بخشی از مقاله
تاثير ورزش و حرکات ورزشي در درمان دردهاي ناحيه کمر
در قرن اخير گرچه بشر توانسته است با پيشرفت علوم مختلف از جمله صنعت داروسازي و اختراع انواع واکسن ها بر بسياري از بيماريهاي عفوني فايق آيد, اما تغيير شيوه زندگي و صنعتي شدن جوامع و در پي آن تبديل کارهاي بدني به کارهاي فکري و اداري افزايش ساعات اشتغال افراد، وضعيت نامناسب فيزيکي بدن درحين کار, رژيم غذايي نامناسب,
عدم استراحت کافي, افزايش استرس هاي روحي, بيماريهاي قلبي عروقي, روماتيسم, تصادفات و ... در دنيا نسبت به گذشته افزايش چشمگيري داشته است. در بين اين بيماريها مشکلات ستون فقرات مخصوصا کمر درد, بالاترين ميزان را داراست که علت اصلي آن تغيير شيوه زندگي از زندگي پر تحرک و پر فعاليت به سمت کم تحرکي و پشت ميز نشيني و عدم تطابق صحيح وضعيت بدن با اين نوع حيات است.
در بررسي آماري شيوع کل دردهاي ناحيه کمر حدود ۸۰% گزارش شده است يعني ۸۰% مردم جهان حداقل يکبار کمردرد را تجربه کرده اند که در جوامع صنعتي اولين تظاهرات آن از حدود ۳۰ سالگي آغاز شده و روند تخريبي سريعتري نيز دارد.
اين آمار بسيار بالا ضرورت شناخت وضعيت هاي مناسب را در زندگي امروزي نشان مي دهد.
کمر جزئي از سيستم پيچيده ستون مهره ها است و اجزاي آن عبارتند از:
۱ ) ستون مهره ها:
۳۳ استخوان (مهره) دارد. ۲۴ استخوان بالايي بوسيله ديسک هايي که نقش بالشتک دارند, از هم جدا مي شود. اين استخوان ها توسط ۱۱۸ مفصل بهم متصل مي گردند.
۲ ) نخاع:
نخاع در واقع طنابي از اعصاب است که ۴۵ سانتيمتر طول و ۲/۵ سانتيمتر ضخامت دارد. تمام فعاليت هايي که پايين تر از سطح گردن اتفاق مي افتد, تحت هدايت نخاع است.
۳ ) اعصاب:
۳۱ جفت عصب از نخاع خارج مي شود. اين اعصاب اطلاعات را از مغز به ساير قسمت هاي بدن منتقل مي کند.
۴ ) ماهيچه ها:
در اين منطقه ۴۰۰ ماهيچه وجود دارد که باعث حرکت در تمامي جهات مي گردند.
• عوامل بروز کمردرد:
▪ کمردردهاي مکانيکي:
شامل آن دسته از بيماري هايي هستند که در اثر و با بواسطه يک عامل مکانيکي مانند ضربه, حرکات فيزيکي نامناسب, کم بودن قوام عضلات و يا فشار بيش از حد به ناحيه ستون فقرات کمري و در اثر بد قرار گرفتن وضع بدن در حالت نشسته و ايستاده ايجاد مي گردند. اين دسته از بيماري ها ۹۰% از علل کمردرد را تشکيل مي دهند و نکته جالب اينکه به راحتي قابل پيشگيري هستند که عوامل بروز آن ها در زير آمده است.
۱ ) قرار گرفتن در وضعيت هاي نا مناسب:
ـ وضعيت نامناسب ايستادن:
قرارگرفتن در وضعيت نامناسب هنگام ايستادن, سبب افزايش يا کاهش قوس هاي ستون
فقرات و يا انحراف جانبي آنها مي شودکه در هر صورت باعث بروز کمردردهاي شديد مي گردد.
ـ وضعيت ايستا:
وضعيت ايستا و بدون تحرک بخصوص وقتي که نامتقارن و کج باشد, براي ستون فقرات بسيار مضر است. اين حالت در کار با ماشين آلات, که نياز به قرار گرفتن در يک وضعيت ثابت و نامتقارن به مدت طولاني دارد بسيار اتفاق مي افتد و اگر اصلاح نگردد مي تواند باعث درد قابل توجهي در ناحيه کمر شود.
افرادي که با کامپيوتر کار مي کنند به طور مداوم در يک وضعيت ايستا قرار دارند به طوري که سر خم شده, دست ها بر روي صفحه کليد قرار گرفته و تنها انگشتان حرکت مي کنند. اين حالت با فشار بر نواحي شانه اي و انقباض ممتد عضلات گرد و کتف همراه است و اغلب اين افراد از درد در ناحيه شانه هاي خود شکايت دارند
. در صورتي که صفحه کليد در سمت چپ و صفحه کامپيوتر در سمت راست کاربر قرار گيرد به طوري که وي مجبور باشد در طي روز مدام سرش را حرکت دهد و يا اينکه صفحه کليد بالاتر و يا پايين تر از ارتفاع استاندارد خود قرار گيرد, فشار مکانيکي وارد بر ستون فقرات بيشتر شده و سبب آسيب بيشتري مي گردد.
وضعيت نامناسب نشستن, خم شدن هاي طولاني از ناحيه کمر, چمباتمه زدن به مدت طولاني, خم و راست شدن مکرر نيز ا دلايل ديگر است.
۲ ) کاهش تحرک
کاهش تحرک مي تواند نتيجه عدم استفاده و يا بهبود ناکافي عضو بعد از آسيب ديدن باشد.
عدم استفاده:
کاهش دامنه طبيعي حرکات ستون فقرات و عدم استفاده فعالانه از اين عضو منجر به سفتي و
کاهش خاصيت ارتجاعي آن شده و از طرفي باعث آتروفي (لاغر شدن) عضلات نگهدارنده ستون فقرات مي گردد. عضلات ضعيف و لاغر, قدرت حمايت از ستون فقرات کمري در شرايط مورد نياز مثل بلند کردن جسم سنگين از روي زمين را ندارند در نتيجه سبب بروز کمردرد مي شوند. اين وضعيت با ورزش فعال در کل دامنه حرکتي ستون فقرات, فيزيوتراپي و تقويت عضلات نگهدارنده قابل جبران آن است.
البته کاهش دامنه حرکات مفصلي مي تواند ناشي از عوامل ديگري مانند اسکار سوختگي, علل مادرزادي (مانند جوش و خوردن ۲ مهره و يا مثلا افرادي که محدوديت حرکتي دارند(مانند افراد هموفيلي) به خاطر فشارهاي غير معمول مفاصل ديگر نظير ران و زانو بيشتر از بقيه مستعد پشت دردند. براي مثال اگر زانوها يا ران ها درست راست نشوند, فرد اجبارا به جلو متمايل مي شود. اين حالت فشار غير معمولي به ستون فقرات وارد مي کند و در دراز مدت موجب بروز درد خواهد شد.)
۳ ) بهبود ناکافي
به طور مثال عدم بهبود کامل بعد از يک حمله کمر درد ناشي از اسپاسم عضلاني که منجر به کاهش گودي کمر شده است, مي تواند باعث کاهش تحرک ستون فقرات شود. در اين مورد با بهترين درمان انجام تمرينات ورزشي به طور فعالانه و تحت نظر يک فيزيوتراپيست جهت اصلاح گودي کمر و بازگشت به وضعيت طبيعي است.
۴ ) استرس ناشي از کار
ـ نيرو و ارتعاش:
نيرو و ارتعاش توليد شده توسط ابزار مختلف, از طريق دست ها و يا اندام ديگر به بدن منتقل مي شود و باعث فشارهاي غير معمول به خصوص در اطراف گردن شانه ها مي گردد. براي مثال کار با دريل هاي بادي, چکش زدن مداوم, پوشيدن دستکش هاي سنگين و يا رانندگي طولاني مخصوصا با وسايل نقليه سنگين از قبيل تراکتورها, يک نيروي ارتعاشي قوي را به بدن منتقل مي کند که با افزايش فشار عمودي به ديسکهاي بين مهره اي سبب آسيب به آنها و بروز کمردرد مي‌گردد.
ـ توالي و تداوم کار:
کار سنگين و مداوم در يک وضعيت ثابت براي ستون فقرات بسيار مضر است. به خصوص در مشاغل صنعتي که نيروي زيادي براي انجام کار صرف مي گردد, بهتر است زماني هر چند کوتاه به استراحت جهت تجديد قوا اختصاص داده شود, تا از آسيب هاي ناشي از کار سنگين بر ستون فقرات کاسته شود.
۵ ) چاقي
وزن زياد مشکل شايعي است که گريبان گير برخي افراد جامعه مي باشد. صرف نظر از شکل ظاهري که يک مقوله شخصي است, عوارض ناشي از چاقي مانند: فشار حاصله بر روي قلب, تمايل به افزايش فشار خون, آسيب به ستون فقرات(بخصوص ناحيه کمر) و ... قابل توجه است. مهم است بدانيد
آسيب حاصل از چاقي بر ستون فقرات کمري بلافاصله قابل تشخيص نيست بخصوص اينکه درد ناشي از آن بيشتر در ناحيه لگن و زانوها احساس مي شود. شايع ترين شکل آسيب به صورت افزايش گودي کمر در اثر حجم زياد شکم و آويزان بودن آن است. اين حالت به مرور سبب پيدايش کمردردهاي شديد و مزمن مي گردد, که البته در حاملگي نيز شايع است ولي بايد توجه داشت که مدتي پس از ختم حاملگي, ستون فقرات به شکل طبيعي خود بازمي گردد ولي در مورد چاقي مزمن اين طور نيست.
کاهش تحرک نتيجه قطعي چاقي است به طوريکه افزايش حجم بافت نرم موجب قطع حرکات مفصلي در انتهاي دامنه طبيعي حرکتشان مي گردد. تمامي مفاصل بخصوص مفاصل ران و زانوها درگير شده و توانايي تحرک در کل دامنه حرکتيشان را از دست مي دهند. افراد چاق بيشتر از بقيه به آرتروز مهره هاي کمري مبتلا مي شوند در نتيجه در افراد چاق, کاهش وزن, اولين و مهم ترين اقدام در درمان کمردرد مي باشد.
▪ عوامل آشکارساز:
در واقع عوامل مستقيم و ناگهاني کمردرد هستند. اين عوامل مي توانند سبب ايجاد درد کمر براي بار اول و يا عود کمردرد هاي قلبي گردند. اين ها را مي توان بر اساس طبقه بندي ميتلند(۱۹۸۶) به صورت ذيل برشمرد:
۱ ) استفاده جديد:
به هرگونه فعاليت تمرين نشده و يا اجرا نشده از قبل مي گويند که مي تواند تحريک آميز بوده و سبب بروز درد گردد. بنابراين يک حرکت که براي زماني انجام نشده است اگر به طور ناگهاني انجام شود و يا فراتر از توانايي عضوي باشد که در حالت کنوني سالم است مي تواند سبب آسيب به غضو (مثلا ستون فقرات کمري) و درد ناگهاني آن گردد. مانند: تغيير وضعيت ناگهاني پس از يک کار طولاني يا انجام يک ورزش سنگين براي اولين بار در سنين ميانسالي.
۲ ) استفاده نادرست:
به هرگونه حرکت نادرست يا قرار گرفتن در وضعيت نامناسب جهت انجام کار گفته مي شود. مثلا خم شدن براي برداشتن فرش به شيوه غلط و يا قرار گرفتن در وضعيت نامناسب براي خاموش کردن لامپ يا بالا کشيدن تنه براي رسيدن به کمد, اين ها همگي حرکات نرمالي هستند که اگر به درستي اجرا شوند هيچگونه بيماري ايجاد نمي شود, اما اين کارها با عضلات نا متعادل و يا حرکت ناگهاني, سبب فشار به ستون فقرات کمري و بروز درد مي شود, يک کمر سالم ممکن است از عهده اين شرايط بر آيد ولي کمري که اغلب از درد رنج مي برد تسليم مي گردد.
