بخشی از مقاله
مقدمه
افراد از طریق تجارب زندگی و نحوه ي برخورد دیگران با آنها اطلاعات فراوانی درباره خود کسب کرده به تدریج در طی زندگی این اطلاعات را با هم ترکیب می کنند و به صورت الگوهایی سازمان می دهند که روشن گر ادراك آنها از خود است.هنگامی که فرد در کنجکاوي و اکتشاف خود از علل و پدیده هاي موجود در زندگی خود و آنچه که در اطراف او می گذرد تصور نادرستی داشته باشد دچار انواع اختلالات روانی و عدم تطابق اجتماعی می شود - آزاد، . - 1372 چنان چه افراد بین موفقیت ها و اعمال خود رابطه زیاد مشاهده نکنند و شکست خود را به فقدان توانایی خود نسبت دهند تصور منفی ایجاد شده در آنان با گذشت زمان باعث احساس عدم شایستگی می شود و این احساس به نوبه خود به کاهش عملکرد منجر می شود.
بدین ترتیب یک چرخه ي معیوب تشکیل می گردد به طوري که کاهش عملکرد خود به شکست بیشتر و به دنبال آن احساس عدم کفایت، خودپنداره ي منفی، احساس کهتري، ضعف و کاهش عزت نفس می انجامد و در نهایت سلامت روانی فرد را مختل می سازد. افراد از شکست و یا موفقیت خود برداشتهاي متفاوتی دارند و علت یابی متفاوتی به عمل می آورند، به این فرآیند تحت عنوان جاسنادج یاد می شود. برداشت فرد از علل شکست یا موفقیت موجب واکنش هاي عاطفی متفاوتی می شود و رفتار آتی او را تحت تأثیر قرار می دهد.نظریه ي اسناد با چهار تبیین از موفقیت و شکست در موقعیت هاي تحصیلی روبرو است: توانایی، تلاش، دشواري تکلیف و شانس. اسنادهاي توانایی و تلاش درونی و اسنادهاي دشواري تکلیف و شانس، بیرونی هستند.
توانایی، حالت نسبتاً ثابت و غیرقابل تغییري دارد. ولی تلاش می تواند تغییر یابد. دشواري تکلیف نیز اساساً یک ویژگی ثابت است در حالی که شانس غیرقابل پیش بینی ومتغیر است. - واینر، 1986 نقل از کدیور، . - 1382 یکی از مفاهیم مهم در نظریه اسناد منبع کنترل است که توسط راتر - 1966 - ، - 1982 - مطرح شده است. برخی از افراد داراي منبع کنترل درونی هستند که در این حالت موفقیت ها و شکست هاي خود را به تلاش و توانایی هاي خود نسبت می دهند در حالیکه افرادي با منبع کنترل بیرونی عواملی مانند شانس، سطح دشواري تکلیف را موثر می دانند. مطالعات بسیاري حاکی از آن است که بین عملکرد تحصیلی و نوع منبع کنترل افراد رابطه وجود دارد.
افراد داراي منبع کنترل درونی بالا نسبت به افراد داراي منبع کنترل درونی پایین نمرات درسی بالاتري بدست می آورند - کفلورت، 1976؛ نویسکی و دیگران، 1978 ؛ زیمرمن، 1992 نقل از کدیور، . - 1382بررسی ادبیات تحقیق در این حیطه مؤید آن است که بین سبک اسنادي، سلامت روانی و پیشرفت تحصیلی افراد رابطه وجود دارد. مثلاً پیترسون و سلیگمن - 1984 - به رابطه ي سبک تبیینی بدبینانه و اسناد عوامل عللی بیرونی و غیر قابل کنترل اشاره کرده و این عوامل را به عنوان عامل خطري براي ابتلاي افراد به افسردگی می داند. همچنین پیترسون، سلیگمن و وبلانت - 1988 - به رابطه ي بین سبک تبیینی بدبینانه و سلامت جسمانی دانشجویان پرداخته اند و نشان داده اند دانشجویانی که سبک هاي تبیینی منفی دارند از سلامت جسمانی ضعیف تري برخوردارند. پتروسکی و همکاران - 1991 -
آشکار ساختند که بین محور کنترل و سبک مقابله اي افراد رابطه وجود دارد. افرادي که محور کنترل درونی دارند در مقابله با مشکلات بیشتر از سبک هاي مقابله اي متمرکز بر مساله استفاده می کنند. فورسایت و مک میلین - 1982 - در پژوهشی بابرخی از مطالعات رابطه بین محور کنترل و سلامت روانی را مستقیماً مورد بررسی قرار داده اند. براي مثال هولدر و لی وي - 2006 - در پژوهشی که بر روي 166 دانشجوي کالج انجام دادند با استفاده از زیر مقیاس اضطراب و افسردگی زشهLلاS R، مقیاس لوینسون و مقیاس محور کنترل - شانس - پی بردند آزمودنی هایی که محور کنترل درونی تري دارند نمرات پایین تري در زیر مقیاس هاي RزشهLلاS به دست می آورند و نمرات بالاتر در RزشهLلاS با این باور فرد مرتبط بود که زندگی توسط افراد قدرتمند و شانس کنترل می شود.
این پژوهش از این باور سنتی حمایت می کند که بین ناسازگاري با درونی بودن همبستگی منفی وجود دارد. گینکوز و آستان - 2006 - پژوهشی در مورد رابطه بین حمایت اجتماعی، محور کنترل و علائم افسردگی در بیماران همودیالیز انجام دادند. این پژوهش که بر روي 104 بیمار همودیالیزي انجام شد آشکار ساخت که در این بیماران چه محور کنترل درونی باشد و چه بیرونی فقدان حمایت اجتماعی نقش مهمی در ایجاد افسردگی آنها دارد.هرمن و ویلر - 1989 - در تحقیقی که بر روي بیماران مبتلا به صرع انجام دادند آشکار ساختند که بین افسردگی و محور کنترل در این بیماران رابطه وجود دارد . به طوري که افرادي با محور کنترل بیرونی بالاتر نسبت به افرادي با محور کنترل بیرونی پایین ترشبیشتر مبتلا به افسردگی میشوند.
همچنین برگر - 1984 - در پژوهشی در مورد رابطه ي بین تمایل به کنترل، محور کنترل و آمادگی براي افسردگی نشان داد آزمودنی هایی با تمایل به کنترل بالا و محور کنترل بیرونی معتقدند که زندگیشان توسط شانس کنترل می شود و این افراد بطور معنی داري مستعدتر براي افسردگی بودند. همچنین احتمال افکار خودکشی در این دانشجویان بالاتر بود. لامپل، هیوبرگر، هاس، یزدي، و دیگران - 2003 - تحقیقی بر روي زنان مبتلا به میگرن و زنان سالم انجام دادند و در آن رابطه ي محور کنترل را با افسردگی و اضطراب در این زنان بررسی کردند. نتایج آشکار ساخت زنان با میگرن همراه با اورا که در مقیاس محور کنترل اجتماعی نمرات پایین تري دارند نسبت به زنان سالم و زنان میگرنی بدون اورا از لحاظ اضطراب و افسردگی متفاوت و بالاتر هستند.
حیدري پهلویان - 1378 - نشان داد که وجود افکار خودکشی و ناامیدي نسبت به آینده در دانشجویان داراي منبع کنترل بیرونی بطور معنی داري بیش از دانشجویان داراي منبع کنترل درونی است. پیترسون و سیلگمن - 1988 - آشکار ساختند که اسنادهاي بیرونی دانشجویان همراه با ثبات پذیري و کنترل ناپذیري با عدم سلامت روانی و عدم موفقیت تحصیلی دانشجویان ارتباط دارد. به دلیل اهمیتی که سبک هاي اسنادي در سلامت روانی دارد هدف اصلی این پژوهش تعیین رابطه ي بین سبک هاي اسنادي با سلامت روانی دانشجویان است. همچنین در این پژوهش رابطه ي بین سهبعد مهم سبکهاي اسناد علّی شامل ثبات پذیري، کنترل پذیري و محور کنترل با سلامت روانی در دو موقعیت موفقیت و شکست بررسی می شود.
روش
نوع طرح پژوهشی پس رویدادي می باشد. جامعه ي آماري: کلیه ي دانشجویان کارشناسی رشته ي کتابداري دانشکده ي علوم تربیتی دانشگاه تبریز در سال 1384-85 می باشد. نمونه آماري شامل 80نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی کتابداري بوده که به صورت تصادفی از بین جامعه آماري انتخاب شده اند. روش جمع آوري داده ها : براي جمع آوري اطلاعات از دو ابزار شامل مقیاس سنجش ابعاد علّی راسل - 1982 - و آزمون-RشهLلاS استفاده گردید.
-1مقیاس ابعاد علّی: نسخه ي اصلی این پرسش نامه توسط راسل - 1982 - ساخته شده است که توسط شکرکن و افتخار صعادي - 1374 - بر روي آزمودنیهاي ایرانی اعتبار یابی شده است. ضرایب اعتماد به دست آمده از طریق تحلیل واریانس براي سهبعد اسناد علّی به طور کلی و صرف نظر از انواع مقیاس ها عبارتند از: الف- براي کنترل پذیري 0/54 ب- براي محور کنترل 0/79 ج – براي بعد ثبات پذیري 0/45 می باشد که همگی این ضرایب در سطح 0/001 خP معنی دار هستند.همسانی درونی با استفاده از ضریب الفاي کرونباخ برايبعد محور کنترل بربر با 0/87،بعد ثبات پذیري 0/84 و برايبعد کنترل پذیري برابر با 0/73 می باشد - افتخار صعادي، . - 1374این پرسش نامه داراي شانزده موقعیت فرضی است که هشت موقعیت آن بر اساس موفقیت و هشت موقعیت دیگر بر اساس شکست تنظیم شده است. در این آزمون براي هریک از شانزده موقعیت فرضی علتی ذکر شده است. هر کدام از سوالات در یک مقیاس نُه درجه اي قرار دارد و از آزمودنی خواسته می شود تا نسبت به نزدیکی و یا دوري علتها یکی از اعداد 1 - 9 را علامت بزند.
-2 آزمون RزشهLلا:S این آزمون توسط دارگوستین، لیپمن و کووي - 1973 - ارائه شده است. و بر اساس تجربیات بالینی و تحلیل هاي روان سنجی در سال 1990 مورد تجدید نظر قرار گرفت. این آزمون شامل 90سوال براي ارزیابی علائم روانی است. همچنین پایایی آزمون از طریق آزمون – آزمون مجدد به دست آمده که دامنه ي معنی داري از 0/77 براي روان رنجور خویی تا %90 براي افسردگی در نوسان بود که این نشان دهنده ي پایایی نسبتاً خوبی براي این مقیاس و ابعاد آن است - یعقوبی، . - 137
یافته ها
در جدول 1و2 داده هاي توصیفی شامل میانگین و انحراف معیار ارائه می گردد. در جدول 3 ماتریس همبستگی بین سهبعد اسناد علّی در دو موقعیت موفقیت و شکست با قSچ نشانه هاي مرضی ارائه می شود. شاطاعات جدول 1 حاکی از آن است که بالاترین میانگین متعلق به اختلال افسردگی16/2 طخش و12/3 طS و پایین ترین میانگین متعلق به ترس مرضی2/3 طخش و2 طS می باشد.جدول - 2 - نیز نشان می دهد که در دو موقعیت موفقیت و شکست بالاترین میانگین متعلق به محور کنترل در موقعیت موفقیت شگکطح و کمترین میانگین متعلق به ثبات پذیري در موقعیت شکست شگذنحش است.
