بخشی از مقاله
چکیده
آب از عناصري است که نزد ایرانیانمقدّس و ستایش شونده به شمار می رفته است. در متون دینی براي آب جایگاه ویژه اي است، قرآن به عنوان مهم ترین و معتبرترین کتاب هدایت و رستگاري در موارد متعددي به آب اشاره دارد که همه بیانگر ارزش و اهمیت آب در زندگی است.
آب اساس و بن مایه آفرینش و مایه حیات می باشد و در تمام وجوه و جنبه هاي زندگی انسان حتی عقاید، باورها، آداب و سنن ملت ها نقش محسوسی داشته است، در فرهنگ فولکلور و ضرب المثل ها موارد پرشماري به آب اشاره شده است و دراشعار بسیاري از شاعران آب به عنوان مظهرپاکی ولطافت نمودپیدامی کند.
ترکیبات ساخته شده با واژه ي آب وکنایات آن دلیل براهمیت ونقش آن درزندگی انسان بوده آن طوري که اسماعیلیان آب راعلم امام نامیده اند.دراین پژوهش ضمن بیان نقش اساطیري آب واعتقادات پیشینیان دراین خصوص،به تعدادي ازابیاتی که ازکلام گهربار شاعران پارسی گوي بیان گردیده اشاره شده است.
-1 مقدمه
جایگاه آب در فرهنگ هاي گوناگون بشري به تناسب شرایط اقلیمی، موقعیت طبیعی و چگونگی و مقدار منابع آب در دسترس، میزان پیشرفت فناوري و نیز شیوه معیشت در سرزمین هاي مختلف متفاوت است. با توجه به اسلامی بودن کشور ما، دین ریشه بسیار قوي در باورها و فرهنگ ما دارد. لازم به ذکر است که قرآن کریم آب را اصل حیات و زندگی می شمارد و هشت آیه مستقیم و بیش از 60 آیه غیر مستقیم در خصوص آب و فرهنگ استفاده از آن وجود دارد که اهمیت فرهنگ اسلامی را در نحوه استفاده بهینه از منابع آب را به روشنی نمایان میسازد.
در طول تاریخ »آب« به عنوان ضروري ترین ماده براي پیدایش و ادامه حیات از اهمیت و حتی تقدس برخوردار بوده است، اقوام و ملل مختلف در سالیان دور خدایانی به نام خدایان آب داشته اند که آنها را به صورت الهه ها پرستش و براي آنها ق ربانی هدیه می کردند. آب با خصوصیات حیات بخش و شفا دهنده خود موضوع حکایت ها و اسطوره هاي خواندنی و قابل تاملی قرار گرفته و در هر سرزمینی روشهاي متفاوتی براي تقدیس آب وجود داشته است
مثلاً هندوان، رودگنگ مصریان، رود نیل کلدانیان، رود فرات و مسیحیان، رود اردنرا مقدّس می شمردند، در دین اسلام نیز آب جزو مطهرات محسوب می شود و از راههاي ازله آلودگی، شستشو با آب می باشد. در آئین هاي غیر وحیانی و اساطیر نیز آدمی وقتی خداي خود را در دل عناصر طبیعت جستجو می کرد گم شده خود را به نام خداي باد، خداي آب، خداي آفتاب و ... می نامید، در این میان خداي آب براي انسان جایگاه ویژه اي داشت چرا که برایش آب، منشأ پیدایش حیات محسوب میشد.
از قصص قرانی می توان به غرق شدن فرعون در آب رود نیل وغرق شدن قوم حضرت نوح دردریا نام برد که نقش ویرانگري داشتند.درادبیات داستانی نیز اعم از شعروداستان آب حضور دارد که به ان خواهیم پرداخت.
فیلسوف یونانی تالس معتقد بود که همه چیز از آب به وجود آمده است وجهان بر آب استوار است.دراسطوره هاي یونانی نیز آشیل قهرمانی است که هنگام به دنیا امدن به واسطه فرورفتن درآب روئین تن می شود الاپاشنه پا که در اب فرونرفته بود واین ضرب المثل می شود براي آسیب پذیري ونهایتا مرگ آشیل.
دراسطوره هاي ایرانی نیز داستانی شبیه به این وجود دارد که درشاهنامه فردوسی امده وآنهم ماجراي اسفندیار است که فرزند پادشاه واز فره ایزدي برخورداراست.این اسطوره چنان قدرتی دارد که حتی قادر است قهرمان اصلی بخش پهلوانی شاهنامه رستم را شکست دهد.روئین تن بودن اسفندیار از او قهرمان شکست ناپذیري می سازد که حتی رستم را به زانودرمی اورد واین روئین تنی از غسل در آب مقدس نشات گرفت ه البته اسفندیار نیز به مانند آشیل یک نقطه ضعف دارد وآن چشمهایش هست چراکه هنگام فرورفتن درآب چشمهایش را بسته بود.درماجراي نبرد اسفندیار بارستم که منجر به شکست رستم می شود سیمرغ به او شیوه کشتن اسفندیار را که استفاده از شاخه درخت گز به عنوان تیرکمان بود به او می آموزد اما یادآور می شود که تنها باید به چشم اسفندیار اصابت کند واز طرفی مرگ اسفندیار به واسطه فره ایزدي که دارد براي رستم نیز شگون ندارد وبه نابودي تبار رستم می شود...
در این مقاله ابتدا به ارائه تعدادي از آیات قرآن کریم که بیانگر توجه فوق العاده دین مبین اسلام به آب و در نتیجه آموزههاي دینی که نشان از مفهوم عمیق فرهنگ اسلامی در مدیریت منابع آب و بخصوص مدیریت مصرف می باشد، پرداخته شده و سپس با برشمردن تعدادي ازابیات وضرب المثل هایی که درباره اهمیت آب و نقش آن در زندگی انسان بیان شده پی به نقش این مایه ي زندگانی خواهیم بردتاباتوجه به کم آبی هاي موجود بیشترازگذشته درصرفه جویی آن کوشاباشیم.
-2نگرش اسا طیري به آب
آب از عناصري است که نزد ایرانیانمقدّس و ستایش شونده به شمار می رفته است . زیرا از قدیم ترین ایام در ایران همانند جهان بینی کهن سومري معتقد به نقش آ فرینندگی آب در نظام جهان بوده اند . از این رو ، بارها در اوستا به اهمّیت و تقدّس آن اشاره شده است .
یکی ازمهمترین یشت هاي اوستا به نام عنصر» آب »« آبان یشت « نامیده شده که مندرجات آن شامل دو قسمت است : قسمتی درمدح و توصیف ناهید فرشته ي آب وقسمتی ازآن در ذکر پادشاهان و پهلوانانی است که براي ناهید قربانی شدند
آبان - ناهید - با آب - نیلوفر - که نشانه و رمز آفرینش و دنیاي معنوي اند پیوندي روشن و انکار ناپذیر دارد. ابوریحان نوشته است : روز یازدهم اسفند روز» خور« است ؛ دراین روز بود که خداوند آب را آفرید.هشتمین ماه سال و دهمین روزماه ؛به این عنصر آبان نامیده شده است . عنصر آب دو فرشته ي نگهبان دارد ؛ که یکی از آن اناهیتا یا ناهید که به عنوان فرشته ي مخصوص آب از آن یاد می شود که داراي عظمت و جلال است .
»اسماعیلیان آب راعلم امام، یعنی علمی که نزدایشان معتبر است دانسته اندو آن را علم حق و حقیقت می نامند .«
-3 اهمیت آب درادبیات فارسی
قطره هاي مرواریدگون آب وشبنم هاي نشسته بر گلبرگها، رازهاي سر به مهر خویش را با شعرا، که رابط بین جهان اسطوره اي آغازین و جهان امروز و نیز محرم اسرار آفرینش اند، به گفتگو مینشینند. در اینجا تصویرپردازيهاي شعرا که فرستادگان جهان مینوي به جهان مادياند از آب در پیوندهاي رمزگونه اسطوره اي مورد بررسی و تحلیل قرار میگیرد.
