کارآموزی قوای محرکه نیکروسیکلت

بخشی از مقاله

مقدمه :
پیشرفت های تکنولوژی و متنوع شدن تولید، بالا رفتن انتظارات مشتریان و ظهور قدرت اقتصادی جدیدی به نام چین که توانسته محصولاتی به قیمت یک سوم کشورهای دیگر به بازارها عرضه نماید نه تنها بازار ایران بلکه بازارهای کلیه کشورهای اروپایی و آمریکایی را می تواند تحت الشعاع قرار دهد و می تواند موجب رکود یا تعطیلی کارخانجات کوچک موتور سیکلت سازی شود.

خط مشی جامع برای یک شرکت مستلزم یکپارچگی فعالیتهای مهندسی و مدیریتی برای غلبه بر تغییرات شرایط محیطی سازمان و بازار می شود. محصولات تولیدی باید با نیازهای بازار که مشتریان محسوب می شود منطبق باشد این انطباق اساس طرح کیفی محصول را تعیین می نماید.

تعريف كنترل كيفيت
از زماني كه انسان توانائي ساخت يك محصول را پيدا كرد جهت كنترل كيفيت آن نيز به تلاش پرداخت. ظرافت، دقت و هنرمندي خاصي كه در آثار باستاني و محصولات متعلق به زمانهاي نه چندان دور مشاهده مي شود حكايت از اين تلاش دارد. با شروع انقلاب صنعتي در اواسط قرن هيجدهم. ماشينهاي توليدي كم كم جايگزين ابزار و مهارت فردي افراد هنرمند و صنعتگر گرديد. با پيدايش روشهاي جديد و پيچيده توليد، اشتياق به توليد بيشتر افزايش يافت و بدين ترتيب نياز به كنترل كيفيت محصول نهائي نيز ابعاد تازه اي يافت.
بين روشهاي اوليه كنترل كيفيت، هر چند به نوبه خود موثر بودند و روشهاي آماري امروز كنترل كيفيت. تنها شباهت اندكي بچشم مي خورد. پايه و اساس كنترل كيفيت آماري به مفهوم امروزي آن تنها در سالهاي 1920 گذاشته شد. براي فهم بهتر واژه كنترل كيفيت تعريف جداگانه كلمات كيفيت و كنترل لازم است:
كيفيت يعني شايستگي جهت استفاده بخصوص و ميزاني است كه يك محصول انتظارات

مصرف كننده خود را برآورده مي سازد و كنترل به معني اعمال ضوابط و راهنمائيها بر روي كسي يا چيزي جهت اطمينان از كسب نتايج مورد نظر مي باشد.

تاريخچه كنترل كيفيت
كنترل كيفيت آماري در ده 1920 توسط والترا. شوهارت (walter A.shewhart)
از آزمايشگاه هاي بل تلفن (Bell Telephone Laboratories) آمريكا پايه گذاري گرديد. وي

در ياد داشتي در 16 ماه مي 1924 اولين تصوير نمودارهاي كنترل را ترسيم كرد و به بررسي بيشتر اين روش در مطالعات بعدي خود پرداخت و نتيجه تحقيقات خود را در كتابي تحت عنوان بيشتر اين روش در مطالعات بعـدي خود پرداخــت و نتيجـــه تحقيقــــات خــــود را در كتابي تحت عنوان كـــــنـتـرل اقـتـصـــادي كـــيـفــيـت مـــــحــصولات ســاخـــتــه شـــــده The Economic Control of Quality of Manufactured Product در سال 1931 منتشر ساخت.
دو همكار ديگر شوهارت بنامهاي داج (H. f. Dodge ) و رويمگ (H. G. Romig) كاربرد تئوري آماري را در نمونه گيري بررسي كردند و نتيجه كار آنان منجر به انتشار جداول معروف بازرسي نمونه اي (Sampling Inspection Tables ) داج – روميگ در سال 1944 گرديد. مجموعه كارهاي شوهارت، داج و روميگ اساس علمي را تشكيل مي دهد كه امروزه كنترل كيفيت آمـــــاري خــوانـــده مـــي شـــود. ايــن افــــراد در دهـــــــه 1930 بـــا هـــمكــاري جامعه آمريكائي براي آزمايش و مواد (American Society for testing &Materials) انــجـــمن استــــاندارد هــــــاي آمريـــــكا (American Standard Association ) و جامعه مهندسين مـكانيك آمريـــــكا ( American society for Mechanical Engineers ) كوششهاي خود را براي معرفي روشهاي جديد آماري شروع كردند.
صنايع آمريكا در اوائل عليرغم تبليغات وسيعي كه در مورد روشهاي جديد صورت مي گرفت به سختي حاضر به پذيرش آن بودند. پروفسور فريمن Professor H.A. Freeman كه در انستيتو تكنولوژي ماساچوست (M.I.T) جهت ترويج روشهاي آماري كنترل كيفيت تلاش مي كرد اين عدم استقبال را به علل زير نسبت داده است:
الف- اعتقاد راسخ مهندسين توليد مبني بر اينكه وظيفه اصلي آنها تكميل روشهاي فني تا حدي است كه هيچ گونه تغيير مهمي در كيفيت محصولات توليدي بوجود نيايد. و ديگر آنكه نظريه

احتمالات و تغييرات تصادفي جايگاه مناسبي در روشهاي توليدي نمي تواند داشته باشد.
ب – مشكل پيدا كردن آمار شناسان صنعتي كه دراين زمينه تقريبا پيچيده آموزشهاي لازم را ديده باشند. تا سال 1937 تعداد مراكز صنعتي در آمريكا كه روشهاي جديد را پذيرفته بودند احتمالا از 12 عدد تجاوز نمي كرد. برخورد سرد صنايع آمريكا نسبت به روشهاي آماري كنترل كيفيت بسرعت در دوران جنگ جهاني دوم سپري شد. شروع جنگ در سال 1939 آمريكا را به فكر افزايش تجهيزات و نيروهاي مسلح خود انداخت و بزودي نيروهاي مسلح بصورت بزرگترين مشتري صنايع اين كشور در آمدند ونفوذ روز افزوني بر استانداردهاي كيفيت پيدا كردند.

نقش ارتش در پذيرش كنترل كيفيت آماري دو جنبه داشت. اول آنكه نيروهاي مسلح خود روشهاي علمي بازرسي نمونه گيري را پذيرفته بودند و اولين قدم در اين زمينه بلافاصله بعد از وارد شدن آمريكا در جنگ برداشته شد. بدعوت دولت گروهي از مهندسين برجسته آزمايشگاههاي بل تلفن Beel Telephone Labpratories ) ) جهت تدوين يك برنامه بازرسي نمونه گيري براي اداره تــداركات ارتش مشـــغول بكار شدنــد. جـــداول بازرســـي نــمونــه گـيري (Sampling Inspection Tables)

اداره تداركات ارتش و نيروهاي مسلح كه در سال 1942 و 1943 منتشر گرديد نتيجه كار اين افراد بود. همين گروه كوشش و سيعي براي آموزش كاركنان دولت در استفاده از جداول و روشهاي جديد براه انداختند.
اهداف و مزاياي كنترل كيفيت
هدف از تاسيس ، ايجاد و فعاليت تمامي موسسات و سازمانهاي اجتماعي از قبيل كارخانجات صنعتي و ... توليد محصولات و يا ارائه خدماتي است كه مشخصۀ اصلي آن انطباق به مورد مصرف ميباشد. عبارت انطباق با مورد مصرف به عنوان معني اساسي كيفيت يك كالا و يا خدمت تعريف مي گردد. براي دستيابي به هدف فوق، واحدهاي توليدي مانند يك ارگانيزم زنده فعاليت هاي مختلفي را انجام ميدهند.يك كارخانه صنعتي نيز از طريق به كارگيري بخشهاي معين و سيستمهاي مشخص با عملكرد گوناگون مانند امور مالي، بازاريابي، امور پرسنل و ... به فعاليت مي پردازد.

از مهمترين سيستم هاي موجود در يك كارخانه يا واحد صنعتي سيستمي است كه به منظور دستيابي به هدف كيفيت و يا انطباق توليد با مورد مصرف فعاليت مي كند، اهميت عملكرد اين سيستم به اين دليل است كه بقاي يك كارخانه وابسته به درآمد حاصل از فروش توليدات آن بوده و توانايي فروش توليداتش وابسته به مناسب بودن آنها براي استفاده مي باشد.
عملكرد سيستم كيفيت وابسته به فعاليت مجموعۀ وسيع از سيستمهاي ديگر دارد.

توليدكنندگان تلاش مي كنند توليد محصولات مطابق با مشخصات تعيين شده انجام پذيرد، بنابراين بايد فرآيند توليدي را كنترل نموده تا به كيفيت مطلوب دست يابند.
توليد محصولات معيوب باعث نارضايتي مشتريان و كاهش نرخ تقاضا نسبت به محصول ارائه شده مي گردد، زيان حاصل از اين امر و هم چنين هزينه هاي مصرف شده براي توليد اين قطعات، از دست رفتن موقعيت هاي تجاري كه به علت تاخير در ارسال كالا براي مشتريان ايجاد مي شود

و اثرات ديگر يك توليد نا مرغوب، مي تواند عامل ايجاد ضرر و زيان قابل ملاحظه اي براي يك واحد صنعتي گردد.
بنابراين مي توان اين گونه نتيجه گرفت كه كنترل كيفيت باعث پديدار شدن عوامل زير مي گردد:
1. ضايعات كاهش مي يابند.
2. دوباره كاري كاهش مي يابد.
3. هزينه هاي توليدي كاهش مي يابد.
4. محصول با كيفيت بهتر توليد مي گردد.
5. سطح رضايت مندي مشتريان افزايش مي يابد.
6. سهم بيشتري از بازار به كنترل در مي آيد.
7. اعتبار توليدي در نزد بانك ها و مشتريان بوجود مي آيد.
لزوم كنترل كيفيت :
استفاده از كنترل كيفيت ها را از تغييرات ناگهاني و يا جزئي در كيفيت محصول آگاه ساخته و اجراي اقدامات چاره جويانه را امكان پذير مي سازد و از توليد محصولات دور ريختني و تحميل هزينه هاي سنگين جلوگيري مي كند.

اگر مجموعه قطعات مشابهي كه توسط يك كارگر و با استفاده از يك ماشين دقيق ساخته شوند را بررسي كنيم اختلاف مشخصي بين قطعات مشاهده مي شود اين اختلاف ممكن است ناشي از عوامل متعدد باشد، براي مثال ممكن است مواد اوليۀ مصرف شده از پخت هايي كه در تركيب شيميايي يا سختي يا مشخصۀ ديگري با يكديگر اختلاف جزئي دارند آمده باشد. به علاوه وضعيت روحي و جسمي كارگران هم در معرض تغييرات است و اين تغييرات به تغيير محصول نهايي

مي افزايد.
بهترين كاري كه يك سازنده در مورد محصول خود مي تواند انجام دهد شناسايي علل تغييرات محصول خود و برقراري ضوابطي جهت كنترل عوامل موثر در تغييرات و فقط اين تغييرات در محدوده اي مناسب است. حذف كامل تغييرات در توليد معمولاً امكان پذير نمي باشد و اگر هم امكان پذير باشد مقرون به صرفه نيست. از اينرو سازندگان بايد توجه خود را به محصولي معطوف كنند كه هرچند كاملاً عاري از نقض نمي باشد ولي قابل قبول است و از نظر آماري مي توان تغييرات آن را پيش بيني نمود.

فصل دوم:
معرفی مکان کار آموزی

كليات در مورد كارخانه:
اين كارخانه واقع در خرمدره،كيلومتر 6 جاده رحمت آباد به شماره ثبت 190387 است.مساحت اين كارخانه 8000 متر مربع است كه 1800 متر مربع آن مختص واحدهاى توليدى و غير توليدى است.
نيروى كارى اين كارخانه 20 نفر است كه از ساعت 7 صبح شروع به كار وساعت 15 بعد از ظهر اتمام كار مى باشد.
توليد اين كارخانه مونتاژ محصول است،و در حقيقت بدين معناست كه تمامى مواد اوليه خريدارى مى شوند كه درصد عظيمى از اين مواد،ماد وارد شده از چين است و درصد كمى حاصل

ساخت يه توليد داخلى است.
دفتر فروش اين كارخانه در تهران است.

اهداف سازمان :
- بهبود کیفیت و ارتقای محصول و در نتیجه رضایت مشتریان
- استفاده بهینه و کارآمد از منابع و تقلیل ضایعات، کاهش قیمت تمام شده محصول
- افزایش انگیزه و علاقه در محیط کار و کارکنان که موجب رشد و توسعه سازمان می باشد
- مدیریت عالی جهت ارائه برنامه استراتژیک و مدونی جهت افزایش کیفی محصولات بر مبنای تقاضای مشتریان و تقاضای بازار تدوین نماید تا بتواند در کورس رقابت بماند.
- امروزه به دلیل غتبلیغات و واردات آگاهی مشتری افزایش یافته و مشتری نیاز دارد به محصولی با کیفیت و قیمت مناسب حال نیاز به تحول تکنولوژی، مهندسی، مدیریت سه عامل اساسی در بهره وری کیفی و کمی کارخانه هستند.
بخش شماره گذارى شاسى:
شاسى هايى كه وارد كارخانه مى شوند فاقد شماره مى باشند و لذا بايستى شماره شاسى موتور سيكلت روى هريك حك شود.اين كار توسط شماره زن سوزنى انجام مى شود.طرز كار اين دستگاه چنين است كه شماره ها در كامپيوتر نوشته مى شوند كه اين كامپيوتر با پورت LPT به شماره زن متصل مى باشد،سوزن با فشار باد روى شاسى ضربه مى زند و حك مى كند.هر شاسى در مدت 30 دقيقه شماره گذارى مى شود.

انبار مواد اوليه:
مواد اوليه اين كارخانه تماماً وارداتى از كشور چين مى باشند كه مونتاژ مى نمايند.اين كارخانه در حال حاضر اين مواد وارداتى را از تهران خريدارى و در انبار نگهدارى مى نمايد و سپس شروع به توليد بصورت توليد انبوه و سفارش براى ساخت مى باشد،و مدت زمان سفارش تا تحويل مواد اوليه 2 الى 3 روز است.
تست شاسى:
يكى از مهمترين تستهايى كه روى ‌موتور سيكلت انجام مى دهند،تست شاسى است كه در صورت تراز نبودن،موجب برهم خوردن تعادل در موتور سيكلت مى شود و از لحاظ كيفى كاملاً غير استاندارد است و بايد رفع شود.اين تست به چند طريق قابل اجراست از جمله؛تست آب،تست رنگ،تست خط.
تست آب:در اين قسمت، موتور سيكلت را از روى آب عبور داده،پس از عبور موتور سيكلت بايد لاستيكهاى جلو و عقب تنها يك خط آب روى زمين باقى بگذارند.
تست رنگ:در اين قسمت،موتور سيكلت را از روى رنگ عبور داده،پس از عبور موتور سيكلت باي

د لاستيكهاى جلو و عقب تنها يك خط رنگ روى زمين باقى بگذارند.
تست خط:در اين قسمت،موتور سيكلت را بر روى يك خط مستقيم حركت داده و بايد لاستيكهاى جلو و عقب تنها روى همان خط حركت نمايند.
نصب پلاك و ثبت مشخصات:
تمامى موتور سيكلتهاى صادراتى بايد با پلاك از كارخانه خارج شوند.در اين بخش پلاك صب شده و مشخصات موتور سيكلت همچون؛شماره موتور،شماره شاسى،حجم موتور،و... ثبت مى شود.اين اطلاعات بايگانى شده و پس از فروش موتور سيكلت توسط نماينده ها،اطلاعات خريدار نيز به كارخانه پست مى شود تا براى آنها كارت موتور سيكلت . سند قطعى صادر شود.موتورها پس از بخش نصل پلاك و مشخصات وارد انبار محصول مى شوند.

فصل سوم :
شناخت وضعیت موجود

پيش مونتاژها:
لاستيك جلو،لاستيك عقب،كاسه چراغ،بصورت پيش مونتاژ مى‌باشند.
در لاستيك عقب به ترتيب؛طوقه،توپى،پره،تيوپ،رويى،به هم متصل مى‌شوند و سپس اين مجموعه به دو شاخه عقب مونتاژ مى‌شوند.
در لاستيك جلو به ترتيب؛طوقه،توپى،پره،تيوپ،رويى،به هم متصل مى‌شوند و سپس اين مجموعه به گوشواره مونتاژ مى شوند.
در كاسه چراغ به ترتيب؛راهنما بغل،لامپ و سيم كشى به هم متصل مى شوند و سپس اين مجموعه به فرمان مونتاژ مى شوند.
مونتاژ فرمان:در مونتاژ فرمان ابتدا قلوه چپ و راست بصورت كامل و كرپى بالا 4 پيچ بهم متصل مى شوند،و سپس به ترتيب سيم گاز،سيم كلاج و سيم ترمز به فرمان مونتاژ مى شوند،و در نهايت كاسه چراغ كه در مرحله قبلى‌ پيش مونتاژ شده است به فرمان مونتاژ مى‌شود.و در نهايت لاستيك عقب كه از مرحله پيش مونتاژ،گردآورى شده به مجموعه مونتاژ مى شود.
مونتاژ محور جلو:در مونتاژ محور جلو،گوشواره به شاسى مونتاژ مى‌شود،سپس كمك فنر جلو به گوشواره مونتاژ مى‌شود و در مرحله بعدى كيلومتر كامل به مجموعه اضافه مى شود و در نهايت لاستيك جلو كه از مرحله پيش مونتاژ،گردآورى شده به مجموعه مونتاژ مى شود.
مونتاژ موتور:پس از مونتاژ فرمان،محور عقب و محور جلو،در روى ريل مونتاژ موتور با 2 پيچ روى شاسى مونتاژ مى شود و سپس دسته موتور با 6 پيچ روى شاسى و موتور مونتاژ مى شود،در مرحله بعدى بكلت بالا و پايين با 3 پيچ به شاسى و موتور مونتاژ مى شود و سپس به ترتيب،زنجير طبق عقب،قاب طبق عقب،درب بوق،پدال دنده،اگزوز،پدال هندل به شاسى و موتور مونتاژ مى شوند.

فصل چهارم:
کنترل فرایند تولید با روشهای آماری

مقدمه :
فرآیند تولید به ترکیبی از ماشین ها، روشها، مواد و افراد گفته می شود که برای تولید یک محصول با کیفیت مطلوب به کار گرفته می شود. با کنترل می توان تغییرات نامطلوب را کشف کرد، علل این تغییرات را شناسایی نمود و جهت حذف این علل اقدام لازم را به عمل آورد.
هدف نهایی هر فرآیند تولید ساخت محصول مطابق با مشخصات قابل قبول است. نمودار کنترل نموداری است که با آن اطلاعات بدست آمده از عملکرد فرآیند تولید با حدود کنترل رسم شده بر روی نمودار مقایسه می شد. اطلاعات مربوط به عملکرد فرآیند تولید معمولا از گروههایی از اندازه ها بدست می آید که بترتیب از تولید برداشته می شوند.
بیشترین استفاده از نمودارهای کنترل، کشف انحرافات با دلیل در فرآیند تولید است.
انحرفات فرآیند تولید به دو گروه قابل تقسیم می باشند:
1- انحرافات تصادفی تنها ناشی از اتفاق
2- انحرافات با دلیل ناشی از علل مشخص پیدا شدنی
1- انحرافات تصادفی که از تعداد زیادی علل مستقل بوجود می آیند هر انحراف تصادفی به تنهایی باعث تغییر ناچیز می گردد ولی تعداد زیادی انحرافات تصادفی منجر به انحراف قابل توجه می شوند. نمونه انحراف تصادفی عبارتند از : لرزش خفیف در ماشین ها، تغییرات جزئی در مواد اولیه و تغییرات جزئی در تنظیم دستگاههای کنترل توسط انسان. حذف انحرافات تصادفی از فرآیند تولید مقرون به صرفه نمی باشد. هر گاه تنها تغییرات تصادفی وجود داشته باشد فرآیند تولید به بهترین وجه کار خود را انجام می دهد. در این حال چنانچه هنوز اقلام معیوبی تولید شوند باید تغییری اساسی در فرآیند تولید ایجاد شود و یا در مشخصات قابل قبول به منظور کاهش اقلام معیوب

تجدید نظر گردد. قرار گرفتن یک مشاهده در حدود کنترل انحرافات تصادفی به معنی تحت کنترل بودن فرآیند است و در این حالت برآورد کیفیت کل تولید از راه نمونه گیری امکان پذیر می گردد.
2- انحرافات با دلیل از یک یا تنها از تعداد کمی علل مستقل بوجود می آیند. هر انحراف با دلیل ممکن است مقدار زیادی تغییر ایجاد کند. مثال هایی از انحراف با دلیل عبارتند از: خطای اپراتور،

تنظیم اشتباه دستگاه انحرافات با دلیل را می توان کشف کرد و حذف آنها معمولا از نظر اقتصادی توجیه پذیر است. اگر انحراف با دلیل وجود داشته باشد فرآیند تولید به بهترین وجه کار خود را انجام نمی دهد. قرار گرفتن یک مشاهده خارج از حدود کنترل معمولا بدین معنی است که فرآیند باید

مورد بررسی دقیق قرار گرفته و تصحیح لازم به عمل آید چنانچه در فرآیندی انحراف با دلیل وجود داشته باشد آن فرآیند به اندازه کافی یکنواخت نمی باشد که بتوان با نمونه گیری کیفیت کل تولید را برآورد نمود.
به فرآیندی که بدون انحرافات با دلیل باشد فرآیند تحت کنترل آماری گفته می شود با استفاده از حدود نمودار کنترل می توان اانحرافات با دلیل را از انحرافات تصادفی جدا نمود.
تغییرات در داخل حدود کنترل بدین معنی است که تنها انحرافات تصادفی وجود دارند و فرآیند تولید باید به حال خود رها شود.
حدود کنترل اکثر نمودارهای کنترل در فاصله 3 ± انحراف استاندارد از میانگین آمار، مورد استفاده تعیین می شود و این بدین معنی است که اگر تنها انحرافات تصادفی وجود داشته باشد 7/99 درصد مقادیری که بر روی نمودار رسم می شوند بین حدود کنترل قرار می گیرند 3/0 درصد باقیمانده اعلام خطرهای اشتباه خواهند بود این درصد آنقدر ناچیز است که اغلب از حدود 3 ± زیگما برای جدا کردن انحرافات با دلیل از انحرافات تصادفی استفاده می گردد.
با توجه به تعداد زیاد مشخصه های کیفی که در یک کارخانه بزرگ وجود دارد، نمودارهای کنترل تنها برای بررسی تعداد کمی از مشخصه های کیفی مناسب می باشند بعلاوه وقتی مشخصه هایی تحت کنترل درآیند باید بیشترین تلاشها به بررسی مشخصه های کیفی دیگری که نیاز به بهبود دارند معطوف شود.
مراحل تهیه نمودارهای کنترل :
1- انتخاب مشخصه ای که باید بررسی گردد. برای این کار موارد زیر رعایت می شود:
الف- اولویت را به مشخصه هایی می دهند که در زمان بررسی، تولید آنها با اشکال مواجه باشد و معیوب بودن اقلام تولید به دلیل آنها باشد. این مشخصه ها می تواند مربوط به قطع

ات یا قیمتهای مونتاژ شده یا محصول نهایی باشد.
ب- متغیرهای فرآیند تولید و شرایطی که در کیفیت محصول نهایی دخالت دارند را تعیین کنید تا به کارگیری نمودارهای کنترل مناسب در کلیه مراحل تولید از مواد اولیه تا محصول نهایی مشخص گردد.
ج- مشخصه هایی را انتخاب کنید که از آنها بتوانید داده های لازم برای پیدا کردن عیبها را بدست آورید. مثل استفاده از داده های کمی چون اندازه قطر قطعات
د- برای آنکه نمودار کنترل بتواند به عنوان یک وسیله موثر در اعلام به موقع خطرها و

جلوگیری از تولید اقلام معیوب عمل نماید نزدیک ترین نقطه در فرآیند تولید را تعیین کنید که در آن نقطه آزمایش، بتوان اطلاعاتی درباره انحراف با دلیل بدست آورد.
2- انتخاب نوع نمودار کنترل از جمله
الف- نمودارهای  , R ، x , 6 : این نمودارها برای کنترل مقادیر اندازه گیری شده یک مشخصه کیفی بکار می روند.
ب- نمودارهای درصد اقلام معیوب P و تعداد اقلام معیوب nP : با این نمودارها درصد و یا تعداد اقلام معیوب کل فرآیند تولید کنترل می شود.
ج- نمودارهای تعداد نقص ها در هر واحد u و تعداد نقص ها c: با این نمودارها تعداد نقص ها در هر واحد محصول کنترل می شود و تصویری از کیفیت کل تولید بدست می آید.
3- تعیین خط مرکزی و حدود کنترل : خط مرکزی ممکن است میانگین داده های گذشته و یا یک میانگین انتخابی مثلا یک مقدار استاندارد باشد معمولا حدود کنترل در فاصله 3 ± انحراف معیار استاندارد تعیین می شود.
4- انتخاب زیر گروههای منطقی : داده هایی که به ترتیب بر روی یک نمودار کنترل رسم می شوند از مجموعه هایی از اقلام تولید شده که زیر گروههای منطقی نامیده می شوند بدست می آیند.
نکات اصلی در انتخاب زیر گروهها عبارتند از:
الف- بخشهایی از محصول که از آنها نمونه ها انتخاب می شوند ک

ه نقش مهمی در آشکار شدن یا مخفی ماندن ماهیت یک متغیر است.
ب- ترکیب و فراوانی زیر گروهها. هر گاه از نمودار کنترل برای کنترل فرآیند تولید استفاده شود اقلام هر گروه یا نمونه باید اقلام متوالی به ترتیب تولید باشند این موضوع برای بدست آوردن تخمینی از تغییرات تصادفی که حساسیت حدود کنترل در کشف تغییرات فرآیند به آن بستگی دارد مهم می باشد.
ج- اندازه زیر گروه (حجم نمونه) . فاصله حدود کنترل و در نتیجه حدا

کثر انحرافی که در فرآیند تولید بدون کشف شدن باقی می ماند، بستگی به اندازه زیر گروه دارد هر چه اندازه زیر گروه زیادتر باشد احتمال بدست آوردن تصویر دقیق تر از عملکرد فرآیند تولید بیشتر می شود ولی به همان نسبت هزینه نمونه گیری افزایش می یابد.
5- تهیه سیستم جمع آوری داده ها: بهتر است که وسایل اندازه گیری طوری طراحی شود که علاوه بر نشان دادن اندازه ها ،آنها را ثبت بنماید. ثبت داده ها را می توان با تهیه فرم های مناسب یادداشت و شمارش آسان نمود.
6- محاسبه حدود کنترل و تهیه دستورالعمل های لازم در مورد تفسیر نتایج و اقداماتی که باید توسط پرسنل مختلف تولید به عمل آید.
منظور و مقصود از تهیه نمودار کنترل کیفیت :
1- نمودارهای کنترل فنون اثبات شده برای بهبود کارآیی می باشد.
2- تجزیه و تحلیل یک فرآیند به مقصود:
الف- تهیه اطلاعات لازم برای ایجاد یا تغییر مشخصات و این امر که آیا یک فرآیند تولیدی قادر است محصولاتی با مشخصات تعیین شده تولید نماید یا خیر.
ب- تهیه اطلاعات لازم برای تعیین یا تغییر در روشهای تولیدی که با بازرسی نمودارها و حذف شرایط عدم کنترل قابل حصول خواهد بود.
ج- تهیه اطلاعات لازم برای تعیین یا تجدید نظر در روشهای اندازه گیری و معیارهای پذیرش محصولات

3- فراهم آوردن پایه ای برای سهولت در تصمیم گیری درباره این که چه موقع باید به جستجوی علل مشکلات احتمالی و رفع آنها پرداخت. این امر همیشه یکی از اهداف مهم تهیه نمودار کنترل می باشد.
4- فراهم آوردن پایه ای جهت تصمیمات جاری برای پذیرش یا رد محصولات تولیدی یا خریداری شده
5- آشنا ساختن کارکنان به نحوه استفاده از نمودار کنترل. هر چند این امر تنها در مراحل اولیه به کار انداختن سیستم کنترل کیفیت انجام می گیرد ولی در عین حال ممک

ن است راهنمایی برای صرفه جویی در هزینه های مختلف کنترل کیفیت پیدا شود.
6- نمودارهای کنترل به طور موثر از تولید اقلام معیوب جلوگیری می کنند.
7- نمودارهای کنترل از تنظیم های غیر ضروری فرآیند جلوگیری می کنند: یک نمودار کنترل تغییرات جزئی اجتناب ناپذیر را از تغییرات غیر طبیعی قابل شناسایی تفکیک می نماید.
8- از نمودارهای کنترل اطلاعات موثری برای تنظیم صحیح فرآیند بدست می آید: : اغلب طرح نقاط بر روی نمودار کنترل حاوی اطلاعات با ارزش برای یک اپراتور با تجربه یا مهندس مطلع می باشد.
9- از نمودارهای کنترل اطلاعاتی درباره کارائی فرآیند بدست می آید: نمودارهای کنترل درباره مقدار پارامترهای مهم فرآیند و ثبات آنها طی زمان اطلاعات مفیدی می دهد.

فصل پنجم:
تجزیه و تحلیل

تجزیه و تحلیل نمودارهای کنترل در بررسی سیستم های علت :
بر مبنای نمودارهای کنترل اعمال بسیار متفاوتی برای متغیرها وجود دارد. بعضی از این اعمال، خصوصا تولرانس ها و روشهای پذیرش نمونه گیری مربوط می شوند مستلزم در کنترل بودن فرآیند می باشند برای چنین اعمالی رفتار سیستم های علت ثابت باید درک گردد.
اعمال مفید دیگر مستلزم وجود نشانه هایی مبنی بر عدم در کنترل بودن فرآیند می باشد. در این مواقع گاهی اوقات نمودار کنترل به حال خود رها کردن فرآیند را پیشنهاد می کند و در مواردی دیگر مشخص می کند که علت قابل تشخیص وجود دارد و می توان آن را کشف و برطرف نمود.
مزیت اصلی نمودار کنترل، تعیین زمان ردیابی علت تغییرات با توجه به نمودار آماری می باشد.

نمودار کنترل همواره برای نشان دادن زمان علیت یابی مفید است و در بعضی اوقات دریافتن محل علت نیز موثر است لذا اغلب بین تصمیم گیری برای یافتن علت و کشف واقعی و تصحیح علت تغییرات کار نسبتا سختی وجود دارد. این نکته را دوج Dodge بدین صورت

بیان می کند که 90% کنترل کیفیت آماری کار مهندسی بوده و فقط 10% آن آماری است.

انواع مشخصات نموداركنترلي

مشخصه هاي كمي : برخي از مشخصه هاي كيفي را مي توان در قالب يك اندازه عددي پيوسته بيان كرد به عنوان مثال، قطر داخلي ياتاقان را مي تون با ميكرومتر اندازه گيري و برحسب ميلي متر گزارش كرد. ولتاژ حاصل از سيم پيچ اوليه يا ثانويه يك كوئل، سختي فلايويل بعد از ريخته گري، و درجه حرارت كوره پخت، همگي مثال هايي از مشخصه هاي كيفي قابل اندازه گيري هستند. مشخصه هايي نظير ابعاد، وزن، حجم و ... را « مشخصه هاي كيفي كمي » مي ناميم وبراي كنترل آنها از نمودارهاي كنترل كمي استفاده مي كنيم.
مشخصه هاي وصفي: برخي ديگر از مشخصه هاي كيفي را نمي تون در قالب يك اندازه عددي اندازه گيري وگزارش كرد. در اين گونه موارد، معمولا قطعات بازرسي شده نسبت به مشخصه مورد نظر به دو گروه منطبق و نا منطبق يا سالم ومعيوب دسته بندي مي شوند. به عنوان مثال، تعداد قطعات ترك دار حاصل از فرايند فورج كاري در يك نوبت توليد، تعداد اتصالي هاي حاصل از فرايند لحيم كاري يك برد الكترونيكي در تعداد مشخصي نمونه، تعداد شاتون هاي تابدار موتور خودرو در يك روز توليد و ... همگي مشخصه هاي وصفي هستند. نمودارهاي كنترلي كه براي اين نوع مشخصه به كار گرفته مي شوند، « نمودارهاي كنترلي وصفي » نام دارند.
نمودارهاي كنترل براي مشخصه هاي متغير اصولا نمودارهاي كنترل براي شناسايي عوامل اكتسابي به كار مي روند ، تغييرات اكتسابي روي ميانگين، انحراف معيار و يا هر دو تاثير گذار هستند. در عمل نيز زماني كه مشخصه كيفي مورد مطالعه به صورت كمي باشد، هم ميانگين و هم انحراف معيار آن را كنترل مي كنيم.
ميانگين فرايند معمولا به وسيله نمودار كنترل ميانگين يا كنترل مي شود. تغيير پذيري يا انحراف معيار فرايند را نيز مي توان به وسيله نمودار كنترل براي انحراف معيار يا نمودار كنترل براي دامنه، كه به ترتيب نمودار S و نمودار R ناميده مي شوند، كنترل كرد. در عمل، نمودار كنترلي R به علت سادگي محاسبات، بيشتر مورد استفاده قرار مي گيرد، مگر در مواردي كه پي بردن به تغييرات خيلي كوچك مورد نظر باشد.
اصول آماري نمودارهاي كنترل
اگر Xn, … , X2,X1 نمونه اي n تايي از مشخصه كمّي مورد نظر باشد، در آن صورت، ميانگين اين نمونه ها به صورت زير خواهد بود:
طبقه قضيه حد مركزي، با انتخاب اندازه نمونه مناسب، توزيع نرمال مي شود.
بنابراين با در دست داشتن ميانگين و انحراف معيار جامعه ها ها، مي توان حدود كنترل نمودار را تعيين كرد. معمولا به دست آوردن مقادير واقعي امكان پذير نيست و در عمل، مقادير اين گزينه ها، با استفاده از نمونه گيري تخمين زده مي شود. براي تخمين اين گزينه ها، ابتدا m نمونه n تايي تهيه مي شود. مقدار m يا تعداد دفعات نمونه گيري معمولا بين 25 تا 30 بار و اندازه نمونه (n) اغلب كوچك و حدود 5 مشاهده است. اگر ميانگين نمونه هاي n تايي باشند، در آن صورت، بهترين تخمين براي ميانگين جامعه ها، ميانگين كل است كه به صورت زير تعريف مي شود:
كه مقدار نمايانگر اندازه متناظر با خط مركزي نمودار است.

اگر R1,R2,…,Rm دامنه m نمونه باشد، دامنه متوسط را مي توان از رابطه زير به دست آورد.
اصول آماري نمودار كنترل R
از R به عنوان تخميني براي انحراف معيار استفاده مي شود. با رسم مقادير R روي نمودار كنترلي مي توان تغيير پذيري فرايند را كنترل كرد. اين نمودار كنترل را نمودار R مي نامند. حدود اين نمودار همانند نمودار به راحتي قابل محاسبه اند.
خط مركزي اين نمودار برابر است و براي محاسبه حدود كنترل آن، به تخمين ص

حيحي از نياز داريم. با فرض اينكه مشخصه مورد نظر تقريبا داراي توزيع نرمال باشد، رابطه شناخته شده زير بين و وجود دارد:
در نتيجه حدود كنترل نمودار R برابر است با :
اگر مقادير D4,D3 را به صورت زير تعريف كنيم:
آنگاه حدود كنترل نمودار R را مي توان به صورت زير نوشت:
كه مقادير D3 و D4 براي اندازه نمونه هاي مختلف در جدول ضميمه 2 ارائه شده است. مثلا براي n=5 مقدار D4 برابر 2.115 و مقدار D3 برابر صفر است.
پس از اينكه حدود كنترلي نمودارهاي و R با استفاده از نمونه هاي اوليه محاسبه شد، لازم است كه ميانگين و دامنه نمونه ها به ترتيب روي نمودار هاي كنترل و R ترسيم و براي بررسي رفتار نقاط روي نمودارها، اين نقاط به هم وصل شوند. اگر نقاط روي نمودار، حالت خارج از كنترل نشان دهند يا الگوي غير تصادفي در آنها مشاهده شود، بايد علت را بررسي كرد. در صورتي كه اين موارد در اثر علل اكتسابي به وجود آمده باشند، اين نقاط حذف و حدود كنترل نمودارها دوباره محاسبه مي شود. اين كار تا زماني ادامه مي يابد كه تمام نقاط تحت كنترل قرار گيرند و از هيچ گونه اگلوي غير تصادفي پيروي نكنند. البته اگر تعداد نقاط حذف شده بيشتر از 4 يا 5 نقطه باشد، بايد نمونه گيري ديگري انجام گيرد.
نكته

براي تهيه نمودارهاي كنترل R و لازم است كه ابتدا نمودارها R تهيه گردد. اگر نمودار R تحت كنترل بود و هيچ مشكلي نداشت، در آن صورت، نمودار تهيه مي شود؛ زيرا حدود كنترل نمودار وابسته به انحراف معيار فرايند است و اگر انحراف معيار فرايند تحت كنترل نباشد، محاسبه اين حدود بي معناست. نرم افزارها اين دو نمودار را با هم تهيه مي كنند، ولي حتي در اين شرايط نيز به دليلي كه ذكر شد، بررسي و تحليل نمودار R بر نمودار مقدم است.

لزوم به كارگيري همزمان نمودارهاي كنترل ميانگين و دامنه
نمودارهاي كنترل براي شناسايي علل اكتسابي فرايند به كار مي روند و چون علل اكتسابي بر مقدار ميانگين و انحراف معيار اثر مي گذارد، لازم است كه اين دو نمودار به صورت همزمان ودر كنار هم مورد استفاده قرار گيرد. شكل( شماره 3 ) فرايندي را نشان مي دهد كه ميانگين آن در حال افزايش است. اين تغيير را نمودار به وضوح نشان مي دهد، در حالي كه نمودار R هيچ تغييري را نمايان نمي كند. شكل ( شماره 4 ) نيز فرايندي را نشان مي دهد كه ميانگين آن ثابت و پراكندگي

اش در حال افزايش است. تغييرات پراكندگي موجود در اين فرايند را نيز فقط نمودار R نشان مي دهد. با توجه به اينكه در هر دو وضعيت، فرايند خارج از كنترل است، را نيز فقط نمودار R نشان مي دهد. با توجه به اينكه در هر دو وضعيت، فرايند خارج از كنترل است، ولي فقط يكي از نمودارها اين حالت را نمايش مي دهد، لازم است كه از اين دو نمودار در كنار هم استفاده مي شود.

شكل 3: ميانگين فرايند در حال افزايش است


شكل 4: پراكندگي فرايند در حال افزايش است

اصول آماري نمودار با استفاده از تخمين S
مراحل مورد نياز اين نمودار، مانند نمودارهاي است. تنها اختلافي كه وجود دارد، اين است كه قبلا براي محاسبه تغيير پذيري از تخمين R استفاده مي شد، ولي حالا S

جانشين اين تخمين از انحراف معيار آن جامعه و برابر است با:

حال اگر m نمونه n تايي موجود باشد وانحراف معيار نمونه I را با Si نشان دهيم، در آن صورت، ميانگين انحراف معيار m نمونه برابر خواهد بود با:

بنابراين حدود كنترل نمودار عبارت است از :

C4 مقداري است ثابت كه فقط به اندازه نمونه n بستگي دارد و مقادير آن به ازاي n هاي متفاوت از جدول ضميمه 2 قابل استخراج است. مثلا براي n=10 مقدار C4=0.9728 است. مقدار ثابت ضريب است و بنابراين:

اصول آماري نمودار كنترل S
خط مركزي نمودار S برابر است كه در قسمت قبل محاسبه شد. براي محاسبه حدود كنترل اين نمودار لازم است كه تخمين صحيحي از انحراف معيار S داشته باشيم. ثابت ميشود انحراف معيار S برابر با است .