مقاله گامی به سوی همگرایی جهان اسلام با تاکید بر گردشگری

بخشی از مقاله

چکیده

صنعت گردشگری منشور کثیرالوجهی است که هر وجه آن جنبه هایی از زندگی و نیازهای جوامع انسانی را متأثر و مرتفع می سازد. گردشگری بنا به ماهیت خود دارای کارکردهای متعددیست که در تحول اقتصادی، انتقال و مبادله فرهنگی و جایگاه کشورها در تصمیم گیری جهانی نقش مهمی دارد. امروزه فرهنگ و اقتصاد ناگزیر دو بال همسان توسعه اجتماعی و سیاسی جوامع به شمار می روند،گردشگری امروزه بخش بزرگی از اقتصاد جهانی را از آن خود کرده است . کشورهای مختلف در پی آنند که سهم هر چه بیشتری از گردشگری جهانی را از آن خود کنند .

در این فرآیند کشورهایی می توانند جذب بیشتری از گردشگران جهانی را داشته باشند که شرایط لازم مؤلفه های گردشگری پایدار را تهیه کنند . بی شک در شرایط ام روزی و نابرابری های تکنولوژی، اقتصادی و علمی، کشورهای توسعه یافته موفق تر هستند . این در حالی است که اکثر کشورهای اسلامی اکثراً در حال توسعه و جهان سوم اند و برخی از این کشورها که به دلیل درآمد بالای نفت نمی توان عنوان جهان سوم را برای آنها به کار برد وهم مصرف کننده و وارد کنده کالاها و تکنولوژی کشورهای توسعه یافته روی آورده اند. گردشگری نتایجی چون گسترش اسلام، از بین بردن اختلافات مذهبی بین مسلمانان، کم کردن فاصله طبقاتی بین مسلمانان، جلوگیری از اقتصاد وارداتی و تقسیم بین المللی کار، افزایش بینش سیاسی و اجتماعی مسلمانان و از همه مهم تر اتحاد جهان اسلام را در پی خواهد داشت.

روش تحقیق در مقاله حاضر توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای ومیدانی می باشد.هدف تحقیق بررسی نقش گردشگری در همگرایی کشورهای جهان اسلام می باشد. نتایج این تحقیق بیانگر این است که کشورهای اسلامی به ویژه در منطقه خاورمیانه با توجه به اشتراکات دینی، تاریخی، زبانی و حتی سرزمینی خود و همچنین، جاذبه های قوی مذهبی، تاریخی- فرهنگی و محیط های طبیعی می توانند در چارچوب توسعه گردشگری در منطقه، به همگرایی منسجم تری دست یافته و بر این اساس جایگاه خود را در جهان تقویت نمایند.

مقدمه

صنعت گردشگری منشور کثیرالوجهی است که هر وجه آن جنبه هایی از زندگی و نیازهای جوامع انسانی را متأثر و مرتفع می سازد

گردشگری کم هزینه ترین ابزاری است که می تواند میان مردم یک منطقه و پیروان یک دین با سنخیت فرهنگی فراوان، در عین حفاظت از منافع ملی هر کشور، وحدت به وجود آورد. مبادلات فرهنگی به مانند مبادلات اقتصادی و حتی در برخی موارد بالاتر از آن می تواند زمینه ساز رشد و توسعه جوامع در زمینه های گوناگون شده و راه را برای برداشتن گام های مؤثر در راه توسعه و پیشرفت همه جانبه هموار سازد.گردشگری پدیده ای است کهن که
از دیر زمان در جوامع انسانی وجود داشته است و به تدریج در طی مراحل تاریخی مختلف به موضوعی فنی، اقتصادی و اجتماعی– اکولوژیکی کنونی خود رسیده است

مهمترین تأثیر و پایه گذاری گردشگری به شکل جدید با انقلاب صنعتی شروع میشود. در این دوره تحولات اساسی در وضعیت اقتصادی و اجتماعی جوامع به خصوص در کشورهای غربی به وجود می آید. انقلاب صنعتی تغییرات شگرفی در حمل و نقل با ساخت ماشین ها، قطار و کشتی به وجود آورد. هر چند انقلاب صنعتی تغییرات بزرگ اقتصادی به همراه داشت ولی مردم در تمام روزهای هفته کار می کردند و فرصتی برای تفریح و گردش نداشتند و فقط طبقه ثروتمند از چنین امکانی برخوردار بودند.

این وضعیت تا پایان قرن نوزدهم وجود داشت، در پایان سده نوزدهم تغییراتی در وضعیت کار به وجود آمد از جمله کاهش ساعت کار، افزایش تعطیلی، مرخصی های هفتگی و سالیانه و همچنین تأسیسات جدیدی برای طبقه متوسط جامعه به وجود آمد که امکان تفریح و گردش را فراهم میساخت. با پیشرفتهای اقتصادی و اجتماعی به وجود آمده در قرن بیستم دسترسی مردم به امکانات و خدمات و تواناییهای مالی، مسافرت و گردش برای تودههای مردم در اکثر کشورها امکانپذیر گشت.

تکنولوژیهای نوین مانند کامپیوتر، خطوط هواپیمایی، ارتباطات ماهوارهای و اینترنتی و ربات باعث تغییر شیوه زندگی شد و همچنین باعث شد که بر میزان مسافرت و گردش افزوده گردد. در بعد اقتصادی گردشگری با ایجاد اشتغال با ضریب بالا و ایجاد درآمد وانتقال ثروتهای متمرکز از نواحی صنعتی و پیشرفته به نواحی پیرامونی،سطح رفاه جامعه را بالا میبرد و همچنین با احداث تأسیسات رفاهی و تفریحی استانداردزندگی ساکنان را نیز تأمین میکند. در بعد اجتماعی و فرهنگی، گردشگری موجب میشود که فرهنگ- های مختلف با یکدیگر در تعامل قرار گرفته، از پویایی لازم برای رشد و ترقی بهرهمند شوند.

از طرف دیگر باعث حفظ جاذبه های فرهنگی که رونق گردشگری را تضمین می کند، می شود. گردشگری ایجاد امنیت و آرامش را در جامعه میزبان ضروری کرده، سطح رفاه را افزایش می دهد. در بعد سیاسی، صنعت گردشگری زمینه صلح و دوستی بین کشورهاو جوامع را فراهم کرده،احیاناً برخی از تصورات کلیشه ای و اندیشه ها و باورهای نادرستی را که ملت ها از یکدیگر دارند، میزداید. به همین دلیل به منظور توسعه صنعت گردشگری، ایجاد امنیت در داخل مرزهای یک کشور و همچنین در سطح بین المللی ضروری است

از دیگر مزایای صنعت گردشگری میتوان به تأثیری که گردش و تفریح در روحیه انسان می گذارد و موجب تسکین اعصاب می شود اشاره کرد. بدیهی است که گردشگران با گذراندن ایام تعطیلات و با مرخصی سالانه خود در کشورهای مختلف و زیبا، خود را برای دوره کاری دیگری آماده میکنند. از طرف دیگر سفرها تأثیر فوق العاده ای در کسب تجارب انسان دارد.

از این رو افراد پس از بازگشت به محیط زندگی و محل کار، با توشهای از تجارب و مهارت های جدید، با نشاط و روحیهای سرشار و امیدوارانه کار خود را آغاز میکنند. افراد در سفر با فرهنگها و
مسایل جدید روبرو می شوند و با راه های حل مشکلات و مسائل در جوامع مختلف آگاهی مییابند. ایجاد صلح و امنیت در دنیا تأثیر مهم دیگر گردشگری است. در این زمینه دبیر کل سازمان جهانی گردشگری در نطق افتتاحیه یازدهمین اجلاس مجمع عمومی سازمان در قاهره، بر نقش متقابل صلح و دوستی و گردشگری تأکید کرد وگفت:»جهانگردی«همان اندازه که در به وجود آوردن صلح سهیم است، همان قدر نیز از آن بهره مند می شود

با توجه به آثار مثبت گردشگری در زمینه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که به تعدادی از آنها در بالا اشاره شد، میتوان این اثرات را نیز در جهت تقویت همگرایی فرهنگی بین کشورهای اسلامی متصور شد. واضح است که کشورهای اسلامی منطقه خاورمیانه در مسیر همگرایی و تعامل فرهنگی خود دارای چالش ها و موانعی هستند که از جمله آنها مسائل قومی و قبیله ای و حتی مذهبی درون کشوری و برون کشوری،تفاوت های اقتصادی و زیرساخت های گردشگری میان آنها، سیاست های متفاوت دولت های منطقه در قبال غرب و دولت های معارض، جنگ ها و کشمکش های موقت و ریشه دار در منطقه را می توان نام برد. در چنین شرایطی است که ضرورت بیشتری برای تفاهم و همگرایی جهان اسلام احساس می شود و در این راه، ازفرصت ها و جنبه های مثبت " جهانی شدن"می توان سود جست.

اسلام و گردشگری

در تمام ادیان و فرهنگ ها، سیر و سفر به عنوان امری پسندیده مورد توصیه قرار گرفته و در فرهنگ ما نیز چنین استمثلاً. خداوند متعال برای آشنایی انسان با عاقبت کار گذشتگان، آشنا شدن عقل و هوش به حقیقت و دیدن نشانه های عظمت او، آدمی را به سیر و سیاحت دعوت کرده و آیات متعددی با این مضمون در قرآن آمده است که »آیا در زمین سیر نمی کنید تا عاقبت کار پیشینیان خود را بنگرید« - قران کریم، سوره 6،آیه . - 11 در بین ادیان مختلف، شاید اسلام بیشترین تأثیر را در افزایش سیر و سفر داشته باشد. چرا که مردم را به طور مستقیم به سفر دعوت میکند و مکه به عنوان قبلهگاه مردم مسلمان و انجام فریضه حج که از جمله اعمال واجب اسلام محسوب میگردد، مردم را هر ساله برای انجام آن و زیارت به شهرهای مکه و مدینه به سوی خود می کشاند - موحد،. - 1381

نظریه همگرایی

منظور از همگرایی وضعیتی است که در آن گروهها، سازمانها و کشورها برای حفظ منابع جمعی به همکاری گسترده با یکدیگر بپردازند و به وسیله نوعی وحدت گام بردارند، همگرایی به عنوان یک تئوری نخستین بار توسط "دیوید میترانی" پژوهشگر انگلیسی در سال های بین دو جنگ جهانی مطرح شد. اغلب نظریه پردازان دولت ملی را عامل نزاع می بینند و معتقدند که رهایی از چهار چوب تنگ دولتهای ملی روی آوردن به جامعه بین المللی و همگرایی منطقه پیش درآمد صلح است مسئله مهم در مورد همگرایی اختیاری بودن نوع رابطه است که واحدهای همگرا با یکدیگر بر قرار می کنند و بازیگران به میل خویش و بر اساس شرایط مساوی به وحدت و همگرایی با یکدیگر رو می آورند.

"کارل دویچ" در رابطه با همگرایی مسئله مهمی را مطرح می کند به گفته او ارتباطات نقش بزرگی در نزدیکی جوامع بازی می کند. بنابراین هر چه ارتباطات در زمنیه حمل و نقل، گردشگری، مراودات پستی، تجارت، مهاجرت و ... بیشتر باشد، این جوامع بیشتر به هم نزدیکتر می شوند و به جای منازعه به همکاری روی می آورند و جوامع امنیتی را تشکیل می دهند.

بنابراین یکی از مهمترین ارتباط در قرن بیستم به بعدمسلماً گردشگری بوده و با گسترش آن در صورتی که با برنامه ریزی دقیق و عقولانه شکل گیرد همگرایی به ثمر می رسد. با توجه به مطالب ذکر شده، همکاری منطقه ای بین المللی هنگامی امکان پذیر است که دولت ها استقلال یکدیگر را به رسمیت بشناسند و از دخالت در امور داخلی یکدیگر بکاهند و در جهت منابع مشترک گام بردارند و سعی کنند سیاستی واحد در مقابل کشورهای غیر عضو داشته باشند.