بخشی از مقاله
چکیده :
کشاورزی شهری را به عنوان انجام فعالیت های کشاورزی درون شهرها و جاهایی که فضای خالی در دسترس است ، تعریف کرده اند. بی تردیدکشاورزی شهری دارای مزایای زیست محیطی،اجتماعی و اقتصادی می باشد. کشاورزی یکی از بخش های مهم اقتصادی بوده و نقش کلیدی در ایجاد امنیت غذایی و اشتغال دارد. در این راستا کشاورزی شهری یکی از منابع تأمین کننده سیستم های تغذیه شهری است و تنها یکی از چندین گزینه امنیت غذایی برای خانوارها محسوب می شود.
قابل توجه ترین ویژگی کشاورزی شهری که آن را از کشاورزی روستایی متمایز می کند، این است که با اقتصاد و محیط زیست شهری یکپارچه شده و در تعامل با اکوسیستم شهری است. باعث ایجاد تردید ها و چالش هایی در کاربرد و توسعه کشاورزی شده است. از جمله تردید های مطرح در این ارتباط عبارتند از افزایش نرخ مهاجرت روستا به شهر، افزایش انواع آلودگی ها و اثرات زیست محیطی نظیر آلودگی صوتی، گرد و غبار، بوی نامساعد، آلودگی آب ، تهدید برای حیات وحش و خطرات بالقوه بهداشتی برای مصرف کنندگان و ... .
مقدمه :
بررسی سیر تکاملی زندگی اجتماعی انسان، مسیری از کوچ نشینی تا حضور در شهر را نشان می دهد. اولین اجتماعات انسانی، اجتماعات کوچ نشین و همیشه در حال حرکت بوده است این اجتماعات با اکتشاف کشاورزی یا به عبارت بهتر با به وجود آمدن زمینه های معیشت متکی بر کشاورزی و استفاده از دام های اهلی به طور توام منجر به یکجا نشینی و ایجاد روستا به عنوان اولین اجتماعات و کانون های پیشرفته بشری شد. - پیروزنیا، - 1396 انقلاب صنعتی نقطه آغازین توسعه شهر نشینی و گسترش نا فرجام شهرها و در مقابل تخریب محیط طبیعی بوده است.
شکل غالب مهاجرت در سطح ملی بیشتر از روستا به شهر است. این نوع از مهاجرت که به عنوان پدیده ای جمعیتی در سطح جهان مطرح شده ناشی از عملکرد انقلاب صنعتی بوده است.
رشد جمعیت و رشد اقتصاد، تقاضا برای زمین به عنوان یکی از مهمترین منابع تولید طبیعی افزایش پیدا کرده و با افزایش تقاضا، فشار مضاعفی بر کاربری های سنتی زمین مانند زمینهای کشاورزی برای تغییر کاربری وارد میشود.
رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای خدمات شهری موجب گسترش حوزه شهری و فشار زیاد بر اراضی کشاورزی برای تغییر کاربری شده، که اثرگذاری های سوء زیست محیطی در پی دارد.
گسترش بی رویه شهری دامنه ای از پیامدهای منفی را به دنبال دارد. پیامدهایی که بهدفعات به آنها اشاره شده است عبارتند از : تخریب فضاهای سبز، هزینه بالای زیرساخت ها و انرژی، جدایی گزینی اجتماعی فزاینده و وابستگی به اتومبیل شخصی و به تبع آن ترافیک در حال افزایش، مصرف انرژی و انتشار آلوده کننده ها، افزایش دمای هوا، تنزل کیفیت هوا و آب
برای اولین بار در تاریخ، جمعیت شهرها در سال 2008 میلادی از جمعیت روستاها پیشی گرفت و از آن زمان کشاورزی شهری که یکی از اشکال کشاورزی میباشد مورد توجه قرار گرفت. این روند شهرنشینی باعث تغییر در روشهای کشاورزی گردید که یکی از مهمترین آنها اشکال و روشهای کشاورزی شهری میباشد.
در ایران تبدیل اراضی کشاورزی و فضای سبز شهری به استفاده های شهری - صنعتی و پیامد های اقتصادی و زیست محیطی، به دهه های 40 و 50 برمی گردد. به لحاظ و شرایط فضایی خاص ایران این مقوله از اهمیت و حساسیت بیشتری برخوردار است. - هیبرید به نقل از صدر موسوی و رحیمی ، - 1391 شهر نشینی و در کنار آن الزامات شهر نشینی ، علت اساسی تغییرات محیطی می باشد.
در حالی که از کشاورزی شهری به عنوان یک موج جدید نام برده می شود، اما چندان موضوع جدیدی را برای بشر مطرح نکرده است. جوامع باستانی مانند مصر و ماچو پیچو1 دارای سیستمی بودند که آب را تصفیه کرده و در گلدانهای سبزیجات مورد استفاده قرار می داده است. اگر چند هزار سال به جلوتر بیایید، باغهای اختصاصی آلمان در قرن 19 را مشاهده خواهید کرد که فضاهایی را برای شهروندان در نظر گرفتند تا مواد غذایی خود را در آن تولید کنند. در قرن بیستم، ساکنان ایالت متحده عربی و کانادا باغ هایی را برای کمک به از بین بردن عوامل استرس زا در صنعت کشاورزی طی جنگ های جهانی اول و دوم ارائه کرد.
نظریه باغ شهر هاروارد در اواخر قرن نوزدهم ، به عنوان نقطه عطفی در نظریه شهر سازی، از اولین نظریه های ترکیب طبیعت و شهر بوده است. - حسین زاده به نقل از صدر موسوی ، - 1391 چاپ کتاب "کشاورزی شهری : غذا ، شغل و شهر های پایدار " توسط اسمیت 1996 نقطه عطفی در تعریف بین المللی کشاورزی شهری بود.
تعاریف کشاورزی شهری :
کشاورزی شهری را به طور خلاصه می توان پرورش گیاهان و جانوران در داخل و اطراف شهرها تعریف کرد .قابل توجه ترین ویژگی کشاورزی شهری که آن را از کشاورزی روستایی متمایز می کند ، این است که با اقتصاد و محیط زیست شهری یکپارچه شده و در تعامل با اکوسیستم شهری است. با برقراری چنین پیوندی بین کشاورزی و اکوسیستم شهری ، ساکنان شهری نیروی کار محسوب می شوند و از منابع معمولی مثل زباله ارگانیک به عنوان کود و از فاضلاب شهری برای آبیاری استفاده می شود، ارتباط مستقیم با مصرف کنندگان شهری وجود دارد. اثرات مستقیمی - مثبت یا منفی - بر روی محیط زیست شهری به جا گذاشته می شود،کشاورزی بخشی از سیستم غذایی شهری می شود، رقابت برای زمین و سایر توابع شهری صورت می گیرد فلسفه سیاست گذاری ها و برنامه های شهری اثر خود را به جا می گذارند.
کشاورزی شهری و حومه، در درون و اطراف مرزهای شهرهای جهان بهوقوع میپیوندد و شامل محصولات زراعی و دامپروری، ماهیگیری و درختکاری در محدوده شهرها میباشد. همچنین شامل محصولات غیرمصرفی نظیر خدمات اکولوژیکی نیز میگردد. در اغلب موارد، سیستم های زراعتی و باغبانی چندگانه در نزدیکی شهرها وجود دارد.
کشاورزی شهری چیزی نیست که با گسترش شهرها محو شود بلکه با رشد شهرها افزایش می یابد.همچنین کشاورزی شهری به وسیله روستاییان به شهر آورده نشده که با گذشت زمان حالت روستایی خود را از دست داده باشد ، بلکه بخش جدایی ناپذیر سیستم شهری است.
ماکسول - 1999 - کشاورزی شهری را به عنوان انجام فعالیت های کشاورزی درون شهرها و جاهایی که فضای خالی در دسترس است ، تعریف کرده است. وی معتقد است که کشاورزی شهری باعث رشد گیاهان و حیوانات در مناطق شهری شده است
مقصود از ایجاد کشاورزی در شهر، کاشت و تولید محصولات خرد غذایی با روشهای آسان و با حداقل امکانات میباشد. تولید سبزیجات، صیفیجات و برخی میوههای بومی در مناطق مسکونی شهری نه تنها محتمل و انجام شدنی است، بلکه بنا به ضرورتهای توسعه شهری، امری سودمند و ضروری تلقی میشود. - دانشپور1387، به نقل از شاه محمد لو - با توجه به گرانی غیرقابل مهار مواد غذایی و بحران سوء تغذیه که رو به افزایش است؛ فائو یکی از راههای مؤثر در واکنش به افزایش جمعیت شهرنشینان بهویژه در کشورهای در حال توسعه را "کشاورزی شهری" میداند. براساس برنامهای که تحت عنوان غذا برای شهرنشینان توسط فائو اجرا میشود، به شهروندان کمک شده تا در تولید غذا و تغذیه خود و سایرین مشارکت داشته باشند. بخش عمدهای از این برنامهها شامل استفاده از اراضی و محیطهای سبز شهری در تولید میوهها و سبزیجات در فضاهای آپارتمان است.
مزایای کشاوزری شهری :
کشاورزی یکی از بخشهای مهم اقتصادی بوده و نقش کلیدی در ایجاد امنیت غذایی و اشتغال دارد. از سوی دیگر ساماندهی و ایجاد سازمانهایی برای فعالیتهای هدفمند نیروی انسانی در این حوزه از راهکارهای توسعه کشاورزی محسوب میشود.
کشاورزی شهری یکی از منابع تأمین کننده سیستمهای تغذیه شهری است و تنها یکی از چندین گزینه امنیت غذایی برای خانوارها محسوب میشود. بهعنوان مثال، یکی از چندین ابزار استفاده مفید از فضاهای باز شهری، احیای مواد زاید جامد و مایع شهری، ایجاد درآمد و اشتغال و نیز مدیریت مؤثر منابع آب میباشد. کشاورزی شهری عنصر حیاتی برای بقای فقرای شهری در کشورهای درحال توسعه است و پاسخی برای افزایش شهر نشینی و وضعیت اقتصادی ضعیف فقرا است
کشاورزی شهری نه تنها باعث تولید و تأمین مواد غذایی در شهرها میشود بلکه مشکلاتی همچون فقر، سوء تغذیه و تخریب محیط زیست را حل نموده، موجب امنیت غذایی میگردد؛ ضمن اینکه فرصتهای کسب و کار بسیاری را به کارآفرینان کوچک و متوسط ارائه میدهد.
کشاورزی شهری دارای مزایای زیست محیطی،اجتماعی و اقتصادی می باشد. - ایجاد فضاهای سبز برای کاشت گیاهان خوراکی توسط دولت و یا مردم در فضاهای عمومی و باز شهری علاوه بر تامین سرانه سبز
