بخشی از مقاله
چکیده
آلاینده های زیست محیطی با طیف گستردهای از اثرات پاتولوژیکی همراه هستند. افزایش درجه حرارت بر توزیع و سمیت مواد شیمیایی موجود در محیط آبی تأثیر میگذارد. در سالهای اخیر مشکل بالقوه و در حال ظهور برای گونههای آبزی با بازتاب کوتاه مدت، میانمدت و بلندمدت بر سلامت انسان از طریق زنجیره غذایی نشان داده شده است.
در این مقاله با تمرکز بر میزان سمیت آلایندهای زیست محیطی در شرایط آب و هوایی گرمتر، تلاش شده است در مورد اثراتی که افزایش درجه حرارت آب در یک وضعیت آلوده بر روی مکانیسمهای فیزیولوژیک موجودات آبزی میگذارد مطالبی ارائه گردد. همچنین به استفاده از موجودات آبزی در شرایط تحت کنترل آزمایشگاهی به عنوان مدل و پروتکلهایی که در کنفرانسهای مختلف جهانی در زمینه کاهش گرمای جهانی، گازهای گلخانهای و حفظ محیط زیست تصویب شده و چهارچوبهایی که برای حفاظت از سلامت و بهداشت عمومی در یک محیط گرمتر باید وجود داشته باشند، اشاره شده است.
-1 مقدمه
افزایش دما یک پدیده جهانی است که مهمترین پیامد آن تغییرات آب و هوایی می باشد. بنا به گزارش انجمن بینالمللی تغییر آب و هوایی 1 گرم شدن کره زمین تا قبل از پنجاه سال گذشته به صورت خطی و در یک نرخ متوسط 0/13 به ازای یک دهه بوده است. در حالی که پیشبینیهای صورت گرفته نشان میدهند افزایش درجه حرارت در آینده در حدود 0/1-0/2 به ازای یک دهه خواهد بود. حتی اگر تولید گازهای گلخانهای و ذرات معلق متوقف شود این اتفاق خواهد افتاد.
تغییر در درجه حرارت پیامد های مهمی بر سلامت میلیونها انسان به ویژه بخش آسیب پذیر جوامع نظیر افرا سالمند، زنان باردار و کودکان در پی خواهد داشت . یکی از اثرات افزایش دما، تأثیر آن بر جنبههای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی اکوسیستمهای آبی است. از جمله این تاثیرات می توان به تغییرات در میزان تولید پلانکتونها، زمان مهاجرت جانوران و سطوح تغذیه ای آنها اشاره نمود. تصور میشود دما تأثیر زیادی بر روی ماندگاری آلایندههای زیستمحیطی، ازجمله آلایندههای آلی با ماندگاری بالا - POPs - 2 و آفتکشها در آب، خاک و اتمسفر داشته باشد .
در سالهای اخیر گرم شدن کره زمین بسیار مشهود بوده و در بسیاری موارد با تلفات انسانی همراه بوده است. به عنوان مثال در برخی ایالات آمریکا، موج گرمای بسیار شدید در اوایل دهه 1990 آغاز شده به طوری که درسال 1993 برآورد شده که در اثر موج گرمای ایجاد شده در این مدت حدود 118 نفر جان خود را از دست داده اند .
آلایندهها از راههای مختلفی از جمله پسماندهای صنعتی، خانگی و کشاورزی - که حاوی مقدار قابل توجهی فلزات سنگین و آفت کشهای شیمیایی می باشند - وارد محیط های آبی می شوند. همچنین آلایندههای موجود در جو که بیشتر ناشی از مصرف بیش ازحد سوختهای فسیلی می باشند از طریق بارش برف و باران به اکوسیستم های آبی وارد می شوند. اکثر این مواد در اثر فرایند تجمع زیستی 3 برای سالهای زیادی در زنجیرهی غذایی و محیط باقی خواهند ماند. آبزیان با وجود توانایی انعطاف پذیری و ظرفیت بافری که به تغییرات محیطی دارند، در اثر استرسهای مداوم، در نهایت دچار عواقب زیانبار و غیر قابل برگشت می گردند .
تعامل تنگاتنگی بین تنوع و رفتار زیست محیطی مشاهده شده است. محققان از شاخصهای رفتاری در ماهیان برای نظارت بر کیفیت محیط زیست استفاده میکنند. پاسخهای رفتاری نامناسب به محرکهای خارجی، با توجه به اثرات مخرب آلایندهای آبی، می تواند پیامدهای بسیار شدیدی را برای بقا فرد و جمعیت داشته باشد. هدف از این بررسی ابتدا ارائه یک مرور کوتاه در مورد اثرات بالقوه یا واقعی افزایش دما بر سموم زیست محیطی و رفتار موجودات آبزی است که نهایتا" به طور غیر مستقیم بر سلامت انسان از طریق مصرف ماهیان و سخت پوستان تاثیرات قابل توجهی خواهد داشت .
-2 پروتکل های کاهش گرمای جهانی
بر اساس پیشبینی گروه بینالمللی تحقیق در خصوص تغییرات آب و هوای کرهی زمین، اگر روند فعلی افزایش انتشار گازهای گلخانهای که عمدتا گاز دیاکسیدکربن حاصل از مصرف انرژی است، ادامه یابد و هیچ تلاشی برای کاهش میزان انتشار این گازها صورت نگیرد دمای کرهی زمین تا سال 2100 بین 1/5 تا 5/8 درجهی سانتیگراد افزایش خواهد یافت که این افزایش در تاریخ بیسابقه میباشد. این پدیده باعث بالا آمدن سطح دریاها خواهد شد و نیز تغییرات شدیدی در الگوهای جوی به وجود خواهد آمد.
نهادهای بینالمللی با افزایش انتشار گازهای گلخانهای و جدی شدن خطر تغییرات آب و هوایی، درصدد یافتن راهکارهایی برای کنترل و کاهش میزان انتشار این گازها برآمده اند. در میان این تلاشها در سطح بینالمللی میتوان به پروتکل کیوتو1 اشاره نمود که در آن تلاش شده است الزاماتی برای کشورها در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانهای تا حد معینی ایجاد شود. طی چند دههی اخیر، مسائل زیستمحیطی به دلیل افزایش گازهای گلخانهای، اهمیت زیادی در سیاستگذاری های ملی و جهانی داشته است.
افزایش گازهای گلخانهای مانند گاز دیاکسیدکربن باعث به وجود آمدن پدیدهی تغییرات آب و هوایی و گرمایش جهانی، سوراخ شدن لایهی ازون و ذوب شدن یخ های قطبی شده است هرچند افزایش برخی از گازهای گلخانهای باعث بارش بارانهای اسیدی، بروز مخاطرات بهداشتی و سلامتی برای انسان و سایر موجودات گردیده و آثار آن ها عمدتا در سطح ملی و منطقهای است اما تاثیر انتشار گاز دیاکسیدکربن بسیار گسترده بوده و در سطح جهانی قابل مشاهده میباشد. برگزاری سیمنارها و انتشار پروتکلهای بینالمللی در سطح جهانی همچون کنفرانس ریو، پروتکل کیوتو و اخیرا کنفرانس کپنهاگ، نشان از اهمیت این موضوع در سطح جهانی دارد.
1-2 کنفرانس ریو
مجمع عمومی سازمان ملل در سال 1989 تصمیم گرفت، به منظور شناساندن و کمک به توسعهی پایدار کشور ها، در سال 1992 در شهر ریودوژانیروی برزیل اجلاس عالی زمین را با نام کنفرانس محیطزیست و توسعه سازمان ملل برگزار نماید. در اواخر دههی 1980 نگرانیهای بینالمللی از افزایش گازهای گلخانهای چون متان - 4 - ، اکسیدازت - 2 - ، دیاکسید-کربن - 2 - ، دیاکسیدسولفور - 2 - ، ازون - 1 - و کلر فلورکربن - - به شدت درحال گسترش بود، زیرا این گازها بر تعادل کلی انرژیزمین تأثیر میگذارند و به گرم شدن کرهی زمین و تغییرات آب و هوا دامن میزنند.
در سال 1988 و به منظور ارزیابی و بررسی خطرات تغییرات آب و هوا، هیأتی بینالمللی مرکب از دانشمندان، به نام هیأت بینالمللی بررسی تغییرات آب و هوا با همکاری یونپ و سازمان جهانی هواشناسی تشکیل شد. کشورهای شرکتکننده در دومین کنفرانس جهانی آب و هوا که در نوامبر 1990 در شهر ژنو برگزار شد، با استناد به گزارشهای انتشار یافته هیأت فوق در آن سال، به این نتیجه رسیدند که ایجاد کنوانسیونی بینالمللی برای مقابله با معضل تغییرات آب و هوا، بسیار حیاتی است. سه ماه پس از آن مذاکرات شروع شد و کشورهای مذاکرهکننده مصمم شدند کنوانسیون مقدماتی تغییرات آب و هوا را تشکیل دهند و آن را در کنفرانس ریو به تصویب رسانند. همچنین نگرانیهای بینالمللی گستردهای در زمینه نابودی منابع طبیعی و انقراض نسل بسیاری از گونههای گیاهی و جانوری مشاهده میشد.
یونپ در خلال سالهای 1988 تا 1990 گروهی از متخصصان امر را گردهم آورد تا این معضل را بررسی کنند و در ژوئن 1991 مذاکرات برای تشکیل کنوانسیونی در زمینه تنوع گونه های گیاهی- جانوری و به تصویب رساندن آن در کنفرانس ریو آغاز شد. علاوه بر این بسیاری از کشورهای صنعتی در صدد ایجاد کنوانسیونی بینالمللی در زمینه جنگلداری استوایی، برآمدند. اما کشورهایی چون مالزی و برزیل که دارای جنگلهای استوایی وسیعی هستند، با این امر مخالفت ورزیدند و ادعا کردند که چگونگی استفاده از منابع جنگلی حق طبیعی و قانونی آنهاست، همان گونه که کشورهای صنعتی قرنها پیش چنین حقی را برای خود متصور بودند. از اینرو، کشورهای غربی به منظور جلب حمایت کشورهای آفریقایی با بیابانزایی مقابله کردند.
معضل بیابانزایی گریبانگیر بسیاری از کشورهای آفریقایی بود و یونپ نیز از اواسط دههی 1970 برای مقابله با آن تلاش کرده بود. با این حال بسیاری از کشورهای توسعه یافته در کارآیی و ارزش کنوانسیون خاص در زمینه بیابانزایی تردید داشتند و معضل بیابانزایی را معضل استفادهی ناپایدار از زمین میدانستند. بدین سبب تلاشهای انجام گرفته در جهت تشکیل کنوانسیون جنگلداری بینتیجه ماند
