بخشی از مقاله
چکیده
تأمین امنیت ملی و وجود تهدیدهای امنیتی نرم یکی از مهمترین موضوعات روز کشورها در ارتباط با تحولات حال وآینده جهان است. جهانی شدن اقتضا می کند کشورهایی که متشکل از اقوام هستند نسبت به دیگران برنامه ریزی دقیق و جامعتری داشته باشند . در کشور ایران بدلیل تشکیل شدن از اقوام متعدد نیاز به این امر مهم بیشتر احساس می گردد.یکی از اقوامی که در ایران زندگی می کنند قوم بلوچ هستند که در حاشیه ی مرزهای جنوب شرقی ساکنند.
قوم و قومیت موضوعی مختص به کشوری خاص نمی باشد، بلکه موضوع قوم و قومیت یک پدیده فراگیر به حساب می آید که اکثر کشورهای جهان درگیر آن بوده و همواره مترصد اتخاذ سیاست ها و استراتژی های مؤثر در قبال اقوام، خاصه اقوام مرزنشین خود می باشند.
مسأله قومیت از جمله مهمترین مسائل سیاسی-امنیتی فراروی کشورهای کثیرالقوم در سال های پایانی قرن بیستم محسوب شده و در قرن بیست و یکم نیز همچون گذشته مهم خواهد بود. اهمیت این مسأله سیاسی- امنیتی از فراگیری، تداوم، شدت و عمق آن ناشی می شود و این عوامل خود باعث گردیده اند که نه تنها کشورهای در حال توسعه، بلکه اغلب واحدهای سیاسی با ویژگی های دموکراسی همچون بیشتر کشورهای اروپایی،کانادا و حتی روسیه فعلی، پدیده قوم و قومیت را به عنوان یک نیروی مهم در نظر گیرند. برقراری امنیت پایدار در یک منطقه بدون شک نیازمند مؤلفه های فراوانی است.
تاثیر متقابل اقوام و امنیت بر یکدیگر، عوامل فرامنطقه ای، فرهنگ،اعتقادات و باورهای قومی و مذهبی و… می تواند در استقرار امنیت پایدار نقش به سزایی داشته باشد. امنیت پدیده ای ثابت و مشخص نیست بنابراین عامل زمان، ایدئولوژی، اوضاع و احوال بین المللی، موقعیت کشور و دید و نظر رهبران، نخبگان و مردم در کیفیت و کمیت امنیت و نحوه تحصیل و حفظ آن تأثیر بسزایی دارد.پژوهش حاضر به بررسی نقش قوم بلوچ در امنیت پایدار مناطق مرزی استان سیستان وبلوچستان می پردازد.روش تحقیق در این مقاله توصیفی-تحلیلی وروش گرد آوری اطلاعات کتابخانه ای ومیدانی می باشد.
مقدمه
بررسی چالش های امنیتی و ارائه راهبردهای مناسب برای مقابله با آن، به همان اندازه که ضرورتش قطعی و انجام آن لازم است، کاری دشوار و دست یابی به آن مشکل می باشد . جمهوری اسلامی ایران به دلایل موقعیت ژئوپلیتکی و ماهیت نظام سیاسی در طول حیات خود همواره با تهدیدات خارجی وداخلی مواجهه بوده است. حضرت امام - ره - می فرمایند »حفظ حکومت اسلامی از اوجب واجبات است« در شرایط کنونی حفظ استقلال، تمامیت ارضی ونظام سیاسی حاکم باحفظ حکومت اسلامی هم عرض شده است. بنابراین بررسی تهدیدات امنیت ملی و ارائه راهکار مناسب برای مقابله با چنین تهدیداتی علاوه بریک وظیفه ملی، یک وظیفه انسانی بلکه به عنوان تکلیف الهی است. آنجا که ایران کشوری بااقوام مختلف است، پس ازلشکرکشی آمریکا به منطقه، قومیتهای ایران برای بحران آفرینی داخلی درکانون توجه نیروهای بیگانه قرار گرفته اند.
کمال مطلوب هر حکومت ملی، برخورداری از یک ملت یکپارچه است که در میان اعضای آن، تفاوت های چشمگیر زبانی، مذهبی، قومی و نژادی وجود نداشته باشد و همگان به یک هویت فراگیر ملی تعلق خاطر داشته و به آن وفادار باشند . اما در میان کشورهای مستقل جهان کمتر کشوری یافت می شود که به طور طبیعی دارای جمعیتی فاقد تفاوت های زبانی، مذهبی و قومی باشد. ایران نیز سرزمینی است که در جریان تحولات گوناگون تاریخی و حرکت های جمعیتی، ترکیبی از اقوام را درخود جا داده است. فلات ایران ناحیه ای جغرافیایی - منطقه ای و فرهنگی است که همواره باعث تنوع نژادی و قومی شده است .
در این میان تنوع و تکثر اقوام تشکیل دهند ه جامعه ایران به نحوی است که اطلاق واژه های کثیرالقوم و جامعه چند قومی به ترکیب جمعیتی آن، از ترکیب و واقعیتی انکار ناپذیر خبر م یدهد . حضور و زندگی قومیت های مختلف چون، فارس ها، ترک ها، کردها، بلوچ ها، ترکمن ها، عرب ها در کناریکدیگر و در چارچوب جغرافیای سیاسی واحد، بیانگر موزاییک قومی فرهنگی هویت و تمدن ایرانیاست. اصولاً علل گوناگونی قومی - فرهنگی در ایران و دیگر نقاط جهان را باید در ماهیت انسان جست وجو کرد .
موقعیت ژئوپلیتیک ایران در طول تاریخ این کشور را برای اقوام مهاجم جذاب ساخته و آثا ر مهم و عمیقی را در فرهنگ و ساختار اجتماعی ایران به جای گذاشته است . در طول سه هزار سال گذشته همواره شاهد حضور اقوام گوناگون و استقرار آن ها در این سرزمین بوده ایم . مهم ترین پیامدهای این ورود و استقرار این بوده که تمام زبان ها، گویش ها، ادیان ها و مذاهب کنونی در ایران غیر بومی اند . به طوری که خاستگاه دو خانواده زبانی آریایی و اورال آلتایی در شرق ایران یعنی آسیای مرکزی بوده است.
در شرایط کنونی جهان، با توجه به رشد فرایندهای جهانی شدن و امکانات ارتباطی گسترده میان مردم که فارغ از مرزهای سیاسی صورت می گیرد و نیز با توجه به رشد آگاهی های قومی و ناسیونالیسم های قومی در سراسر جهان، می توان گفت طرح قدیمی ملت سازی که ادغام همه ی گروه های قومی را در یک ملت یکپارچه را دربر می گرفت دچار چالش می شود. در ایران نیز ناکارآمدی این طرح دراشکال گوناگونی طی چندین نسل آشکار شده است -
از آن جا که جمعیت ایران به لحاظ زبان، پوش ش، مذهب یا حتی ویژگی های جسمانی از ترکیب متنوعی برخوردار است . بسیاری از دانشمندان و پژوهشگران، ساختار جمعیت ایران را ترکیبی متشکل از گروه های قومی توصیف می کنند.
قومیت
امروزه تعاریف متعددی از قوم و قومیت وجود دارد که هر یک از آنها بر عناصر خاصی از این پدید ه اجتماعی تأکید دارند. به نظر می رسد در این خصوص رساترین تعریف مربوط به ویکتور کوزلوف - قوم شناس معروف - باشد که معتقد است قوم یک سازمان اجتماعی تشکیل یافته ای است که بر پهنه سرزمین معینی قرار دارد و شامل مردمی است که در طول تاریخ با هم پیوندهای اقتصادی، فرهنگی، خویشاوندی و ... برقرار کرد ه اند، دارای زبان، ویژگی های فرهنگی، ارز ش های اجتماعی و سنت های مشترک می باشند . در گذشته مشخصات خونی و نژادی نیز جزو پیوند های قومی محسوب می شدند اما امروز به دنبال در هم آمیختگی ملت ها دیگر شاخص های عمده قومی عبارت اند از : به حساب نمی آیند
خودآگاهی قومی، زبان مادری و سرزمین نیاکان . در مورد برخی اقوام ویژگی های روانی - حالت های روحی - ، شیوه زیستن یا گونه معینی از سازمان اجتماعی سرزمینی - دولت - یا خواست ها و تمایلات آشکار اف راد یک قوم برای بر پایی یک سازمان دولتی نیز می توانند جزو شاخص ها باشند
هویت قومی
هویت قومی به سنت فرهنگی مشترک و احساس هویتی گفته می شود که یک قوم را به عنوان یک گروه فرعی از یک جامعه بزر گ تر متمایز می کند. اعضای هر گروه قومی از لحاظ ویژگی های خاص فرهنگی از سایر اعضای جامعه ، خود را متمایز می دانند
قومیت به مثابه منبع و » « کاستلز « معتقد است که قومیت به مثابه منبع و هویت در حال رنگ باختگی است، اما نه در برابر قومیت ها، بلکه در برابر اصول. کلی تر تعریف فرهنگی خود، از قبیل دین، ملت یا جنسیت
بارث می نویسد: امروزه مفهوم هویت قومی علیرغم رنگ باختن آن بر رشته ای از قیود اعمال شده بر انواعی از نقش ها که فرد مجاز به ایفای آنها است و طرف هایی که برای انجام بده و بستا ن های گوناگون برگزینند ، دلالت دارد
هویت یابی قومی به عنوان اساس اقدام جمعی زمانی تحقق می پذیرد و حفظ می شود که امتیازات آشکاری وجود داشته باشد که با تکیه بر هویت قومی بتوان برای دست یافتن به آن ها با دیگران رقابت کر د . این رقابت میان گروه های قومی عامل بسیج قومی است و به تشکیل سازمان قومی و افزایش هویت های قومی منجر می شود.
