مشهود، عامل مهمی در حفظ و هستیم که داراییهای نامشهود شرکتها در مقایسه با داراییهای مشهود، عامل مهمی در حفظ وتحقق مزیترقابتی پایدار آنها هستند - تیلز و همکاران، . - 2002
بنابراین سرمایه فکری و اجزای آن - سرمایه انسانی، سرمایه ارتباطی و سرمایه ساختاری - مورد علاقه سرمایهگذاران و اعتباردهندگان است و افشای آنها در تصمیمگیری این دو گروه نقش برجستهای را ایفا می کند .منظور از سرمایهفکری، توسعه و بکارگیری منابع دانش در شرکتها است از این رو در هزاره سوم میلادی که در آن سرمایهفکری نه فیزیکی، زیربنای اصلی برای پویایی و موفقیت آتی شرکت در اقتصاد دانشمحور است - ویلیامز، - 2000، افزایش شناخت و به کارگیری سرمایهفکری به شرکتها کمک میکند تا کاراتر، اثربخش تر، پربازده تر و نوآورتر باشند - چن ،و چنگ ، . - 2005
مبانی نظری
مدیریت دانش
مدیریت دانش به مجموعه فرآیندهایی اطلاق می شود که در نتیجه آن ها دانش، کسب، نگهداری و استفاده می شود. هدف از مدیریت دانش، بهره برداری از دارایی های فکری به منظور افزایش بهره وری، ایجاد ارزش های جدید و بالا بردن قابلیت رقابت پذیری است - جهانیان ، . - 1385 مدیریت دانش مجموعه های از رویه هایی است برای خلق و به اشتراک گذاری دانش در سازمان که دستیابی به ماموریت اهداف سازمان را به حداکثر می رساند - تاونلی، .1 - 2001 به نظر جونگ 2و همکاران - 2003 - مدیریت دانش یک رویکرد سیستماتیک یکپارچه جهت شناسایی ، مدیریت و تسهیم تمام داراییهای اطلاعاتی سازمان است، که شامل بانک های اطلاعاتی ، مدارک، سیاستها و رویه ها می باشد .
پیتر دراکر اعتقاد دارد "راز موفقیت سازمانها در قرن 21 اجرای صحیح مدیریت دانش است". بنابراین در سازمانهای هزاره سوم اجرای مدیریت دانش ضروری بوده و موسسات باید با برنامه ریزی برای اجرای آن اقدام کنند . موفقیت سازمان ها بطور فزاینده ای به این موضوع وابسته است که چطور به طور موثر سازمان می تواند دانش را بین کارکنان سطوح مختلف جمع آوری، ذخیره و بازیابی کند مامفورد و لیکنان. - 2004 - 3 مدیریت دانش یعنی فرایند استفاده خلاق ، موثر و کارامد از کلیه دانشها و اطلاعات در دسترس سازمان به نفع مشتری و در نتیجه ، به سود خود سازمان - مک دانلد ، - 1381
کارشناسان و متخصصان، نقش عمدهای در موفقیت مدیریت دانش ایفا میکنند، اما فعالیتها و نگرش کسانی که برای انجام کارهایی غیر از مدیریت دانش حقوق میگیرند، در موفقیت این نوع مدیریت نقشی مهمتر دارد×؟مدیران برنامهریزی، تحلیلگران تجاری،مهندسان طرح و تولید و حتی منشی ها و مستخدمان، از جمله مهمترین مدیران دانش به شمار میآیند که در کارهای روزانه خود به خلق، جستجو، تسهیم و استفاده از دانش احتیاج دارند. از این رو لازم است مدیریت دانش، به بخشی از وظایف همه کارکنان تبدیل شود - افرازه ، 1384 ، . - 153-154مدیریت دانش به سازمان کمک می کند تا از تجارب خود ، شناخت و بینش بدست آورد و فعالیت خود را بر کسب ، ذخیر سازی و استفاده از دانش متمرکز کند تا بتواند در حل مشکلات ، آموزش پویا ، برنامه ریزی راهبردی و تصمیمی گیری ، از این دانش بهره گیرد . مدیریت دانش نه تنها از زوال دارایی های فکری و مغزی جلوگیری می کند ، بلکه به طور مداوم بر این ثروت می افزاید - رضاییان و همکاران ،1388 ، . - 35
در سالهای اخیر، مدیریت دانش به عنوان یکی از جالبترین و چالش برانگیزترین موضوعات مدیریت کسب و کار بوده و دایره کاربرد آن همواره با سایر مباحث عرصه مدیریت، گستردهتر میشود. مدیریتدانش فرایندی است که به سازمانها در شناسایی، انتخاب، سازماندهی، انتشار و انتقال اطلاعات مهم و مهارتهایی که بخشی از سابقه سازمان هستند و عموما به صورت ساختار نیافته در سازمان وجود دارند، یاری میرساند - توربان ، . - 2006 مدیریت دانش پدیدهای نوظهور است که تغییرات بسیاری در نقش افراد جامعه ایجاد کرده است. ×این پدیده جدید، فرهنگ اشتراک دانش را ترویج میکند و به همگان میآموزد که حتی اگر مسئول بخشی از یک فرایند هستند، درباره کل فرایند بیاندیشند - فرهادی . - 1383
اهداف مدیریت دانش
اهداف مدیریت دانش از نظر دانپورت و پروساک - 2000 - به شرح ذیل می باشد .
.1 تدوین راهبردهایی مشخص برای تحقق مبادلات خلق الساعه دانش .
.2تسریع انتقال دانش
.3تبدیل مدیریت دانش به جزئی از کار کارکنان از طریق انجام وظیفه تمام وقت تعدادی از کارکنان ستادی دانشور که می تواند به پدیده ای فراگیر تبدیل شود.
.4مدیریت دانش در پی انجام کارهای جالب و جدید است.
.5مدیریت دانش شکل های خاصی از دانش را سازمان داده و فعالیت های خاص مربوط به دانش را بهبود می بخشد .
.6مدیران دانش بر اعمال مدیریت پروژه ، مدیریت تغییر وو مدیریت فناوری تسلط دارند .
سرمایه فکری
سرمایه فکری فراهم کننده یک پایگاه منابع جدید است که از طریق آن سازمان میتواند به رقابت بپردازد - بنتیس ، . - 1996 بنتیس - 1998 - معتقد است سرمایه فکری عبارت از تلاش برای استفاده مؤثراز دانش - محصول نهایی - در مقابل اطلاعات - ماده خام - است. سرمایهفکری اصطلاحی برای ترکیب دارایی ناملموس بازار،دارائی فکری، دارائی انسانی ودارائی زیرساختاری است،که سازمان را برای انجام فعالیتهایش توانمند میسازد - براکینگ،. - 1996 از دیدگاه روس و همکارانش - - 1997 سرمایه فکری شامل همه فرایندها وداراییهایی است - مثل، مارکهایتجاری، حق ثبت وبهرهبرداری و نامهایتجاری - که در روشهای حسابداری مدرن مورد توجه قرارداده میشوند.
به عبارت دیگر، سرمایهفکری عبارت از جمع دانش اعضاء سازمان وکاربرد دانش آنها است. - استورات - 1997 - معتقد است سرمایه فکری شامل دانش، اطلاعات، دارائی فکری و تجربه است که می تواند برای ثروت آفرینی مورد استفاده واقع شود. سرمایه فکری توانایی ذهنی جمعی یا دانش کلیدی به صورت یک مجموعه است.سرمایهفکری، سرمایهدانشمحور واحدتجاری است که به عنوان موضوعی ارزشمند و قابل بررسی دانشگاهی و مملو از مفاهیم کاربردی، پذیرش رو به رشد قابل ملاحظهای یافته است. اگرچه اهمیت سرمایهفکری پیوسته در حال افزایش است، با این حال، بسیاری از سازمانها در رابطه با مدیریت آن با مسائلی روبه رو هستند کهعمدتاً ناشی از مشکلات اندازهگیری است.شکاف فزاینده قابل مشاهده بین ارزش بازار و ارزش دفتری بسیاری از شرکتها، توجه را به سمت بررسی ارزش مفقود در صورتهای مالی سوق میدهد.
طبق نظر پژوهشگران، سرمایهفکری ارزش پنهانی است که در صورتهای مالی قابل مشاهده نیست و موضوعی است که سازمانها را به سمت کسب یک مزیترقابتی رهنمون میسازد - مادیشنس، . - 2010 استوارت - 1997 - نشان داد که سرمایهفکری به معنی هر چیزی است که یک واحد تجاری میتواند با استفاده از آن مزیترقابتی خود را در بازار افزایش دهد و میتواند شامل دانش، اطلاعات، حقوق نسبت به اموال فکری و تجربه باشد. به عبارت دیگر، سرمایه فکری دارایی نامشهودی است که برای شرکت ارزشآفرینی میکند و میتواند به عنوان سودنهایی در صورتهای مالی منعکس شود، اما نمیتواند به عنوان یک سرفصل حسابداری در صورتهای مالی نمایان گردد.
بنابراین، اگر یک واحد تجاری بتواند آن داراییهای نامشهود را کمی، ارزیابی و تجزیه و تحلیل نماید، رقابتپذیری خود را در صنعت افزایش خواهد داد.در دهههای اخیر سرمایهفکری به عنوان سرمایه دانش بنیان، توجه قابل ملاحظهای را به خود جلب کرده است.اگرچه اهمیت سرمایهفکری با توجه به بازار رقابتی امروز، همواره در حال افزایش است امااکثر سازمان ها، با مشکلات زیادی به دلیل نادیده گرفتن اثر سرمایهفکریشان رو به رو می-شوند؛ چرا که وجود سرمایهفکری به دلیل ماهیت و ویژگیهای آن در این شرکتها پنهان مانده است - مادیشنز، . - 2011 ادوینسون و مالون - 1997 - معتقدند سرمایهفکری بنیانهای ارزش در سازمان هستند و بالاتر از داراییهای مشهود و سهام، از عوامل نامشهود ایجاد کننده ارزش در سازمان هستند. بروکینگ - 1997 - از این اندیشه حمایت میکند و اضافه میکند فراهم کردن ارزشیابی داراییهای نامشهود مساله بااهمیتی است زیرا مدیران نیازمند شناسایی منابع ارزشمندشان هستند.
به علاوه شناسایی چگونگی خلق ارزش توسط این منابع بسیار مهم است - آلکانیز، . - 2011 در این فرآیند خلق ارزش، مزیت رقابتی با استفاده بهینه از منابع نامشهود حاصل میشود - بنتیس، . - 2009زمانی که مدیریت سازمان از منابع نامشهود خودآگاه نباشد ممکن است فرصتهای اقتصادی براساس منابع نامشهود را از دست بدهد چرا که در این حالت مدیران، تصمیمات کلیدی را بدون در نظر گرفتن متغیرهای ممکن گرفتهاند - آلکانیز،. - 2011 مطابق این دیدگاه ادوینسون و مالون - - 1997یکی از اولین تعاریف سرمایهفکری را مطرح نمودند که سرمایهفکری دانش، تجربه، تکنولوژی سازمانی ، روابط با مشتریان و مهارتهای حرفهای که سبب ایجاد مزیت رقابتی شرکت در بازار سرمایه میشود.
بحث و نتیجه گیری
امروزه سرمایهفکری و مدیریت دانش عامل اصلی برتری و حفظ مزیت رقابتی سازمانها میباشند . نقش و سهم سرمایه فکری و مدیریت دانش در پیشرفت مدیریتی، فنی و اجتماعی اقتصاد موضوع تحقیقات جدید قرار گرفته است، به گونهای که این دو عامل اصلی مزیترقابتی و خلق ارزش شناخته شده اند.دانش هسته اصلی تولید و رشد انسانی است بطوریکه قدرت تولید جامعه بر مبنای دانش و استقرار سیستم مبتنی بر تفکر قرار دارد. سرمایه فکری شامل دانش و شایستگیهای همه افراد در سازمان است که باعث ایجاد مزیت رقابتی و ثروت برای سازمان میشود. سرمایهفکری و مدیرتدانش زاده عرصه علم و دانش است. عامل انسانی در فرآیند مدیریتدانش و سازمانهای دانش محور نقش اساسی دارد و مهمترین مزیترقابتی سازمان و کمیابترین منبع در اقتصاد دانش محور امروز است.
