بخشی از مقاله
چکیده
داستان محرک تفکر و تخیل کودک است. داستان خوب می تواند در کودک انگیزه ایجاد کند و دقت و تمرکز فکری او را جلب کند تا بتواند آنچه را فراگرفته است در زندگی واقعی به کار گیرد. کلیله و دمنه و مرزبان نامه از یک سو به دلیل در برداشتن آموزه های اخلاقی و اجتماعی و از سوی دیگر به دلیل تمثیلی بودن آن، بنیاد و اساس ادبیات کودکان و نوجوانان را تشکیل می دهند.
داستان ها می توانند مهارت های شناختی و توانایی پرسشگری را در کودک بالا ببرند و درنتیجه او را در ارزیابی استدلال ها، درک روابط علت و معلولی، کشف و تحلیل مفاهیم، و همچنین نتیجه گیری درست از رویدادها یاری کنند. این مقاله به بررسی جایگاه کلیله ودمنه و مرزبان نامه در ادبیات داستانی کودک و نوجوان میپردازد. به این منظور از روش کتابخانهای به منظور بررسی اسناد استفادهشدهاست. می توان چنین نتیجه گرفت که داستان ها برای رشد تفکر کودک ابزار مناسبی هستند. ادبیات کودک با عناصر گوناگون ادبی کهن به انسجام فکری کودک، قدرت تخیل، تمرکز، و داوری او کمک می کنند.
مقدمه
ادبیات کودک نقش بنیادین و سازنده ای در تکوین بخشی از میراث و هویت فرهنگی و ادبی هر جامعه دارد. ادبیات کودک و نوجوان هنگامی پدید آمد که بزرگسالان متوجه شدند کودکان و نوجوانان به سبب گنجایش های شناختی و ویژگی های رشدی خود آمادگی پذیرش متن های سنگین را ندارند و به متن هایی نیاز دارند که پاسخگوی رشد آنها باشد. جدای از تلاش نویسندگان و پژوهشگران در خلق و گردآوری آثار داستانی در زمینه کودکان و نوجوانان ، مساله مهم دیگری نیز در روند تحول ادبیات کودکان نقش بسزایی داشت ،این مساله پدیده جدیدی بودکه به صورت وارد کردن متون داستانی کهن به زبانی ساده وشیرین برای غنیتر کردن کتابهای مربوط به کودکان اتفاق افتاد.
کَلیله و دِمنه کتابی است از اصل هندی که در دوران ساسانی به فارسی میانه ترجمه شد .کلیله و دمنه کتابی پندآمیز است که در آن حکایتهای گوناگون - بیشتر از زبان حیوانات - نقل شدهاست. نام آن از نام دو شغال با نامهای کلیله و دمنه گرفته شدهاست. بخش بزرگی از کتاب اختصاص به داستان این دو شغال دارد. کتاب کلیله و دمنه از جمله آن مجموعههای دانش و حکمت است که مردمان خردمند قدیم گرد آوردند و »به هرگونه زبان« نوشتند و از برای فرزندان خویش به میراث گذاشتند و در اعصار و قرون متمادی گرامی میداشتند، میخواندند و از آن حکمت عملی و آداب زندگی و زبان میآموختند.
مرزبان نامه عنوان کتابی است که در اصل به زبان مازندرانی، نوشته اسپهبد مرزبان بن رستم بن شهریار بن شروین بن رستم بن سرخاب بن قارن معروف به سعدالدین وراوینی از نسخه اصلی که به زبان طبری بوده به زبان فارسی دری بازگشت داده شده است.
درباره این اثر می توان گفت که این کتاب یکی از آثار ارزنده زبان فارسی است که در نیمه اول قرن هفتم میان سال های 622-617 هجری قمری از زبان طبری نوتشه شده و از جمله شاهکارهای بلامنازع ادب فارسی و مازندرانی در نثر مصنوع به شمار می رود و میتوان آن را سرآمد تمامی نثرهایی از این دست تا اوایل قرن هفتم به شمار آورد.
مرزبان نامه وراویتی در نُه باب، یک مقدمه و به تقلید از کلیله و دمنه نصراالله منشی نوشته شدهاست. در واقع نویسنده کتاب از طریق داستان های غیرمستقیم و از زبان حیوانات پند و اندرزهای خود را به پادشاه زمان خود میگوید که این موضوع روشی رایج در میان اندیشمندان هندی و ایرانی در ایران پس از اسلام بهش مار می رفته است.
مهدی آذریزدی در نگارش مجموعه قصه های خوب برای بچه های خوب برخی از حکایت های نقل شده در این اثر را که از نظر محتوا و فهم برای مخاطبان خود قابل درک بوده اند انتخاب و پس از بازنویسی این داستان ها به زبان ساده، حکمت های موجود در آن را به زبان ساده بیان و تلاش کرده نثر مسجع و آهنگین موجود در آن را برای مخاطبان نوجوان و نیز بزرگسالان قابل خوانش و درک کند.
ادبیات کودکان معنامحور و منبعی غنی برای آموزش آنان است . داستان محرک تفکر و تخیل کودک است. داستان خوانی جمعی می تواند مشارکت او را بر انگیزد و او را ترغیب کند تا به شخصیت ها شکل دهد، درباره ی وقایع مختلف داستان فکر کند، به جست وجوی راه حل بپردازد، خود را در موقعیت شخصیت های داستان بگذارد و در آن موقعیت تصمیم بگیرد. داستان خوب می تواند در کودک انگیزه ایجاد کند و دقت و تمرکز فکری او را جلب کند تا بتواند آنچه را فراگرفته است در زندگی واقعی به کار گیرد. به علت وجود عناصر - مانند زمینه، پیرنگ، شخصیت، آهنگ - ، موضوع و روابط مختلفی که در روند رویدادها خود را نشان می دهند، داستان می تواند پیچیده ترین موضوع فکری برای کودک باشد .
دریافت و درک داستان مستلزم توجه مکرر و کوشش برای فهمیدن است. برای این که کودک مجذوب داستان شود، باید توجه و تفکر ترکیب و بر داستان متمرکز شوند و بتوانند پاسخ عاطفی کودک را برانگیزند. داستان برای کودک در حکم بخشی از واقعیت است که می توان بر آن تکیه کرد و شاید برای همین است که درک صحیح آن و دوباره شنیدن آن بسیار مهم است. بازگویی و بازسازی داستان ها یکی از راهکارهای اصلی در آموزش تفکر فلسفی است و بخشی از چالش شناختی نه تنها از درک عناصر داستانی بلکه از رابطه ی بین داستان و واقعیت حاصل می شود
