بخشی از مقاله
چکیده:
گسترش علم و تکنولوژی انسان را بر آن داشته که تعاملات و دادو ستدهای خود را به دورن مرزها محدود نکرده و به فرامرزی بکشاند و مسایل و محدودیتهایی که بر بازرگانی قرنهای قبل حاکم بود به حداقل ممکن برسد . یکی از این امور تسهیل شده بازرگانی بین المللی میباشد که توانسته بازرگانان و تجار را پوشش داده و اطمینان خاطر آنان را تامین کند. اعتبارات اسنادی به عنوان یکی از روشهای مدرن تجارت خارجی یکی از این راهکارهای تسهیل مبادلات میباشد که با ضریب امنیتی بالایی در مقایسه با روشهای دیگر پرداخت در بازرگانی بین الملل وجود دارد. تنوع و گستردگی اعتبارات اسنادی و نظریات مختلف صاحبنظران در این باب و وجود نهادهای بین المللی اتاق بازرگانی بین المللی - ICC - و به تبع آن وضع قواعد و قوانین جامع و متحد الشکل UCP600 و ... ، باعث ایجاد فضایی امن و ترغیب بازرگانان به انجام امور بازرگانی و خرید برخی از کالا و اقلام و فن آوریهای مورد نیاز از طریق این پروسه شده است تا جاییکه اعتبار اسنادی را در زمره امن ترین و کاراترین این روشها قرار داده است.هرچند روشهای دیگر پرداخت جزئاٌ یا در مواردی مزیتهای نسبت به این روش پرداخت دارند اما همیشه در آنها کفه ریسک به نفع یکی از طرفین - خریدار و یا فروشنده - سنگینی میکند و تنها عامل ادامه همکاری و تعاملات وجود اعتماد یکطرفه یا تضمینات غیرقابل مقایسه با اعتبار اسنادی میباشد.
واژگان کلیدی : اعتبار اسنادی ، روشهای پرداخت، بازرگانی ، بین الملل
مقدمه :
روند رو به رشد مبادلات بازگانی خصوصاٌ در عرصه بین الملل و گسترش داد و ستدهای فرامرزی نسبت به دهه های قبل ، این مطلب را در ذهن تداعی میکند که با وجود تنوع زبانها و فرهنگها و آداب مبادلات و معاملات ، امکان یک وحدت رویه مقبول بین المللی وجود دارد یا خیر؟ در پاسخ باید گفت اگر نهادهای بین المللی که مقبولیت عام دارند قوانینی که خواست همه طرفهای درگیر در یک معامله است، تضمین و در نظر بگیرند بلاشک خواهند توانست مدیریت و یک جریان بازرگانی سالم راه بیاندازند. آنچه مورد بحث ماست این است که در اعتبارات اسنادی نهادهای قانونگذار و قوانین موضوعه در مقایسه با روشهای دیگر پرداخت برای بازرگانان و کسانی که امورات جاری را به این طریق انجام میدهند وجود دارد. اعتبارات اسنادی به دلایلی که در ادامه خواهیم گفت، پرکاربردترین روش پرداخت است. به همین خاطر است که اعتبارات اسنادی را به عنوان »خون حیات بخش تجارت بین المللی« توصیف کرده اند. هرچند اعتبارات اسنادی در تجارت های داخلی نیز مورد استفاده است، لیکن مزیتها و محاسن آن در قراردادهای بین المللی است که به روشنی آشکار می گردد.
انواع روش پرداخت های بین المللی:
در بازرگانی بین الملل روشهای پرداخت مطابق ذیل به چهار گرنه تقسیم میشود :
-1 پرداخت نقدی یا پیش پرداخت - : - ADVANCE PAYMENT در این روش پرداخت خریدار - متقاضی اعتبار - بخشی از مبلغ یا کل مبلغ را پیش از اجرای قرداد و یا ارسال کالای مورد توافق پرداخت میکند و دقیقاً در مقابل روش امانی یا حساب باز میباشد. - فراهانی، - 1384در مقایسه با سایر روشهای پرداخت پرریسک ترین روش پرداخت محسوب میشود که که این روش کاملاٌ به نع فروشنده است و کاملاٌ یکطرفه میباشد که امکان قصور و یا تخلف از تعهد در مقایسه با طرق دیگر بیشتر است
-2 پرداخت مدتدار یا حساب باز - : - OPEN ACCOUNT در این روش ارسال کالا فروشنده ضمن ارسال کالا و یا اجرای تعهد به صورت تدریجاٌ یا یکجا چک بانکی و یا حواله وجه از طرف خریدار را مطالبه می کند. و این روش پرداخت در مقایسه با روشهای دیگر صد در صد به نفع خریدار است. - حمیدی، - 1389
-3 وصولی - : - COLLECTION از این روش تحت عنوان براتی نیز یاد میشود در این روش فروشنده به خریدار اطمینان کرده و با ارسال کالا اسناد حمل و برات را نیز مستقیماً و یا از طریق بانک برای او ارسال میکند. - فراهانی ، - 1384 -4 اعتبار اسنادی : به عنوان روش برتر در بازرگانی بین الملل بوده که در قیاس با روشهای فوق دارای مزیتهای زیادی است و درآن حدود و ثغور وظایف طرفها ذی مدخل در اعتبارات اسنادی ، تعهدات بانک ها، وجود قوانین یکسان و نهادیهای ناظر و داوری به روشنی تشریح شده است که در ادامه مقاله به تفصیل به آن خواهیم پرداخت:
اتاق بازرگانی بین الملل و مقررات متحد الشکل اعتبارات اسنادی : - UCP600 -
سالیان متمادی یکی از مشکلات و موانع تجارت جهانی فقدان قواعد و مقررات استاندارد و متحدالشکل بود و در این راستا اتاق اتاق بازرگانی بین المللی در سال 1919 م تشکیل شد - فراهانی ، - 1384 و برای اولین بار در سال 1933 م. ضوابط متحد الشکل اعتبارات اسنادی UCP برای یکنواختی و هماهنگی امور اعتبار اسنادی تدوین شد و نتیجه بازنگریهای آن به UCP600رسید. - همان ، - 1384 این مقررات چنانچه در بند اول آن ذکر شده مقرراتی است که اگر شمول آن درخواست شده باشد در مورد هر اعتبار اسنادی لازم الاجراست و برای همه طرفهای ذیربط الزام آور است - ICC,2007 - .یکی از قوانین موضوعه در همین راستا اصطلاحات اینکوترمز - - International Commerce Terms میباشد که در پایین به آن خواهیم پرداخت.
اصطلاحات اینکوترمز : شرایط بازرگانی بین الملل در برگیرنده مجموعه اصطلاحاتی است - اصطلاحات 13 گانه - که توسط اتاق بازرگانی بین الملل وضع گردیده و خریدار و فروشنده در قراردادهای بازرگانی فی مابین استفاده میکنند - فراهانی - 1384 یکی از مزیت های عمده این اصطلاحات اطلاع طرفین از حدود و وظایف و مسئولیت های خود در انجام معاملات تجاری است استفاده از این شرایط ضمن تسهیل در انجام و اجرای قراردادهای فروش بین المللی , موجب به حداکثر رساندن اختلاف سلیقه های طرفین قرارداد با استناد به یک رشته از ضوابط حقوقی از پیش تدوین شده میگردد.
ماهیت حقوقی اعتبار اسنادی و رابطه حقوقی خریدار و فروشنده:
تعهدات بین المللی از جمله تعهدات ناشی از اصول مربوط به حقوق بنیادین شخص انسان، تعهدات جامعه نامیده می شوند که نه فقط رضایت قراردادی دولتها، بلکه واقعیت عضویت در جامعه بین المللی مستلزم رعایت آنها بوده، و رضایت دولتها امری مسلم فرض می شود. یکی از این تعهدات که در این چهارچوب قرار میگیرد تعهد بازرگانان و صاحبان مشاغلی است که حیطه فعالیت آنها در بیرون مرزهای سیاسی می باشد . و این امر مسلتزم وجود قوانین و عرفهایی است که مورد قبول طرفین باشد وآرامش لازم را برای این داد و ستد فراهم کند یکی از این تعهدات که شاید بتوان گفت بهترین و مطمئن ترین روش برای مبادلات تجاری می باشد .
حقوقدانان و قضات معمولا تصویری نادرست از ماهیت حقوقی اعتبارات اسنادی دارند . اعتبارات اسنادی در نگاه نخست پروسه ایست که قرارداد بین خریدار و فروشنده زمینه ساز آن بوده است و اگرچه در بدو ورود به سیکل اجرایی آن درصورتیکه مبلغی به عنوان پیش پرداخت خارج از اعتبار به فروشنده پرداخت نشده باشد حکم یک عقد جایز را دارد که هریک از طرفین هر زمان - پیش از ورود به بانک - بتواند آن را فسخ نماید اما در نگاهی دیگر اصول و قواعد حاکم بر قراردادها به طور کامل همسویی با این روش پرداخت ندارد زیرا اعتبارات اسنادی به طور تمام مخلوق و مایشاء بازرگانان نیست و به نوعی میتوان گفت که در بخشهایی از آن بازرگانان در یک گردونه قانونی و مورد اتفاق به نام اعتبار اسنادی قرار میگیرند که عقد و تفاهم نامه اولیه آنان زبنای ورود به این چرخه میباشد .
مطلب بعدی اینکه اعتبارات اسنادی عملا در حوزه تخصص تعداد معدودی از حقوقدانان و وکلای متبحر در تجارت بین المللی و حقوق بانکی است، و این امر باعث این ابهام گردیده که اعتبار اسنادی و قوانین ناظر برآن تا حد در داخل کشور ضمانت اجرایی دارد و قوانین داخلی تا حدودی اجازه اظهار نظر و دخل و تصرف در این سیر را دارند . - بنانیاسری، - 1385 در اعتبار اسنادی شرایط اعتبار اسنادی، مستقل از قرارداد پایه می باشد اگر چه در شرایط اعتبار اسنادیموکداً به قرارداد مربوطه اشاره شده باشد - شیرازی ، - 1387
در واقع اعتبار اسنادی یک نوع روش پرداخت است که به موجب آن، گشاینده در برابر ذینفع ملتزم می گردد، که در برابر ارائه اسناد مطابق با شرایط اعتبارنامه ، وجه اعتبار را به وی پرداخت کند .مقصود از گشاینده اعتبار اسنادی شخصی است که به درخواست متقاضی گشایش اعتبار یا رأسا مبادرت به گشایش اعتبار اسنادی به نفع شخص دیگر می کند و ذینفع اعتبار اسنادی، شخصی است که آن اعتبار به نفع و ی گشایش یافته است. هرچند پیش فاکتور یا قرارداد فروش پایه و اساس این رابطه میباشد اما در شرایط اعتبار اسنادی - متن تنظیمی به عنوان اعتبار نامه - میتواند برخی از شرایط قرارداد پایه نادیده انگاشته شود یا شرایط جدیدی که در قرارداد ذکر نشده درج شود.
برگشت ناپذیری یک اعتبار و وجه عقد لازم ٱن:
مطاابق" UCP600 اعتباراسنادی " به عنوان یک تعهد تعریف شده است و با هر گونه ترتیبات و نام و توصیفیگفته می شود که اولاً غیرقابل برگشت " "IRREVICABLEو ثانیاً تعهد بانک گشایش کننده و در صورت وجود بانک تایید کننده برای پذیرش پرداخت در مقابل اسناد مطابق با شرایط اعتبار را داشته باشد و تعریف موجود به تعهد شامل تعهد به پذیرش پرداخت و ارائه مطابق می شود.طبق UCP600 حتی اگر در اعتباری به برگشت ناپذیری اعتباری اشاره نشده باشد ؛ آن اعتبار برگشت ناپذیر تلقی خواهد شد مگر آنکه ترتیبات دیگری در آن قید شده باشد . طبق تفسیر گروه پیش نویس در UCP 600 اعتبار اسنادی برگشت پذیر نداریم مگر اینکه خریدار و فروشنده خود چنین توافقی بنمایند که در این صورت اقاله - تفاسخ - میباشد . - فرخی، - 1389
رابطه حقوقی بانکها :
بانک گشایش کننده اعتبار نماینده متقاضی بوده و بانک ابلاغ کننده اعتبار نامه نیز نماینده بانک گشایش کننده اعتبار میباشد. بانک تایید کننده عمل حقوقی مستقلی انجام داده و در مقابل ذینفع تعهد مستقلی که ناشی از اراده مستقل خودش میباشد را به اعتبار میافزاید. علیرغم این واقعیت که به لحاظ قانونی هر شخص حقیقی و یا حقوقی میتواند متقاضی اعتبار باشد اما طبق UCP بانک را گشایش کننده اعتبار میداند چراکه بانک گشایش کننده ضمانت پرداخت مستقل و قطعی به ذینفع را در مقابل یک شخص ثالث متعهد میشود لذا همین استقلال اعتبار اسنادی صادره توسط بانک گشایش کننده است که اساس و نکته کلیدی تعهد پرداخت به شمار می رود - فرخی، - 1389
معامله اسناد - حمل - اعتبار اسنادی :
اگرچه اتاق بازرگانی از سال 1933 تلاش نموده است مجموعه عرف ها و رویه های متحد الشکل صدور اسناد مرتبط با اعتبار اسنادی را استاندارد کرده بلکه فراتر از آن نیز سعی کرده است که حتی رویه واحدی برای کنترل و بررسی اسناد در بانکها نیز فراهم کند چرا که طبق ماده 5 این مقررات " بانکها بر اساس اسناد عمل میکنند و نه کالا ،خدمات یا عملکرد مرتبط با آنها" - - ICC,2007 اما باز هم اشتباهات یا تفسیرهای متفاوتی از برخی از مواد و اصلاحات میشود که نیاز به بازنگری های بعدی را می طلبد.
