بخشی از مقاله
خلاصه
این پژوهش با هدف ارزیابی عوامل موثر در طراحی مبلمان شهری با محوریت و تمرکز بر استانداردهای تعریف شده در جهت پایداری زیست محیطی صورت گرفته است. از آن جایی که طراحی مبلمان از یک سو دارای زیرساختی در طراحی صنعتی بوده و از سوی دیگر زیرمجموعه ای از عوامل متعدد دخیل در شکل دهی به فرم شهر، می باشد؛ لزوم یک بازنگری میان رشته ای ایجاب می نماید تا مطالعه مبلمان شهری پایدار از ابعاد فنی، فرمی، زیبایی شناسی، اجتماعی و فرهنگی مورد بررسی قرار گیرد.
روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی بوده و نمونه موردی، از پژوهش های میدانی نگارنده انتخاب و در ارائه مستندات استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش به علل موثر و مشخصی در طراحی مبلمان پایدار اشاره می نماید که می تواند پاسخ گوی طراحی و ساخت نمونه های مشابه در عصر حاضر بوده و از لحاظ فرمی،اقتصادی و زیست محیطی؛ کارا، مقرون به صرفه و پربازده باشد.
.1 مقدمه
لزوم بازنگری در جنبه های مختلف سبک زندگی، پیامد عبور از موج صنعتی و پالایش آلودگی ها و زیان های ناشی از تکنولوژی همراه با آزمون و خطا و مصرف گرایی می باشد. بدیهی ست بررسی و مهار این مسأله، بایستی همه ابعاد تولید تکنولوژی روز دنیا را پوشش دهد. کنترل و سنجش معیارهای طراحی محصولات، یکی از تأثیرگذارترین و پربازده ترین مواردی است که در این زمینه باید به آن پرداخت. محصولات در ارتباط با محیط قرار می گیرند و خود نیز بر محیط تأثیر می گذارند. در این راستا طراحی در حیطه توسعه پایدار، شامل زیرمجموعه هایی است که طراحی محصول در این حوزه بخشی از آن محسوب می گردد
محصولات در دنیای صنعتی، رفته رفته در تقابل با محیط زیست قرار گرفتند و موج انبوه مواد مصرفی و دورریزها روز به روز به آلایندگی زیست محیطی و تغییر سبک زندگی افزودند. چنانچه طبیعت و منابع طبیعی قربانی آلودگی و بهره برداری های بی رویه گردیده و انسان نیز به مثابه عضوی غریب در چرخه تولید در طبیعت، نسبت به آن و پیامدهایش منفعل و بی اختیار می نماید.
بنابراین طراحی پایدار به عنوان دانشی که ابعاد مختلف آن، حوزه ه ای متعددی را در بر می گیرد، از جهت پاسخ گویی به نیاز امروز بشر به کار گرفته شده است. علوم مختلفی که با این رویکرد در تلاشند تا بازتعریفی از استانداردهای زندگی نوین را ارائه دهند، از روانشناسی ، مورفولوژی، بهداشت، انفورماتیک، معماری، شهرسازی، طراحی صنعتی، اقتصاد و حتی سیاست را نیز در بر می گیرد.
پایداری زیست محیطی و توسعه نوین پایدار خود دارای شاخص هایی است که همانند شعار رسالت برای این رویکرد عمل می نماید. حیطه های طراحی همچون شهرسازی، معماری و طراحی صنعتی هر کدام سهمی در فرآیند شکل گیری و حفاظت از پایداری دارند که در بیشتر موارد همپوشانی پارامترهای طراحی پایدار در آن ها باعث می شود تا بتوانند به صورت تیم ورک در حوزه هایی ورود پیدا کنند و با دانشی تخصصی بخشی از یک مجموعه منسجم را تشکیل دهند. نتیجه ای که در این بین حاصل می گردد، تعامل مثبت و سازنده انسان با محیط اطراف خود و همه آن چیزی که در بر گرفته است می گردد.
این تعامل لازمه ی تولید و تکثیر، بازده مطلوب و ماندگاری به شرط حفظ منابع خواهد بود. این مقاله به بررسی یکی از پرکاربردترین مبلمان های شهری پرداخته و سعی دارد تا شاخص های پایداری را در شکل گیری آن و تعامل با کاربر انسانی تحلیل نماید. در این راستا نمونه مورد مطالعه نیمکت هایی با طراحی پایدار انتخاب شده اند که در نمایشگاه Expo 2016 با شعار رویکرد زندگی سبز و محیط زیست برگزار شده بود، ارائه شده اند. نمونه ها توسط نگارنده عکس برداری شده و به صورت اطلاعات میدانی گردآوری شده و پس از تحلیل در این مجال ارائه گردیده اند . در تحلیل شکل گیری و تولید نمونه ها، شاخص های طراحی پایدار مد نظر قرار گرفت و تلاش گردید به این سوال پاسخ داده شود که سهم کیفی نیمکت های پایدار در حوزه طراحی پایدار برای مبلمان شهری چه میزان می باشد؟
.2طراحی پایدار در تعامل با کاربر انسانی
امروزه بررسی تعامل دو سویه انسان با محصولات طراحی شده، حوزه پژوهش های نوینی را در بر می گیرد که به همین نام نیز بررسی می گردد. کلیه ی محصولات و خدمات برای فراهم کردن یک تجربه مطلوب نیاز به نوعی طراحی دارند که باعث تسهیل تعاملات شوند .این محصولات، بستر مناسبی را برای رشد طراحی تعاملات فراهم می کنند که به واسطه ی فناوری های انبوه و جدید، همواره غنی تر می شود .برای طراحی محصولات با رویکرد تعاملات، اطلاع از این که چه کسی و در چه مکانی آنها را مورد استفاده قرار دهد، ضرورت دارد .در این شرایط، درک نوع فعالیت های مردم هنگام تعامل با محصول، از جمله روابط کلیدی محسوب می شود
یکی از آثار تعامل موثر بین انسان و محصول، ارتباط گرفتن انسان با جنبه طبیعی اثر است. طبیعت به مثابه منبع مادر، در گسترش انرژی حیات پیرامون خود و در شریان های تعاملات زندگی دخالت دارد. بنابراین در صورتی که پاسخ به نیاز کاربر در طراحی در راستای محورهای توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی باشد؛ می توان گفت یک ارتباط پویا و دوسویه سازنده بین انسان و شیء صورت گرفته است
البته Gupta قائل به سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برای پایداری یک سازمان انسانی می باشد و معتقد است در حالی که کارایی اقتصادی برای یک سازمان لازم است، باقی ماندن در دراز مدت در شرایطی امکان پذیر است که باعث خسارات غیرقابل برگشت و یا ضربه به بدنه زیست محیطی سازمان اتفاق نیفتد.
بدیهی است که در صورتی که سازمان انسانی و زیرمجموعه های آن در تعامل با یکدیگر باشند، توجه به این ابعاد ضروری و مهم می گردد. در این جا تعامل به ارتباط موثر و معنادار اشاره دارد. در نمودار 1 ارتباطی که در این میان اتفاق می افتد بین سه سرشاخه ارائه شده است.
از این رو برای فرآیند طراحی پایدار محصول که در تعامل موثر با کابر و محصول می باشد، قائل به پنج شاخص کلی می گردد که در نمودار2 نشان داده شده است.
هدف طراحی که به تعامل انسان و محصول توجه مشخصی داشته باشد، آوردن قابلیت استفاده به فرایند طراحی است. در اصل، طراحی تعاملات در مورد توسعه محصولات تعاملی است به نحوی که از دیدگاه کاربران بسیار آسان، موثر و دارای کاربرد لذت بخش باشند. [3] پر واضح است که رویکرد طبیعت نیز با توجه به ویژگی های صلح طلبانه و قابل انعطاف آن، رویکردی هم جهت و هم راستای این گونه طراحی است و می توان از آن در جهت ارتباط موثر بین طراحی تعاملی طراحی پایدار بهره جست. حال بایستی دید در محیط اجتماعی شهر که توسط مبلمان شهری ، ارتباط مستقیمی با کاربران انسانی خود ایجاد می نماید، سهم شاخص های پایداری در کیفیت این تعامل چگونه می باشد؟
.3سهم مبلمان شهری در ایجاد پایداری
به طور کلی، در فضای شهری، بخش مهم و قابل توجهی از تعاملات کاربران شهری به عناصر افزودنی و مکملی برمی گردد که توسط طراحان فرم داده و شکل و هویت می گیرند و نقش کنترل و ساماندهی نیازها و رفتار مخاطبان را بر عهده دارند. این تجهیزات که جریان حرکت، سکون، تفریح و تعجیل را در شهر تنظیم می کنند و مورد استفاده عمومی دارند، در فضای باز نصب می گردند و پاسخ گوی نیازهای فرهنگی، عاطفی، جسمی-روانی و زیبایی شناسی شهر، خیابان و محله، می باشند و مبلمان شهری نام گرفته اند.
این مجموعه وسیع، بر اساس تقسیم وظایف به زیرمجموعه هایی تفکیک می گردد که در این پژوهش بخشی از آن ها به طور موردی، در قالب وسایل و تجهیزاتی همچون نیمکت ها، تابلوهای اطلاع رسانی یا بیلبوردهای تبلیغاتی، سطل های زباله، نرده ها، روشنایی، فضاهای کوچک مانند کیوسک ها، سرویس های بهداشتی، ایستگاه های اتوبوس، پل های عابر پیاده، از نظر شاخصه های طراحی مورد بررسی قرار گرفتند. از دیدگاه طراحان، هر محصولی برای این که از مرحله ایده به فرآیند ساخت و پاسخ گویی به نیاز مخاطب برسد؛ لازم است با توجه به عوامل طراحی سیستماتیک، توجیه داشته و ویژگی هایی که در جدول شماره 1 جمع آوری و تنظیم شده است؛ در آن صدق نماید.
