پروژه کارآفرینی ( اداره برق )

بخشی از مقاله

تاريخچه تاسيس شرکت توزيع نيروی برق استان زنجان :
شرکت توزيع نيروی برق استان زنجان در تاريخ 1/1/1372 با101 مگاوات پيک بار و136259 مشترک عملا از شرکت برق منطقه ای زنجان منفک گرديده و در حال حاضر دارای 16شهر ، 16 بخش و46 دهستان می باشد که در سال85 با3/376 مگاوات پيک بار 253342 مشترک وتعداد 4844 پست هوايی وزمينی با قدرتی حدود 872 مگا ولت امپر وبا 6591 کيلومتر طول شبکه 20 کيلو ولت هوايی و زمينی وبا 4444 کيلومتر طول شبکه فشار ضعيف هوايی وزمينی و904روستای برقدار خود ادامه می دهد

وضعيت تامين برق شهرستان زنجان :
اولين نيروگاه زنجان درسال1320 توسط بخش خصوصی شرکت سهامی برق خمسه با يک دستگاه ديزل ژنراتور 115 اسب بخار اغاز بکار نمودو به تدريج 4 دستگاه ديگر با قدرتهای 90 ، 575 ، 630 ، 1200 اسب بخار به نيروگاه اضافه ومورد بهره برداری قرار گرفت وبالاخره در سال 1348 تاسيسات فوق تحويل برق تهران شده وبه شبکه سراسری وصل گرديد . در حال حاضرشهرستان زنجان دارای 1718 پست هوايی وزمينی با قدرت حدود 374 مگاولت امپروحدود1722 کيلومتر طول شبکه KV20 هوايی وزمينی و1704 کيلومتر طول شبکه ضعيف هوايی وزمينی ، شهرستان

ماهنشان دارای 404 پست هوايی وزمينی با قدرتی حدود 37 مگا ولت امپر وحدود 796 کيلومتر طول شبکه KV20 هوايی و زمينی و404 کيلومتر طول شبکه ضعيف هوايی و زمينی ، شهرستان طارم دارای 386 پست هوايی وزمينی با قدرتی حدود 37 مگاولت امپر و حدود 464کيلومتر طول شبکه KV20 هوايی وزمينی و261 کيلومتر طول شبکه ضعيف هوايی وزمينی وشهرستان ايجرود دارای 201 پست هوايی وزمينی با قدرتی حدود 24 مگا ولت امپر وحدود 458 کيلومتر طول شبکه KV20 هوايی وزمينی و225 کيلومتر طول شبکه ضعيف هوايی وزمينی می باشد .
فرايند عمل در سيستم حسابداری شرکت برق استان زنجان :
بودجه شرکت برنامه مالی شرکت است که برای يک سال مالی تهيه وحاوی پيش بينی اقلام درامد وسايرمنابع تامين اعتبار وبراورد هزينه ها برای انجامفعاليت ها ، اجرای طرح ها وعملياتی است که منجر به حصول هدفهای شرکت می شود .
سال مالی از اول فروردين ماه هر سال شروع ودراخراسفند ماه همان سال پايان می يابد

به استثنای سال اول که از تاريخ تشکيل شرکت شروع ودراخراسفندهمان سال خاتمه می يابد .
درامد شرکتها وساير منابع تامين اعتبار شرکت عبارت است از کليه وجوه دريافتی مشروحه زيرکه دربودجه شرکت تحت عنوان درامدهاوسايرمنابع منظورمی گردد :
الف) وجوه دريافتی بابت توزيع يا فروش برق
ب) وجوه دريافتی بابت نگهداری شبکه روشنائی معابر يا ابونمان برای نگهداری
تاسيسات برق ( از مشترکين )
ج) وجوه دريافتی از مشترکين بابت حق انشعاب برق وهزينه های نيرورسانی وهزينه مشارکت (

نسبت به سهم بخش توزيع )
د) وجوه دريافتی از ساير منابع
ه) وجوه حاصله از سرمايه گذاری يا مشارکت در ساير شرکتها
و) وجوه حاصله از انجام خدمات فنی برق ( عيب يابی - تعميرات و...)
4- هزينه های شرکت عبارت است از پرداختهايی که به صورت قطعی به ذينفع درقبال کار ، خريد وتعهد ويا به عنوان کمک وهر عنوان ديگری که دربودجه شرکت منظور شده است صورت می گيرد وبه طور کلی هزينه ها را می توان به 2دسته تقسيم کرد:
الف ) هزينه های جاری

ب) هزينه های سرمايه ای
شايد بتوان مساله تشخيص وتفکيک هزينه های سرمايه ای و جاری را از مهمترين مسائل حسابداری شناخت زيرادراين زمينه قاعده وضابطه روشنی نيست.
در شرکتهای توزيع نيروی برق طبق ايين نامه مالی داخلی خود هزينه ها را به 5
بخش تقسيم نموده اند :

الف) هزينه های خريد
ب) هزينه های توزيع وفروش انرژی
ج ) هزينه های عمومی واداری
چ)هزينه های سرمايه گذاری وتوسعه
ح) هزينه هايی که در اداره نيروگاه های ديزل وگازی محلی يا شبکه های توزيع
بر حسب قرارداد های منعقده انجام می شود .
عبارت است از تعيين وانتخاب کالا وخدمات وساير پرداختها که تحصيل يا انجام انها برای نيل به هدف های شرکت ضروری است.
پارامترهاي مهم در طراحي پست ها و انتخاب تجهيزات:
در طراحي پستها بايد پارامترهاي مختلفي را در نظر گرفت.چند پارامتر مهم در زير آمده است.
الف:شرايط محيط:اين عوامل نقش مهمي در طراحي ها دارند و عمدتاً عبارتند از:
1.درجه حرارت حداكثر محيط:بطور كلي تحت تأثير دو درجه حرارت مي باشد:
الف:محيط
ب:گرماي حاصل از تحت ولتاژ قرار گرفتن و اين دو مقدار بايد ثابت باشند.
2.درجه حرارت حداقل:دستگاه بايد بتواند در كمترين درجه حرارت محيط كار كند.
3.ارتفاع از سطح دريا:با افزايش ارتفاع چگالي هوا كم شده و مقدار ولتاژ شكست هوا براي يك فاصله مشخص كمتر مي شود.
4.مقدار يخ:دستگاهها بايد مقاومت مكانيكي در مقابل يخ هاي زمستان را داشته باشند.
5.سرعت باد:سرعت باد در محل يك پست بايد در طراحي تجهيزات و اتصالات مورد توجه

قرار گيرد.
6.زلزله:وسايل بايد با توجه به اطلاعات در مورد زلزله طراحي شوند و تهيه گردند.
7.مقدار آلودگي هوا:شامل گرد و غبار و املاح موجود در هواست،كه براي تعيين سطح ايزولاسيون مورد توجه قرار مي گيرد.
8.تعداد صاعقه
ب:اطلاعات الكتريكي مبنا:
1.ولتاژ الكتريكي مبنا: (ولتاژ نامي) و ولتاژ حداكثر كار:

ولتاژ نامي يكي از مشخصه هاي فني يك دستگاه و اصلي ترين مشخصه يك پست بوده و ولتاژ نامي عبارتست از ولتاژ دائمي كار يك پست مي باشد و به عوامل فني مختلفي بستگي دارد.
ولتاژ حداكثر كار عبارتست از : حداكثر ولتاژ نامي كه امكان بوجود آمدن آن در شرايط عادي وجود داشته باشد.
2.جريان نامي:
عبارتست از جرياني كه از يك دستگاه در حالت كار عادي آن عبور مي كند.
3.جريان اتصال كوتاه:تعيين جريان اتصال كوتاه در يك پست جهت طراحي آن و انتخاب تجهيزات بسيار مهم است.بايد توجه داشت كه سطح اتصال كوتاه در يك پست با توجه به تغييرات و با توسعه شبكه تغيير مي نمايد.و داراي دو اثر حرارتي و اثرات نيروي حاصل ناشي از عبور جريان اتصال كوتاه مي باشد.
4.فركانس:مقدار استاندارد فركانس 50 و 60 هرتز مي باشد كه در ايران 50 هرتز است.
5.سيستم اتصال فازها:توليد و انتقال انرژي در شبكه بصورت سه فاز انجام مي گيرد و پست هاي فشار قوي نيز بصورت سه فاز ساخته مي شوند جهت سهولت تشخيص فازها از يكديگر آنها كد گذاري مي شوند.
6.سطح ايزولاسيون يا سطح عايقي تجهيزات:
مقدار قدرت تحمل اضافه ولتاژهاي دائم و موقتي و زودگذر توسط تجهيزات را سطح عايقي يا سطح ايزولاسيون مي گويند.
هماهنگي عايقي:
شامل انتخاب قدرت عايقي براي تجهيزات سيستم است كه بتواند در مقابل اضافه ولتاژهاي شبكه مقاومت كند، كه مقدار تحمل را سطح عايقي يا Bil گيوند و هرچه از نظر سطح عايقي پايين تر باشد مقرون به صرفه تر هستند.اصولاً دو روش براي تعيين سطح عايقي بكار برده مي شوند.
1.روش قراردادي 2.روش آماري
كه هر كدام داراي روشهاي فني خاص خود مي باشند.
دو نوع سطح عايقي موجود مي باشد:1.خارجي 2.داخلي
اضافه ولتاژهاي بوجود آمده در شبكه معمولاً به سه دسته تقسيم مي شوند:

1.بر اثر فركانس:كه سه حالت دارد:
1.اثر فرانتي 2.پديدة رزونانس 3.اتصالي فاز به زمين
2.ناشي از كليد زني:در تمام حالات عملكرد كليد بوجود مي آيد و 2 تا 4 برار ولتاژ نامي مي باشد.
3.ناشي از رعد و برق
در هماهنگي عايقي اضافه ولتاژهاي فوق اصولاً به علت اينكه آنها تعيين كنندة رنج برقگيرها و همچنين سطوح وسايل حفاظتي هستند در نظر گرفته مي شوند.
جهت تأمين سطوح عايقي و انتخاب برقگير براي هر رنج و هر اندازة ولتاژ خاص استانداردهايي وجود دارد كه از آنها جهت طراحي استفاده مي گردد كه اين استانداردها به عوامل مختلفي بستگي دارد.البته ارتفاع نيز سهم مهمي در تعيين سطح عايقي دارد.
شين و شينه بندي:
شينه بندي عبارتست از چگونگي ارتباط الكتريكي فيلدهاي مختلف كه داراي يك سطح ولتاژند.مثلاً تمام ترانسفورماتورها و هادي هاي موجود در پست تبديل كه داراي ولتاژ مساوي هستند توسط يك هادي بهم وصل مي شوند كه اين هادي را شين گويند.در روي اين شين انرژي مولدها و يا مبدلها و يا هر دو بهم مي پيوندند و از روي آن بطور مستقيم و يا پس از تبديل به مصرف كننده ها و يا نقاط ديگر هدايت مي شوند در واقع شين عبارتست از وسيلة جمع و پخش انرژي در واحد زمان.
لزوم شينه بندي:
هر شينه بندي ممكن است داراي چندين فيدر ورودي و خروجي متصل به آن باشد فيدرها خود داراي وسايل الكتريكي مثل C.B,PT,CT و غيره مي باشند.ارتباط اين فيدرها بدون وجود يك سيستم گسترده نمي تواند انجام شود.با توجه به شرايط،خواسته ها و پارامترها شينه بندي هاي مختلفي مي تواند وجود داشته باشد.
انواع شينه بندي:
1.ساده:ساده ترين و ارزانترين نوع شينه بندي مي باشد ولي تعميرات،توسعه و گسترش در آن مشكلاتي بوجود مي آورد.جهت سهولت مي توان آن را بصورت V شكل نيز طراحي كرد.
2.شينه بندي ساده با باسبار انتقالي
3.شبنه بندي دوبا سبار
4.شينه بندي با سبار دوبل با باسبار كمكي

5.شينه بندي چند باسبار
6.شينه بندي چند باسبار شين كمكي
7.شينه بندي H شكل يا حلقوي
8.شينه بندي كليدي
9.شينه بندي دو كليدي
كه هر كدام داراي معايب و مزايايي مي باشند كه بهترين نوع آنها 8 و 9 مي باشد.
فواصل زمين كردن نقطه نوترال و سيستم زمين
فواصل اساسي در پستها:
چگونگي قرار گرفتن تجهيزات و هادي ها در پست و فواصل موجود و مناسب بين آنها و بين زمين و تجهيزات موضوع بحث فواصل اساسي است كه به 5 نوع تقسيم مي شوند:
1.Earth Clearance (E.C) كه فاصله بين قسمت هاي برقدار با اسكلت زمين و يا خود زمين است.
2.Phase Clearance (P.C) فاصله بين قسمت هاي برقدار با يكديگر
3.Isclating Distance (ID) فاصله بين كنتاگتهاي يك سكسيونر و يا كليد قدرت در زمان باز بودن.
4.Safety Clearance(S.C) فاصله بين قسمت هاي برقدار و محيط كار.
5.Grand Clearance(G.C) فاصله بين پايين ترين نقطه فلزي هر ايزولاتور و سطح زمين.
كه تعيين اين فواصل با توجه به مشخصات پست و شرايط و استانداردها امكان پذير است.

زمين كردن نقطه نوترال به دلايل زير قابل توجه است:
1.براي حفاظت فاز به زمين
2.شدت جريان اتصال كوتاه فاز به زمين
3.ولتاژ فازهاي سالم در زمان اتصال به زمين
انواع زمين كردن نقطه نوترال:
1.سيستم با نوترال ايزوله
2.با استفاده از سلف پرسون
3.از طريق مقاومت
4.زمين كردن مستقيم
5.از طريق راكتانس
6.از طريق ترانسفورماتور زمين.
طراحي سيستم زمين
هدف از ايجاد يك سيستم زمين:
1.در حالت نرمال تمام قسمت هاي غير باردار دستگاهها از طريق هاديهايي متصل به سيستم زمين در ولتاژ مطلق زمين كه صفر يا نزديك صفر مي باشد قرار گيرند.
2.كارگران در تمام مواقع در شرايط پتانسيل مطلق زمين قرار گيرند.
براي حصول شرايط فوق مي بايستي سطح پتانسيل الكتريكي در سطح زير و اطراف يك پست حتي المقدور يكنواخت و نزديك به پتانسيل صفر و يا ولتاژ مطلق زمين باشد.
عمل زمين به دو طريق صورت مي گيرد:
1.زمين كردن نوترال دستگاهها
2.زمين كردن بدنة اجزاء هادي غير باردار.

بررسي ولتاژهاي مجازي براي ايمني در پست
1.ولتاژ گام يا قدم: Step Voltage
ولتاژهاي خطرناك بصورت زير هستند:
كه از عبور جريان در مسير بسته دو پاي شخص و زمين ناشي مي شود.
2.ولتاژ تماس:Toueh Voltage
ولتاژ تماس معمولاً در اثر تماس دست يا ناحيه فوقاني بدن به قسمت فلزي تجهيزات كه در هنگام اتصالي و يا خرابي ايزولاسيون باردار مي باشند.
3.ولتاژ انتقالي:Transfer Voltage
اين ولتاژ حالت خاصي از حد ولتاژ تماسي مجاز مي باشد و در حالتي تعريف مي شود كه دستگاه اتصالي شود در اين حالت ممكن است ولتاژ تماس حاصل تا حد ولتاژ كل ناشي از اتصال كوتاه برسد.
6.ولتاژ خانه Mesh Voltage:
به ولتاژ بين مركز يك خانه با نقطه اتصال زمين نزديكترين دستگاه اطلاق مي گردد.
مراحل طراحي:
1.مطالعة مشخصات خاك و تعيين مقدار P:
خاك خشك داراي قابليت هدايت الكتريكي خيلي كم است اما با افزايش رطوبت و املاح هدايت آن فزوني مي يابد.
2.تعيين زمان تشخيص و رفع خطا و مساحت تحت پوشش پست.
3.ماكزيمم جريان اتصال

اين كميت تعيين كننده مقطع هادي هاي شبكه،افزايش پتانسيل شبكه و غيره مي باشد.
6.گزينش هادي هاي زمين و تعيين سطح مقطع آن
با توجه به شرايط زير تعيين مي گردد.
1.تحمل تنش حرارتي بطوري كه هادي ذوب نشود.
2.داشتن مقاومت مكانيكي كافي در برابر تنش مكانيكي ناشي از جريان اتصال زمين.
3.سطح مقطع كافي براي داشتن مقاومت لازم در مدت طولاني در برابر خوردگي در مناطقي كه مشخصات خوردگي دارند.
4.داشتن هدايت كافي بطوري كه پتانسيل زمين در همه نقاط از حد مجاز تجاوز نكند.

برقگير:
يكي از روشهاي حفاظت شبكه هاي قدرت،ترانسفورماتورها و ساير تجهيزات الكتريكي،در مقابل اضافه ولتاژهاي ناشي از سويچينگ و رعد و برق و… استفاده از وسايل حفاظتي مي باشد.
وظيفه اين وسايل محدود كردن و كنترل اضافه ولتاژهاي فوق و هدايت و انحراف آن به زمين است بنابراين در اين صورت مي توان سطح عايقي تجهيزات را تا حد مناسبي پايين آورد كه از نظر اقتصادي و بهره برداري خيلي مهم است.
يك وسيلة حفاظتي بايد مشخصه هاي زير را داشته باشد:
1.در ولتاژ نامي شبكه هيچ عكس العملي از خود نشان ندهد.
2.در اضافه ولتاژهاي بوجود آمده سريعاً از خود عكس العمل نشان داده و آن را به زمين هدايت كند.
3.ظرفيت عبور موج جريان با دامنه زياد و با مدت زمان معيني را داشته باشد.
4.بعد از هر تخليه الكتريكي،عبور قدرت در فركانس معمولي ادامه نداشته باشد.
5.از نظر اقتصادي و هزينه هاي تعمير و نگهداري و نصب مقرون به صرفه باشد.
برقگير:
وسايل حفاظتي كاملي كه در شبكه هاي قدرت جهت كنترل اضافه ولتاژها مورد استفاده قرار مي گيرد برقگيرها مي باشند.يك برقگير تشكيل شده از: پوشينگ پرسلين كه در داخل آن يك سري فاصلة هوايي بطور سري با ديسكهايي از جنس Silicon قرار گرفته اند.برقگيرهاي فوق بنام Value Type موسومند و بدين گونه عمل مي كنند كه در ولتاژ نامي شبكه هيچ گونه شكست الكتريكي در فواصل هوايي بوجود نيامده و همچنين مقاومت المانهاي غير خطي خيلي بالاست.لذا برقگير هيچ عكس العملي از خود نشان نمي دهد.ولي در زمان بوقوع پيوستن اضافه ولتاژهاي معين در شبكه فواصل هوايي موجود در برقگير اتصالي شده و همچنين مقاومت المانهاي غير خطي شديداً كاهش مي يابد و موج جريان به زمين تخليه مي شود تا زماني كه اضافه ولتاژ كنترل شود.برقگير فوق داراي معايب و محدوديت هايي مي باشند مثلاً وجود فواصل هوايي در طول برقگير باعث عدم توزيع يكنواخت ولتاژ مي شود.مي توان براي رفع عيب آن مقاومت هاي غير خطي را بطور موازي با

فواصل هوايي بكار برد.ظرفيت جذب انرژي اين نوع برقگيرها محدود مي باشد.
برقگير ZNO
در اين نوع برقگيرها فواصل هوايي وجود ندارد و برحسب مقدار ولتاژ نامي تعدادي از المانهائي از جنس اكسيد روي با مشخصة مقاومتي كاملاً غير خطي به يكديگر سري مي شوند.در ولتاژ نامي المانها داراي مقاومت خيلي بالا بوده ولي در اضافه ولتاژها ميزان مقاومت آنها سريعاً كاهش مي يابد و جريان به زمين تخليه مي شود تا اضافه ولتاژ بوجود آمده كنترل شود.
مشخصات الكتريكي و فني برقگيرها:
1.ولتاژ نامي:حداگثر ولتاژي كه برقگير بطور دائم مي تواند تحمل كند بدون اينكه صدمه ببيند.
2.ولتاژ باقيمانده:ولتاژي كه بين ترمينالهاي برقگير در زمان تخليه جريان و عمل برقگير بوجود مي آيد كه مي بايد با استفاده از مقاومت هاي كاملاً غير خطي مقدار آن را به حداقل رساند.
3.ولتاژ جرقه:عبارتست از اضافه ولتاژي كه باعث عمل برقگير مي شود.
4.حداكثر جريان تخليه:حداكثر جرياني كه برقگير مي تواند بدون خسارت ديدن و يا تغيير مشخصات فني از خود عبور دهد.
5.ظرفيت انرژي ورودي:ماكزيمم انرژي مجازي كه برقگير مي توند در طراحي يك زمان مشخص جذب كند.صرف نظر از ساختمان داخلي برقگيرها به سه دسته تقسيم مي شوند.
1.برقگير تيپ پست
2.برقگير تيپ خط
3.برقگير تيپ توزيع
ترانسفورماتور
انرژي الكتريكي توليد شده به وسيلة نيروگاههاي حرارتي و آبي معمولاً از مراكز صنعتي و مصرف كننده ها فاصله زيادي دارند.اين انرژي بواسطة محدوديت هاي موجود در ساخت واحدهاي توليد كننده،در ولتاژهاي پايين نظير 6 و 11 و 21 و قدرت هاي بالا توليد مي شود.انتقال اين قدرتها تحت ولتاژهاي پايين با وجود فاصله زياد بين توليد كننده ها و مصرف كننده ها باعث افت ولتاژهاي زياد و توان خواهد شد.لذا به مبدلهايي براي تبديل ولتاژهاي پايين به ولتاژ بالا براي كاهش تلفات و انتقال آن به نقاط دوردست نياز است.همچنين ولتاژهاي بالاي انتقال داده شده براي استفاده مصرف كننده ها در مراكز صنعتي و شهرها مناسب نيست،لذا در اين گونه مناطق احتياج به مبدلهاي كاهندة ولتاژ مي باشد.اين مبدلها را ترانسفورماتور قدرت مي نامند كه بصورت دو سيم يا سه سيم پيچيده مي باشند.
در مورد پستهاي دو سطح ولتاژ از يك ترانس دو سيم پيچه براي كاهش يا افزايش ولتاژ استفاده مي گردد ولي در مورد پستهايي با سه سطح ولتاژ بايد بررسي هاي مناسب نظير محاسبات اقتصادي،ميزان استقلال در تغذيه هر يك از شبكه هاي ثانويه،نوع ترانسفورماتور و رابطة برداري بين شبكه ها صورت گيرد كه آيا از يك ترانس سه سيم پيچه استفاده شود يا از ترانس دو سيم پيچه.
ترانسفورماتورهاي اندازه گيري:
در پستهاي فشار قوي جريان عبوري و ولتاژ قرار گرفته روي تجهيزات كميتهاي بالايي هستند.

كنترل سيستم هاي قدرت و حفاظت قسمت هاي مختلف آن و تداوم پايداري شبكه بايد توسط اندازه گيري كميات بالا و زير نظر داشتن آنها انجام گيرد.از آنجايي كه مقادير جريان و ولتاژ در سطوح بالايي هستند نمي توان آنها را مستقيماً وارد دستگاههاي اندازه گيري و حفاظتي نمود زيرا اين دستگاهها به جهت داشتن حساسيت و قابل دسترس بودن در ابعاد كوچك ساخته مي شوند و تحمل جريان هاي بالا و ولتاژهاي قوي را ندارند.پس لازم است مبدلهايي جهت كاهش جريان و ولتاژ بكار رود كه از ترانسهاي جريان و ولتاژ استفاده مي شود.
ترانس جريان:
ترانسفورماتورهاي جريان از دو سيم پيچ اوليه و ثانويه تشكيل شده كه جريان نامي شبكه از اوليه آن عبور كرده و متناسب با اين جريان،جريان كمي نيز در مدار ثانويه جاري مي گردد.سيم پيچ اوليه يك CT بطور سري با مدار قدرت قرار مي گيرد و در مقايسه با آن داراي امپدانس ناچيزي مي باشد بنابراين جريان سيستم كلاً توسط امپدانس مدار قدرت كنترل مي شود شكل زير مدار معادل يك CT را در حالي كه مقادير اوليه آن به طرف ثانويه منتقل شده است نشان مي دهد.
ترانسفورماتور جريان تقريباً در حالت اتصال كوتاه كار مي كند زيرا ثانويه آن به مقاومت كمي وصل مي شود.ترانسفورماتور جريان براي فركانس مشخصي محاسبه و ساخته مي شود ولي تغييرات جزيي فركانس شبكه روي آن بي اثر است.

ترانسفورماتور ولتاژ
همان طور كه در بحث مربوط به CT بحث شد جهت تغذيه رله هاي حفاظتي و دستگاههاي اندازه گيري و جدا كردن قسمت فشار قوي از فشار ضعيف و پاراكل كردن دو سيستم جدا از هم احتياج به در دست داشتن ولتاژ شبكه مي باشد براي اين كار از ترانس ولتاژ استفاده مي شود.

اين ترانس مانند ترانس قدرت داراي يك هسته مغناطيسي،دو سيم پيچي كه يكي به عنوان اوليه و ديگري به عنوان ثانويه است مدار معادل يك V.T مطابق شكل زير مي باشد كه در اين مدار كميتهاي اوليه بطرف ثانويه منتقل شده اند.
حفاظت خطوط انتقال انرژي:
خطوط فشار قوي باعث انتقال انرژي از يك نقطه به نقطه ديگر مي شود. مثلاً جهت انتقال انرژي از يك نيروگاه به مناطق قابل مصرف از يك پست انتقال به پستهاي توزيع خطوط انتقال به پستهاي توزيع خطوط انتقال فشار قوي نقش بسزايي دارند.تداوم بار و پايداري در تغذية مصرف كننده ها از مواردي است كه بايد به آنها توجه خاص مبذول داشت.
خطوط انتقال انرژي هميشه در معرض عواملي ناخواسته هستند كه ممكن است بدان دچار گردند.اين عوامل عبارتند از:
رعد و برق،اتصال فاز يا فازها به زمين و به همديگر و در اثر عوامل طبيعي نظير درختان و پرندگان كه باعث ايجاد اضافه ولتاژ ناخواسته و جريان هاي خيلي بالا مي شوند.ايجاد اضافه ولتاژ و جريان هاي زياد باعث صدمات زيادي به شبكه مي شود و نتيجه اينكه قسمتي از مشتركين ممكن است مدت زمان طولاني نتوانند تغذيه گردند و ديگر اينكه به خود سيستم لطمات زيادي نظير از بين رفتن تجهيزات و غيره وارد آورد.در هر دو صورت هزينه هاي اقتصادي ناخواسته گريبانگير مؤسسات ذي

نفع مي گردد.جهت جلوگيري از لطمات ذكر شده مي بايد يك سيستم حفاظتي خوب طراحي نمود.كه اولاً تا سر حد امكان از وقوع خطا جلوگيري كرده و ثانياً در صورت وقوع عيب سريعاً قسمت معيوب را از مدار خارج نموده تا صدمات وارد حداقل باشد.
حفاظت خطوط فشار قوي در برابر اضافه ولتاژها توسط بكار بردن سيم هاي گارد و انتخاب صحيح زنجير و برقگيرهاي شاخكي و رله هاي اضافه ولتاژ تأمين مي شود.
براي حفاظت شبكه در مقابل جريان اتصال كوتاه و تعيين محل آن از روشهاي زير استفاده مي گردد:

1. حفاظت توسط رله جريان زياد زماني
2.حفاظت توسط فيوز كه فقط در ولتاژهاي كم و متوسط كاربرد دارد.
3.حفاظت توسط رله جريان زياد جهت دار
4.حفاظت توسط ديستانس
5.حفاظت توسط رله ديفرانسيل
از آنجايي كه حفاظت خطوط با فشار بالاتر از حد مورد نظر است و فيوز نمي تواند نقشي در اين شبكه ها داشته باشد از آن صرف نظر مي گردد و بخاطر فاصلة زياد استفاده از رله ديفرانسيل چون از آن چنان حساسيتي كه مورد نظر است برخوردار نيست نيز صرف نظر مي شود رله جريان زياد يك رله الكتريكي است كه بر اساس جريان اتصال كوتاه عمل مي نمايد.
اين رله از لحاظ ساختماني بصورت هاي چكشي،گردان،كششي و استاتيكي (الكتريكي) وجود دارد.در تأسيسات و تجهيزات مدرن ساختمان رله هاي جريان زياد از نوع استاتيكي مي باشد.
1.رله هاي جرياني با زمان معين Difinit Time Current Realy
در مدارات شعاعي و يا حلقوي كه چندين قسمت خط بصورت سري قرار دارند اختلافي بين جريان خط در انتهاي يك قسمت و ابتداي قسمت بعدي وجود ندارد.لذا لازم است كه تشخيص محل خطا توسط زمان،با افزودن تنظيمات زماني بطرف منبع قدرت انجام شود.همان طور كه در شكل زير مشاهده مي شود زمان قطع براي يك اتصال نزديك منبع قدرت ممكن است خيلي زياد شود واضح است كه اين حالت مناسب نيست زيرا جريان اتصال كوتاه در نزديكي منبع بسيار زياد ولي زمان عملكرد آن خيلي كند است.و منحني جريان / زمان اين نوع رله ها مطابق شكل 1 مي باشد.
2.رله ها با مشخصه هاي معكوس جريان/زمان يا رله ها معكوس زماني
منحني مشخصه اينگونه رله ها طوري است كه با افزايش جريان اتصال كوتاه زمان عملكرد آن كم مي شود رله هاي اندوكسيوني نوع ديسكي داراي چنين مشخصه اي مي باشد.(شكل 2)
3.رله هاي جريان زياد با قطع فوري:

روش ديگر كاهش زمان قطع خطاهاي نزديك پست استفاده از رله هاي جريان زياد با قطع فوري و تنظيم زياد مي باشد كه كل زمان قطع را به حداقل كاهش مي دهد رله هاي زمان معكوس را معمولاً پس از رسيدن به حد معيني از جريان مي توان طوري طراحي نمود كه بطور لحظه اي عمل نمايند،يعني پس از رسيدن به مقدار مشخصي از جريان اتصال كوتاه آن فرمان قطع را صادر نمايند.
رله ديستانس:
يك رله حفاظتي است كه در زمان قطع آن تابع مقاومت طول سيم مي باشد همان طور كه مي دانيم هرچه محل اتصالي از رله دورتر باشد مقاومت ظاهري قطعه سيم بين محل اتصالي تا

رله بزرگتر شده و در نتيجه مقاومت اهمي و غير اهمي آن نيز بزرگتر مي گردد.
با استفاده از رله ديستانس به عنوان رله حفاظتي در سراسر خطوط انتقال انرژي عملاً مشكل حفاظت موضعي و تنظيم جهش زماني رله هاي پي در پي نيز برطرف مي شود.
رله ديستانس خود از چند عضو تشكيل شده كه با هماهنگي اين اعضا مي تواند عمل حفاظت را بطور صحيح انجام دهد مهمترين آنها عبارتند از:
1.عضور تحريك كننده،در رله ديستانس معمولاً از دو نوع محرك استفاده مي شود.
الف:محرك جرياني:كه عبارتست از يك رله جريان زياد كه براي 1 تا 9/0 برابر جريان نامي ترانسفورماتور جريان قابل تنظيم است.
ب:محرك امپدانس كم:تحريك كنندة امپدانس كم نسبت V/I را سنجيده و بلافاصله عمل مي كند.
2.عضو سنجش رله ديستانس عضوي است كه با استفاده از عضوتحريك كننده و با اندازه گيري R و X محل خطا را سنجيده و به Zone مربوطه فرمان مي دهد.
3.عضو جهت ياب:اين عضو از قطع بي موقع كليدها جلوگيري مي كند.
حفاظت جريان زياد جهت دار:
براي شبكه هايي كه از دو طرف تغذيه مي شوند به علت اينكه محل اتصالي از دو طرف تغذيه مي شود رله جريان زياد زماني به تنهايي نمي تواند حفاظت صحيح را انجام دهد.براي چنين شبكه هايي از رله جريان زياد جهت دار استفاده مي شود.بدين معني كه براي فرمان قطع كليد از عوامل جريان فرمان و جهت انتقال نيرو متفتاً استفاده مي شود.
رله هاي جهت دار براي خطاهاي زمين
با اينكه رله جهت ياب در هر دو حالت (اتصال كوتاه و يا اتصال زمين) جهت جريان يا جهت توان سنجيده و مشخص مي كند ، ولي شرايط كاري رله براي اين دو حالت بكلي با هم متفاوت است.زيرا در محل اتصال كوتاه ولتاژ حدوداً صفر و جريان بسيار زياد است.لذا نزديكترين رله به محل اتصال كوتاه داراي ولتاژ كم و جريان زياد مي باشد در صورتي كه برعكس در موقع اتصال به زمين شدن شبكه رله داراي ولتاژي بيشتر از ولتاژ نامي شبكه و جرياني معادل مجموع جريان شبكه مي باشد بطوري كه در شبكه اگر مركز ستارة شبكه بر روي اندوكتيويته زمين شده باشد اين جريان خيلي كوچك خواهد بود.در اين صورت نزديكترين رله به محل اتصال زمين داراي جريان كم و ولتاژ زياد مي باشد.
در خطاهاي تكفاز به زمين در هر فازي كه باشد يك مقدار مؤلفة صفر جريان ولتاژ ايجاد مي گردد ك

ه اختلاف فاز يكساني نيز دارند بدين ترتيب يك رله جريان زياد جهت دار براي خطاهاي زمين كافي است كه توسط مدار باقي مانده CT ها و PT ها تغذيه شود.
رله ولتاژ كم: Under Voltage Relay
در شبكه ها و مدارات الكترونيكي اغلب افت ولتاژهائي بوجود مي آيد كه براي تجهيزات الكتريكي زيان آور است و دستگاهها در اين موارد بايد حفاظت شوند.رله افت ولتاژ شبيه رله جرياني است و تنها تفاوت آن در اين است كه رله جريان زياد داراي سيم پيچي كلفت و تعداد حلقه هاي كم اس

ت ولي رله ولتاژي داراي سيم پيچ نازك و تعداد حلقه هاي زياد مي باشد.رله افت ولتاژ به دو صورت رله افت ولتاژ تأخيري و رله افت ولتاژ زماني طراحي مي شود.
1.رله افت ولتاژ تأخيري:
اين رله ولتاژي است كه زمان قطع آن تابع اختلاف سطح الكتريكي مي باشد و هرچه افت ولتاژ بيشتر باشد زمان قطع كوتاهتر مي گردد.رله افت با يك تأخير زماني فرمان قطع مدار را مي دهد و اگر زمان تأخير سپري نشده باشد و ولتاژ به حد نرمال برسد از دادن فرمان خودداري مي كند.

2.رله افت ولتاژ زماني:
اصول كار اين رله شبيه رله افت ولتاژ تأخيري است با اين تفاوت كه اين مدار به يك عضو زماني نيز مجهز مي باشد.
رلة اضافه ولتاژ:
رله فوق به منظور آزمايش تجهيزات،مدارات حفاظتي تنظيم كننده هاي ولتاژ،آزمايش ترانسفورماتورها،يكسو كننده ها،كنترل كننده ها و غيره بكار مي رود.
طرز كار آن بدين صورت است كه:
ولتاژ 100 و 200 بوسيله ترانسفورماتور تبديل به ولتاژ كوچكتر گرديده و بوسيله يكسو كنندة پل ، يكسو مي شود.اين ولتاژ يكسو شده به دو مقايسه كنندة ولتاژ اندازه گيري K1 و K2 مي رسد.چنانچه سطح ولتاژ از ولتاژ تنظيم بيشتر باشد.مقايسه كنندة K1 عمل نموده و با در نظر گرفتن زمان T،تريگر،سيگنال S كه بيان كنندة اولين مرحله حفاظت است،روشن مي شود.
و چنانچه ولتاژ به مقدار تنظيمي نرسيده،واحد قطع كنندة I1 عمل مي كند و مرحلة دوم حفاظت با قطع كليد انجام مي گيرد.

چنانچه ولتاژ از سطح تنظيمي براي مقايسه كنندة K2 بيشتر شود واحد تريگر قطع كنندة I2 عمل كرده و فرمان قطع را صادر مي كند براي هر مرحله قطع سيگنالي روشن مي شود.مي توان عمل Reset را براي هر دو فرمان K1 و K2 انجام داد.
سيستم حفاظتي خطاي عملكرد كليد:
در مواقعي كه خطا اتفاق مي افتد و يكي از حفاظتهاي پست عمل مي كند گاهي اوقات ممكن است كليد مربوطه به هر علتي ، از قبل پايين بودن فشار روغن،گاز و يا خرابي مكانيزم قطع و وصل و غيره فرمان قطع نگيرد و باز نشود براي پيشگيري از اين موضوع سيستم حفاظتي انجام شده و كليدهاي ديگري بلافاصله باز مي شوند تا قسمت خطا از سيستم ايزوله گردد.پس هر حفاظتي كه تعبيه گردد بايد در صورت عمل نكردن يكي از كليدها،كليدهاي خاص ديگري را باز نمايد.
رله وصل مجدد خودكار Auto Reclosing Relay
اكثر اتصال كوتاههايي كه بر روي خطوط انتقال بوجود مي آيد گذرا بوده و پس از مدت كوتاهي از بين مي روند بنابراين قطع نمودن اين خطوط بطور كامل لازم نبوده و بهتر است فرصت دوباره اي به سيستم داده شود.وصل مجدد سيستمي است كه پس از وقوع خطا و باز شدن كليد مربوطه پس از طي مدت كوتاهي كليد را بسته و اگر باز هم خطا بر روي خط بود آنگاه دوباره فرمان باز شدن به

كليد داده مي شود.
اين رله هم يك فاز و هم سه فاز مي تواند عمل خود را انجام دهد.رله هاي وصل مجدد داراي دو زمان مي باشند.
1.زمان مرده:زماني كه اتصالي تكفاز با زمين رخ مي دهد كليد مربوطه به آن فاز محل اتصال را

از مدار خارج مي كند.در حين قطع شدن كليد مربوطه فرمان وصل به رله Reclose داده مي شود تا اگر احياناً اتصال كوتاه گذرا بوده باشد قسمت از مدار خارج شده وارد مدار گردد زماني طول خواهد كشيد تا فرمان وصل توسط رله وصل مجدد صادر شود اين زمان مربوط به زمان عملكرد كليد،مدت زمان خاموش شدن جرقه كه حدود 2 تا 3 سيكل طول مي كشد.خنك شدن روغن،زمان شارژ شدن فنرهاي مكانيزم عمل كنندة كليدها مي باشد.كل اين مدت زمان بين 1 تا 5/1 ثانيه طول مي كشد و پس از اين مدت زمان است كه وصل مجدد توسط رله Reclose داده مي شود.اين زمان را زمان مرده نامند.
2.زمان فرمان قطع مجدد:

پس از زمان مرده فرمان وصل توسط Reclose داده مي شود.حال اگر اتصالي برطرف شده باشد كليد بصورت وصل باقي مي ماند و اما اگر اتصالي برطرف نشده باشد پس از يك زمان مشخص كه اين زمان را بر زمان جابجاي روغن در كليد،خارج شدن هواي يونيزاسيون محيط اتصالي و خنك شدن محفظة آرك مي باشد رله ديستانس فرمان قطعي سه پل كليد را مي دهد.زمان فوق بين 1 إلي 3 ثانيه طول مي كشد در اين حالت رله وصل مجدد قفل مي شود.بايد توجه داشت كه اگر در اين مدت اتصالي قبلي برطرف شده باشند و يك اتصالي جديد رخ داده باشد باز هم رله ديستانس

فرمان قطع سه پل كليد را مي دهد ولي اگر اتصالي جديد بعد از زمان Reclose باشد عمل وصل مجدد بار ديگر انجام مي گيرد.
حفاظت ترانسفورماتور:
براي اينكه به بررسي حفاظت ترانسفورماتور بپردازيم بد نيست كه موارد زير را در نظر بگيريم:
1.ترانسفورماتورهاي انتقال داراي دو نوع حفاظت بوده كه عبارتند از:
الف:حفاظتهاي نصب شده روي بدنه ترانسفورماتور كه اصولاً حفاظت كنندة اتصالهاي داخلي ترانس بوده كه ناشي از اضافه حرارت و يا ايجاد گاز مي باشد كه اين رله ها عبارتند از رله هاي بوخهلتس،رله درجه حرارت سيم پيچ و رله درجه حرارت روغن كه اصولاً اين نوع حفاظتها پس از مقدار مشخص عمل مي كنند.
ب:حفاظت ترانسفورماتور توسط حفاظت كننده هاي سريع كه اصولاً حفاظت هاي اصل ترانس مي باشند و عبارتند از رله اضافه جريان هاي زماني و رله افت امپدانس و رله هاي اضافه بار كوچ

ك.
2.اتصالهاي داخل ترانسفورماتور عبارتند از:
a:اتصال بين سيم پيچهاي ترانسفورماتور و زمين
b:اتصال بين سيم پيچهاي هر فاز
c:اتصال بين فازها
d:اتصال بين سيم پيچهاي فشار ضعيف و فشار قوي.
3.از بين رفتن عايقهاي ترانسفورماتور ناشي از عوامل زير است:
الف:ناشي از افزايش حرارت در عايقها است كه بخاطر:

a:روغن ترانسفورماتور نتواند بخوبي به حركت خود ادامه دهد.
b:كمبود روغن ترانسفورماتور
c:عدم كار سيستم خنك كن ترانسفورماتور
d:از بين رفتن هسته ترانسفورماتور
e:افت فركانس شبكه

f:عبور جريان اتصالي در مدت طولاني.
G:اضافه بار ممتد و يا زيادتر از حد معقول
H:عدم سرويس بجا و تعويض بموقع ترانسفورماتور
ب:ممكن است عايق بطور ناگهاني و مستقيم از بين رود بخاطر:
a:اضافه ولتاژ
b:نيروهاي ديناميكي ناشي از اتصال كوتاه
با توجه به اينكه ترانسفورماتورها مهمترين وسيلة توزيع و انتقال بوده و از نظر اقتصادي نيز بسيار گران مي باشد بنابراين لازم است كه در نگهداري و حفاظت آن حداكثر كوشش مبذول گردد.بطوري كه يك ترانس قدرت بتواند بخوبي كار كند.

اتفاقات خارجي ترانسفورماتور و طريقة حفاظت آنها:
1.اتصالي در شبكه
يكي از اتفاقات خارجي ترانسفورماتور عبارتست از اتصال كوتاه در مدارهايي كه توسط ترانسفورماتور تغذيه مي شود بنابراين در اثر اتصال جريان زيادي از ترانسفورماتور عبور كرده و سبب افزايش حرارت در ترانسفورماتور شده در نتيجه عمر آن كاهش مي يابد ، براي سنجش دقيق جريان هاي اتصال كوتاه شبكه و حفاظت ترانسفورماتور در مقابل اثرات آن مي توان امروزه از دستگاههاي زير استفاده نمود:
a:فيوز b:رله جريان زياد يا رله زماني c:رله ديستانس.
2.حفاظت در مقابل اضافه بار:
با افزايش بار ترانسفورماتور حرارت ايجاد شده در آن نيز افزايش مي يابد بنابراين چنانچه

در مقابل اضافه جريان حفاظت نشود.به همين نسبت عمر آن كاهش مي يابد.
براي جلوگيري از افزايش بيش از حد درجه حرارت ترانسفورماتور از رله هايي استفاده مي شود بنام رله حفاظت كنندة درجه حرارت سيم پيچ ترانسفورماتور.
اگر چنانچه روغن داخل رله گرم شود و يا اينكه جريان بسياري از فازها عبور كند رلة فوق سريعاً عمل مي كند.

اتصال زمين شبكه خارج از ترانسفورماتور و طريقة حفاظت آن:
در اين حالت نيز بايد متوجه بود كه اتصال زمين هاي شبكه به ترانسفورماتور منتقل شده و سبب آسيب رساندن به ترانسفورماتور مي گردد.چنانچه سيم پيچ ترانسفورماتور بصورت ستاره باشد كافي است يك رله انتقال زمين در نقطه ستاره پيش بيني مي شود.
مطابق شكل مقابل:
اين رله نيز اصولاً داراي الماني آني و تأخيري است.
اگر سيم پيچ ترانسفورماتور بصورت مثلث باشد و منبع تغذيه داراي نول باشد از رله هاي عدم تعادل بصورت زير استفاده مي شود.
چنانچه شبكه در طرف مثلث داراي سيم نول(زمين)باشد در اين صورت از رله هاي ولتاژ استفاده مي شود.در اين حالت اين رله ها بر اساس افت ولتاژ يا افزايش ولتاژ تنظيم خواهد شد.
3.حفاظت ترانس در مقابل ولتاژهاي زياد ناشي از امواج سيار جهت حفاظت دستگاههاي الكتريكي بخصوص ترانسفورماتورهاي قدرت موجود در شبكه در مقابل ازدياد ولتاژ بخصوص ولتاژ سيار و زود گذر از برقگيرها استفاده مي شود.
حفاظت اتصالي هاي داخلي ترانسفورماتور:
الف:حفاظت توسط رله هاي مكانيكي:
1.استفاده از رله بوخهلتس:
در ترانسفورماتورها چنانچه اتصالي رخ دهد مانند اتصال حلقه اي هر فاز و يا اتصال حلقه و زمين و يا اتصال فاز فشار قوي و ضعيف در اين صورت بر اثر جرقه ايجاد شده در ترانسفورماتور گازي ايجاد مي شود كه اين گازها حاصل شده بطرف مخزن ذخيره روغن كه روي تانك اصلي قرار دارد حركت مي كند.
بين مخزن ذخيرة روغن و تانك اصلي ترانسفورماتور رله اي بنام رله بوخهلتس نصب شده ك

ه داراي دو گدي شناور مي باشد.در اين صورت چنانچه گازي در داخل ترانس ايجاد شود گاز حامل در داخل رله فوق جمع شده و سبب مي شود كه شناور آن عمل كند و علامت مي دهد،بطوري كه با به صدا درآمدن زنگ و روشن شدن لامپ مربوطه در اطاق فرمان اپراتور متوجه عيب خواهد شد.اما اگر اتصالي شديد باشد و گاز حامل نيز همراه با حركت شديد روغن جابجا شود،سبب مي شود شناور دوم رله نيز عمل كرده و با عمل آن،كليد اصلي قطع شده و ولتاژ از روي ترانسفورماتور بردارد.
بعد از رفع اتصال مي توان با تخليه گاز توسط شير تخليه مي توان گويها را به وضعيت اول برگرداند و ترانسفورماتور را برقدار نمود.
2.استفاده از رله فشاري
اين رله نيز بين تانك اصلي ترانسفورماتور و تانك رزرو روغن قرار مي گيرد.اصولاً براي حفاظت محفظه چنجر ترانسفورماتور استفاده مي گردد و به رله جانسون نيز معروف است.اما در بعضي مواقع براي حفاظت سيم پيچهاي اصلي ترانسفورماتور نيز استفاده مي شود.
ب.استفاده از حفاظتهاي الكتريكي:
1.حفاظت ترانسفورماتور توزيع با قدرت كم:
ترانسفورماتورهاي توزيع با قدرت كم را اصولاً با فيوز حفاظت مي نمايد فيوزهاي انتخابي طوري مي باشند كه ترانسفورماتورها را در مقابل اضافه بار و اتصال حفاظت نموده و در صورت خطا فيوز مي سوزد بنابراين در اين نوع حفاظت از كليد استفاده نشده است.
2.حفاظت اتصال زمين(ترانسفورماتور):
در حفاظت ترانسفورماتورهاي قدرت بالا،از رله استفاده مي شود جهت حفاظت اتصال زمين هايي كه داراي نول مي باشند از رلة امپدانس بالا با رلة حفاظت كنندة اتصال زمين ترانسفورماتور استفاده مي كنند.
حفاظت اتصالهاي داخلي ترانسفورماتور توسط رله ديفرانسيل:

اساسي ترين و بهترين نوع رله حفاظت كنندة ترانسفورماتور رله ديفرانسيل يا رله قياسي است براي اينكه چگونگي حفاظت ترانسفورماتور توسط اين رله را پي ببريم ابتدا با طرز كار رله بطور مختصر آشنا خواهيم شد.
رله ديفرانسيل جريانهاي دو طرف ترانسفورماتور را با در نظر گرفتن نسبت تبديل و نوع اتصال مي سنجد و مقايسه مي كند همان طور كه مي دانيم مجموع جريان هاي ورودي و خروجي ترانسفورماتور بدون عيب با در نظر گرفتن نسبت تبديل آن بايد برابر صفر باشد.البته بايد توجه داشت كه رله ديفرانسيل فوق العاده حساس بوده و داراي كيفيت بسيار عالي نيز مي باشد.مخصوصاً در ساخت آن دقت زيادي انجام مي گيرد و زمان عملكرد آن نيز بسيار سريع مي باشد.شكل 10 حفاظت ترانسفورماتور توسط رله ديفرانسيل را نشان مي دهد.
براي انتخاب رله ديفرانسيل جهت حفاظت ترانسفورماتور بايد نكات زير را در نظر گرفت:
1.نسبت تبديل ترانسفورماتور
2.گروه اتصال ترانسفورماتور
هر ترانسفورماتور داراي گروه اتصال خاص است بنابراين بين بردار جريان اوليه و ثانويه زاويه اي وجود دارد و بايد اتصالات C.T ها را طوري انتخاب نمود كه اين اختلاف فاز را حذف نمايد.
3.اثر تغييرات تپ در ترانسفورماتورهايي كه تپ چنجر دارند.
اغلب ترانسفورماتورهاي قدرت طوري طراحي مي شوند كه ولتاژ ثانويه آنها و در نتيجه جريان ثانويه آنها ثابت بوده و با تغييرات ولتاژ اوليه و بار در ترانسفورماتور مقدار سيم پيچهاي اوليه را طوري تغيير مي دهند كه هميشه ولتاژ ثانويه ثابت باشد.
بنابراين هميشه جريان هاي متفاوتي وجود دارد،بنابراين رله بايد طوري تنظيم شود كه اين تغييرات جريان در عمل آن تأثيري نكند و يا اينكه از سيم پيچ كمكي استفاده كرد تا اين تغييرات را خنثي كند.
4.جريان مغناطيسي كنندة ترانسفورماتور:
منظور از جريان مغناطيس كننده عبارتست از جرياني كه در شرايط سه گانه زير وارد ترانسفورماتور مي شود.
الف:بخاطر در مدار آوردن ترانسفورماتور
ب:ولتاژ برگشتي ناشي از اتصالي هاي خارجي ترانسفورماتور
ج:اتصال پاراكل ترانسفورماتورها.
اعتبار
عبارت است از مبلغی که برای مصرف يا مصارف معينی در بودجه شرکت به تصويب می رسد
تامين اعتبار
عبارت است از تخصيص تمام يا قسمتی ازاعتبارمصوب برای هزينه معين .
تعهد
عبارت است از الزاماتی بر ذمه شرکت ناشی از :

الف) تحويل کالا يا انجام دادن خدمت
ب) اجرای قراردادهايی که با رعايت مقررات منعقدمی شود .
ج) احکام صادر شده از مراجع قانونی وذی صلاح
د) ساير موارد تعهد اور
تنخواه گردان
عبارت است از وجهی که برای انجام پرداخت ها وهزينه های شرکت به پيشنهاد مسئول واحد اجرايی وتاييد مدير عامل يا نماينده وی در اختيار فرد يا واحدی قرار می گيرد که به تدريج هزينه های مربوط را انجام دهد واسناد مثبته هزينه را به واحد مالی ذي ربط تحويل نمايد ومجددا وجه دريافت نمايد.
پيش پرداخت
عبارت است از پرداختی که از بابت قراردادهای پيش از انجام تعهد صورت می گيرد
علی الحساب
عبارت است از پرداختی که به منظور ادای قسمتی از تعهد صورت می گيرد .
3) بودجه سالانه شرکت بر اساس درامد ها وساير منابع تامين اعتبار برحسب برنامه های مصوب شرکت ، تنظيم وپس از تصويب مجمع عمومی به مرحله اجرا گذارده می شود .
تهيه وتصويب بودجه
1) در نيمه اول اذر ماه هر سال مدير عامل شرکت موظف است با توجه به برنامه های سالانه ، بودجه شرکت را حاوی پيش بينی کليه درامد ها وبراورد کلیه هزينه ها با هدف عدم تمرکز برای سال مالی بعد به نحوی تهيه وتنظيم نمايد که در نيمه اول دی ماه همان سال جهت بررسی هيئت مديره شرکت اماده باشد.
2) هيئت مديره شرکت بودجه وبرنامه سال بعد شرکت را تا اخر دی ماه هر سال بررسی نموده وجهت تصويب به مجمع عمومی شرکت پيشنهاد می نمايد.

4) بودجه سالانه شرکت پس از تصويب مجمع عمومی با صدور دستور مديرعامل يا مقام مجاز از طرف او ابلاغ وقابل اجرا خواهد بود وتوضيح اينکه مادام بودجه شرکت به تصويب مجمع عمومی نرسيده است مدير عامل يا مقام مجاز از طرف وی می تواند به منظور جلوگيری از وقفه وبه لحاظ پيشرفت امور جاری بر اساس بودجه محسوب سال قبل به ماخذ 12/1 دستور خرج صادر نمايد .
5) ميزان اختيار هيئت مديره در مورد افزايش يا کاهش يا جابجايی هر يک ازمواد هزينه همراه با بودجه مصوب ابلاغ خواهد شد .
6) هر گاه در جريان سال مالی تجديد نظر وتغييراتی در بودجه سالانه مصوب شرکت لازم شود بودجه اصلاحی کلا يا حسب مورد به وسيله شرکت تهيه وتنظيم وپس از تاييد هيئت مديره شرکت برای تصويب به مجمع عمومی پيشنهاد می گردد.

اجرای بودجه
دريافت درامدهاوساير منابع تامين اعتبار:
درامد، بهای کالای فروش رفته ويا خدمات انجام شده است ، هنگامی که موسسه ای خدماتی را انجام ويا کالايی را به مشتريان تحويل می دهد ، پول يا دارايی ديگرازانان دريافت می کند.ورود اين پول يا دارايی را به موسسه درامد می گويند.
مبلغ در امد در هر معامله از طريق ارزش دارايی يا دارايی هايی که در ازای ان بدست می ايد ومعمولا به شکل نقد يا مطالبات است اندازه گيری ودر صورت های مالی مربوط به دوره ای که طی ان تحقق پيدا کرده است منعکس می شود .
بنابراين مبلغ درامد برابراست با حاصل جمع وجوه دريافتی ومطالبات ازمشتريان.
انجام هزينه ها :
هزينه ، بهای تمام شده کالا وخدماتی است که به منظورکسب دامد به فروش رسيده ويا انجام شده است وبه عبارتی ديگر مخارجی است که برای کسب درامد پرداخت شده است.واز طريق بهای تمام شده دارايی ها يا خدماتی که دريک دوره مالی به مصرف می رسد ويا مورد استفاده قرارمی گيرد ،اندازه گيری ودرمدارک حسابداری ثبت می شود .
حقوق و دستمزد :
حقوق و مزاياي كاركنان شركت به صورت مكانيزه بر اساس تشكيلات شركت طي احكامي به امور مالي ابلاغ و بر اساس اين احكام و ائين نامه هاي خاص حقوق و دستمزد نسبت به پرداخت آنها اقدام مي گردد و كسورات قانوني هم پس از كسر پرداختيهاي پرسنل به ادارات ،بانكها و

موسسات مربوطه پرداخت مي گردد.(بيمه ،ماليات ،خدمات درماني ،پس انداز و وامها ...)و مابه التفاوت احكام كاركنان نيز به صورت مكانيزه پرداخت مي شود .
حسابداري انبار
هر شركت براي فعاليتهاي خود نياز به لوازم و مايحتاج تاسيسات جهت بهره برداري و تعميرات آنها و يا ايجاد تاسيسات جديد دارد و موجودي جنس كه در انبار نگهداري مي شود ،در حقيقت قسمتي از داراييهاي شركت است كه به صورت جنسي در انبار موجود و در زمان تعميرات و بهره برداري از تاسيسات و ماشين آلات به كار برده مي شود .
مرحله خريد اجناس :
در مرحله اول نياز به درخواست جنسي است .اين فرم توسط واحد متقاضي تكميل و پس لز تصويب مقام مسئول جهت تحويل لوازم به انبار ارسال مي گردد . در حسابداري انبار پس از رويت كاردكس انبار و تماس با انبار اگر چنان چه در انبار اين لوازم موجود بود ،حسابداري انبار اقدام به صدور حواله انبار نموده پس از تكميل امضاهاي مجاز جهت تحويل جنس به انبار مربوطه ارسال مي گردد. انباردار ضمن دريافت رسيد از تحويل گيرنده جنس يك نسخه از حواله مذكور را جهت عمليات و ثبت در كاردكسخود نگهداري و يك نسخه تحويل گيرنده جنس و مابقي كه معمولا 2 نسخه ديگر (نسخه اول و دوم)جهت حسابداري انبار ارسال مي دارد . و حسابداري انبار 2 نسخه را قيمت گذاري نموده و نسخه دوم را جهت ثبت در كارت حسابداري نگهداري و نسخه اول را جهت صدور سند به حسابداري ارسال مي دارد . براي تسهيل در امر منظور نمودن حواله فوق به حسابهاي مربوطه لازم است نكاتي چند به شرح زير رعايت شود . در غير اين صورت امور مالي جهت رفع نقص حواله مذكور مجبور است حواله هاي فوق را به انبار عودت دهد.
شركت سهامي توزيع نيروي برق استان زنجان
برگ درخواست كالا
شماره درخواست كالا :11413 انبار : ابهر شماره دستور كار1500060181 تاريخ درخواست

كالا30/07/1386
تاريخ ثبت دستور كار04/06/1386 تاريخ دريافت 30/07/1386 كد پروژه8660181 تاريخ اتمام قرارداد15/07/1386
محل مصرف : احداث ش ف ض با مقطع25*60 متر جهت تامين برق منزل محمد انصاري نام تحويل گيرنده : پيشگامان ابهر
كد كالا نام كالا واحد كالا مقدار درخواستي مقدار دستور كار
7210045450 مقره فشار ضعيف چرخي دو شياره عدد 5 14
68000049 سيم مسي نمره 25 كيلو گرم 4 72
نام درخواست كننده : اسديان امضا مجاز حواله انبار شماره صادر شد.
تصويب كننده تاييد كننده نام و امضا
-شماره و تاريخ خوانا باشد
-محل مصرف و نوع مصرف مشخص باشد
-ارقام ريالي و مقداري خوانا و بدون قلم خوردگي باشد
-امضاهاي مجاز در ذيل حواله اخذ شده باشد
-نوع هزينه اخذ شده باشد.
در اين حالت امر مالي با اطمينان بيشتري نسبت به تعيين كد هزينه و صدور سند اقدام مي نمايد
حسابداري انبار گواهي عدم موجودي جنسي را با درخواست مذكور به واحد تداركات ارسال تا پس از صدور درخواست خريد جهت اقدامات بعدي به كارپردازي ارجاع گردد واحد تداركات با توجه به نكات زير اقدام به سفارش خريد مي نمايد.
-بنا به نياز موضعي نيازي به خريد مازاد بر درخواست در دست اجرا نيست
-بنا به سفارشلت و قراردادهاي منعقده در دست اقدام و احيانا در حال حمل است
-بنا به درخواست مكرر قبلي نيز به خريد كلي است
در مورد خريد مطابق درخواست رسيد انبار صادر و عينا طي حواله انبار تحويل واحد متقاضي مي گردد .لذا اين گونه عمليات را عمليات پاياپاي ناميده و در كارتهاي اختصاصي ثبت نشده و در يك كارت به نام كارت مادر لوازم پاياپاي به صورت ريالي ثبت و عينا طي حواله انبار برگشت مي شود.
ولي در صورت خريد مازاد بر نياز واحد متقاضي رسيد انبار صادر و سپس به مقدار درخواست واحد مربوطه حواله انبار صادر و طي مراحل مربوطه نسبت به تحويل جنس اقدام مي گردد

.
حسابداري انبار با توجه به قرارداد و مشخصات كامل لوازم مورد قرارداد يا صورت جلسه تطبيق جنس از طرف كميسيون و فاكتور و بارنامه حمل و ساير مدارك مربوطه اقدام به صدور رسيد انبار مي نمايد در خريدهاي جزئي و محدود درخواست خريد فاكتور و در خريد هاي متوسط استعلام و صورت جلسه تشخيص برنده استعلام كافي است حسابداري انبار پس از صدور رسيد انبار و اخ

ذ امضاهاي مجاز نسخه حسابداري انبار را جهت ثبت در دفتر و كارت جنسي خود ضبط و نسخه مسئول كاردكس انبار و يك نسخه از انبار (نسخه اول)را جهت عمليات مالي با كليه مدارك ذكر شده بالا ارسال مي گردد(فاكتور ،بارنامه، استعلام بها)وصول مقايسه در كاردكس انبار فقط مشخصات جنس و تعداد ثبت مي شود ، اما در كارت حسابداري انبار علاوه بر مشخصات فوق بهاي واحد و جمع كل نيز ثبت مي گردد .
در سيستم انبارداري يكي از مهمترين مرحله كار ،قيمت گذاري لوازم خريداري شده در مرحله مصرف مي باشد . همانطوري كه مشخص است كليه هزينه در مرحله سفارش ،بازديداز ساخت و ترانسپورت و باربرها و تخلي جنس و پرداخت حقوق پرسنل تداركات و كارپردازي و انبار و انبار داري و غيره در تهيه و آماده نمودن لوازم موثر و صرف هزينه به طور مستقيم يا غير مستقيم با اين لوازم خريداري در ارتباطند و مي بايست مبلغي از اين وجوه هزينه به عنوان هزينه هاي بالا سري يا هزينه جنبي به قيمت اضافه مي گردد .
مثال
مثلا اگر لوازمي به تعداد 10 دستگاه به مبلغ 1000000 ريال خريداري شده باشد به شرح زير قيمت گذاري و رسيد انبار صادر مي گردد .
1- بهاي لوازم خريداري شده 1000000 ريال
2- كرايه حمل برابر بارنامه 150000ريال
3- هزينه تخلي 50000ريال
4-هزينه هاي بالاسري به قيمت %5 50000 ريال
جمع 1250000
توضيح اين كه هزينه هاي بالاسري (سرشكن) با توجه به عملكرد سالهاي قبل و پرسنل موجود در شركت در مقاطع مختلف محاسبه و اعلام مي گردد و جنبه قطعيت ندارد و قابل تغيير است .
حال رسيد انبار با قيمت هر واحد 125000ريال صادر و در كارت مربوطه ثبت مي گردد و دو حالت وجود دارد يا موجودي در كارت نبوده كه حواله انبار صادر و در آينده با قيمت همان 125000ريال خواهد بود و يا در كارت مذكور تعدادي مثلا 5 دستگاه قيمت هر واحد آن 105000 ريال اس

ت كه در اين مرحله مي توان به صورت عمليات حسابداري انجام پذيرد
نوع محاسبه قيمت كالاها
با زمان صدور حواله اتبار به تعداد 5 دستگاه از همان قيمت قبلي استفاده شده و در مرحله بعدي از قيمت خريداري جديد استفاده شود كه نوع عمكليات را قيمت مقطعي نامند معروف است كه به روشfifo
نوع ديگر محاسبه
ميانگين قيمتهاست بدين صورت كه 5 دستگاه با قيمت واحد 105000 ريال و 10 دستگاه هر واحد 12500 ريال با هم جمع و معدل قيمت را مبناي محاسبه قرار مي دهيم كه در سيستم دائم به روش ميانگين موزون معروف است .
محاسبه هر واحد به روش ميانگين
• 525000=105000*5
• 1250000=125000*10
• 1775000=1250000+525000
قيمت هر واحد 118333= 15: 1775000
پس قيمت ميانگين جديد براي هر واحد 118333 ريال است و حواله انبار هاي صادره در اين مرحله با مبلغ فوق صادر مي گردد . معمولا در شركت توزيع برق براي تسهيل در كار از سيستم دائم به روش ميانگين موزون استفاده مي شود .
پيش بيني موجودي
انبار در هر ماه موظف به كنترل كاردكس و مطابقت آنها با كارت قفسه لازم بوده و به نسبت عملكرد لوازم مصرفي مي بايست در مقاطع مختلف نسبت به اصلاح ليست كمبود موجودي لوازم اقدام نمايد . لازم به ذكر است اين نوع درخواست خريد لوازم جهت موجودي انبار موضعي بوده و زياد قابل اطمينان نيست و مي بايست تداركات شركت با توجه به طرحهاي در دست اجرا فعاليتهاي سالهاي قبل و تعداد مشتركين سرويس دهنده شركت نيازهاي كلي را برآورد و شفارشات خريد را داده باشد و همه ساله موجودي جنسي شركت را براي سال آتي پيش بيني و خريدهاي ابتداي سال كه عملا فعاليت دوباره شركت شروع مي شود انجام و لوازم به انبار رسيده باشد .
انبارگرداني:

در پايان هر سال مالي كه معمولا پايان اسفند ماه مي باشد انبار مي بايست كنترل و صورت برداري كامل گردد اين امر امر به شرح زير انجام مي پذيرد .
1- تكميل دو گروه شمارش گر و يك گروه كنترل كننده گروه 1و2
2-تهيه صورت جلسه مبني بر اعلام شماره آخرين رسيد انبار و حواله انبار صادره در پايان سال و آماده ثبت كليه كارتهاي انبار و حسابداري انبار

3 – تهيه و اختيار گذاردن فرمهاي لازم به شرح ذيل :
در فرم مذكور ضمن درج تاريخ ،شماره ،تعداد يا مقدار شمارش شده كالا و مشخصات كامل و كدجنس كيفيت را هم در يكي از خانه هاي 1و2و3 ... مشخص مي نمايد .
خانه 1 نماينده لوازم سالم مورد استفاده است
خانه 2 نماينده لوازم ناقص و معيوب و قابل تعمير و ترميم مورد استفاده خواهد بود
خانه 3 نماينده لوازم اسقاطي و يا خارج از رده مصرف مي باشد .
كد كالا محل امضا گروه 1
كد محل كالا
شرح جنس
واحد
كد وضعيت كالا 1 2 3 تاريخ موجودي گيري
كد كالا محل امضا گروه 2
كد محل كالا
شرح جنس
واحد
كد وضعيت كالا 1 2 3 تاريخ موجودي گيري
كد كالا محل امضا گروه 3
كد محل كالا (سرگروه)
شرح جنس
واحد
كد وضعيت كالا 1 2 3 تاريخ موجودي گيري

فرمها كه توسط گروه فني و مالي بر اساس فهرست كارتها تهيه گرديده تحويل گروه يك شده و قسمت اول آن بر اساس لوازم رويت شده و تكميل مي گردد و در مرحله بعد قسمت

دوم فرمها توسط گروه 2 بدون توجه به اظهار نظر قسمت اول نوشته مي شود و در مرحله نهائي سرپرست گروههاي 1و2 با تطبيق دو قسمت فوق و اظهار نظر خود نسبت به تكميل فرم مينمايد و در صورت مشاهده مغايرت بين قسمت 1و 2 با مشاركت دو گروه نسبت به رفعمغايرات اقدام مي تمايد .
پس از تكميل فرم مذكور اطلاعات لازم را در فرم نمونه (ب)ثبت و نسبت به تكميل

آن اقدام مي شود .
فرم ب ليست كامل موجودي گيري انبار در پايان سال
ملاحظات مبلغ كل لوازم شمارش شده بها واحد مقدار لوازم شرح كالا شماره كد كالا رديف
شمارش شده كاردكس حسابداري

انبار دار حسابداري انبار امورتداركات امور مالي
در صورتي كه مغايرتي در مقايسه سه ستون (كاردكس انبار – كارت حسابداري انبار – شمارش شده) موجود نباشد،ليست مذكور تهيه و در صورت داشتن مغايرت اين ليست با تعداد شمارش شده موجود تكميل و براي اضافي يا كسري از فرم (ج)استفاده مي گردد و لازم به ياداوري است كه كارتهاي موجود مي بايست بر اساس واقعيات و شمارش عيني تهيه و تدوين گردد . ولي در مورد كسر يا اضافي پس از تصويب هيئت مديره و يا در بعضي موارد مجمع عمومي در دفاتر رسمي شركت ثبت شود .
فرم ج

ملاحظات بهاي اختلاف واحدبها تعداد اختلاف شمارش شده تعداد كاردكس كارت حسابداري شرح جنس كدجنس رديف
اضافي كسري
كسري اضافه

انبار دار حسابداري انبار امورتداركات امور ماليت اقدام مي بايست وضع آنها روشن و در كارتهاي مربوطه ثبت شوند . آخرين شماره آنها در صورت جلسه تنظيمي مشخص و تا زمان شمارش از صدور رسيد انبار و يا حواله انبار خودداري گردد .
در مواقع خيلي ضروري لازم است پس از صدور حواله انبار و يا رسيد انبار در بالاي فرمها عنوان (بعد از شمارش) و يا (قبل از شمارش) ذكر گردد تا به نظر گروههاي شمارش و بعدا در ليستهاي تنظيمي اعمال گردند .

دفتر داری
دفتر داری يکی از ارکان مهم هر شرکت بوده که رويداد های مالی به طور مداوم در طول دوره مالی تجزيه و تحليل و پس از ثبت در دفتر روزنامه عمومی به دفتر کل نقل ميشود .دفتر روزنامه عمومی دو ستونی ساده ترين نوع دفتر روزنامه است و همان گونه که از اسم آن بر می آيد برای ثبت تمام

عمليات مالی يک موسسه مورد استفاده قرار ميگيرد و گر چه دفتر روزنامه عمومی وسيله موثری برای ثبت عمليات روزانه يک موسسه است. ولی برای ثبت حجم بزرگی از رويداد های مالی کار ساز نيست زيرا هر ثبت دفتر روزنامه حداقل مستلزم نوشتن نامه حساب های بدهکار و بستانکار شرح مختصر معامله و همچنين انتقال حداقل دو مبلغ به دفتر کل است.