بخشی از مقاله
اساس نظريه رنگها
متن اصل این مقاله توسط دوست عزیز کامران خوشی برای ترجمه و استفاه در سایت در اختیار این جانب قرار گرفته است. ضمن تشکر فراوان از ایشان، خواندن این مطلب را به کسانی که به عکاسی به چشم یک علم و هنر نگاه می کنند توصیه می کنم. البته بحث رنگها در عکاسی مبحث پیچیده و مفصلی است که در غالب یک مقاله نمی گنجد. ولی اصول اولیه و سرخط های این مبحث در این مقاله به خوبی بیان شده است.
شناخت رنگها گامي ساده و ضروري براي ترکيب بندي بهتر در عکاسي است. عکاسي مطالعه نور است و نور رنگي است! بنابر اين بهتر است که دماي رنگها، چرخه رنگ و کاربردهاي آن در عکسهايتان را بهتر بشناسيد.
چيزي که دانستن آن براي عکاسي که مي‌خواهد اين مقاله را بخواند ضروري است اين است که بداند نظريه رنگها در نور با رنگهاي نقاشي متفاوت است. رنگهاي مرسوم اصلي که نقاشان و پرينترها از آن استفاده مي‌کنند رنگهاي قرمز، آبي و زرد مي‌باشند. در حالي که در نور رنگهاي اصلي قرمز، آبي و سبز مي‌باشد. در نور با ترکيب مساوي اين رنگها نور سفيد بدست مي‌آيد، با ترکيب آبي و سبز رنگ فيروزه‌اي داريم و ترکيب قرمز و سبز، زرد مي‌شود. بنابر اين در عکاسي بنفش، فيروزه‌اي و زرد رنگهاي طفيلي هستند. د راين مقاله نحوه تشکيل رنگها و خواص آنها به تفصيل بحث شده و به چرخه رنگي مرسوم در عکاسي اشاره شده است.
دماي رنگ
دماي رنگ با درجه کلوين بيان مي‌شود و عبارتست از ميزان حرارتي که بايد به يک منبع جسم سياه داده شود تا نوري با خواص طيفي مشابه با آن رنگ ساطع نمايد.
براي توضيح اين تعريف، رنگ فلز گداخته را در نظر بگيريد. وقتي يک تکه فولاد گداخته مي‌شود، در ابتدا رنگ آن قرمز تيره مي‌شود. وقتي که گرمتر شود، داراي رنگي بين آبي و سفيد مي‌شود. اين پديده رابطه بين دما و رنگ را نشان مي‌دهد. با بالاتر رفتن دما رنگ فلز گداخته به آبي مايل به بنفش تبديل شده و سرانجام اشعه ماوراء بنفش نامرئي ساطع مي‌کند. وقتي قطعه فلز از منبع حرارت دور شود، رنگ آن زرد، سپس نارنجي و قرمز مي‌شود.
مثالهايي از دماي رنگهاي غير نور روز:
نور شمع : 1500 کلوين
لامپ نئون 40 واتي: 2680 کلوين
لامپ نئون 200 واتي: 3000 کلوين
لامپ تنگستن: 3400 کلوين
نور لامپ گزنون: 5000-4500 کلوين
نور فلاش الکترونيکي: 5500-5600 کلوين
ولي به خاطر داشته باشيد که دو منبع نور مختلف که داراي دماي رنگ مساوي هستند، لزوما داراي کيفيت بصري رنگ مشابه نيستند. دو منبع نور با رنگ مساوي نيز مي توانند داراي کيفيت به شدت متفاوتي باشند.
نور خورشيد
خورشيد مانند يک جسم سياه عمل مي‌کند. نوري که خورشيد توليد مي‌کند بايد از ميان فضا و سپس اتمسفر زمين عبور کرده تا به سطح زمين برسد. بنابر اين نور خورشيد ترکيبي از نور مستقيم خورشيد و نيز نور غير مستقيم حاصل از پخش شدن و انعکاس نور توسط اتمسفر و ابرها مي‌باشد. اين پديده باعث مي‌شود که نور خورشيد داراي دماي رنگ متفاوتي از 2000 کلوين تا 20000 کلوين شود. در جدول زير دماي معمول نور روز در شرايط زماني و آب و هوايي مختلف آورده شده است.
شرايط نور روز کمترين (K) بيشترين(K)
سايه (نور آسمان آبي) 12000 20000
سايه (نور هواي مه‌آلود) 7500 8400
نور خورشيد+نور آسمان صاف وسط روز 6000 6500
نور خورشيد+نور آسمان صاف صبح/عصر 5700 6200
نورخورشيد +نور آسمان مه آلود 5700 5900
فقط نور مستقيم خورشيد وسط روز متوسط 5400
فقط نور مستقيم خورشيد، عصر/صبح 4900 5600
نور خورشيد 1 ساعت قبل غروب يا بعد طلوع 3200 3400
نور خورشيد در غروب / طلوع 1900 2400
نور جذب شده
هنگامي که نور سفيد روي جسمي مي‌تابد، بخشي از نور جذب مي‌شود. اين جذب نور علت رنگي است که شما مي‌بينيد.
-اجسام شفاف (شيشه، آب،...) به علت اينکه اجازه مي‌دهند تمام اشعه نور سفيد از ميان آنان عبور کند بي رنگ ديده ميشوند.
-نور بازتابي از سطح اجسام کدر شامل رنگ آنهاست. اگر تمام طيفهاي نور سفيد توسط جسمي جذب شود، آن جسم سياه به نظر مي‌رسد. بر عکس، اگر تمام طيفهاي نوري توسط جسمي بازتاب شود، آن جسم سفيد ديده مي‌شود.
چرخه رنگ
يک عامل اساسي در عکاسي توانايي رسيدن به رنگ و جلوه مورد نظر در عکسهاست. براي دستيابي به اين هدف اطلاعات اوليه نظريه رنگها مورد نياز است. چرخه رنگ نشان داده شده در اينجا اين موضوع را نشان مي‌دهد.
چرخه رنگ بر اساس رنگهاي رنگين کمان تنظيم شده است: قرمز – نارنجي – زرد- سبز – آبي – بنفش. با قرار دادن اين طيفها در حول يک دايره ترکيب جدید قرمز- بنفش رنگي را نتيجه مي‌دهد که در رنگين کمان وجود ندارد، ولي در چرخه رنگي ما يافت مي‌شود. با استفاده از اين چرخه رنگ فهميدن ارتباط بين رنگهاي مختلف آسانتر مي‌شود.
اجزاء چرخه رنگ
تمام رنگها از ترکيب سفيد، سياه و رنگهاي اصلي ساخته شده‌اند. چرخه رنگ ارتباط بين رنگها را تشريح مي‌کند.
رنگهاي اصلي
رنگهاي اصلي (قرمز، زرد و آبي که با مثلث نشان داده شده‌اند) رنگهاي خالص بوده و از ترکیب هيچ رنگ ديگري به دست نمي‌آيند. اگر سه رنگ با هم مخلوط شوند نتيجه کار رنگ سياه است.
رنگهاي ثانويه
از ترکيب مساوي دو رنگ اصلي رنگهاي ثانويه به دست مي‌آيد . نارنجي، سبز و بنفش رنگهاي ثانويه هستند.
رنگهاي مرتبه سوم
رنگهاي قرمز-نارنجي، قرمز- بنفش، زرد- سبز، زرد- نارنجي، آبي- بنفش و آبي - سبز از رنگهاي اصلي و ثانويه با هم ترکيب شده و رنگهاي مرتبه سوم را تشکيل مي‌دهند.
طرح و اثر رنگها
اکنون مي‌خواهيم ببينيم اين رنگها چگونه با هم مخلوط شده و اثر آنها بر تصوير نهايي چيست؟ از آنجا که تعداد حالات مختلف رنگي بسيار زياد است، در ليست زير فقط بخش کوچکی از حالات و اثرات مهم مربوط به رنگها شرح داده شده است.
مشابهت
در اين طرح از رنگهاي همسايه (نظير قرمز، قرمز – نارنجي، و قرمز – بنفش) استفاده مي‌شود.
نقاط قوت: اين ترکيب از رنگها اثرات آرام بخش دارند و هنگامي که به طرحي جذاب و در عين حال بدون جسارت و تندي نياز داريم از آنها استفاده مي‌کنيم.
نقاط ضعف: با وجود رنگهاي مشابه زياد در کادر ايجاد تمرکز بيننده عکس به نواحي کليدي تصوير مشکل مي‌شود.
رنگهاي متمم
عبارتند از رنگهايي که در دو سوي مخالف چرخه رنگ قرار دارند (مثل آبي و نارنجي). همانند رنگهاي نقاشي وقتي متمم يک رنگ با آن ترکيب شود، باعث تمایل رنگ به خاکستري مي‌شود و حالت نيمه خنثي ايجاد مي‌کند. با اضافه شدن رنگ متمم بيشتر، مخلوط به خاکستري نزديکتر مي‌شود، تا جايي که ديگر از دو رنگ اولی چيزي ديده نمي‌شود.
نقاط قوت: با قرار دادن رنگهاي مکمل در کنار هم، همديگر را تقويت نموده و القاي حس طراوت و اشتياق مي‌نمايند و در کنتراست شديد با يکديگر واقع ميشوند. رنگ مکمل باعث مي‌شود که رنگ ديگر درخشانتر و شديدتر به نظر برسد. رنگهاي مکمل براي ايجاد عکسهاي داراي استحکام و جنبش مفيد مي‌باشند.
نقاط ضعف: اين رنگها ممکن است تمرکز بيننده عکس را از نقاط کليدي عکس منحرف نمايند. رنگهاي مکمل داراي طول موجهاي بسيار متفاوتي بوده و در نتيجه اگر در عکس نزديک به هم قرار گرفته باشند ممکن است باعث مشکل ديد براي بيننده شوند و اعوجاج اپتيکي ايجاد نمايند.
سه تايي‌ها
در اين حالت سه رنگ با فاصله مشابه با هم در چرخه رنگ (مثل قرمز، زرد و آبي) در کنار هم قرار مي‌گيرند.
نقاط قوت: اين رنگها حس خوشحالي و لذت را القاء مي‌کنند. اين رنگها خصوصا براي سوژه‌هاي بي نظم که نقاط زيادي از تصوير داراي اطلاعات کليدي است مناسب هستند.
نقاط ضعف: اين رنگها ممکن است برهم زننده تمرکز باشند.
مکمل‌هاي مجزا
عبارتند از يک رنگ اصلي و دو رنگ مخالف مکمل واقع در دو طرف ضلع روبروي آن رنگ (مثل قرمز و زرد-سبز و آبي – سبز)
نقاط قوت: اين رنگها ترکيبهاي بسيار پرمحتوا و معنوی بوده و براي القاي احساسات هنرمندانه بسيار مناسب مي‌باشند.
نقاط ضعف: رنگهاي مکمل مجزا داراي طول موجهاي شديدا متفاوتي بوده و در نتيجه اگر در عکس در نزديکي هم قرار بگيرند باعث ايجاد مشکل احساس و اعوجاج اپتيکي براي بيننده شوند.
مسايل بالا بر اساس رنگهاي نقاشي بيان شده است. ترکيب رنگ در نور، مثلا روي مانيتور کامپيوتر يا در پرينترهاي رنگي، با رنگهاي نقاشي متفاوت است. در اين حالت رنگ مشکي از ترکيب رنگهاي اصلي ايجاد مي‌شود. پروسه‌هاي پرينت 4 رنگي و برنامه‌هاي کامپيوتري که براي ايجاد آنها استفاده مي‌شود بر اساس رنگهاي اصلي متفاوتي که شامل زرد، بنفش، فيروزه‌اي و سياه مي‌باشد کار مي‌کنند.
ابعاد رنگ
براي شناخت کامل رنگ علاوه بر شناخت چرخه رنگها بايد درجه رنگ Hue، درجه اشباع رنگ Saturation و ميزان رنگ Value نيز شناخته شود.
درجه رنگ Hue: درجه رنگ در واقع مشخصه ويژه يک رنگ (نظيرقرمز، زرد و آبي) مي‌باشد. طول موجهاي خاص يک طيف رنگي ترکيب دقيق رنگي آن را مشخص مي کند. مثلا رنگ قرمز داراي اجزاء متفاوتي از رنگ قرمز-نارنجي است.
اشباعSaturation : اشباع رنگ که بنام شدت رنگ نيز شناخته مي‌شود، به قوت يا ضعف، و پربودن يا شفافيت يک رنگ اطلاق مي‌شود. وقتي گفته مي‌شود که يک رنگ درخشان و پر است يعني داراي اشباع و شدت بالا است. بر عکس هنگامي که يک رنگ ملايم و شفاف باشد داراي اشباع کم است.
ميزان رنگ Value: همانند اثر اشباع، در عکاسي سياه و سفيد، روشنايي متناظر با مقدار طيفها است. با اضافه کردن سفيدي يا سياهي، درجات مختلفي از روشنايي بدست مي‌آيد. با اضافه کردن سفيدي به يک رنگ، رنگي کمرنگ و روشن بدست مي‌آيد. با اضافه شدن سياه به يک رنگ يک رنگ تيره‌تر و سايه‌اي از رنگ اوليه بدست مي‌آيد. اگر ميزان سياهي خيلي زياد باشد، به رنگ بدست آمده رنگ تيره گفته مي‌شود. عکسهاي کم نور اين رنگها را نشان مي‌دهند. از طرف ديگر، با زياد نور ديدن عکس، رنگها رنگ و رو رفته شده و سفيدي از حد اعتدال بيشتر مي‌شود.
دماي رنگ
رنگها داراي مشخصه‌اي بنام سردي يا گرمي هستند. رنگي که ما مي‌بينيم حاصل طول موج نور منعکس شده از رنگ است. طيفهاي قابل ديدن بين مادون قرمز (در انتهاي طرف گرم) و فوق بنفش (در انتهاي طرف سرد) قرار دارند.
رنگهاي گرمنيمه قرمز چرخه رنگها به عنوان رنگهاي گرم شناخته ميشوند که شامل زرد- سبز و قرمز-بنفش مي‌باشد.
نقاط قوت: اين رنگها القاء کننده گرمي و راحتي هستند.
نقاط ضعف: رنگهاي گرم زيادي در تصوير باعث تضعيف برجستگي که بايد در تصوير وجود داشته باشد مي‌شود.
رنگهاي سرد
نيمه آبي چرخه رنگ به عنوان رنگهاي سرد شناخته شده که شامل آبي-سبز و آبي - بنفش مي‌باشد.
نقاط قوت: اين رنگها آرام و راحت هستند. اين رنگها ممکن است بصورت غير صميمي و بي تکلف و ساده ديده شوند و براي انتخاب به عنوان پس زمينه مناسب هستند.
نقاط ضعف: اين رنگها احساس منفعلانه داشته و ممکن است براي تصاوير گرافيکي قوي مناسب نباشند.
کاربردهاي عکاسي
براي انتخاب اجزاء عکاسي از سوژه‌هاي بيجان، استفاده از خواص ترکيب رنگهاي فوق به شدت بر تصوير شما و عکس العمل ايجاد شده از آن تاثير مي‌گذارد. اما در مورد رنگ و نورپردازي وضعيت چگونه است؟ رنگ بر احساسات ما تاثير مي‌گذارد. دقيقا همانند طيفهاي آبي رنگ سوژه که رنگهاي سرد و راحتي هستند، نور آبي نيز همان فضا را بر عکس ايجاد مي‌نمايد.
نور طبيعي
در سايه (حتي در وسط روز)، دماي کلوين نور خيلي بالاست و در نتيجه رنگها به سمت انتهاي آبي طيف رنگها سوق داده ميشوند. همچنين سوژه‌هاي واقع در گوشه‌هاي تاريک، شکافها يا زير يک درخت داراي طيفي از رنگ آبي ميشوند. اين اثر اگر بدرستي استفاده شود، مي‌تواند خوشايند باشد. براي برطرف کردن طيف آبي روي عکس بايد از فيلتري با رنگ متمم نظير زرد استفاده نمود. نور ماه نيز طيفي آبي رنگ روي سوژه‌ها بوجود مي‌آورد. همينطور هر اثر نوري را مي‌توان با استفاده صحيح از فيلترها تشديد و يا تضعيف کرد.
نور طبيعي در طي روز تغيير مي‌کند. نور درخشان خورشيد رنگهايي غني، درخشان و دقيق را نشان مي‌دهد. تمام سوژه‌ها با يک تراز از رنگهاي دقيق ديده ميشوند. بخار، مه يا غبار هوا بخاطر پخش کردن نور رنگها را ملايمتر مي‌کنند. سوژه‌ها ملايمتر و تقريبا روشن‌تر ديده ميشوند. همينطور در طي يک روز نيمه ابري، طيفهاي سرد نور باعث مي‌شود که رنگ پوست همانند رنگ چيني به نظر برسد، بنابر اين عيوب پوستي جزئي (مثل کک مک و جوش) در زير اين فيلتر طبيعي در عکس کمتر ديده ميشوند.
در طي طلوع يا غروب خورشيد، نور داراي رنگ قرمز، زرد و نارنجي است و اين رنگها را به سوژه‌هاي عکس شما مي‌تاباند. اين رنگهاي گرم همانطور که قبلا گفته شد احساس جذابيت و کشش بيشتري را ايجاد مي‌کنند.
