بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تعیین تاثیر فلات زدگی شغلی بر عملکرد کارکنان با میانجیگری سلامت روان می باشد. تحقیق حاضر بر اساس هدف کاربردی و برحسب نحوه گردآوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی به شمار میآید؛ همچنین از حیث ارتباط بین متغیرهای تحقیقاز نوع علّی است. جامعه آماری این تحقیق را 321 نفر از کارکنان، 6 شعبه سازمان تامین اجتماعی در کلان شهر اهواز تشکلیل میدهد، که به دلیل کوچک بودن جامعه، کل جامعه مورد آزمون و بررسی قرار گرفت.
به منظور سنجش متغیرهای تحقیق نیز از پرسشنامه استاندارد فلات شغلی میلیمن - 1992 - و باردویک - 1988 - ، سلامت روان گلدبرگ و هیلر - 1970 - و عملکرد شغلی هرسی و گلداسمیت - 2002 - استفاده شده است. در کل 321 پرسشنامه توزیع شد و به همین تعداد نیز پرسشنامه معتبر از پاسخ دهندگان جمع آوری گردید. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزارهای آماری SPSS و Amos صورت گرفته است. نتایج تجزیه و تحلیل پرسشنامه نشان داد که فلات زدگی شغلی بر عملکرد کارکنان با میانجیگری سلامت روان تاثیر معنادار و معکوس دارد.
مقدمه
دنیای ما دنیای سازمانهاست و گرداننده اصلی این گردونه انسانها هستند، آنانند که به کالبد سازمانها جان میبخشند و تحقق هدفها را میسر میسازند، بدون انسان سازمان بیمعنی است و مدیریت امری موهوم می گردد - گریفین، . - 1388 نیروی انسانی به عنوان اصیلترین و بزرگترین و با ارزشترین سرمایه یک سازمان جامعه و کشور محسوب میشود، لذا به همین دلیل از دیرباز کشورها و سازمانها بر روی این نیروی با ارزش سرمایهگذاری کرده و سعی در باور نمودن آن دارند و جوامعی به پیشرفت، ترقی و تعالی میرسند که بتوانند این نیروها و استعدادهای نهفته در آنها را شکوفا سازند. انسان ها با عهده دار شدن وظایف سازمانی به سازمان حیات و پویایی می بخشند که البته هر یک از وظایف و مشاغل در سازمان دارای ویژگی های خاص خود می باشد
سازمان ها برای ادامه حیات در محیط رقابتی در تلاش هستند تا با ایجاد مزیت رقابتی پایدار از طریق ارتقای عملکرد سازمانی رونق یابند و خود را با تغییرات انطباق دهند. عملکرد بالای کارکنان، منجر به افزایش عملکرد سازمان و در نهایت رسیدن به اهداف سازمانی می باشد، کارکنانی که از سلامت روان برخوردارند و سلامتی کامل دارند راحتر می توانند به بهبود عملکرد کاری خویش اقدام نمایند. به طور کلی سلامت روانی لازمه حفظ و دوام عملکرد اجتماعی، شغلی و تحصیلی افراد جامعه است
تاثیر محیط شغلی و برخورد مدیران برای سلامت روانی، رفاه و رضایت کارکنان از حیطه شغلی، امری غیرقابل انکار در بهزیستی محیط شغلی است. وجود مشکلات روانشناختی متعدد در بین کارکنان در سازمان ها می تواند بسیار هزینه بر باشد. با افزایش مشکلات روان شناختی از جمله اختلال های روانی کارکنان عملکرد افراد مختل شده و روابط داخلی سازمان آشفته می گردد و به تبع آن ممکن است کارکنان را بی تفاوت و بی اعتبار به وظایف محوله سازد و عملکرد وی را به شدت کاهش دهد و در نهایت منجر به عدم بهره وری فردی گردد - بهلکه، . - 1384 با توجه به اهمیت سلامت روان و عملکرد شغلی در سازمان ها و تاثیری که این عوامل بر رسیدن به اهداف سازمان و به طور کلی موفقیت سازمان دارند بررسی عواملی که بر آنها تاثیر می گذارد بیش از پیش ضروری می نماید.
همچنین باید توجه داشت که پژوهش ها نشان داده است، کارکنانی که در مسیر شغلی مناسبی در سازمان، در حال پیشرفت هستند، با انگیزه بیشتری کار می کنند، عملکرد نقشی و فرانقشی بیشتری دارند، راضیترند و تمایل به ترک سازمان و غیبت در بین آنها کمتر مشاهده می شود و از سلامت روان خوبی برخوردارند. به همین دلیل، سازمان ها همواره در پی یافتن راه حل های اثربخش برای مدیریت مسیر شغلی کارکنان هستند .
پژوهشگران نیز بر بررسی مدیریت مسیر شغلی کارکنان، در سازمان های مختلف، تمرکز کرده اند، تا عواملی را که منجر به بهبود مدیریت مسیر شغلی می شود شناسایی کنند. یکی از عواملی که در چرخه مسیر شغلی، به عنوان عاملی اثرگذار بر پیامدهای سازمانی، شناسایی شده است، پدیده فلاتزدگی شغلی است. به عقیده بسیاری از پژوهشگران کارراهه، فلاتزدگی شغلی، به سرعت تبدیل به مسأله ای بحرانی برای سازمانها و مدیرانشده است؛ و قطعاً یکی از مهمترین موضوعات دهه های آینده خواهد بود، که مدیریت صحیح برای اجتناب از نارضایتی کارکنان را می طلبد . - Salami, 2010 - فلات شغلی، »نقطه ای در مسیر شغلی فرد است و احتمال حرکت در سلسله مراتب سازمان در آینده برای وی کم است
نویسندگانی که اولین بار در مورد این پدیده مطالعه کرده اند به این نکته اشاره داشته اند که اکثر کارکنان، فلات شغلی را تجربه می کنند، به خصوص کسانی که به دنبال رشد در مسیر شغلی هستند. به اعتقاد آنها کسانی که فلات شغلی را تجربه می کنند، استرس، ناامیدی، احساس شکست و گناه را نیز در کنار آن خواهند داشت. به اعتقاد آنها، می توان فلات شغلی را همچون »بزنگاه تغییر، تحول، بازنگری و ارزیابی مجدد تلقی کرد
بیشتر پژوهشگران فلات زدگی شغلی را بر اساس سه نوع فلات ساختاری، که از محدودیت های موجود در سلسله مراتب سازمان به وجود می آید، فلات زیستی که از احساس اجبار برای انجام کار نشئت گرفته و در نهایت فلات محتوایی که وقتی فرد به شغل کاملا تسلط پیدا می کند و دیگر امکان یادگیری بیشتر ندارد مورد بررسی قرار داده اند که و تاثیرات آن را بر رضایت شغلی و تمایل به ترک خدمت بررسی کرده اند اما باید توجه کرد، که عملکرد کارکنان و همچنین سلامت روان کارکنان از دیگر عوامل مهمی است که باید تاثیر فلات شغلی را بر روی آن بررسی کرد و رابطه فلات زدگی شغلی را با آنها بررسی کرد، زیرا عملکرد پایین کارکنان، و عدم سلامت روانی آنها موجب نارضایتی در شغل و در نهایت ترک کردن سازمان می شود، بر همین اساس باید به بررسی رابطه و تاثیرات فلات زدگی شغلی بر عملکرد کارکنان و سلامت آنها پرداخت تا شاید بتوان براساس آنها تمایل به ترک خدمت کارکنان را کاهش داد، و موجبات کاهش هزینه هایی که ترک خدمت کارکنان برای سازمان ایجاد می نماید کرد.
سازمان تامین اجتماعی از جمله سازمان هایی است که در همه جوامع از حساسیت خاص برخوردار است. این حساسیت بیشتر به آن دلیل است که با توجه به اینکه این سازمان از جمله سازمان های خدماتی و درمانی است که تمامی اقشار جامعه با آن در ارتباط است عملیات داخلی آن در معرض دید همگان و مورد قضاوت عام قرار می گیرد . بر همین اساس کارکنان آن بیشتر از کارکنان سازمان های دیگر مورد توجه قرار می گیرند، و انجام پژوهش هایی در ارتباط با عملکرد شغلی، سلامت روان و فلات زدگی شغلی این کارکنان بسیار ضروری می باشد.
همچنین کارکنان سازمان تامین اجتماعی به دلیل برخورد مستقیم با مراجعه کنندگان، با سنین، مشاغل، فرهنگ و .. مختلف، بیش از سایر کارکنان در معرض استرس های شغلی می باشند که منجر به کاهش عملکرد کارکنان می شود و همچنین با توجه به اینکه کارکنان سازمان تامین اجتماعی به دلیل اینکه ساختار سازمانی این سازمان به دلیل خدماتی بودن و درمانی بودن ساختار کوتاه می باشد و مشاغل شبیه به هم هستند، باعث می شود که کارکنان نتوانند پیشرفت زیادی داشته و به مقام بالاتری رسیده و پس از مدتی از کار خود خسته شوند و همین مسائل از عوامل ایجاد کننده فلات زدگی شغلی، پایین آمدن سلامت روان و عملکرد شغلی، است که بر همین اساس بررسی این سه متغیر را در این سازمان امر اجتناب ناپذیر می کند.
همچنین از دیگر ضروریات انجام این پژوهش می توان به موارد زیر اشاره کرد.
ارتقای بهداشت روانی محیط کار یکی از مهم ترین ابعاد توسعه و بهسازی منابع انسانی است. و در چند دهه اخیر توجه به نیروهای سالم جسمی و فکری بر بالابردن سطح بهره وری در مؤسسات اقتصادی، خدماتی آموزشی و صنعتی تأثیر به سزایی داشته است.
از طرفی افزایش عملکرد شغلی یکی از مهمترین اهدافی است که مدیران سازمان ها در پی آن هستند. و با توجه به اینکه عملکرد شغلی با عوامل بسیاری از جمله انگیزش، توانایی، شناخت شغل، عوامل محیطی و سازمانی مختلف، کانون کنترل و ویژگی های شخصیتی در ارتباط است انجام پژوهش در ارتباط با عملکرد شغلی بسیار ضروری است.
با توجه به اینکه پژوهش های اندکی در ایران در ارتباط با عملکرد شغلی، سلامت روان و فلات زدگی شغلی وجود دارد و با توجه به اهمیت عملکرد شغلی و سلامت روان و نقش احتمالی فلات زدگی شغلی در کاهش آن، محقق بدنبال پاسخ این سوال است که آیا فلات زدگی شغلی بر عملکرد شغلی از طریق سلامت روان تاثیر دارد؟
مبانی نظری:
فلات زدگی شغلی:
فلات شغلی نشان دهنده وضعیتی در دوره های شغلی است که در آن افراد از لحاظ ارتقا و حرکت عمودی و افقی محدود میشوند. به اعتقاد فرنس، استونر و وارن - 1977 - ، فلات شغلی، نقطهای در مسیر شغلی است که در آن امکان حرکت عمودی رو به بالا جهت ارتقا، اندک باشد .
