مقاله جنسیت زدگی و خشونتهای خانوادگی وارد بر تراجنسیتیها در ایران ۱۳۹۵

بخشی از مقاله

چکیده:

خشونت به کودکان و نوجوانان تراجنسیتی در لایههای مختلف جامعه مسئله ایست که به تازگی مورد توجه محققین قرار گرفته است. نقش دیدگاه جنسیتزده در خشونت خانگی چیست؟ از آنجایی که میان تبعیض و خشونت ارتباط مستقیمی وجود دارد، نابرابریهای جنسیتی نقش بسیار مهمی را در خشونتها ایفا کرده و به تبع آن آسیب مخرب به جریان تکامل اجتماعی وارد کند. ناآگاهی درباره مفهوم جنسیت با پیامدهایی چون تفکرات نابرابرسالاری جنسی همراه است که زمینهساز شکلگیری و تداوم خشونت برای همه به ویژه افراد خارج از چهارچوبهای جنسیتی رایج میشود. آموزش و فرهنگسازی عمومی از ابزارهای کاهش خشونت خانگی است.

کلمات کلیدی: نابرابری جنسیتی ، تراجنسیتیها ، خشونت ، جنسیتزدگی ، خشونت خانگی

مقدمه

برای ب سیاری از جامعه شنا سان تفاوتهایی میان زن و مرد از جمله پر س شهای کلیدی مح سوب می شود و به دنبال شنا سایی ریشهی این تفاوتها هستند. چرا که اولین پرسش بیشتر مردم نیز پس از تولد یک نوزاد این است که » دختر است یا پسر؟.« پاسخ به این پرسش نه تنها نشان دهندهی جنس نوزاد است بلکه میتواند نشان دهندهی مسیری باشد که او تا اخر عمر طی خواهد کرد - عضدانلو216،. - 1327 زیرا در طی فرایند جامعه پذیر شدن نقشهای جنسیتی به افراد اعمال میشود.مطالعات انسان شناسی در طول قرن بیستم نشان دادند که زنان و مردان به رغم شباهتهای زیاد فرهنگی در همه سطوح، از زبان و نظامهای عاطفی و تربیتی گرفته تا روابط اجتماعی و رویکرد در موقعیتهای متنوع فرهنگی، با یکدیگر متفاوتاند.

به همین دلیل نیز این شاخه از انسان شناسی، که پیشتر انسان شناسی فمینیستی نامیده میشد و عمدأ به مطالعه موقعیت زنان اخت صاص دا شت، در مفهومی جدید مطرح شد تا شباهتها، تفاوتهای دو جنس از لحاظ فرهنگی و روابط آنها با موقعیتهای بیولوژیک شان را برر سی کند - فکوهی 24،. - 1391 مهمترین فر ضیه تئوریک م شترک، در بین تمامی شاخههای فمینی سم این است که "یک رسم و سنت تاریخی در مورد استثمار زنان توسط مردان وجود داشته است که ریشه در تفاوتهای جن سیتی دارد." فمینیستها خواهان برابری فرصتها و رفع تبعیض جنسیتی هستند - علیزاده1389، . - 122

در مواردی"جنسیت" با مفهوم "جنس" به طور مترادف به کار میرود، در حالی که برخی از دانشمندان بین جنس - که دارای بعد صرفأ سائقی و طبیعی است - و مفهوم اجنماعی آن - که از ابعاد اجتماعی برخوردار است و میتوان آن را جنسیت آموخته خواند - تمایز قائل میشوند - ساروخانی 310،. - 1380در جامعه شناسی مرسوم »نقش جنسی« ، نقشی اجتماعی است که بر اساس جنس زیست شناختی به مردان و زنان محول میشود. بنابر استدلال نظریهی فمینسیتی، جامعه رفتار مرتبط با جنسیت را به شیوهای بیقاعده به هریک از دو جنس زیست شناختی پیوند میدهد. حمله به این قبیل کلی شه سازیها از نقش جن سی، نخ ستین دستور برنامه فمینی سم معا صر بود.

فمینی ستها، با تاکید بر این اندی شهی " سیمون دوبووار" که »ان سان زن زاده نمی شود،بلکه زن می شود « دریافتند که نق شهای جن سی خ صلتی ک سب شدن، موقعیتی مقرر شده و بخ شی از یک ایدئولوژی ا ست که نق شهای زنان را نا شی از طبیعت آنها میداند - هام و گمبل 401،. - 1382تراجن سیتی ستیزی، همچون زن ستیزی و مرد ستیزی، نوعی نفرت و بدگمانی علیه این افراد و م صداق دیدگاه جن سگرایانه یا جن سیتزده ا ست. بر ا ساس برر سیهای صورت گرفته، افرادی که جن سیت فراتر از چهارچوبهای تعریف شده دارند، اغلب به حاشیه رانده شده و مشکلات شات نادیده گرفته می شود. متاسفانه تبعیض و توهین جزئی جدا نشدنی از جامعه ترنسها ست به طوری که این افراد بی شتر از سوی خانواده، گروه هم سالان و در سطوح بالاتر از جامعه و قوانین با تبعیض و توهین روبرو می شوند.

این تبعی ضها میتواند تاثیر به سزایی در کیفیت زندگی این افراد بگذارد. وقتی در یک جامعه، خ شونت به شکلهای مختلف در غالب عرف پذیرفته شده ا ست، بدون شک باید دلایل بروز آن را در لایههای بنیادیتر فردی یا اجتماعی آن جامعه مورد بررسی قرار داد.در این کار پژوه شی رابطه میان" تبعیض نا شی از کلی شههای جن سیتی" و خ شونت در غالب " تراجن سیتی ستیزی" مورد برر سی قرار میگیرد. خ شونتی که در دو حوزه خ صو صی و عمومی وجود دارد. از آنجا که خانواده یک واحد اجتماعی ا ست و اهمیت آن برای جامعه پذیری ن سلهای آینده تحلیل می شود، در این کار پژوه شی تمرکز ا صلی بر خ شونت حوزه خ صو صی خواهد بود.

روش شناسی تحقیق

این پژوهش از مطالعهی کتابخانهای به همراه روش کیفی با رویکرد پدیدار شنا سی انجام شد. ابتدا منابع مختلف اعم از کتاب - مراجع، واژه نامهها و... - مطالعه گ شته، سپس برای درک بهتر موضوع روایات از تجربه زیست تراجنسیتیهایی که خشونت را در خانواده تجربه کردهاند، از مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شد. انتخاب افراد نیز از راه نمونه گیری اتفاقی بوده و به دلیل ضیق وقت و برای شناسایی و سخت بودن دسترسی به این افراد، تنها از تجربه زیست پنج نفر استفاده شده است.

یافته ها و نتایج

برای پا سخ به سوال علت کودک آزاری، معمولأ عواملی چون ناآگاهی والدین، م شکلات اقت صادی، اعتیاد، بیماریهای روانی، مشکلات خانوادگی، مشکلات کودکان، مشکلات مدرسه و غیره مطرح میشوند. در عصر جدید، خشونت علیه کودکان افزایش یافته است و البته بخش عمده این کودکان، دختر هستند. اگر اوضاع متظاهر در رسانهها شاخصی از این خشونت ورزی باشند، نابرابری قدرت مردان و زنان عمدتأ در اخبار، فیلمها و آگهیهای آنها نشانگر قربانی بودن دختران و زنان در قبال پرخاشگریهای مردانهاند - اصل 1391، . - 77 با توجه یه نمونه آماری مورد مصاحبه قرار گرفته برخی موارد ذکر شده برای علت آزار کودکان و نوجوانان تراجن سیتی خارج از مو ضوع مورد نظر میبا شد، از بر سی آن صرف نظر کرده و صرفأ به شاخ صهای مربوط پرداخته شده است. در این بخش خشونتهای نام برده در روایتها در چند شاخص تحلیل محتوایی خواهد شد. یافتههای پژوهش شامل شش مضمون اصلی »جنسیت«، »تبعیضها«، »خشونت و تبعیض در خانواده«، » ناآگاهی و مداخله نابهجا«، »فرار از خانه« و »خودکشی« است. هر کدام از این مضامین شامل زیر شاخههای فرعی است.

-1جنسیت
-1-1اولین درک از جنسیت:

م شارکتکنندگان در پا سخ به این سوال "از چه زمان تفاوت میان دختر و پ سر در اجتماع متوجه شدند"، تنها بخ شهایی از کودکی خود را به خاطر میاوردند. 60درصد به4 -3سالگی و 40درصد 8-6 سالگی پاسخ دادند. در 80درصد پاسخ ها، شیوهی آ شنایی افراد با این مقوله م شابه بود، وقتی که رفتار ناهمگون با جن سیت مورد انتظار جامعه از کودک سر زده و خود کودک مورد سرزنش قرار میگیرد. » بچه بودم، تقریبا سه چهار سال شاید کمی کوچکتر، در ست یادم نی ست. بی شتر اوقات نزدمادربزرگ پدری بودم. یادم میآید انقدر ا صرار کردم تا مادربزرگم برای من هم یک چادر بخرد تا مثل خودش نماز بخوانم. آن زمان دو عمهی کوچکم آرایشم میکردند و برای همین همیشه دوست داشتم همانجا باشم . یادم میآید که چندبار مادرم مرا بدلیل پوشیدن لباسهای دخترانه و چادر و آرایش تنبیهم کرد. حتی با عمههایم را که مرا آرایش میکردند سر این موضوع دعوا کرد. از همان موقع متوجه شدم که علایقم برخلاف سایر پسرهاست - «دانیال 19ساله - .

-1-2 هویتیابی و ک سب آگاهی از جن سیت فعلی: نکتهی م شترک در تمامی روایتها، ناآگاهی خود افراد ا ست.60 در صد پا سخ دهندگان ت صور میکردهاند که این ناهمگونی با جن سیت مورد انتظار عرف تنها یک دوره گذار نا شی از بلوغ ا ست. سن آگاهی یافتن از جن سیت بین16 تا 19 سال بوده اما این آگاهی کاملأ یک د ست و یه جا بد ست نیامده ا ست. ج ستوجو در اینترنت و شنیدن تجربیات سایر افرادی که به لحاظ جنسیت و گرایش جنسی خارج از چهارچوبهای جنسی و جنسیتی هستند - ال جی بی تی - بیشترین نقش در هویت یابی افراد داشته است. 60 درصد پاسخ دهندگان از مفهموم تراجنسیتی در ابتدا مطلع نبوده و خود را ترنسکشوال میپنداشتهاند. »اکنون به جنسیت باور ندارم و آن را تنها یک برساخته میدانم. اما دوره نوجوانیم این گونه سپری شد که دوست داشتم پسر باشم. چون پسرها آزادانهتر رفتار میکردند. چون اسباب بازیها و لباسهای مورد علاقهام پسرانه تلقی میشد و برایم خریداری نمیشد و تمایل به پسر بودن از آنجا که معیارهای جامعه نقاط مثبت بیشتری را برای آنها قرار داده بود موجب میشد تا خود را یک ترنس تصور کنم. همان طور که گفتم اکنون یک فرد فراجنسیتی هستم و این درک تغییر کرده است - «پویا29ساله - .

-1-3آگاهی والدین از جنسیت: بنابر پاسخهای دریافت شده هیچکدام از والدین این افراد از مفاهیم جنسیت و فراجنسیتی بودن اطلاعی نداشته و هنوز هم ندارند. 60درصد شرکت کنندگان درباره جنسیت خود به صراحت با اعضای خانواده صحبت کردهاند که هیچکدام تا به این لحظه، نه تنها آنان را با این ویژگی نپذیرفتهاند بلکه در برابر کسب آگاهی و مطالعه در این زمینه مقاومت از خود نشان میدهند. » برای برادر بزرگترم آشکارسازی کردم چون او آدم روشنی به نظر میرسید و این باعث شد به اشتباه بیفتم. او برای همسایه و دیگران روشنفکر بود ، نه من. از آن پس بارها با من بحث و جدل کرد که تو بیماری و باید خودتو ا صلاح کنی و تو روی اح سا ست بیخودی مانور میدهی. او هر بار به صورت تهدیدآمیزی جلوی پدر و مادرم با حرفهایی از قبیل ماهواره رو جمع کنید، همی شه یه دخترایی تو فیلما شون دارن همو لیس میزنن و بچهها تاثیر میپذیرن ، بحث را باز میکرد. و اینجور مواقع سنگینی نگاه پدر مادرم را روی خود حس میکنم. آزار و اذیتهای برادرم همچنان ادامه دارد و من نمیتوانم حرفی بزنم یا کاری کنم؛ چون او هویت جنسیتی و گرایش جنسی من را میداند. چیزی که هیچ کس در خانوادهمان حاضر به پذیرش آن نیست - «زهرا 20ساله - .

-2تبعیضها و خشونت در حوزه عمومی

تبعیض و خشونت در حوزه عمومی میان تمامی پاسخدهندگان مشترک بود، به دلیل زیاد بودن تنها حادترین موارد در زیر درج شده است.

-2-1مدر سه: »خ شونت کلامی حتی از طرف برخی معلمها و معاونان مدر سه - اوا خواهر، النگوهات ن شکنه، کونی، ترنس بدبخت و... - کابوس کل دبیر ستان من بود. از پ سرها فرار میکردم. پولهایم را برمیدا شتند و هیچ کاری ازد ستم بر نمیآمد، کل مدرسه انگشت نما بودم و هرکس از کنارم رد میشد به نحوی اذیتم میکرد. بعد از مدرسه از راهی میرفتم که هیچ کس نباشد . این جرئت را نداشتم که با بقیه برگردم چون حتی از رسیدن به خانه مطمئن نبودم. گاهی تا خود خانه استرس شدید داشتم که نکند کسی بلایی سرم بیاورد - «دانیال 19ساله - -2-2اجتماع: »ما حتی در خیابان هم نمیتوانیم با آرامش راه برویم. مدام زیر نگاه تعجب زدهی مردم بودن و متلک شنیدن سخت ا ست. حتی با بع ضی رهگذران گهگداری تنش فیزیکی ایجاد می شود. رهگذران ف ضول و البته پررو که حق دخالت در زندگی بقیه را به خود میدهند. من برای هیچ رفتاری، پو ش شی، قائل به جن سیت نی ستم. معتقدم هرکس شخ صیتی دارد که باید خود را بروز دهد. با مسائل احمقانه مثل سکوت از سر نجابت و کلأ با چنین مفاهیم انتزاعی مشکل دارم. چه برای خودم که یک ترنسجندر هستم، و چه برای کسی که خودش را یک دختر میداند - «زهرا 20ساله -