بخشی از مقاله
خلاصه:
یک رأس اسب عرب ماده با سن 3 سال و آبستنی 7 ماه به بخش داخلی دام هاي بزرگ، بیمارستان دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز ارجاع داده شد. در تاریخچه بیمار خونریزي در اندام حرکتی خلفی، خونریزي شدید و مداوم از محل تزریق سرم در گردن، خونریزي از سم و خونریزي از دهان که از سه روز قبل آغاز شده بود، مشخص گردید. در معاینات بالینی مخاطات کم خون، تاکی کاردي، وجود خونریزي پتشی و اکیموتیک در dental pad و لثه دیده شد. دام دهیدره بوده و ادرار غلیظ بود.
در بررسی آزمایشگاهی نمونه خون کامل، حجم فشرده سلولی %17.9 - PCV - ، غلظت هموگلوبین 5.9 g/dl ، شمار گلبول هاي قرمز در هر میکرولیتر 4.19 × 106 بود. همچنین اندیس هاي گلبول هاي قرمز به ترتیب : میانگین حجم سلولی 42.9 - MCV - fl ، میانگین هموگلوبین سلولی 14 pg - MCH - و میانگین غلظت هموگلوبین سلولی 32.9 g/dl - MCHC - تعیین گردید. نتایج بیانگر بروز کم خونی بسیار شدید بوده که با توجه به طبیعی بودن اندیس هاي گلبول هاي قرمز، از نوع نرموکرومیک نرموسیتیک تشخیص داده شد.
به منظور ارزیابی سیستم انعقاد خون، آزماش هاي انعقادي بر روي پلاسماي سیتراته انجام گرفت که زمان پروترومبین - PT - بیش از 30 ثانیه و زمان ترومبوپلاستین جزئی فعال شده - aPTT - بیش از 65 ثانیه بود که هر دو بسیار طولانی تر از حد طبیعی بودند.
همچنین غلظت فیبرینوژن پلاسما 100 mg/dl و شمار پلاکت ها در هر میکرولیتر خون121 × 103 تعیین گردید.
نهایتاً با پرسش از دامدار مشخص شد که محل نگهداري اسب با سم جونده کش برادیفاکوم - - Bradifacoum 0.005% سمپاشی شده که با توجه به علائم بالینی وآزمایشگاهی به عنوان عامل خونریزي تشخیص داده شد.
درمان با تجویز ویتامین K با دز 2 mg/kg ، فروسولفات و ویتامین B12 انجام گرفت. در پی گیري مجدد دام پس از 24 ساعت وضعیت دام بهبود یافته و خونریزي قطع شده بود.
سموم جونده کش مشتق از وارفارین به عنوان آنتاگونیست ویتامین K عمل کرده و در صورت مسمومیت تصادفی در دام منجر به کاهش تولید فاکتورهاي انعقادي وابسته به ویتامین K و خونریزي وسیع می گردد.
مقدمه:
جونده کش هاي ضدانعقادي بزرگترین گروه از آفت کش هاي مورد استفاده براي کنترل جوندگان مضر می باشند. طبقه بندي جونده کش هاي ضدانعقادي بستگی به ساختار شیمیایی آن ها دارد که به دو گروه اصلی شامل هیدروکسی کومارین و اینداندیون تقسیم می شود. جونده کش هاي هیدروکسی کومارینی نیز شامل دو دسته نسل اول و دوم می باشند
برادیفاکوم از ضدانعقاد هاي نسل دوم است که حتی در دوز هاي کم، سمی تر از بسیاري از جونده کش هاي آنتاگونیست ویتامین K می باشد. تزخع برادیفاکوم براي یک اسب بالغ 50-100 میلی گرم می باشد و نیمه عمر بیولوژیکی آن 120 روز است و طول مدت اثر سمی پس از مصرف در حدود 30 روز می باشد. این زمان بیانگر این است که در صورت بروز مسمومیت با آن نیاز به درمان طولانی، بیش از یک ماه با آنتی دوت می باشد
بنابر گزارش مرکز ملی کنترل مسمومیت حیوانات در امریکا، 4 درصد مسمومیت هاي اسب مربوط به جونده کش هاي ضدانعقادي است که 68 درصد این موارد در رابطه برادیفاکوم می باشد
تمام جونده کش هاي ضدانعقادي باعث مهار فعالیت ککهصطأ2کط ک2طxپژک ذل صطب در کبد می شوند که به موجب آن فاکتور هاي انعقادي عع، ععب، گع و گ وابسته به ویتامین K کاهش می یابند . - 2 - این اختلال انعقادي می تواند موجب خونریزي و مرگ شود. اختلالات انعقادي معمولا با اندازه گیر ي مسیر هاي انعقادي داخلی و خارجی که از طریق آزمایش هاي PT و PTT بررسی می شوند،ارزیابی می شوند
سمیت بالاي برادیفاکوم و طبیعت خوش طعم طعمه هاي تجاري آلوده به سم، منجر به ایجاد خطر براي چارپایان اهلی می گردد
با توجه به کمبود تجارب و مطالعات در مورد مسمومیت با برادیفاکوم در چارپایان بررسی هاي بیشتر در زمینه
توکسیکوکینتیک، علائم بالینی، تغییرات آزمایشگاهی و طول درمان در حیوانات بزرگ ضروري به نظر می رسد.
شرح مورد و اقدامات درمانی:
یک رأس اسب عرب ماده با سن 3 سال و آبستنی 7 ماه به بخش داخلی دام هاي بزرگ، بیمارستان دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز ارجاع داده شد. در تاریخچه بیمار خونریزي در اندام حرکتی خلفی، خونریزي شدید و مداوم از محل تزریق سرم در گردن، خونریزي از سم و خونریزي از دهان که از سه روز قبل آغاز شده بود، مشخص گردید. در معاینات بالینی مخاطات کم خون، تاکی کاردي، وجود خونریزي پتشی و اکیموتیک در dental pad و لثه دیده شد. دام دهیدره بوده و ادرار غلیظ بود.
در بررسی آزمایشگاهی نمونه خون کامل، حجم فشرده سلولی %17.9 - PCV - ، غلظت هموگلوبین 5.9 g/dl ، شمار گلبول هاي قرمز در هر میکرولیتر 4.19 × 106 بود. همچنین اندیس هاي گلبول هاي قرمز به ترتیب : میانگین حجم سلولی 42.9 - MCV - fl ، میانگین هموگلوبین سلولی 14 pg - MCH - و میانگین غلظت هموگلوبین سلولی 32.9 g/dl - MCHC - تعیین گردید. نتایج بیانگر بروز کم خونی بسیار شدید بوده که با توجه به طبیعی بودن اندیس هاي گلبول هاي قرمز، از نوع نرموکرومیک نرموسیتیک تشخیص داده شد.
به منظور ارزیابی سیستم انعقاد خون، آزماش هاي انعقادي بر روي پلاسماي سیتراته انجام گرفت که زمان پروترومبین - PT - بیش از 30 ثانیه و زمان ترومبوپلاستین جزئی فعال شده - aPTT - بیش از 65 ثانیه بود که هر دو بسیار طولانی تر از حد طبیعی بودند.
همچنین غلظت فیبرینوژن پلاسما 100 mg/dl و شمار پلاکت ها در هر میکرولیتر خون121 × 103 تعیین گردید.
نهایتاً با پرسش از دامدار مشخص شد که محل نگهداري اسب با سم جونده کش برادیفاکوم - - Bradifacoum 0.005% سمپاشی شده که با توجه به علائم بالینی وآزمایشگاهی به عنوان عامل خونریزي تشخیص داده شد.
درمان با تجویز ویتامین K با دز 2 mg/kg ، فروسولفات و ویتامین B12 انجام گرفت. در پی گیري مجدد دام پس از 24 ساعت وضعیت دام بهبود یافته و خونریزي قطع شده بود.
بحث:
به منظور بررسی سمیت و علائم بالینی سموم جونده کش ضد انعقاد دراسب مطالعات تجربی در این زمینه انجام گرفته است. از جمله بورمانس و همکاران در سال 1990 علائم بالینی و تغییرات آزمایشگاهی و توکسوکینتیکی برادیفاکوم را به صورت تجربی در شش رأس اسب مورد بررسی قرار دادند.
در این مطالعه علائم بالینی شامل کاهش وزن، اختلالات انعقادي و تغییرات هموگرام مشاهده گردید. همچنین افزایش زمان تست PTT و PT به ترتیب 24 و 48 ساعت پس از تجویز سم مشاهده شد و آنمی ناشی از خونریزي با کاهش هماتوکریت، غلظت هموگلوبین و تعداد گلبول هاي قرمز در روز 6 تا 14 مشخص گردید
پیک غلظت پلاسمایی برادیفاکوم 3-2 ساعت پس از تجویز خوراکی رخ داد که در دو راس این وضعیت تا 9 روز یافت شد.
ارزیابی فارماکو کینتیکی نشان داد که نیمه عمر برادیفاکوم 1.22±0.22 روز و کلیرانس آن 1073.1±53.21 mg/kg/dayو حجم توزیع آن 1853.7±26.41 ng-day/mlمی باشد.
داده ها نشان داد که قرارگرفتن اسب در معرض برادیفاکوم بالفوه باعث بیماري بالینی و احتمالا مرگ می شود
همچنین آیالا و همکاران در سال 2007 گزارشی از مسمومیت یک رأس اسب با برادیفاکوم ارائه دادند. پرخونی مخاطات و خونریزي از محل نمونه گیري از ورید وداج از علائم شاخص بود.
یافته هاي آزمایشگاهی شامل آنمی، کاهش میزان پروتئین تام سرم، افزایش AST، CK، طولانی شدن PT و وجود خون در ادرار و مدفوع بود. همچنین در آزمایشات سم شناسی خون به روش کروماتوگرافی لایه نازك زیر اشعه UV وجود برادیفاکوم تائید شد.
