بخشی از مقاله
چکیده :
شناخت و دسته بندی صحیح گونه های مختلف معماری می تواند در درک بهتر فضا، حفاظت از آن و نیز در دستیابی به شیوه های جدید طراحی مفید واقع گردد. استان گیلان در شمال کشور و در کنار سواحل جنوبی دریای خزر قرار گرفته است. از خصوصیات بارز آن رطوبت و بارندگی زیاد است که عامل اصلی شکل گیری معماری و شهرسازی این ناحیه می باشد. مجتمع های زیستی سواحل خزر، از معماری ویژه ای برخوردار هستند که شاید بتوان نمونه های با ارزش آنها را در شهرستانهای شفت تا تالش که در ناحیه غربی استان گیلان قرار گرفته اند و بخصوص در روستاهای گشت،شکال گوراب، شالما ، گیلانده ودولبین مشاهده نمود.
این نوشتار سعی بر آن دارد تا گونه های معماری روستاهای ذکر شده را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. روش پژوهش به صورت توصیفی ، تحلیلی و مشاهدات میدانی صورت گرفته است. روش تحلیل بناها به این شرح می باشد که شش بنای با ارزش و تاریخی شش روستا که متأثر از اقلیم و شرایط معیشتی مردم شکل گرفته مورد ارزیابی قرار گرفته است.
اطلاعات مقاله حاضر بر اساس مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی گردآوری شده. به همین سبب ابتدا به توصیف وضع موجود روستا پرداخته شده و سپس به عناصر کالبدی روستا و فضاهای موجود در بناها پرداخته شده است . نتایج حاصل از تحقیق نشان دهنده آن است که روند گسترش بناهای جلگه غرب بر اساس الویت های اقلیمی به ترتیب از سمت شرق به غرب است و بطور کلی سه الگوی خانه های کرسی بلند،خانه های غلام گردشی و خانه های تلار دار یافت میشود .
مقدمه
توجه به حفظ آثار تاریخی و بررسی آنان نه تنها یک نیاز فرهنگی است بلکه به عنوان موضوعی اقتصادی و پاسخگو به نیازهای توسعه مطرح می باشد . در حال حاضر مجموعه ای از 1013 شهر بزرگ و کوچک و ×64911 روستای کوچک، متوسط و بزرگ که در میان آنها روستاهایی با ویژگیها و ارزشهایی تاریخی و فرهنگی قرار گرفته، در کشور وجود دارد
شناسایی و حفظ میراث گرانبهای معماری روستایی ضمن اینکه نوعی پاسداری از سرمایه های ملی تاریخی کشور است به ما کمک می نماید تا با کشف رمز و رازها؛ نمادها و نشانه هایی که در آنها نهفته است ، اصول پایدار بجای مانده از گذشته را در کالبد جدید جاری نماییم و هویت و اصالت معماری سکونتگاه های روستایی حفظ گردد
از طرفی مجتمع های زیستی سواحل خزر معماری ویژه ای دارند که میتوان نمونه های شاخصی از آنها را در جلگه غرب از شهرستان شفت تا آستارا یافت. این گونه های معماری همانند تمام معماری های بومی دیگر، مبتنی بر پاسخگویی خردمندانه و صرفه جویانه به روابط اجتماعی انسان ها، شرایط دشوار معتدل و مرطوب ، توانایی های اجرایی و مصالح در دسترس شکل گرفته و پایدار شده است. آنچه معماری این منطقه را از دیگر گونه های معماری بومی مجزا می کند ترکیب عناصر فرمی و منطقه کوهستانی و معتدل و مرطوب میباشد که به شکل غریب و زیبایی تولید شده و همچنان در حال بهره برداری است.
مجموعه مسکونی موسوی در روستای »شالما« واقع در دهستان احمد سر گوراب ، بخش احمد سر گوراب ، شهرستان شفت قرار گرفته است و مجموعه مسکونی موسی زاده در روستای گیلانده واقع در دهستان اسالم ، شهرستان تالش قرار گرفته است
مجموعه مسکونی محتشم طلب در روستای»گشت«واقع در روستای گشت،بخش مرکزی،شهرستان فومن قرار گرفته است
مجموعه مسکونی حسنی در روستای» شکال گوراب«بخش مرکزی،شهرستان فومن قرار گرفته است. مجموعه مسکونی محمودی در روستای »دولبین«شهرستان املش قرار گرفته است. مجموعه مسکونی حقیقی در روستای»راهنما محله« واقع در دهستان اسالم ، شهرستان تالش قرار گرفته است .
در چند سال اخیر با رشد ساخت و سازهای فراوان شاهد از بین رفتن بناهای سنتی در این روستاها روبرو بوده ایم و همچنان روند تخریب در این روستاها ادامه دارد و شاهد از بین رفتن اصول ساخت و بناهای با ارزش معماری بومی در این دو روستا می باشیم. مجموعه مسکونی جلگه غرب از میراث ارزشمند و گرانبهایی هستند که نگهداری آنها از آسیب ها ضرورت دارد.
این شش مجموعه از نشانه های هویت ملی و فرهنگی ساکنین جلگه غرب محسوب می شود که به معرفی بیشتری نیاز دارند . از آنجا که گونه شناسی یکی از ابتدایی ترین گام های پژوهش علمی محسوب می شود، لذا می توان شناخت الگوهای مسکن در محیط های روستایی استان گیلان را گامی مهم در شناخت اصول ساخت و رویارویی مردم با ویژگی های اقلیمی برای بوجود آوردن شرایط آسایش دانست. در این پژوهش به بررسی معماری موجود در بافت روستایی گشت،شکال گوراب، شالما ، گیلانده ودولبین پرداخته شده است.
-1 مطالعات عمومی گیلان
این منطقه به وسیله حصار بلند البرز از بقیه ایران جدا می شود - معماریان ، . - 83 : 1383 بین دامنه های شمالی کوه های البرز و سواحل جنوبی دریای خزر، جلگه گین قرار دارد و به دو بخش جلگه باریک شرقی و شمال غربی و جلگه مرکزی تقسیم می شود
مساحت آن در حدود 14/711 کیلومتر مربع است. ارتفاع از سطح دریا 7 -متر می باشد و میانگین دما در این استان در حدود 15/8 درجه سانتیگراد است - 2009 ،i r؟wwel come؟ww - .خصوصیات آب و هوایی گیلان عبارت است از بارندگی زیاد در تمام فصول سال - خصوصاً در فصول پاییز و زمستان - ، رطوبتنسبتاً زیاد در تمام فصول سال، اختلاف کم درجه حرارت بین شب و روز، پوشش وسیع نباتی؟ساختمان ها در این مناطق جدا از هم و با حیاط ها و فضاهای باز و وسیع ساخته می شوند، و حصار دور این فضاها اغلب کوتاهتر از قد انسان است. دلیل این امر همان استفاده از جریان هواست، تا از میان ساختمانها عبور کرده و هوای مرطوب و راکد را با خود به بیرون محوطه و فضاهای زیستی ببرد. بهره بردن از طبیعت زیبا و سرسبز منطقه نیز از دلایل دیگر جهت تلفیق محیط مسکونی با طبیعت است
خصوصیات کلی بافت شهری و روستایی در این منطقه به قرار ذیل استْ
بافت شهری و روستایی به صورت باز و گسترده؛ فضاهای شهری نسبتاً وسیع محوطه ها با دیوارهای کوتاه؛ کوچه ها نسبتا عریض؛ ساختمان ها جدا از هم و در مراکز شهری متصل به هم ایجاد شده اند.
