بخشی از مقاله
چکیده
اگر بخواهیم از صنعت جهانگردی تعریف مشخصی داشته باشیم که متناسب با نگاه جمهوری اسلام ایران به این مقوله باشد، باید بگوییم: جهانگردی یک فعالیت فرهنگی منبعث از فطرت جستجوگر انسانی است. در جریان تکامل رویکردهای برنام هریزی برای توسعه جهانگردی، رویکردی که بیشتر از سایر رویکردها مقبولیت یافت، توجه به گردشگری پایدار بود، بدین معنی که گردشگری را به عنوان مکمل همه شیو ه های امرار معاش انسا نها در مناطق گردشگر پذیر ارزیابی می گیرد.
امروزه جهانگردی سبز یا فرهنگی یا پایدار، اشکال تکامل یافته جهانگردی هستند و در واقع جهانگردی در این مرحله تبدیل به یک رشت هی مستقل علم یشد که به آن از منظر علوم انسانی و به عنوان یک معرفت نوین نگاه می شود. این نوع از گردشگری بیشتر طرفدار محیط زیست بوده و پایداری آن را در نظر می گیرد. روش تحقیق در این مقاله از نوع مطالعات کتابخانه ای بوده و هدف بررسی گردشگری سبز بر محیط زیست و توسعه پایدار می باشد.
مقدمه
در عصر حاضر صنعت گردشگری به عنوان بزرگترین صنعت جهان امروز و یکی از ارکان توسعه پایدار معرفی می شود .جهانگردی تا رسیدن به وضعیت کنونی، مراحل مختلفی از توسعه را پشت سر گذاشته است .اولین شکل توسعه این صنعت،" جهانگردی انبوه "بود که پس از جنگ جهانی دوم به وجود آمد و علت آن تمایل زیاد مردم جهان برای سفر به نقاط مختلف و تسهیل امکانات حمل و نقل بود .لیکن گروه هایی که در این زمینه فعالیت داشتند تنها با دید اقتصادی به جهانگردی می نگریستند .
در این وضعیت مهم ترین دغدغه، یافتن مکانی برای اقامت و پذیرایی از افراد بود .اما حضور انبوه جهانگردان در یک نقطه، زیبایی و لطافت محیط را به هم م یریخت و به فرهنگ و اجتماع مردم بومی آسیب هایی را وارد می کرد، که این امر موجب طرح تفکرات دیگری شد که متضمن حفظ محیط زیست و آسایش گردشگران به شکل توامان بود.
بدین ترتیب پس از جهانگردی انبوه، جهانگردی جایگزین گسترش پیدا کرد که خود به گروه های مختلفی مانند گردشگری شهری، روستایی، ایلیاتی، سلامتی، اکوتوریسم، ماجراجویانه و مسئولانه و ......تقسیم می شود و ما به مجموع آ نها " گردشگری سبز "می گوییم. مدافعان این جهانگردی باور داشتند که مطالعه در حوز ه ی جهانگردی باید نظا م مند باشد و تمام عناصر تشکیل دهند ه ی این نظام باید جزء به جزء شناسایی گردد و ارتباطشان با یکدیگر بررسی شود.
منابع جهانگردی در این مقوله به 5 دسته تقسیم می شوند: طبیعی، فرهنگی، رویدادی، فعالیتی و خدماتی - تسهیلاتی.
تقسیم بندی ذکر شده اشکالی از جهانگردی را در بر می گیرد که علاوه بر رفع نیاز جهانگردان در دوران فعلی، مانعی برای بهره برداری نسل های آینده از منابع گردشگری نباشد. باید افزود که دستیابی به توسعه گردشگری پایدار در گرو توجه به ارکان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی در یک جامعه است - علیزاده، 1382 - که محیط زیست نیز به عنوان یکی از ارکان اساسی دستیابی به توسعه گردشگری پایدار نیازمند حفظ و حراست می باشد.
هدف:
این مقاله از نوع بررسی و پژوهش کتابخانه ای است و مطالب آن از سایت های علمی اینترنتی و ژورنا ل های اطلاعاتی وزارتخانه محیط زیست گردآوری شده است .هدف این مقاله معرفی اثرات گردشگری سبز و اکوتوریسم بر محیط زیست و ارتباط آن با توسعه پایدار می باشد.
گردشگری سبز و اکوتوریسم:
بحث ارتباط بین طبیعت با گردشگری را از دو دیدگاه، طبیعت جاندار" اکوتوریسم "و طبیعت بی جان" ژئوتوریسم "یا زمین گردشگری و منابع آبی می توان مورد بررسی قرار داد .از جمله شاخه های گردشگری، اکوتوریسم است که از دهه 1970 وارد ادبیات جهان شد و هر ساله هم در مقایسه با گردشگری دو برابر رشد دارد و به معنای سفرهای مسئولانه و هدفمند به طبیعت است . اکوتوریسم از ترکیب واژ ه های اکولوژی و توریسم تشکیل شده .اکوتوریسم انواعی از توریسم را شامل می شود که به طبیعت به طور مستقیم و غیرمستقیم مربوط می شود و انگیزه اصلی بازدید و استفاده از جذابیت های طبیعی و فرهنگ بومی است، بدون اینکه خسارتی را متوجه آن نماید.
حفظ تنوع زیستی، مشارکت در تأمین رفاه اجتماعی از اهداف اکوتوریسم می باشد .همچنین کمک به اقتصاد محلی و ترویج فرهنگ زیست محیطی از اثرات مثبت اکوتوریسم و آلودگی، تخریب محیط و نابودی گونه های جانوری و گیاهی از اثرات منفی آن می باشد .برای حفظ اکوتوریسم، پایداری آن باید مدنظر باشد که با سازماندهی، برنامه ریزی درست، مشارکت مردم محلی و آموزش می توان به آن رسید
سفری مسئولانه به پهنه ی طبیعت است .سفری که محیط - Ecotourism - گردشگری طبیعت گردی زیست را حفاظت کرده، به زندگی مردم محلی رونق و رفاه می بخشد .برخی صاحب نظران آن را به عنوان زیر مقوله گردشگری پایدار تعریف می کنند.
در مقایسه با گردشگری طبیعت نهاد که فقط سفر به مکان های طبیعی است، اکوتوریسم منافع مردم محلی را از جنبه های زیست محیطی، اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی مطمح نظر قرار م یدهد .یک گردشگر طبیعت نهاد ممکن است فقط برای مشاهده پرندگان سفر کند، در حالی که یک گردشگر طبیعت گرد همراه راهنمای محلی به تماشای پرندگان می رود، در اقامتگاهی که توسط مردم محلی اداره می شود اقامت می کند و از طریق هزینه ای که می پردازد به اقتصاد محلی کمک می کند.
امروزه کشورهایی که بیشتر به توسعه اقتصادی خود می اندیشند به صنعت گردشگری به عنوان یک ضرورت مهم می نگرند و از آن جا که اکوتوریسم از شاخه های مهم گردشگری است به آن توجه جدی می نمایند .متخصصین توسعه در چند دهه اخیر که چندین الگوی توسعه را معرفی نموده اند، در دهه های اخیر به الگوهای پایداری توسعه روستایی توجه جدی مبذول داشت هاند .در کشور ما به دلیل نبود مدیریت درست، این پتانسیل دچار نقصان شده است و در نتیجه جزء کشورهای عقب مانده در این زمینه محسوب می شویم و در قعر جدول آمار WTO سازمان جهانی جهانگردی قرار م یگیریم
اکوتوریسم پایدار به جهانگردان، چشم اندازی تضمین شده و قابل قبول از طبیعت بکر و جذاب عرضه می کند .مسئولیت توسعه اکوتوریسم پایدار با شرک ت های سرمایه گذاری توریسم است .لیکن برای به دست آمدن توسعه پایدار اکوتوریسم، کشور ایران باید به موارد زیر اقدام نماید:
مداخله در بازاریابی و تکمیل برنام هریزی و انجام آن، تشویق افراد بومی و محلی برای فعالیت و بازاریابی در این زمینه.
به اعتقاد کارشناسان توسعه پایدار، فقط زمانی اکوتوریسم به صورت پایدار عمل می کند که جلوی بسیاری از تخری بها و سوء استفاده کردن از منابع طبیعی گرفته شود .این کار از طریق کنترل و محدود کردن شکار، ماه یگیری، استفاده از سواحل دریا، دریاچه ها و دیگر مناطق حفاظت شده امکان پذیر است.
آقای - 1997 - WARDاظهار می دارد که اگر ارتباط بین طبیعت گردی و حفظ محیط زیست دو طرفه باشد، سودمند بوده و امید پایداری آن وجود دارد .به علاوه نیازهای حال و آینده جمعیت میزبان باید پیش بینی شده و نسل های آینده نیز از آ ن ها بهره مند شوند.
اکوتوریسم و اثرات مثبت و منفی آن:
دین مبین اسلام هم در قرآن و هم در سنت به کرات به تبادل فرهنگی و تعامل صلح آمیز ناشی از سفر اشاره فرموده است - بلمکی، - 1382 در پژوهشی که توسط آقای - 1999 - Mergصورت گرفته ، 5 نکته مهم برای اکوتوریسم در نظر گرفته است:
- 1مسافرت به مقصد طبیعت
- 2آگاهی از فضای محیط زیست
- 3محافظت از طبیعت
- 4احترام به فرهنگ منطقه
- 5رعایت حقوق انسانی و دموکراسی
