بخشی از مقاله
اعتبارات اسنادی،تعاریف وچگونگی انجام کار
مقدمه وتعاریف
قبل از آنکه به تعریف اعتبارات استادی بپردازیم بهتر است بررسی نمائیم که خریداروفروشنده هنگام عقد یک قرارداد فروش بین المللی چه نگرانیهائی داشته وچگونه میخواهند این نظرات خود را محلوظ دارند.
الف)خریدارمایل است کالاهای خریداری شده را در زمان معین و مقررشده در قراردادصحیح و سالم دریافت داشته ودرضمن ترجیح میدهد قبل از انتقال مالکیت کالا به او و حمل آن ، قیمت آن را پرداخت ننماید.
ب)فروشنده از طرف دیگرتمایل دارد مطمئن شود قبل از فروش کالا حتما" وجه آن را دریافت داردو به خصوص در قرارداد های بین المللی ترجیح می دهدحتی قبل از آن که کالا از کنترل او خارج شود وجه آن رادریافت دارد.
این تضاد منافع و عدم آشنائی و اطمینان خریداروفروشنده با یکدیگرباعث آن شده که طرح یا مکانیسمی به نام اعتبار اسنادی ایجاد گرددکه منافع خریدار و فروشنده را در نظر داشته باشدو تاحدودی ریسکهای طرفین قرارداد را پوشش دهد،بدین صورت که ارائه اسناد حاکی از حمل کالا(طبق شرایت مورد قبول طرفین)به یک موسسه ثالث(بانک)،نشانگر حمل کالا تلقی گردیده وبر اساس آن پرداخت از طریق بانک انجام میپذیرد.
تعریف اعتبار اسنادی
ساده ترین تعریفی که می توان برای اعتبار اسنادی ارائه داد آن است که اعتبار اسنادی تعهد مشروط یک بانک (بنا به درخواست خریدار)میباشد مبنی براین که در مقابل ارائه اسناد مشخص شده و طبق شرایط اعتبار از طرف فروشنده ،در مدت معین اقدام به پرداخت یا تعهد به او بنماید.
اعتبار اسنادی به گونه ای طرح ریزی شده است که معمولا بیشتر حافظ منافع فروشنده می باشد چون که غالبا قبل از آن که خریدار کالا را ببیند فروشنده با ارائه اسناد وجه کالا را دریافت می دارد.
بر اساس مقرارت اعتبارات اسنادی ، بانک بازکننده اعتبار متعهد است که در مقابل ارائه اسناد ذکر شده در شرایط اعتبار اسنادی، نسبت به پرداخت وجه اعتبار در زمان مقرر اقدام نماید.
بنابراین چنانچه اسناد در صورت ظاهر صحیح به نظر برسد بانک اقدام به پرداخت خواهد کرد . (طبق ماده 4 مقرارت متحدالشکل اعتبارات اسنادی نشریه 500 icc ) .در اعتبار اسنادی تمام طرفین قرار داد، اسنادی را مورد معامله قرار می دهند ، نه کالا را و بنابراین بانک کاری به این که کالا در چه وضعیتی است ندارد. میزان اطمینانی که خریدار از طریق اعتبار اسنادی برای دریافت کالای مورد قرارداد به دست می آورد تا حد زیادی بستگی به اسنادی دارد که آنها را درشرایط اعتبار درخواست می کند.
بنابراین لازم و ضروی است که خریدار در مورد وضعیت مالی و حسن شهرت تجاری فروشنده تحقیق بنماید تا نسبت به توانائی او در تحویل کالای مورد قرارداد مطمئن شود.
طرفین اعتبار اسنادی Parties concerned with documentarcredit
به طور معمول گروه هائی که در یک اعتبار از آنها نام برده می شود به قرار زیر می باشند:
1- خریدار یا متقاضی گشایش اعتبار importer applizant-byuer- orderer
2- فروشنده یا ذینفع اعتبار beneficiay- seller- exporter
3- بانک گشایش کننده opeing bank- issuing bank
4- بانک ابلاغ کننده advising bank
5- بانک پوشش دهنده reimbursing bank
6- بانک معامله کننده negotiating bank
معمولا بانک ابلاغ کننده ، معامله کننده اسناد نیز می باشد و بعضی مواقع ممکن است بانک گشایش کننده اعتبار درخواست نماید که اعتبار از طریق بانک دیگری به فروشنده ابلاغ گردد.
مراحل انجام کار در یک اعتبار اسنادی
1- خریدار و فروشنده نسبت به عقد قرارداد که بر اساس آن اعتبار اسنادی باید گشایش شود اقدام می نماید.
2- خریدار از بانک خود در خواست می کند که یک اعتبار اسنادی بر اساس شرایط مورد در خواست، به نفع فروشنده گشایش نماید.
3- بانک گشایش کننده اعتبارissuing bank ، اعتبار را گشایش نموده و برای بانک کارگزارش در کشور فروشنده advising bank ارسال می دارد تا آن بانک این اعتبار را به ذینفع اعتبار (فروشنده) ابلاغ کند.
4- ذینفع اعتبار پس از دریافت اعتبار آن را به دقت با قرارداد منعقد کنترل نموده و در صورتی که آن را مطابق قرارداد یافت نسبت به تهیه مقدمات صدور کالا اقدام می کند. در غیر این صورت موارد اختلاف را بلافاصله به اطلاع خریدار می رساند ، تا نامبرده نسبت به اصلاح آن اقدام نماید.
5- فروشنده کالا را حمل نموده و اسناد حمل را به بانک ابلاغ کننده اعتبار ارائه می دهد. (بانک ابلاغ کننده می تواند هر بانک دیگری باشد که طبق شرایط قرارداد، اعتبار نزد او قابل پرداخت یا معامله یا قبولی است که در اکثر موارد همان بانک ابلاغ کننده اعتبار می باشد.)
6- این بانک( بانک ابلاغ کننده یا معامله کننده) اقدام به بررسی اسناد نموده و در صورتی که فروشنده شرایط اعتبار را انجام داده باشد نسبت به پرداخت، معامله اسناد یا قبول آنها(بر حسب شرایط اعتبار) اقدام می نماید.
7- بانک ابلاغ کننده(معامله کننده اسناد)پس از معامله، اسناد آن را برای بانک گشایش کننده اعتبار ارسال می دارد و بر طبق توافق بین دو بانک، نسبت به دریافت وجهی که پرداخت نموده اقدام می نماید.
8- بانک گشایش کننده اسناد را بررسی نموده آنها را برای خریدار ارسال می دارد. چنانچه اسناد دارای ایراد یا اشکالی باشد که بانک گشایش کننده نسبت به آن اعتراض داشته باشد. باید مراتب عدم تطابق اسناد با شرایط اعتبار را ظرف مدت معقولی که بیش از هفت روز کاری نباید باشد به بانک معامله کننده اسناد اطلاع دهد و در صورت قصور در انجام این عمل، این حق از او سلب خواهد شد (طبق ماده 13 بند الف و ب مقرارت متحدالشکل اعتبارات اسنادی نشریه 500)
انواع اعتبارات از نظر تعهد
اعتبارت اسنادی ازنقطه نظر تعهد بانک گشایش کننده اعتبار، ممکن است به دو صورت باشد:
الف- اعتبار اسنادی برگشت پذیر
ب- اعتبار اسنادی برگشت ناپذیر
الف - اعتبار اسنادی برگشت پذیر revocable letter of credit
در این نوع اعتبارات بانک بازکننده اعتبار می تواند به طور یک جانبه اعتبار را باطل نموده و یا در شرایط آن تغییر بدهد . این کار در صورتی مورد قبول و پذیرفته خواهد بود که ابطال اعتبار با تغییر در شرایط آن قبل از معامله قبول ، و یا پرداخت اسناد توسط بانک مامور به این کار ، انجام شده باشد.
بانک بازکننده اعتبار ممکن است بنا به درخواست خریدار و یا به علت اینکه خریدار قادر به پرداخت وجه آن نیست و یا قیمت کالا در بازار محلی به خاطر عرضه بیش از اندازه آن تنزل نموده و ممکن است ضرر و زیان به او برسد. اعتبار را باطل و یا اصلاح نماید. (طبق ماده8 متحدالشکل اعتبار اسنادی نشریه 500 icc ) اعتبار قابل برگشت بندرت مورد استفاده قرار می گیرد.
ب- اعتباراسنادی برگشت ناپذیر یا غیر قابل برگشت irrevocable L/C در این نوع اعتبار بدون توافق طرفین اعتبار(خریدار و فروشنده) نمی توان آن را باطل و یا اصلاح نموده و لذا اعتبار غیر قابل برگشت تعهدی است غیر قابل فسخ بر عهده بانک گشایش کننده اعتبار، مشروط بر انکه اسناد معین شده، در اعتبار به بانک مشخص شده یا بانک گشایش کننده طبق شرایط ارائه شوند.(طبق ماده 9 مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی 500 icc ).
همان طور که از تفاوت بین اعتبار برگشت و غیر برگشت مشخص است ،اعتبار قابل برگشت بیشتر به نفع خریدار بوده و منافع فروشنده را تا حد کمتری تامین می سازد زیرا در هر لحظه قبل از معامله اسناد، خریدار و بانک گشایش کننده اعتبار این اختیار را دارند که اعتبار را باطل و یا در شرایط آن تغییری بدهند.
اعتبار اسنادی تائید شده confirmed leteter of credit
اعتبار اسنادی است که بانک دیگری علاوه بر بانک گشایش کننده اعتبار پرداخت وجه اعتبار را در صورتی که مورد لزوم طبق شرایط اعتبار را ارائه شده باشد، تعهد می نماید . بانک تائید کننده اعتبار می تواند همان بانک ابلاغ کننده و یا بانک دیگری باشد. لزوم و یا نیاز به اعتبار تائید شده در مواردی پیش می آید که فروشنده کالا حداقل به یکی از علل زیر از دریافت وجه اعتبار مطمئن نباشد :
1- بنیه مالی
2- وضعیت اقتصادی کشور خریدار
3- وضعیت سیاسی کشور خریدار
اعتبارات اسنادی به این صورت نیز طبقه بندی می شوند :
1- اعتبارات اسنادی قابل انتقال teransferable letter of credit
2- اعتبارات اسنادی اتکایی back to back letter of credit
3- اعتبارات اسنادی قابل معامله negotiabale letter of credit
4- اعتبارات اسنادی ترانزیت trans letter of credit
5- اعتبارات اسنادی پوششی clean reimbursement letter of credit
6- اعتبارات اسنادی گردان revolving letter of credit
7- اعتبارات اسنادی با عبارت قرمز red clause letter of credit
8- اعتبارات اسنادی بدون واسطه یا مستقیم hand on letter of credit
9- اعتبارات اسنادی سبد خرید shopping bag letter of credit 10- اعتبارات اسنادی ضمانتی stand by letter of credit
مراحل گشایش اعتباری اسنادی در جمهوری اسلامی ایران
الف- اسناد مورد لزوم برای گشایش اعتبار اسنادی- در حال حاضر (1381)، مراحل و مدارک لازم برای گشایش اعتبار اسنادی در ایران، به شرح زیر است ، متقاضی باید اسناد زیر را تهیه و به بانک گشایش کننده اعتبار ارئه دهد:
1- برگ ثبت سفارش- متقاضی باید پس از تکمیل فرم مذکور آن را به تائید وزارت ذیربط رساند و سپس به وزارت ذیربط این برگ را همراه پروفرما PROFORMA INVOICE پس از ثبت و تائید جهت گشایش اعتبار به بانک بازکننده ارسال می گردد.
2- پروفرمای کالای مورد خرید : پروفرما باید به تائید وزارتخانه ذیربط و معمولا مرکز تهیه توزیع مربوطه حسب مورد رسیده باشد.
3- بیمه نامه حاکی از بیمه کالا نزد یکی از شرکت های بیمه داخلی.
4- فرم درخواست گشایش اعتبار را از بانک گشایش کننده اعتبار (بانک خود) دریافت نموده و به دقت مطالعه و پر نماید و همراه بقیه اسناد به بانک گشایش کننده ارائه نماید.
ب- نکات عمده که باید در فرم در خواست گشایش اعتبار وجود داشته باشد عبارت است از:
1- نام سازمان یا شخص متقاضی (خریدار) ، در صورتی که متقاضی از بخش خصوصی باشد شماره کارت بازرگانی باید در فرم قید شود.
2-مبلغ اعتبار به ارز (به عدد و حروف ) و نوع ارز.
3- سر رسید اعتبار.
4- سررسید حمل.
5- مشخص نمودن این که آیا اعتبار باید به وسیله پست و تلگرام و یا تلکس ابلاغ گردد.
6- مشخص نمودن نوع اعتبار، قابل برگشت، غیر قابل برگشت ، قابل انتقال و این که آیا اعتبار باید توسط بانک ابلاغ کننده یا بانک دیگری تائید شود یا خیر.
7- نام و آدرس ذینفع اعتبار.
8-شماره تعرفه کالا.
9-شرح اسناد مورد لزوم .
10-شرح کالا ومقدارومبلغ واحد آن.
11-اسم مبداء و مقصد حمل.
12-مشخص نمودن فاصله زمانی از تاریخ صدور اسناد حمل که طی آن مدت باید اسناد جهت معامله به بانک ارائه شود .
13-مشخص نمودن مبنای قرارداد حمل ،مثل فوب،سی اف آر وغیره.
14-مشخص نمودن اینکه آیا حمل کالا به دفعات مجاز است یا خیر؟( partial shipment )
15-مشخص نمودن اینکه آیا حمل و انتقال از یک وسیله به وسیله نقلیه دیگر مجاز است یا خیر؟
ج- نکاتی که بانک گشایش کننده اعتبار باید مورد توجه قرار دهد عبارت است از:
1- وضعیت مالی ،حسن شهرت ودرستکاری مشتری
2- بانک باید شرایط گشایش اعتبار مشتری را به دقت مورد بررسی قرار دهد تا شرایط مورد درخواست متقاضی به ضرر او نباشد و در این زمینه حتی المقدور راهنمائی های لازم را به خریدار ارائه دهد.
3- بانک گشایش کننده باید دقت کند که پوشش بیمه انجام شده باشد . این بانک باید تقاضای خریدار و متقاضی اعتبار را با همان دقتی که هنگام اعطای وام معمول می دارد ، مورد بررسی قرار دهد ،زیرا گشایش اعتبار اسنادی برای یک مشتری تجاری و خصوصی تا هنگام واریز آن ، در صورتی که معادل کل هم ارزیابی آن هم به صورت پیش پرداخت اخذ نگردیده باشد ، مانند اعطای وام به او باشد . اگر به هنگام واریز ، خریدار از پرداخت مانده وجه اعتبار خود عاجز باشد بانک گشایش کننده اعتبار که وجه اسناد را قبلا پرداخت نموده است دچار زیان خواهد گردید . به همین دلیل است که بانک ها هنگام گشایش اعتبار تعهد نامه ای از خریدار به ننفع خود می گیرند که به وسیله آن کلیه حقوق و اجازه فروش کالا و برداشت از دیگر حسابهای مشتری به بانک داده شده است تا بانک بتواند در صورت قصور مشتری و یا عدم امکان پرداخت از طرف او به طرق ممکن از بروز ضرر در این زمینه جلوگیری نماید.
تنظیم سند و تغییرات احتمالی در گشایش اعتبار
در تنظیم سند گشایش اعتبار محاسبات لازم انجام و معادل ریالی اقلام زیر از حساب خریدار یا متقاضی گشایش اعتبار برداشت می گردد:
1- معادل ریالی هم ارز مبلغ با نرخ روز محاسبه و به عنوان ودیعه پیش پرداخت از حساب مشتری برداشت می گردد .
2- بر اساس تبصره شماره 14 قانون بودجه سال 81 مصوب مجلس شورای اسلامی ، معادل هر دلار 175 ریال برای کالاهای عمومی (ارزش سیف کالا ) به عنوان حق ثبت سفارش کالا برداشت و به حساب خزانه داری کل نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واریز می گردد. کالاهای اساسی ، کاغذ و خدمات معاف از پرداخت ثبت سفارش می باشند.
3-حق بیمه بر اساس برگ بیمه نامه و نیز الحاقیه های مربوطه برداشت و به حساب شرکت بیمه مورد نظر واریز می شود .
4-مبلغ 000/10 ریال بابت تمبر برداشت و تمبر خریداری شده بر روی سند تقاضای گشایش اعتبار الصاق می شود .
5-کارمزد گشایش بر اساس تعرفه بانک گشایش کننده اعتبار دریافت می گردد.
6- هزینه پست یا تلگراف و یا تلکس بر اساس ضوابط بانک گشایش کننده اعتبار بر مبنای میزان صفحات تلکس و یا تلگراف اعتبار مربوطه کسر می شود.
7- از بعضی گروههای کالایی نیز مبلغی به عنوان ودیعه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برداشت می شود و این ودیعه پس از رسیدن کالا به حساب مشتری برگشت داده می شود .
8-موضوع دیگری که در رابطه با تنظیم سند گشایش اعتبار وجود دارد و بیشتر اهمیت آن از نظر حسابداری داخلی بانک و میزان تعهدات آن مطرح است مسئله صدور سند انتظامی تعهد است. بدین ترتیب که معادل هم ارز گشایش یافته مبلغ اعتبار با نرخ معینی که برای هر ارز مشخص گردیده است تسعیر می گردد. این نرخ در طول زمان برای هر ارز ثابت بوده و با نوسانات بازار تغییر نمی یابد.
ابلاغ اعتبار به بانک کارگزار
پس از تنظیم سند گشایش اعتبار این سند به همراه شرایط اعتبار تایپ و آماده ابلاغ می گردد ابلاغ اعتبار بنا به تقاضای خریدار ممکن است به دو صورت انجام گیرد :
الف) به صورت کتبی و از طریق پست هوایی
ب ) به صورت تلکس یا تلگرام
مزایای استفاده از اعتبارات اسنادی
الف- از نقطه نظر خریدار
1- فروشنده موقعی وجه اعتبار را از کارگزار دریافت می کند که اسناد حمل را تحویل دهد و این اسناد مطابق شرایط مندرج در اعتبار باشد.
2- امکان نظارت بر تاریخ حمل کالا و تاریخ نهایی پرداخت وجه اعتبار
3- دریافت اسناد حمل طبق مفاد توافق نامه
4- اطمینان از اینکه پرداخت وجه اعتبار به فروشنده پس از حمل کالا و انتقال مالکیت آن به خریدار، صورت می گیرد.
5- امکان تحصیل تسهیلات اعتباری در مقابل اعتبار گشایش یافته از بانک گشایش کننده اعتبار.
ب- از نقطه نظر فروشنده
1- اطمینان از اینکه با رعایت شرایط مندرج در اعتبار و پس از حمل کالا و ارائه اسناد مربوط وجه را دریافت خواهد نمود.
2- در دست داشتن تعهد بانک به جای اعتبار شخص خریدار
3- امکان تحصیل تسهیلات اعتباری در مقابل اعتبار گشایش یلفته از بانک خریدار برای تهیه کالای مورد سفارش
شرایط حمل کالا
یکی از عوامل موثر در قیمت کالای مورد معامله که در اوراق پیش فاکتور و مورد محاسبه قرار می گیرد. هزینه های مربوط به حمل کالا است که بستگی به شرایط حمل و وسیله حمل از مبدا تا مقصد را دارد، شرایط حمل حدود مسئولیت خریدار و فروشنده را در حمل و انتقال کالا مشخص می سازد و مسئولیت پذیری هر یک، در مبلغ در خواستی فروشنده برای بهای کالای مورد معامله اثر بسزایی دارد. در زیر به سه مورد از شرایط حمل که از سایر موارد متداولتر است به اختصار اشاره می شود.
الف) شرط فوب (free on board) FOB
فوب شرایط است در قرارداد فروش بین المللی که طبق آن فروشنده، کالا را در روی عرشه کشتی در بندر مبدا تحویل می دهد.
طبق این شرایط فروشنده متعهد است کالا را در بندر بارگیری مقرر در قرارداد فروش، روی عرشه کشتی تعیین شده از طرف خریدار،تحویل دهد. از اینرو ضرورت است که خریدار با یک واحد حمل و نقل (حمل کننده) دریایی قراردادی جهت حمل کالا به مقصد منعقد و فروشنده را از نام کشتی، محل بارگیری و همچنین تاریخ بارگیری مطلع سازد. فروشنده باید تا عبور کالا از (نرده) کشتی، تمامی هزینه های مربوط به کالا و خطرهای احتمالی متوجه به آن را تقبل نماید. مخارج بسته بندی ، بررسی و اخذ مجوز صدور و همچنین هزینه های بارگیری کالا روی کشتی در صورتیکه جزء کرایه حمل نباشد از جمله هزینه های مذکور محسوب می شوند. فروشنده موظف است پس از تحویل کالا روی عرشه کشتی، سند متداول و بدون نقصی مانند رسید افسر ارشد کشتی را که مبین تحویل کالا روی عرشه کشتی مقرر باشد، تهیه نموده، آن را همراه با سیاهه تجاری(فاکتور) و دیگر اسناد مرسوم، تسلیم خریدار نماید.
قیمت فروش کالا در معاملات مبتنی بر فوب که در سیاهه تجاری منعکس می شود، علاوه بر قیمت کالا، شامل تمام هزینه های می گردد که فروشنده برای آن تا هنگام تحویل کالا روی عرشه کشتی، به عمل می آورد. پس از عبور کالا از لبه کشتی، مسئولیت خطرات احتمالی متوجه کالا، از فروشنده به خریدار منتقل می گردد. همچنین از این لحظه به بعد خریدار باید کلیه مخارج کالا را تا رسیدن آن به مقصد، از جمله کرایه حمل و نقل، حق بیمه، هزینه تخلیه و حقوق و عوارض گمرکی از بابت ورود کالا را تقبل نماید.
ب) شرط سیف (cost insurance and freight) CIF
شرایطی است در قرار داد فروش بین المللی که طبق آن فروشنده ، کالا را روی عرشه کشتی در بندر بارگیری تحویل می دهد و حق بیمه و کرایه حمل آن را تا بندر مقصد تعیین شده می پردازد.
طبق شرایط سیف، فروشنده کالا را روی عرشه کشتی در بندر بارگیری تحویل می دهد و ترتیبات حمل و نقل و بیمه آن را تا بندر و مقصد فراهم می آورد . از این رو ضروری است که نام بندر مقصد در قرار دادهای مبتنی بر سیف مشخص باشد. در شرایط سیف مسئولیت فروشنده در قبال کالا هنگامی خاتمه می پذیرد که آن را به صورت بیمه شده در وری عرشه کشتی در اختیار متصدی حمل و نقل (شرکت کشتیرانی) قرار دهد.از این لحظه به بعد مسئولیت کالا با خریدار خواهد بود. به عبارت دیگر ، کالا به مسئولیت خریدار حمل می شود. منتهی فروشنده مسئول پرداخت کرایه حمل و حق بیمه دریایی آن است.
