بخشی از مقاله
یخ زدگی و محافظت درختان مرکبات در مقابل ان
مقدمه :
وقتي در مورد مركبات صحبت مي كنيم زيبايي و نعمت در ذهن ما پديدار مي شود . زيبايي مركبات واضح و روشن است چون داراي درخشش ، برگ هاي دائما سبز، رايحه گل بهاري و ميوه هاي رنگين مبهوت كننده مي باشد . بخشش آن نيز قابل توصيف است . چون درخت هاي مركبات به طور خيره كننده اي بهره وري دارند . با همه توصيف ها نيز همانند تمامي محصولات باغباني ديگر نياز به مراقبت وتوجه بسيار دارند .
توجه به نيازها و مراقبت مركبات نسبت به بسياري از خطرات محيطي از قبيل آفات ، بيماري ها ، سرمازدگي و.. نياز به دانش و تجربه فراوان دارد .
در اين تحقيق بر ذكر يكي از مهمترين خطراتي كه هر ساله مركبات را تهديد مي كند و به آن صدمه وارد مي آورد مي پردازيم .
خطراتي كه در سال گذشته به مركبات كشور خسارات جبران ناپذيري وارد كرد چيزي جز سرما و يخبندان بي سابقه در كشور نبود كه به باغداران كشور بخصوص در نواحي شمالي خسارت وارد آورد .
دماهاي پايين زمستان در بعضي از مناطق مركبات خيز كشور به ميوه ، شاخه و برگ درختان صدمه وارد كرد . عدم محافظت درختان مركبات در مقابل سرما از سوي باغداران اين خسارت را تشديد كرد در حالي كه مهندسان كشاورزي و باغباني مي توانستند با اطلاع رساني و ترويج راهكارهاي محافظتي اين خسارت را مرتفع تر نمايند اما اين كار صورت نگرفت .
حال د راين تحقيق با مطالعه اي مختصر يخبندان و راههاي محافظت از آن مي پردازيم .
انواع يخبندان
صدمه ناشي از دماهاي زير نقطه انجماد يخ زدگي يا انجماد ناميده مي شود . گياهان بوسيله دماهاي بالاي يخبندان نيز صدمه مي بينند كه صدمات ناشي از دماهاي پايين سرمازدگي ناميده مي شود . در اين تحقيق به انجماد اشاره مي شود . دونوع يخ زدگي وجود دارد ، يخ زدگي تشعشعي و يخ زدگي پهن رفت .
در شب هاي سرد وقتي كه هوا صاف و خشك است به علت اين كه گرما از سطح زمين به اتمسفر منعكس ميشود و يا هدر مي رود يخ زدگي تشعشعي اتفاق مي افتد . خاك ساختمان ها ، گياهان و اجسام ديگر در سطح زمين از طريق جذب گرما در طول روز به عنوان مخزن گرما عمل مي كنند وقتي كه گرماي كافي اين ذخاير به دماهاي پايين تر در سطح يا زيردماهاي بحراني از دست رود گياهان صدمه مي بينند . معمولا در يخبندان هاي تشعشعي به ندرت هوا به مدت چند ساعت به زير صفر نزول مي كند ومعمولا تلاش براي حفاظت درختان از اين يخبندان با موفقيت همراه است .
يخ بندان پهن رفت زماني رخ مي دهد كه يك توده هواي سرد يا يك توده هواي گرم در سطح زمين جايگزين شود. اين جابجايي مي تواند به وسيله وارونگي دما ، وقتي كه يك لايه هواي گرم در سقف پايين ايجاد مي شود و هواي سرد نزديك سطح زمين به دام مي افتد رو مي دهد و يا وقتي كه توده هواي سرد قطبي در اين منطقه جايگزين هواي نسبتا گرم منطقه مي شود با ايجاد دماهاي زير صفر براي مدت طولاني تري انجام مي شوند و بسياري از اين سرماهاي پهن رفت به دنبال خود يخبندان تشعشعي دارند و معمولا تلاش براي حفاظت درختان از خطرات اين ها چندان موفقيت آميز نيست.
علايم صدمات يخ زدگي
يخ زدگي از طريق ايجاد كريستال هاي يخ در سلول گياهان به آن ها آسيب مي رساند كه اين عمل باعث غيرقابل دسترس بودن آب به بافت هاي گياهي و قطع جريان سيال در گياه مي شود. برگ ها يا شاخه هاي صدمه ديده از يخ زدگي به صورت آب گزيده و پلاسيده ظاهر مي شوند و به رنگ قهوه اي تيره يا سياه تبديل مي شوند . درختان پيوند خورده و جوان حساس و محافظت نشده ممكن است در اثر يخ زدگي از بين بروند اما درختان بالغ به ندرت از بين مي روند و در مناطق با زمستان هاي سرد بندرت درخت خيلي حساس به يخ زدگي
به سن بلوغ رسيده و زنده مي مانند و قبل از ان به وسيله يخ زدگي از بين مي روند . ميوه هاي مركبات نيز به وسيله يخ زدگي آسيب مي بينند . در مدت چند ساعت بعد از يخ زدگي آبدانك هاي داخل ميوه از هم گسيخته شده و كريستال هاي يخ در داخل ان ها تشكيل مي شود و اين نتايح از دست رفتگي آب منجر به خشك شدن ميوه مي گردد . ميوه هاي صدمه ديده از يخ زدگي بايستي بلافاصله مصرف شوند . زيرا بافت آن ها به سرعت ازهم پاشيده شده و در معرض پوسيدگي هاي قارچي و باكتريايي قرار م يگيرند . زوال ميوه هاي صدمه
ديده از يخ زدگي بسته به شرايط انباري ، دما و عوامل محيطي ديگر درطول چند روز تا 2 هفته اتفاق مي افتد . به طور خلاصه ميزان خسارت ناشي از يخ زدگي به چندين عامل بستگي دارد برخي از آن ها عبارتند از :
- دماي يخبندان
- مدت دماهاي حداقل
- وضعيت مقاوم شده يا شرايط درخت قبل از انجماد(دماي انجماد درخت مقاوم شده مركبات 6-5 درجه فارنهايت كمتر از گياه غيرمقاوم شده است )
- مرطوب يا خشك بودن گياه (دماهاي كشنده براي گياه خشك مركبات 2-4 درجه فارنهايت كمتر است )
- سن گياه 0قدرت تحمل سرما يك گياه جوان كمتر از گياه بالغ است )
- وضعيت سلامتي گياه
- ميزان محصولات درخت (درختان با محصول خوب مقاومت كمتري ازدرختان بدون ميوه دارند )
- ابري بودن هوا و ميزان باد (به علت تشعشع در شب هاي صاف و بدون ابر و باد ميزان دماي برگ ها 4-3 درجه فارنهايت از دماي هواي اطراف خنك تر است )
حساسيت نسبي به يخ زدگي برخي از درختان مركبات در جدول زير آمده است .
دماهاي بحراني به وسيله مدت سرما و رطوبت نسبي تحت تاثيرقرار مي گيرند . ميوه ها در مناطق خشك تر و مدت هاي كوتاه دما مي توانند به دماهاي پايين مقاومت كنند در جدول زير دماهاي بحراني و صدمات يخ زدگي ميوه هاي برخي گونه هاي مركبات آمده است .
محافظت درختان ميوه در مقابل سرما و يخ زدگي :
براي محافظت درختان از خطرات يخ زدگي راهكارهاي بلند مدت و كوتاه مدت وجود دارد از روشهاي بلند مدت وقبل از رسيدن يخبندان و يخ زدگي مي توان با انتخاب محل كاشت انتخاب پايه و پيوند و سازگار كردن درختان به سرما خطرات يخ زدگي را كاهش داد . اما وقتي كه يخ زدگي حتمي وقريب الوقوع است بايستي با روش هاي كوتاه مدت مانند پوشاندن درختان ، مهيا كردن گرماي اضافي ، حفظ رطوبت خاك و اسپري كردن تاج درختان با آب ( آبياري باراني ) صدمات ناشي از يخ زدگي را كاهش داد .
محل كاشت
درختان كاشت شده در مناطق بازو آن هايي كه در معرض بادهاي سرد غالب كاشت شوند با احتمال خيلي زياد از صدمات يخ زدگي رنج مي برند . بنابراين از كاشت درختان حساس به يخ زدگي رنج مي برند . بنابراين از كاشت درختان حساس به يخ زدگي در سطوح پايين دست باغ و باغچه بايستي اجتناب شود . زيرا هواي سرد تمايل جريان به سمت پايين را دارد . ممكن است درختان كاشته شده در كنار ديوارهاي ساختمان به خصوص در قسمت هاي جنوب غربي به علت جذب و حفظ گرماي انعكاس يافته در طول روز در طول دوره هاي يخ زدگي كمتر آسيب ببينند . كاشت درختان در شيب هاي ملايم باعث مي شود كه هواي سرد در بين درختان تجمع پيدا نكند . بادهاي سرد رشد مركبات را متوقف مي سازد و در گلدهي وتشكيل ميوه اثر مي گذارند .بنابراين بايد در محل كاشت درختان و ايجاد باغ توجه بسيار داشت .
