بخشی از مقاله
چکیده
استفاده از گیاهان داروئی و داروهای گیاهی توسط بشر در درمان و پیشگیری از بیماریها دارای قدمت و سابقهای طولانی برخوردار میباشد. میخک - Syzygium aromaticum - درختی همیشه سبز از خانواده Myrtaceae است که غنچه های خشک شده آن بسیار معطر می باشد. این گیاه بیشتر در مناطق اندونزی، ماداگاسکار، هند، سریلانکا و ایسلند وجود دارد.
این گیاه به صورت سنتی به عنوان دارو برای بیماری تنگی نفس و انواع حساسیت کاربرد دارد. علاوه بر این، میخک دارای خاصیت ضد سرطانی و آنتی اکسیدانی می باشد. به طور کلی در مطالعات مختلف انجام شده روی فراورده های میخک فعالیت های ضد قارچی، ضد باکتریایی، آنتی اکسیدانی، ویروس کشی آن به اثبات رسیده است.
ترکیبات این گیاه شامل موادی مانند اوژنول، پروپنیل، فنول، آلفا-کوپائن، کاریوفیلن، آلفا-هومولن، آلفا-فارنسن، کادینن و اکسید کاریوفیلن می باشد. به طور تخصصی، اوژنول به عنوان یک ترکیب فعال از اسانس گل میخک جدا شده است و این ترکیب دارای خواص ضدمیکروبی می باشد. هدف از این پژوهش، مروری کلی بر گیاه داروی میخک و اسانس آن و بررسی ترکیبات، خواص ضد میکروبی و ضد باکتریایی اسانس میخک و اهمیت و کاربرد آن در طب قدیم و جدید می باشد.
مقدمه
آغاز کاربرد وسیع گیاهان دارویی و رونق و گسترش آن در کشورهای شرقی به دوره اسلامی مربوط می شود. رویکرد روزافزون استفاده از گیاهان دارویی و فراورده های حاصله از آن نقش این گیاهان را در چرخه اقتصاد جهانی نیز پررنگ تر کرده است. گیاهان دارویی مخازن غنی از متابولیت های ثانویه و در واقع منابع موثره اساسی بسیاری از مواد داروئی می باشند که یک یا برخی از اندام های آن ها حاوی ماده مژثره است. این ماده که کمتر از %1 وزن خشک گیاه را تشکیل می دهد، دارای خواص دارویی مؤثر بر موجودات زنده است
میخک از جمله گیاهان دارویی است که دارای خواص درمانی فراوان است که در عین حال به عنوان یک ادویه شفابخش و خوش عطر در تهیه غذاها مورد استفاده قرار می گیرد. نام علمی این گیاه Dianthus و نام لاتین آن Clove می باشد. گیاه میخک، گیاهی است درختی، همیشه سبز به ارتفاع 10 تا 12 متر و پوسته خاکستری با شاخه بندی افراشته که به آن ظاهری مخروطی یا استوانه ای می بخشد.
گل ها دارای کاسه ای جام مانند بوده و به رنگ زردفام- قرمز، کشیده و استوانه های پنج لب، جام قرمز رنگ و تعدادی پرچم که از جام گل بیرون آمده اند. غنچه های باز نشده درخت میخک، بخش دارویی این گیاه را تشکیل می دهد، هر غنچه شامل دو قسمت متمایز، یکی سر و دیگری دنباله است. دنباله میخک شکل استوانه ای داشته و در انتها به نوک باریک ختم می شود، در حالی که سر میخک شامل چهار کاسبرگ ضخیم و چهار گلبرگ بسته کروی واقع در میان کاسه گل است
میخک دارای 14 تا 21 درصد روغن فرار، 10 تا 13 درصد تانن و یک ماده کریستالیزه به نام کاریوفیلین است. روغن فرار که به وسیله تقطیر با بخار آب بدست می آید مایعی است بی رنگ یا زرد کم رنگ و کمی سنگین تر از آب؛ از نظر ترکیب شیمیایی شامل 95-84 درصد فنل - اوژنول - ، سزکویی ترپن - بتاکاریوفیلین - . علاوه بر این دارای مقداری تانن 10 تا 13 درصد و هومولن می باشد
میخک برای اولین بار در قرن چهارم بعد از میلاد به اروپا رسید و پزشکان آلمانی از آن در داروهای ضد نقرس استفاده کردند. وقتی که میخک در اروپا در دسترس قرار گرفت، دروازه ای برای درمان بیماری های سوء هاضمه، عفونت های قارچی، نازایی، سرفه و درد دندان باز شد. مجتمع پزشکان آمریکایی پس از آن که میخک را در درمان سوء هاضمه استفاده کردند آن را به فهرست گیاهان دارویی خود اضافه نمودند
از دیگر کاربرد های میخک، استفاده از اسانس میخک است که دارای کاربردهای زیادی از جمله؛ اثر آرام بخشی، ضد عفونی کنندگی و ضد تهوع بودن آن است. بیشترین مصرف اسانس میخک در دندانپزشکی به عنوان ضد عفونی کننده و آرام کننده درد دندان است. از میخک به دلیل خاصیت ضد عفونی کنندگی آن در دهان شویه ها استفاده می شود. همچنین در تهیه سیمان پرکننده دندان از میخک استفاده می شود. به علت خاصیت ضد عفونی کنندگی در درمان غانقریا - فساد و مرگ قسمتی از نسوج بدن - و سل ریوی نیز استفاده می شود
در تحقیق حاضر گیاه میخک از نظر پراکندگی جغرافیایی، ترکیبات شیمیایی و اهمیت آن در طب جدید و قدیم مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد. همچنین اهمیت آن به عنوان یک فراورده ای با خاصیت ضد میکروبی و ضد باکتریایی مورد بررسی قرار می گیرد.
طبقه بندی گیاه میخک
میخک - Syzygium aromaticum - درختی همیشه سبز از خانواده Myrtaceae بوده و دارای غنچه های خشک شده بسیار معطر می باشد. این گیاه بیشتر در مناطق اندونزی، ماداگاسکار، هند، سریلانکا و ایسلند وجود دارد. طبقه بندی گیاهی میخک در جدول - 1 - آورده شده است.
اسانس میخک، ترکیبات و اثرات
اسانس میخک از تقطیر برگ، گل، غنچه و حتی شاخه های گلدار گیاه تهیه می گردد ولی بهترین نوع آن، اسانسی است که از غنچه های ناشکفته بدست می آید. اسانس میخک را به وسیله تقطیر با آب یا بخار بدست می آورند که ترکیب اجزاء این اسانس در جدول - 2 - و مشخصات فیزیکی آن در جدول - 3 - آورده شده است
ارزش تجاری اسانس میخک به میزان اوژنول آن که یک ماده فنلی است، بستگی دارد. مشخصات اوژنول در جدول - 4 - آورده شده است
