بخشی از مقاله
چکیده
انباشتگی عبارتست از تجمع مواد خوراکی یا غیرخوراکی در پیش معده و روده ها که متعاقب آن حرکات گوارشی متوقف شده و درنهایت پرنده در اثر گرسنگی مفرط و ضعف شدید تلف می شود. شن و سنگریزه می توانند با عبور از سنگدان و ورود به روده باعث انسداد سکوم شوند. مواد خارجی نوک تیز با نفوذ به دیواره ی پیش معده و سنگدان باعث ایجاد یک عفونت موضعی همراه با پریتونیت و سپتی سمی در آنها می شوند. بطور کلی، این استاز ثانویه ی گوارشی موجب لاغری مفرط و در نهایت مرگ حیوان می شود. در تاریخ 1396.7.5 یک مورد شترمرغ با علائم بی حالی، بی اشتهایی، لرزش و فلجی به بخش طیور دانشکده ی دامپزشکی دانشگاه شهید باهنر کرمان ارجاع داده شد.
اجسام خارجی از قبیل شن و سنگ ریزه نیز در بخش هایی از دستگاه گوارش ملامسه شد. در رادیوگراف تهیه شده، تجمع شن و سنگریزه در پیش معده، سنگدان و روده ها تایید شد. برای درمان، روغن پارافین، محلول انرژی پلاس، محلول الیگوکلسیفوس و خانواده ی مولتی ویتامین ها تجویز شدند؛ اما بیمار به درمان جواب نداد و 3 روز پس از مراجعه بعلت عوارضی مانند بی اشتهایی، ضعف شدید و فلجی، توسط دامدار ذبح گردید. از بهترین اقدامات پیش گیری کننده میتوان به جلوگیری از بروز استرس هایی مانند استرس عدم یافتن غذا، جدایی از والدین و غیره و همچنین دردسترس نبودن اجسام خارجی اشاره کرد. درصورت بروز بیماری، استفاده از مکمل های تغذیه ای، مسهل ها و ملین های خوراکی، شست و شوی معده و همچنین جراحی توصیه می گردد.
مقدمه
انباشتگی در شترمرغ پیش ازآنکه علامت یک بیماری باشد، ناهنجاری رفتاری می باشد. استرسهای مختلف وارده به شتر مرغ مانند استرس جدایی از والدین، استرس ناکامی در یافتن غذا، استرس ناتوانی در جهت یابی و غیره می توانند باعث بروز ناهنجاری های رفتاری مثل نوک زدنهای غیرطبیعی و تغییر رفتار تغذیه ای گردند که اغلب منجر به خوردن مواد موجود در بستر مانند شن، سنگریزه، سنگ، پر، علوفه ی خشک و تیغه های بلند علوفه ها می شوند
چنین کیس هایی علائمی مبنی بر لاغری مفرط و استاز گوارشی را نشان خواهند داد. برخی از این علائم عبارتند از: توقف رشد، کاهش وزن، لاغری و در نهایت در اثر ضعف شدید توانایی ایستادن را از دست داده و در صورت عدم رسیدگی تلف می شوند. علاوه بر علائم بالینی فوق از روشهای ملامسه، اندوسکوپی و رادیوگرافی هم می توان در تشخیص انباشتگی استفاده نمود. در روش ملامسه، با لمس کردن ناحیه آناتومیکی پیش معده - 10 - 15 سانتی متر پشت جناغ ، سمت چپ خط میانی شکم - می توان به راحتی به اتساع پیش معده پی برد و در صورتی که علت انباشتگی شن و سنگریزه باشد، در ملامسه ی روده ها هم می توان اغلب این مواد را لمس نمود.
آزمایشات پس از مرگ، لاغری مفرط همراه با تحلیل چربی های ناودان کرونر قلب و هایپرتروفی لایه ی کویلین سنگدان را نشان می دهد - لایه کویلین در حالت طبیعی ظاهر صاف و هموار دارد. درصورت تداوم استاز معدی و توقف انقباضات سنگدان، این لایه از حالت طبیعی خارج شده، شل و چین خورده می گردد که اصطلاحا” به این حالت هایپروتروفی لایه ی کویلین می گویند - . از علایم واضح دیگر در کالبد گشایی، تجمع مواد خارجی در پیش معده است.
درمواردی که عامل انباشتگی مواد خشبی باشد، تجمع ساقه های بلند علوفه در پیش معده همراه با سنگدان خالی مشاهده می شود و درصورتی که انباشتگی با شن و سنگریزه باشد، تجمع این مواد را می توان در روده کوچک و سکوم هم مشاهده نمود . - 2 - برای تشخیص بیماری، باید انباشتگی را از بیماریهایی از قبیل استاز معدی، مگاباکتریوزیس، التهاب قارچی پیش معده، التهاب انگلی پیش معده، بوتولیسم و تحلیل عضلانی تغذیه ای تفریق داد.
مواد و روش کار
در تاریخ 1396.7.5 یک مورد شترمرغ با علائم بی حالی، بی اشتهایی، لرزش و فلجی به بخش طیور دانشکده ی دامپزشکی دانشگاه شهید باهنر کرمان ارجاع داده شد. در معاینات بالینی علاوه برعلائم ذکرشده، اجسام خارجی از قبیل شن و سنگ ریزه در بخش هایی از دستگاه گوارش ملامسه شد. برای تایید تشخیص، عکس رادیوگرافی تهیه شد. در رادیوگراف مربوطه، تجمع شن و سنگریزه در پیش معده، سنگدان و روده ها مشاهده شد. داروهای متناسب با درمان انباشتگی شامل روغن پارافین، محلول انرژی پلاس، محلول الیگوکلسیفوس و مولتی ویتامین ها تجویز شدند.
نتایج
با توجه به پیشرفت بیماری و شدت بالای انباشتگی، بیمار به درمان جواب نداد و 3 روز پس از مراجعه به کلینیک درمانی، بعلت عوارضی مانند بی اشتهایی، ضعف شدید و فلجی توسط دامدار ذبح گردید. یافته های کالبدگشایی بصورت وجود اجسام خارجی شامل شن، سنگریزه و بخصوص پلاستیک در دستگاه گوارش توسط دامدار گزارش شد.
بحث
با توجه به اهمیت بالای انباشتگی در پرورش شترمرغ، بهترین توصیه برای پرورش دهندگان پیش گیری از وقوع آن است. جلوگیری از وقوع عوامل استرس زا و دردسترس نبودن اجسام خارجی بزرگ به پیشگیری از بروز انباشتگی در شترمرغ ها کمک میکنند. برای جلوگیری از استرس ناتوانی در جهت یابی باید از جابجایی های بیهوده ممانعت به عمل آورد و هرتغییر مکانی باید به تدریج صورت گیرد تا به پرنده اجازه سازگاری با محیط جدید داده شود. بدین منظور می توان جوجه ها را در روزهای اولیه ی جابجایی بطور موقت روزانه به جایگاه اولیه شان منتقل نمود تا از این طریق با یادآوری مکان قبلی، رفتارهای قبلی شان مانند خوردن و نوک زدن را به یاد آورند.
درصورتی که پرنده در محیط جدید احساس ناامنی نماید، یک شخص یا یکی از والدین را باید چند روز اول جابجایی کنار پرنده قرار داد. به عبارتی هیچ گاه نباید پرنده ای را که به محیط جدیدی انتقال یافته تنها گذاشت. برای جلوگیری از وقوع استرس ناشی از ناکامی در یافتن غذا باید جیره را به تدریج تغییر داد و از قرار گرفتن جوجه ها با جثه هایی متفاوت و تراکم بیش از حد در یک پن جلوگیری کرد.
برای جلوگیری از میل به خوردن اجسام خارجی باید تا حد امکان این مواد را از بستر و دسترس پرنده جمع آوری نمود. مصرف مکمل های تغذیه ای مناسب با توجه به استانداردهای غذایی آنها، ارزیابی منطقه ای، ارزیابی نیازهای تغذیه ای در سنین مختلف و همچنین نحوه ی مصرف این مکمل ها و مخلوط شدن صحیح آنها با جیره توصیه می گردد . - 3 - درنهایت و درصورت بروز بیماری، درمان بصورت استفاده از مسهل ها و ملین ها و همچنین جراحی در نواحی دچار انباشتگی مانند معده، پیش معده و روده ها توصیه می گردد . - 4 - در سال 2003، کمننو و همکاران توانستند عمل جراحی موفقیت آمیزی بر روی 3 شترمرغی که دچار انباشتگی بودند انجام دهند و این روش را به عنوان درمانی موفق مورد ارزیابی قرار دادند
