بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه شاخصهای سبکهای اسنادی و خود کنترلی با هوش معنوی بود. از این رو 372 دانشجوی به روش نمونه گیری خوشهای چند مرحلهای انتخاب شده و مقیاسهای سبکهای اسنادی سلیگمن، خود کنترلی تانجنی و هوش معنوی کینگ را تکمیل نمودند. جهت بررسی یافتهها از شیوه همبستگی و تحلیل رگرسیون بهره گرفته شد. یافتهها نشان دادند که سبک اسناد بیرونی و کلی موفقیت و خودکنترلی پیش بینی کننده افزایش هوش معنوی میباشند، که بیشترین سهم مربوط به خودکنترلی می-باشد. از محدودیتهای پژوهش حاضر محدودیت جامعه آماری به قشر دانشجو و استفاده از طرح مقطعی بود.
کلمات کلیدی: سبک اسنادی، خود کنترلی، هوش معنوی.
.1 مقدمه
زوهار و مارشال1 اصطلاح هوش معنوی را ابداع نمودند .[20] به عبارتی هوش معنوی، ساختار هوش و معنویت را در یک ساخت واحد جای میدهد 19]،7،.[4 ایمونز در سال ] 1999به نقل از [4، هوش معنوی را به عنوان یک سری از تواناییها برای سود بردن از منابع مذهبی و معنوی معرفی نموده است، همچنین کینگ2 بیان کرده است که معنویت خواست فرد برای فهم جوابهای سؤالات غایی در مورد زندگی، معنا، و رابطه با مقدسات و نیروی ماورایی است، اما به هرحال مذهبی بودن »موتوری اجتماعی است که در بهترین حالت آن، معنویت را حمایت کرده و از آن طرفداری مینماید.[28] « به نظر میرسد ویژگیهای شناختی شخصیتی در سازماندهی و بیان هوش معنوی مرتبط باشند [25]، بر این اساس ساختار روانشناختی سبکهای اسنادی به عنوان مؤلفه شناختی، در ارتباط با هوش معنوی و خودکنترلی، در این مطالعه مورد ارزیابی قرار گرفت. سبک اسنادی منعکس کننده سازگاری خوب در مقابل بد است. اسنادها جملاتی علی میباشند که از کلمه »زیرا« استنباط میشوند. اسناد میتواند به اسناد درونی (اسناد دلیل به خودش)، و اسناد بیرونی (اسناد علت رویداد به عوامل بیرونی)، اسناد عام و یا اختصاصی، و اسناد پایدار و یا ناپایدار (ثبات یا عدم ثبات علتهای زیربنای رفتار) تقسیم شود 26]،.[9 از نظر تئوریکی، سبکهای اسنادی به دلیل تأثیرشان بر روی انتظارات موفقیت، هیجان، عاطفه، و رفتار متعاقب از نظر قدرت سازگاری متفاوت هستند .[14] بنابراین تئوری سبک اسنادی رویدادها و پیامدهای رفتاری و هیجانی را توضیح میدهد .[30] لذا در این تحقیق نقش سبکهای اسنادی بر شاخصهای هوش معنوی بررسی میشود.
1 Zohar & Marshall 2 King
1
به طور کلی تحقیقات نشان داده اند که سبک اسنادی ناسازگارانه (یا بدبینانه(1 در برگیرنده اسناد نتایج بد به علل درونی، با ثبات، کلی و غیر قابل کنترل (سرزنش خود) و نتایج خوب به علل بیرونی، ناپایدار، ویژه و غیرقابل کنترل است 32]،.[14 این مفهوم به طور گسترده ای در حیطههای مختلف روانشناسی مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است .[23] تحقیقات زیادی در زمینه رابطه بین گرایش مذهبی و سبک اسنادی انجام شده است 38 ,10-13]،35،[15 (و گفته میشود که ارتباط بین مذهب و خوش بینی تاریخچه ای قوی و طولانی در علوم اجتماعی دارد .[30]
تحقیقات بسیاری به بررسی رابطه مذهبی بودن و خود کنترلی نیز پرداخته اند 41]،23،21،18،.[5 به طور نسبی از طریق خودکنترلی است که مذهب ارتباط خود با سلامت، بهزیستی و رفتارهای اجتماعی را به دست میآورد. تحقیقات نشان میدهند که ابعاد شخصیتی دربردارنده خودکنترلی بیشتر به سمت مذهبی بودن گرایش دارند .[29] از نظر بائومیستر و اگزلین1999] 2؛ به نقل از [4 خودکنترلی هسته اصلی رسیدن به صفت تقوا و پرهیزکاری (پنجمین مؤلفه هوش معنوی در دیدگاه ایمونز ((2000) است.
در زمینه ارتباط مذهب با مکان کنترل نیز همچون ارتباط بسیاری از متغیرهای دیگر با مذهب، ناهماهنگیهایی مشاهده شده است. تعدادی از مطالعات بین مذهب با مکان کنترل بیرونی 38]،[34 و تعدادی با مکان کنترل درونی 40]،22،[10 ارتباط یافته اند. در بعضی از پژوهشها نیز ارتباطی بین مذهب و مکان کنترل یافت نشده است15]،.[13 در پژوهشی ارتباط مثبت معناداری بین نگرشهای مذهبی و مکان کنترل درونی تنها در نمونه مونث به دست آمد، و این رابطه، در نمونه مذکر و کل نمونه معنادار نبود .[12] به نظر میرسد که معمولا ارتباط بین مذهبی بودن و خودکنترلی در نمونههای نوجوانان، دانشجویان و بزرگسالان در شمال امریکا به اندازه نمونههای نوجوانان مسلمان و فارغ التحصیلان از اندونزی و پاکستان قوی است .[21] تعدادی از پژوهش ها نشان دادند که مذهبی بودن به صورت مثبت و معناداری با مقیاس چند گزینه ای خود کنترلی، حتی پس از کنترل از نظر سن، جنس، نژاد، وضعیت اجتماعی-اقتصادی، سطح تحصیلات والدین، ساختار خانوادگی و دسترسی به والدین و طبقه مذهبی در ارتباط است 41]،.[18 نتایج مطالعه دیگری نشان داد که هوش معنوی به طور مثبت و معناداری با خودتنظیمیو ابعاد آن همبسته است .[24] رفیعی هنر در تحقیق خود دریافت که افراد با خودمهارگری بالا، در مقایسه با افراد دارای خودمهارگری پایین سطوح بالاتری از جهتگیری مذهبی را نشان میدهند .[5] افزون بر این در ارتباط با رابطه بین سبکهای اسناد و مذهب، نتایج مطالعه ی دیگری نشان داد که، با افزایش گرایش مذهبی سبک اسنادی پایدارتری در رویدادهای مثبت وجود خواهد داشت اما ارتباط معناداری با سبکهای اسنادی درونی-بیرونی و کلی-ویژه ندارد .[30] نتایج پژوهش مجدیان نشان داد که بین بازخورد مذهبی با مسند مهارگری و حرمت خود ارتباط معنادار وجود دارد، و با توجه به تحلیلهای انجام شده بیان نموده اند که مذهب عاملی اساسی در افزایش حرمت خود و مسند مهارگری درونی است .[11] پژوهش استانکی نیز نشان داد که همبستگی منفی معناداری بین مکان کنترل درونی و بالا بودن سطح گرایش مذهبی وجود دارد. ایشان بیان نمودند شاید این یافتهها بیانگر آن باشد که افراد با گرایش مذهبی قوی تمایل دارند که رویدادهای زندگی را به نیرویی فراتر از خودشان (مانند خدا) نسبت دهند. بنابراین، اگرچه فردی با گرایش مذهبی بالا ممکن است لزوما به مکان کنترل بیرونی یا شانس اعتقاد نداشته باشد، اما آنها در میان مکان کنترل درونی به واسطه مذهبشان و اعتقادات دنیایی در حرکت هستند .[38]
بنابراین هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه هوش معنوی با توجه به نقش سبکهای اسنادی (یک متغیر شخصیتی شناختی) و خودکنترلی است، چرا که مبنای هوش معنوی به عنوان یک سری از تواناییها برای سود بردن از منابع مذهبی و معنوی خودکنترلی است و با آن همبسته است [24] و از طرفی خودکنترلی نیز به نظر میرسد ناشی از سبکهای اسنادی
1 Pessimistic 2 Baumeister & Exline
2
پایدار و کلی در موقعیتهای موفقیت و شکست باشد. لذا در پژوهش حاضر ارتباط بین سبکهای اسنادی، خودکنترلی را به طور همزمان بر شاخصهای هوش معنوی بررسی میشود.
.2 روش
.1-2 شرکت کنندگان و طرح پژوهش
جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامیواحد بیرجند مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 90-91 میباشد، که حجم نمونه با احتمال ریزش 5 درصدی 400 نفر در نظر گرفته شد و از طریق روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انجام شد. که از این تعداد 28 پاسخنامه به دلیل مخدوش و یا ناقص بودن از تحقیق خارج شدند و نمونه نهایی را 372 نمونه دانشجو 197) زن و 175 مرد) با میانگین سنی 24/75 با انحراف استاندارد 6/143 تشکیل دادند. طرح کلی پژوهش از نوع همبستگی است که در زمره تحقیقات توصیفی به شمار میروند.
.2-2 ابزار
.1-2-2 پرسشنامه سبک اسنادی 1)ASQ)
این پرسشنامه ابزار خود گزارش دهی است و نخستین بار برای اندازه گیری اسنادهای افراد برای رویدادهای غیرقابل کنترل توسط سلیگمن (1979) ساخته شد و شامل محتوی اسنادهای علی افراد برای پیامدهای مثبت و منفی در ابعاد کانون علیت (درونی یا بیرونی)، ثبات (پایدار، ناپایدار) وکلی بودن(کلی یا اختصاصی) است .[37] پرسش نامه سبک اسنادی فرم کوتاه دربرگیرنده شش موقعیت فرضی (سه رویداد خوب وسه رویداد بد) است. برای پرسش نامه سبک اسنادی ضریب آلفای کرونباخ 0/8 را گزارش شده است .[16] همچنین در مورد پایایی نسخه ایرانی این آزمون، طی پژوهشی با این مقیاس ضریب آلفای کرونباخ را برای موقعیت شکست درونی 0/75، موقعیت شکست پایدار 0/43، موقعیت شکستکلّی 0/73 و در موقعیت موفقیت درونی 0/74، موقعیت موفقیت پایدار 0/56 و موقعیت موفقیتکلّی 0/76 به دست آورد .[1] و مطالعه ی دیگری آلفای کرونباخ برای کل پرسشهای پرسش نامه را 0/74 گزارش کرد .[6]
.2-2-2 پرسشنامه خود کنترلی 2(SCS)
یک پرسشنامه خود گزارش دهی است که توسط تانجنی و همکاران (2004) ساخته شده است، و از 36 عبارت تشکیل شده است، این جملات در یک طیف لیکرت 5 درجه ای در نظر گرفته شده است. نمره کل افراد در آزمون، در کمترین حالت 0 و بیشترین 144 بود. در مطالعات انجام شده برای بررسی اعتبار و روایی، پایداری درونی تخمین های پایایی بالا بودند 39]،.[8 پایایی آزمون-پس آزمون برای نمره کل خودکنترلی 0/89 و برای مقیاس خودکنترلی فرم کوتاه 0/87 بود .[8]
.3-2-2 پرسشنامه هوش معنوی 3(SISRI-24)
پرسشنامه خودسنجی هوش معنوی در سال 2008 توسط کینگ به منظور سنجش توانایی های ذهنی و هوش معنوی ساخته شد. که دارای 4 خرده مقیاس است. توانایی های ذهنی هوش معنوی که در این مقیاس مورد بررسی قرار می گیرند، شامل 4 توانایی تفکر انتقادی وجودی4، تولید معنای شخصی5، آگاهی متعالی6 و توسعه سطح هوشیاری7 است. آزمودنی در
1 Attributional Style Questtionnaire 2 Self-Control Scale 3 The Spiritual Intelligence Self‐Report Inventory
4 Critical Existential Thinking (CET) 5 Personal Meaning production (PM ) 6 Transcendental Awareness (TA) 7 Conscious state expansion (CSE)
3
مقیاس 5 درجه ای لیکرت میزان موافقت یا مخالفت خود را با هریک از عبارات پرسشنامه مشخص میکند. کینگ و دسیکو ضریب آلفای کرونباخ کل این آزمون را 0/92 گزارش کرده اند .[28 ,27] مطالعهای در ایران نیز حاکی از پایایی مطلوب آزمون است .[2]
