دانلود مقاله ارتباط مثبت فنوتیپ دور کمر هیپرتریگلیسریدمیک با اختلال متابولیک در افراد با سابقهی فامیلی دیابت

بخشی از مقاله

مقدمه

در حال حاضر دیابت یکی از علل عمدهی مرگ و میر در بیشتر کشورهای توسعه یافته است.۱ دیابت یک اختلال متابولیک است که منجر به عوارض زیادی مانند بیماریهای قلبی، کلیوی و چشمی میشود.۲ براساس برآورد سازمان جهانی بهداشت در سال ۰۰۰۲ میلادی بیش از ۲ میلیون بیمار دیابتی در ایران وجود داشته است و این تعداد در سال ۰۳۰۲ از مرز ۴/۶ میلیون نفر خواهد گذشت.۳ شیوع دیابت در اصفهان ۵/۷%،۴ تهران ۴/۵%،۵ زنجان ۵%، یزد ۳/۶۱% و بوشهر ۶/۳۱% گزارش شده است.۶ شیوع دیابت در کسانی که سابقهی فامیلی دیابت دارند. در مردان تهرانی ۳/۲۳% و در زنان تهرانی ۷/۰۴% گزارش شده است.۷ از آن جا که دیابت برای سلامتی همهی جوامع انسانی یک تهدید به شمار میرود۸ لزوم غربالگری و تشخیص زودرس آن با استفاده از ابزارهای ساده از اهمیت به سزایی برخوردار است.۹

برای شناسایی و تشخیص دیابت از شاخصهای غربالگری متعددی استفاده می شود. در مطالعههای جدید شاخصهای تنسنجی را به عنوان یکی از ابزارهای سادهی غربالگری پیشنهاد میکنند.۰۱ که میتوانند در تشخیص و شناسایی زودرس بسیاری از بیماریهای مزمن نقش داشته باشند.۱۱ از جملهی این شاخصها میتوان به BMI اشاره

کرد که چاقی عمومی را در یک فرد ارزیابی میکند. برخی مطالعهها نشان میدهند که قدرت پیشگویی بیماریها توسط شاخصهای مربوط به چاقی شکمی بیشتر از BMI

است.۳۱،۲۱ به تازگی بیشتر مطالعهها از بین شاخصهای تنسنجی، دور کمر را به عنوان یک شاخص مطلوب برای پیشگویی بیماریها معرفی کردهاند.۴۱ از طرف دیگر بالا بودن دور کمر همراه با سطح بالای تریگلیسرید سرم به عنوان »فنوتیپ دور کمر هیپرتریگلیسریدمیک« معرفی شده.۵۱ که از آن به عنوان یک راه ساده و ارزان برای شناسایی دیابت و بیماریهای قلبی ـ عروقی نام برده شده است.۶۱ مطالعهها نشان داده اند که فنوتیپ دور کمر هیپرتری گلیسریدمیک یک ابزار ساده و قوی در پیشگویی تریاد متابولیک (بالا بودن سطح Apo B سرم، مقاومت به انسولین و بالا بودن سطح LDL-C کوچک و متراکم) است.۷۱ شیوع

فنوتیپ دور کمر هیپرتریگلیسریدمیک در ایران بالا است. به طوری که میزان شیوع آن در زنان تهرانی ۹/۱۳% ۸۱ و در

مردان تهرانی ۹۱% گزارش شده است.۹۱ ارتباط این فنوتیپ با عوامل خطرزای بیماریهای قلبی ـ عروقی تا حدود زیادی گزارش شده است اما مطالعههای قبلی خیلی کم به میزان شیوع دیابت و اختلال تحمل گلوکز در این گروه پرداختهاند. علاوه بر آن مطالعههای قبلی در افراد با سابقهی فامیلی دیابت که استعداد بیشتری برای دیابت دارند انجام نشده است. با توجه به شیوع روزافزون دیابت و لزوم شناسایی عوامل مرتبط با شیوع آن، مطالعهی حاضر با هدف تعیین ارتباط فنوتیپ دور کمر هیپرتریگلیسریدمیک با شیوع دیابت در افراد با سابقهی فامیلی دیابت در اصفهان انجام شد.

مواد و روشها

بررسی حاضر یک مطالعهی مقطعی بر پایهی جمعیت است که در قالب مطالعهی پیشگیری از دیابت ـ مطالعهی آیندهنگری که با هدف تعیین شیوع و شناسایی عوامل خطرزای دیابت و ایجاد شیوهی زندگی سالم برای بهبود این عوامل در مرکز تحقیقات غدد درونریز و متابولیسم اصفهان در حال بررسی است، انجام شد. نمونهگیری برای مطالعهی حاضر از بستگان افرادی که در مرکز تحقیقات غدد درونریز و متابولیسم پرونده داشتند به صورت فراخوان، تلفن و از میان دعوتشدگان به کلاسهای توجیهی انتخاب شدند. از بین ۰۵۴۱ فرد ۵۵ـ۵۳ ساله که سابقهی فامیلی دیابت در بستگان درجهی اول (والدین یا خواهر و برادر) داشتند، اطلاعات در مورد جنس، سن، سطح سواد، فعالیت فیزیکی، سابقهی بیماری و مصرف دارو گرفته شد. در مطالعهی حاضر پس از حذف افرادی که از داروهای مؤثر بر بیماریهای قلبی یا داروهای کاهندهی سطح چربی و داروهای مؤثر بر بیماریهای قلبی مصرف میکردند، ۲۳۳ مرد و ۱۹۹ زن در مطالعه باقی ماندند. این پژوهش توسط شورای پژوهشی مرکز تحقیقات غدد درونریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تصویب و در آن از افراد مورد مطالعه رضایتنامهی آگاهانهی کتبی اخذ شد.

وزن با حداقل پوشش و بدون کفش با استفاده از ترازوی سکا اندازهگیری و ثبت شد. قد افراد با استفاده از متر نواری سکا در وضعیت ایستاده و بدون کفش اندازهگیری و ثبت شد. نمایهی تودهی بدن (BMI) از تقسیم وزن (کیلوگرم) بر

مجذور قد (مترمربع) محاسبه گردید. دور کمر در باریکترین

مریم زارع و همکاران فنوتیپ دورکمر هیپرتریگلیسریدمیک و سابقهی دیابت فامیلی ۵۱۳

ناحیهی کمر۶۳ و دور باسن در برجستهترین قسمت آن اندازهگیری و نسبت دور کمر به دور باسن محاسبه شد. اندازهگیری دور کمر و دور باسن با استفاده از یک متر نواری و بدون تحمیل هرگونه فشاری به بدن فرد با دقت ۱ سانتیمتر انجام شد. به منظور حذف خطای فردی همه اندازهگیریها در هر جنس توسط یک نفر انجام شد. ارزیابی فعالیت فیزیکی (فعالیتهای جسمانی غیر از فعالیتهای روزمره که به طور منظم انجام میشود مثل پیادهروی، شنا

ﻭ غیره) از افراد مورد مطالعه بر مبنای پاسخگویی شفاهی انجام شد و افراد مورد مطالعه به سه قسمت فاقد فعالیت، فعالیت کمتر یا معادل ۳ سانت در هفته و بیشتر از ۳ سانت در هفته طبقهبندی شدند.

نمونهی خون سیاهرگی پس از ۲۱ ساعت ناشتا بودن برای اندازهگیری سطح گلوکز خون و لیپیدهای سرم جمعآوری شد. آزمون تحمل گلوکز خوراکی پس از مصرف ۵۷ گرم گلوکز انجام و قند خون ۲ ساعته اندازهگیری شد. قند خون با استفاده از گلوکز اکسیداز با کیت تجاری شرکت شیمآنزیم و دستگاه اتوآنالایزر اندازهگیری شد. تریگلیسرید

ﻭ کلسترول سرم با استفاده از معرفهای آنزیماتیک شرکت شیمآنزیم و با دستگاه اتوآنالایزر اندازهگیری شد. HDL-c

به روش مستقیم با استفاده از کیت شرکت پارس آزمون و با دستگاه اتوآنالایزر اندازهگیری شد. سطح LDL-c خون با

استفاده از فرمول فریدوالد محاسبه شد. ضریب درونسنجی

ﻭ برونسنجی متغیرها به ترتیب ۲/۲ و ۱ برای گلوکز، ۵۲/۱

ﻭ ۷۹/۱ برای تریگلیسرید و ۶/۱ و ۲/۱ برای کلسترول محاسبه شد.

دیابت قندی به صورت mg/dL ۶۲۱ FBS≥ یا mg/dL

۰۰۲2h-PG ≥ تعریف شد. داشتن دور کمر بالا در زنان به

صورت دور کمر معادل یا بیشتر از ۸۸ سانتیمتر و در مردان بیشتر یا معادل ۲۰۱ سانتیمتر تعریف شد. سطح تریگلیسرید (TG) بالای سرم در هر دو جنس معادل و

بیشتر از ۰۵۱ میلیگرم در دسیلیتر در نظر گرفته شد. افراد مورد مطالعه به تفکیک جنس در ۴ گروه طبقهبندی شدند.

۱ـ افرادی که دارای دور کمر طبیعی و TG طبیعی بودند.(i(NWNT

۲ـ افرادی که دارای دور کمر بالا و TG طبیعی بودند

ii.(EWNT)

i- NWNT: Normal Waist Circumference and Normal Triglyceride

۳ـ افرادی که دارای دور کمر طبیعی و TG بالا بودند(iii.(NWET

۴ـ افرادی که دارای دور کمر بالا و TG بالا بودند

iv.(EWET)

تجزیه و تحلیل آماری دادهها با استفاده از نرمافزار آماری SPSS ویرایش ۳۱ انجام شد. برای مقایسهی

ویژگیهای عمومی افراد مورد مطالعه در فنوتیپهای مختلف دور کمر و تریگلیسرید سرم، از آزمون آنالیز واریانس یکطرفه (ANOVA) برای متغیرهای کمی و آزمون مجذور

خی برای متغیرهای کیفی استفاده شد. در صورت وجود تفاوت معنیدار در آنالیز واریانس یک طرفه از آزمون توکی استفاده شد تا مقایسهی دو به دوی گروهها انجام شود. میانگینهای مربوط به متغیرهای متابولیکی بین فنوتیپهای مختلف دور کمر و تریگلیسرید سرم در مدلهای مختلف با استفاده ازvGLM محاسبه شد. در مدل اول، اثر سن و

فعالیت فیزیکی تعدیل شدند. در مدل بعدی علاوه بر سن و فعالیت فیزیکی اثر نمایهی تودهی بدن نیز تعدیل شد تا معلوم شود که آیا تفاوتها مستقل از چاقی هستند یا نه. برای مقایسهی میانگینها از آنالیز کوواریانس یا تصحیح بنفرونی استفاده شد. ما همچنین شیوع دیابت و اختلال تحمل گلوکز را در فنوتیپهای مختلف دور کمر و تریگلیسرید سرم محاسبه کردیم. برای مقایسهی این شیوعها از آزمون مجذور خی استفاده شد.

یافتهها

میانگین سن مردان و زنان مورد مطالعه به ترتیب (۵/۵ ±۵/۳۴ و ۶/۵±۳۴ سال، میانگین BMI (۳/۳±۶/۷۲،

۵/۴±۶/۹۲)، میانگین دور کمر (۶/۸±۴/۴۹، ۱/۹±۹/۷۸)، میانگین نسبت دور کمر به باسن (۶۰/۰±۹/۰، ۵۰/۰±۸/۰) بود. شیوع فنوتیپ EWET در مردان ۶/۹% و زنان ۶/۳۲%

بود. مشخصات عمومی مردان مورد مطالعه به تفکیک فنوتیپهای مختلف دور کمر و تریگلیسرید سرم در جدول ۱ آمده است. تفاوت آماری معنیداری از نظر سن بین

ii- EWNT: Enlarged Waist Circumference and Normal Triglyceride iii- NWET: Normal Waist Circumference and Elevated Triglyceride

iv- EWET: Enlarged Waist Circumference and Elevated Triglyceride v - General Linear Model

۶۱۳ مجلهی غدد درونریز و متابولیسم ایران دورهی دهم, شمارهی ۴، آبان ۷۸۳۱

فنوتیپهای مختلف دور کمر و تریگلیسرید سرم مشاهده نشد. افرادی که دارای فنوتیپ دور کمر هیپرتریگلیسریدمیک بودند نمایهی تودهی بدن، دور کمر و نسبت دور کمر به باسن بیشتری در مقایسه با سایر گروهها داشتند. (۱۰۰/۰

P< برای همه). توزیع افراد از نظر فعالیت فیزیکی در

فنوتیپهای مختلف دور کمر و تریگلیسرید سرم تفاوت آماری معنیداری نداشت (۲/۰ .(P =

مشخصات عمومی زنان مورد مطالعه به تفکیک فنوتیپهای مختلف دور کمر و تریگلیسرید سرم در جدول ۲ آمده است.

جدول ۱- ویژگیهای عمومی مردان مورد مطالعه در فنوتیپهای مختلف دور کمر و تریگلیسرید سرم*

فنوتیپهای دور کمر و تریگلیسرید سرم

†NWNT ‡EWNT §NWET ¶EWET مقدار ** P

تعداد ۴۲۱ ۱۲ ۳۴۱ ۴۴
سن (سال) ۶/۶ ۷/۲۴ ۳/۵۳/۳۴ ۲/۶۹/۲۴ ۸/۵۴/۴۴ ۵/۰
BMI (کیلوگرم بر مترمربع) ۳  ۱/۶۲ ۹/۲۲۳ ۵/۲۹/۶۲ ۶/۲۴/۱۳†† ۱۰۰/۰ <
WC (سانتیمتر) ۲/۷  ۰۹ ۴  ۲/۷۰۱ ۷/۶  ۴/۲۹ ۴۴/۵۰۱†† ۱۰۰/۰ <
WHR (درصد) ۵۰/۰ ۸۸/۰ ۳۰/۰  ۴۹/۰ ۶۰/۰  ۹/۰ ۳۰/۰ ۴۹/۰†† ۱۰۰/۰ <
فعالیت فیزیکی (%) ۲/۰
بدون فعالیت ۴/۳۵ ۹/۱۶ ۳/۳۶ ۳/۸۶
فعالیت h/wk) ۳ ( ≤ ۰/۵۲ ۳/۴۱ ۲/۵۲ ۵/۹۱
فعالیت h/wk)۳(> ۶/۱۲ ۸/۳۲ ۵/۱۱ ۲/۲۱

* اعداد ارایه شده میانگین  انحراف معیار هستند؛

† NWNT: Normal Waist Circumference and Normal Triglyceride; ‡ EWNT: Enlarged Waist Circumference and Normal Triglyceride; § NWET: Normal Waist Circumference and Elevated Triglyceride; ¶ EWET: Enlarged Waist Circumference and Elevated Triglyceride ** مقادیر P با استفاده از آزمون آنووا برای متغیرهای کمی و با استفاده از مجذور خی برای متغیرهای کیفی حاصل شدهاند؛ †† ۱۰۰ /۰ P< در

مقایسه با NWNT و NWET

جدول ۲- ویژگیهای عمومی زنان مورد مطالعه در فنوتیپهای مختلف دور کمر و تریگلیسرید سرم*

فنوتیپهای دور کمر و تری گلیسرید سرم

†NWNT ‡EWNT §NWET ¶EWET مقدار ** P

تعداد ۹۵۲ ۶۰۲ ۶۷۱ ۰۵۲
سن (سال) ۹ /۵ ۷/۱۴†† ۶/۶۱/۳۴ ۶/۶۸/۲۴ ۱/۶۸/۳۴ ۱۰۰/۰ <
BMI (کیلومتر بر مترمربع) ۹/۲  ۵/۶۲ ۷/۳۱/۳۳ ۲/۲۱/۷۲ ۱/۴۳۳║ ۱۰۰/۰ <
WC (سانتیمتر) ۱/۵  ۴/۰۸ ۹/۵  ۴/۵۹ ۹/۳  ۲۸ ۹/۶۱/۶۹║ ۱۰۰/۰ <
WHR (درصد) ۵۰/۰ ۸۸/۰ ۳۰/۰  ۴۹/۰ ۶۰/۰  ۹/۰ ۳۰/۰  ۴۹/۰†† ۱۰۰/۰ <
فعالیت فیزیکی (%) ۵/۰
بدون فعالیت ۶/۳۶ ۹/۹۵ ۱/۵۶ ۷/۶۶
فعالیت (ساعت درهفته ۳ (≤ ۴۲ ۹/۳۲ ۱/۰۲ ۵/۸۱
فعالیت (ساعت در هفته ۳(> ۴/۲۱ ۷/۵۱ ۸/۴۱ ۸/۴۱

* اعداد ارایه شدهی میانگین  انحراف معیار هستند.

† NWNT: Normal Waist Circumference and Normal Triglyceride; ‡ EWNT: Enlarged Waist Circumference and Normal Triglyceride; § NWET: Normal Waist Circumference and Elevated Triglyceride; ¶ EWET: Enlarged Waist Circumference and Elevated Triglyceride ** مقادیر P با استفاده از آنووا برای متغیرهای کمی و با استفاده از مجذور خی برای متغیرهای کیفی حاصل شدهاند؛ †† ۵۰/۰ P< در مقایسه با

سایر گروهها؛ ║ ۱۰۰/۰ P< در مقایسه با NWNT و NWET