بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
معنی، امکان و راهکارهای تحقق علوم انسانی اسلام
گذر از علم ديني به علوم انسانی اسلامی
اسلاید 3 :
مساله اولیه
علوم در دوره مدرن تطورات عمیقی پیدا کرده و داعیهدار کل زندگی بشر شدهاند.
اسلام هم از ابتدا داعیهدار کل زندگی و شئونات انسان بوده.
زندگی امروز ما مسلمانان با علم جدید و دستاوردهای آن گره خورده است.
بین علوم جدید و دین اسلام ناسازگاری احساس میشود.
چه باید کرد؟
اسلاید 4 :
در اسلام، اين دو همراه هم رشد، و همراه هم افول کردهاند.
حداکثر،
بحث رابطه عقل و وحي (به عنوان دو ابزار شناخت) بوده،
نه رابطه علم و دين (دو مجموعه معرفتي در مقابل هم)
تذکر1: نزاع علم و دين، مساله کیست؟ تمدن غربي یا تمدن اسلامي؟
اسلاید 5 :
فیزیک و شیمی: واقعیت چیست؟ ماده و انرژی یا فراتر از آن؟
زیست شناسی: انسانهای نخستین و نظریه تکامل یا خلقت آدم؟
سلامت: طبابت به عنوان شغل دنیوی یا وظیفه اخلاقی-دینی؟
اقتصاد: ربا در نظام معاملاتی؟ تقدم عدالت یا توسعه؟
سیاست: آیا قدرت همواره فسادآور است؟ مقتدر مظلوم؟
حقوق: حق همجنسگرایی؟ حق تغییر دین و ارتداد؟
هنر: موسیقی و رقص؟ مجسمه سازی؟
و .
اما اکنون نزاع فراگیر شده، مثلا:
اسلاید 6 :
سه گزینه داریم
تا حد امکان غربی شویم
در طالقان زندگی کنیم!
راه جمع کردنی بیابیم که البته التقاطی نباشد.
نظام معرفتی منسجم
نظام زندگی منسجم
مساله اولیه علم دینی این است:
العالم بزمانه لا یهجم علیه اللوابس
چارهای نداریم جز درک عمیق هر دو
اسلاید 7 :
منظور طرفداران «علم دینی» از این عنوان،
تلاشی است برای حل این نزاع،
بر اساس بازساری درک ما از نسبت میان
علم جدید و دین اسلام،
به منظور بازسازی تمدن اسلامی، تا دوباره:
علم و دین در یک راستا باشند نه در مقابل هم.
اسلاید 8 :
آنچه در گام اول طی شد
تاملاتی انتزاعی درباره علم مدرن و ریشههای آن
تاملاتی انتزاعی درباره دین اسلام به ازای مشکلاتی که در علم مدرن وجود داشت
طراحی نسبت موجه علم مدرن و دین اسلام (برای جلوگیری از تفکر التقاطی) و ضرورت جدی گرفتن مطالعه انضمامی طرفین
صفحاتی که با پسزمینه متفاوت است، مروری بر گام اول میباشد.
اسلاید 9 :
معرفي اجمالي دو جريان کلان علمشناسي در غرب
الف) پوزيتيويستها: فقط آنچه تجربي است علم است.
پس دين و اخلاق و هنر و سياست و . خارج از علم است.
مثال: طبقهبندي ISI در تفکيک علوم اجتماعي «social science» از علوم انساني «humanities»
ب) پستپوزيتيويستها: «تجربه ناب» نداريم، بلکه تجربهها آميخته است با پيشفرضها، ارزشها و . .
پس علم واقعا يک مجموعه معرفتي نيست، بلکه يک پديده فرهنگي است و لذا نسبي است.
«science» چيست؟
اسلاید 10 :
اما پوزیتیویسم دچار چالشهای جدی شد
1. آیا مشاهده مقدم بر نظریه است؟
مثال تصاویر سه بعدی، تصاویر دوگانه، تصاویر رادیولوژی
2. آیا رهایی از پیشفرضها در علم ممکن است؟
مثال: علل خرابیها در زلزله بم چه بود؟
3. آیا علم فارغ از ارزش ممکن است؟
مثال: «مساله» درگروی نامطلوب بودن وضع موجود (قضاوت ارزشی) است
4. آیا اصلا اثبات یک تئوری ممکن است؟
مثال: ابطال گرایی، پارادیمها و .
اسلاید 11 :
ويژگي هاي علم و معرفت نزد پوزيتيويسم
اسلاید 12 :
ويژگيهاي معرفت نزد پساپوزيتيويسم
اسلاید 13 :
جمعبندي علم در فضاي فکري غرب
گمان کردند ملاک علم روش تجربي است
اما فهميدند که روش تجربي ناب وجود ندارد
پس:
الف) پوزيتيويسم
چارهاي نداريم؛ تا حد امکان سعي ميکنيم مولفههاي غيرتجربي (پيشفرضها، ارزشها، نقش عالم و .) را کنار بگذاريم
ب) پساپوزيتيويسم
فرقي بين علم و غيرعلم نيست (نسبيتگرايي)
اسلاید 14 :
ورود اين نگاه به جامعه ما اولین موضعگیریها در مساله علم دینی
محوريت روش تجربي در تحليل علم
نگاه پوزيتيويستي (مخالفان علم ديني):
تفکيک روش تجربي از روش عقلي و نقلي
نگاه پساپوزيتيويستي (برخي موافقان علم ديني):
نسیبت معرفت و جدي گرفتن مولفههاي فرهنگي در علم
اسلاید 15 :
مادههاي مختلف قضيه در ذيل صورت واحد قياس قابل جمع است.
الف ب است + ب ج است = الف ج است.
تناقض بين محصول دو روش قابل قبول نيست.
آيا روش تجربي را ملاک علم بودن علم دانستن و تفکيک روشي علوم (به روش تجربي و روش عقلي) منطقي و قابل دفاع است؟
اسلاید 16 :
با وجود آن اشکال مهم منطقي،
چرا اصرار بر روش تجربي وتفکيک روشي اينقدر مهم و معروف گرديده است؟
سير نگاه به علم در غرب از بيکن تا کنت:
تبديل وظيفه علم از شناخت واقعيت به تسلط بر عالم
سير تفکر فلسفي غرب از دکارت تا کانت:
تبديل وظيفه فلسفه از واقعيتشناسي به ذهنشناسي، و
جدا شدن عرصه کار فلسفه از عرصه کار علم تجربي
اسلاید 17 :
2. مبادي و مباني علم، یا پيشفرضها؟
دیدگاه پوزیتیویسم و پساپوزیتیویسم: معرفت منحصر در روش تجربی است
پوزیتیویسم: پیشفرضها را تا حد امکان دخالت ندهید.
پست پوزیتیویسم: نمی توانید؛ لذا علم پارادایمیک و نسبی است.
تحلیل منطقی- فلسفی از جایگاه پیشفرضها
اگر معرفت منحصر در داده های تجربی نیست، پس پیشفرضها قابلیت بحث معرفتی پیدا می کنند و به عنوان مبادی علم، مورد بررسی معرفتی قرار می گیرند و ورود آنها لزوما به نسبی گرایی منجر نمی شود. مثلا:
1. آیا عالم منحصر در ماده فیزیکی است؟
2. آیا انسان منحصر در ابعاد جسمی و مادی است؟
3. آیا اختیار (انسان شناسی) با علیت (جهان شناسی) قابل جمع است؟
اسلاید 18 :
3. جایگاه معرفتی ارزشها، نسبت علم و اخلاق
پوزیتیویسم و پساپوزیتیویسم: معرفت منحصردر داده های تجربی است
پوزیتیویسم: ارزشها را تا حد امکان دخالت ندهید.
پست پوزیتیویسم: نمی توانید؛ لذا علم پدیده ای فرهنگی و نسبی است.
تحلیل منطقی- فلسفی از جایگاه ارزشها
اشکال هيوم در باب نسبت هست و باید
راه حل:
تقسیم ارزشها به ارزش مطلق و روش
تحليل وجودشناختي غايات (واقعي بودن غايت)
اسلاید 19 :
4. نقش و جايگاه عالم در علم
اشاره ای به نزاعهای پوزیتیویسم و پساپوزیتیویسم:
ماشين منطقي يا صاحب نظر؟
توليد کارخانه اي پژوهشگر يا تربيت انديشمند؟
تکنولوژي براي انسان يا انسان براي تکنولوژي؟
هدف نظام آموزشي مدرن: جهت گيري شغلي يا علمي
(علم براي ثروت و .، يا علم براي حقيقت جويي)؟
آيا اخلاق در فرآیند عالم شدن اثري دارد؟
اسلاید 20 :
نحوه شکل گيري علم در ضمير عالم
تحلیل منطقی- فلسفی از نسبت وجودی علم و اخلاق
1- درهم تنيدگي ابعاد معرفتي و اخلاقي در وجود انسان
دليل: - عمل پژوهش يک فعل ارادي است
- هرفعل ارادي غايتمند است.
نتيجه: خواسته من در جهتگيري و برنامه پژوهشي من موثر است. (نسبی گرایی؟)
راهکار: الف. بودايي (بيجهتي) ب. اسلامي (حقيقتجويي)
2- دريافت علم از مراتب بالاتر وجود
دليل: معطي شيء، فاقد شيء نيست.
نتيجه: نقش سنخيت بين معطي و گيرنده در دستيابي به حقيقت
رفع اشکال در کافران: توجه به دو وصف رحمانيت و رحيميت در دريافت علم
