بخشی از مقاله
درآمدی بر تجارت الکترونیک
درجهان و ایران
علیرضا صفاری
بهار 85
چكيده
ورودبه هزاره سوم و مواجه شدن با پديده تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات (ICT) ، چنان جهان را منقلب نموده كه تجارت نيز از اين امر مثتثني نبوده است.
زير ساخت اطلاعات جهاني در مراحل اوليه گسترش، جهان را چنان در معرض تغيير قرارداده است كه ناقض بسياري
ا صول پذيرفته شده اقتصادي و اجتماعي است.
اصولا اينترنت به عنوان ابزاري براي تبادل اطلاعات در دسترس جوامع بشري قرارگرفته است و افراد مختلف در سراسر جهان مي توانند اطلاعات ارزشمندي را از طريق شبكه جهاني بدست آورند.
همان طوريكه اينترنت جوامع دمكراتيك و افراد آن را دستخوش تغيير و دگرگوني كرده است، ظهور اينترنت جديد مبادلات تجاري توسعه يافته را عرضه داشته كه اين خود سبب كسب نتايج سودمندي براي تاجران شده است. پديده نويي به نام اقتصاد شبكه‌اي مفاهيم و واقعيت‌هاي كسب و كار را تا به آنجا دستخوش تغيير كرده است كه بدون شناخت كاربردي از ابعاد مختلف آن كه اساسا بر مفاهيم شبكه استوار است، ديگر امكان برنامه‌ريزي موثر و نتيجه بخش وجود ندارد.
تجارت الکترونیک واژه‌ای است که برای تجارت از طریق سیستمهای اطلاعاتی، ارتباطی بکار می‌رود. تجارت الکترونیک با وجود این که مدت زمانی زیادی از عمر آن نمی‌گذرد ولی نقش بسزا و چشم گیری در زندگی روزمره ما به عهده گرفته‌است به طوری که اجتناب از آن کار آسانی نیست. یکی از ساده‌ترین و کار آمدترین نقش تجارت الکترونیک در زندگی روزمره کاربران اینترنتی، خرید و فروش اجناس و تبادل وجوه مربوطه از طریق کارتهای هوشمند می‌باشد.
تجارت الكترونيكي به عنوان پديده ای نوين، سعي در تغيير آنچه كه درگذشته انجام مي‌گرفته است و غالب كاري تاجران جهان را دگرگون ساخته است. و نوع جديدي از اقتصاد را بوجود آورده است.
هدف از تجارت الکترونیک که در واقع ترکیبی از تکنیکها و شگردهای بازرگانی است. همکاری، رقابت و بازدهی بیشتر شرکتهای مختلف می‌باشد به طوری که طی ۱۵ سال گذشته سبب توانایی شرکتها در زمینه‌هایی مثل اصلاح روشهای تجارتی و پیشرفت در زمینه ارتباطی با شرکتهای مرتبط و بالاخره گسترش دامنه بازرگانی، تجاری حتی در مقیاسهای بزرگ و جهانی شده‌است.
تجارت الكترونيكي چنان بر اقتصاد كشورها تاثير گذاشته است كه در حال حاضر كمتر كشوري از اين قضيه بي بهره مانده است.
اقتصاد ايران نيز بالطبع با توجه به ارتباط با اقتصاد جهاني در حال تاثير پذيري از اين نوع جديد تجارت است.
علارقم بسترهاي بسيار هزينه زا و زمان بر تجارت الكترونيكي، هم كشورها در صدد تجهيز خود به غالبهاي زير ساختي تجارت الكترونيكي هستند.
ايران نيز باداشتن موقعيت استراتژيك منطقه خاورميانه، علارقم بسترهاي زير ساختي بسيار ضعيف خود در صنعت مخابراتي و ارتباطي به نوعي مي تواند شروعي از اين تجارت داشته باشد. تجارت الكترونيكي نسبي همان طور كه درمقاله خواهد آمد، مي‌تواند شروعي مناسب باشد.
مقدمه
قسمت اول
انسان از ابتدای خلقت تاکنون روشهای تجاری متفاوتی را تجربه کرده‌است. در ابتدا سیستم تبادل کالا رایج بود. شکارچی گوشت را با سلاح عوض می‌کرد. این سیستم اشکالات فراوانی داشت. مثلا ممکن بود شکارچی نتواند سلاح سازی را پیدا کند که به گوشت احتیاج داشته باشد. در این صورت گوشتها فاسد می‌شدند .
در بعضی تمدنها سیستم کالای محبوب به وجود آمد. در سرزمینی که گندم غذای اصلی مردم آن بود، شکارچی گوشت را با گندم و گندم را با سلاح تعویض می‌کرد. این روش هم مشکلات زیادی داشت. کالای محبوب در سرزمینهای مختلف متفاوت بود. از طرف دیگر معیاری برای سنجش ارزش آن وجود نداشت و حمل و نقل آن هم مشکل بود بدون شک اختراع پول اولین انقلاب در زمینه تجارت بود. ارزش آن مشخص بود، حمل آن آسانتر بود، فاسد نمی‌شد و همه طالب آن بودند. فواید استفاده از پول به اندازه‌ای بود که حتی تا چند دهه قبل کمتر کسی انتظار یک انقلاب دیگر را داشت.
ارتباط بین تجارت و تکنولوژی دیر زمانی است که وجود داشته و ادامه دارد. در واقع، یک پیشرفت تکنیکی باعث رونق تجارت شد و آن هم ساخت کشتی بود. در حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد، فینیقیان تکنیک ساخت کشتی را بکار بردند تا از دریا بگذرند و به سرزمینهای دور دست یابند. با این پیشرفت، برای اولین بار مرزهای جغرافیایی برای تجارت باز شد
و تجارت با سرزمینهای دیگرآغاز شد. اکنون، شبکه جهانی اینترنت مانند همان کشتی است که نه تنها فواصل جغرافیایی، بلکه اختلافات زمانی را نیز کمرنگ نموده و صحنه را برای نمایشی دیگر آماده کرده‌است.ترکیب تجارت و الکترونیک از سال ۱۹۷۰ آغاز شد. برای گسترش و پذیرش تجارت الکترونیک لازم است که پیش نیازهای این تکنولوژی از جمله زیرساختار مخابراتی، مسایل قانونی و ایمنی پیام رسانی مهیا شود.
مهم‌ترین هدف در تجارت حال چه از روشهای بسیار پیشرفته الکترونیکی استفاده کند و چه از روشهای سنتی و قدیمی -همانا دستیابی به پول و سود بیشتر است. طبیعتا در این میان، نقش بانکها و موسسات اقتصادی در نقل وانتقال پول بسیار حیاتی است. هنگامی که در سال ۱۹۹۴ اینترنت قابلیتهای تجاری خود را علاوه بر جنبه‌های علمی و تحقیقاتی به نمایش گذاشت،موسسات تجاری و بانکها در کشورهای پیشرفته اولین نهادهایی بودند که تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان بکار انداختند. محصول تلاش آنها نیز همان بانکداری الکترونیک امروزی است. سپس به سرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیتهای بانکداری و اقتصادی بشمار می‌رود.
بانکداری و تجارت الکترونیک هم اکنون در جهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصی و در عین حال، بسیار پیچیده تبدیل شده‌است و تطبیق آن با سیاستهای تجاری و اقتصادی کشورهای مختلف نیاز به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد.
در بررسی تاریخچه تجارت الکترونیک درمی یابیم که بورسهای اوراق بهادار نیز موسسات دیگری بودند که به سرعت فعالیت خود را با روند پیشرفت اینترنت هماهنگ کردند و موفق شدند که در عرض مدت کوتاهی، با توجه به برتریهای اینترنت در مقایسه با روشهای قدیمی، به دلیل سرعت و دقت بالا، به موفقیتهای بی نظیری دست یابند.
تجارت الکترونیک، علی رغم جوان بودن در جهان شناخته شده و در سالهای اخیر رشد فزاینده و غیرقابل پیش بینی داشته‌است. این رشد تصاعدی حاصل استفاده از یک ابزار، یعنی اینترنت می‌باشد. البته تجارت الکترونیک فقط در شاخصه‌ها یا کشورهای خاصی جا افتاده و استفاده می‌شود. برای مثال، در سال ۱۹۹۷ صنعت جهانگردی و توریسم مسوول ۲۰ تا ۳۰ درصد از فروشهای مجازی بوده است.
قسمت دوم
ورودبه هزارسوم چالشهاي جديدي براي كشورها بوجود آورد. جهاني شدن (Globalization) و
(Information And Communication Technology)، دوچالش اساسي اين هزاره به شمار مي‌رود.
تكنولوژي اطلاعات در ارتباطات، چنان زندگي بشر را متحول كرده است كه تمام نگاههاي دنيا را به خود جلب كرده است. و تمامي فعاليتهاي بشري را تغيير داده است.
تجارت به عنوان فعاليتي براي تبادل كالاها و خدمات در يك مقياس وسيع، نيز از اين تحول دور نمانده است. در طي اين چند دهه، تجارت پيشرفت بسياري كرده است، به طوري كه حجم وسيعي از مبادلات ديكر چهره به چهره نيست و معاملات بيشتر از طريق تلفن، پست و با استفاده از كارتهاي اعتباري انجام مي شود.
همه اين عوامل باعث ظهور نوعي از تجارت به نام تجارت الكترونيكي (E-Commerce) شده است. كه ويژگيهاي بسيار مفيدي براي بشر داشته است.
با بررسي دقيق نوآوريهاي بشر در سالها و قرنهاي گذشته، مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه مزاياي تجارت الكترونيكي و تاثيراتي كه آن در اقتصاد جهان گذاشته است، كم نظير است.
منافعي كه درفعاليت باعث ارتقاي سطح توليدات ايجاد مجاري فروش جديد، كاهش هزينه و زمان ورود به بازار ، پس انداز سيستم و ايجاد ارتباط بهتر با مشتري خواهدشد. و به وضع تاثير آن بر اقتصاد كشور نمايان مي‌گردتعاريف عملياتي و ادبيات موضوع
تجارت به تبادل كالاها و خدمات در يك مقياس وسيع گفته مي‌شود. در گذشته تجارت به شكل چهره به چهره بين طرفين معامله انجام مي‌شد.
اما با تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات (ICT) نوعي جديد از تجارت در جوامع تحت عنوان تجارت الكترونيكي رخنه كرده است. كه منابع بسيار زيادي، علارقم هزينه و زمان بايد براي ايجاد اين نوع تجارت، براي كشورها ايجاد مي‌كند.
تجارت الكترونيكي پديده‌اي چند رسانه‌اي است كه از طرفي با پيشرفته ترين مفاهيم فن‌آوري و از سوي ديگر با مباحثي مثل بازاريابي، فروش، مباحث مالي و اقتصادي و حقوق پيوستگي دارد. با اين تفاصيل تعاريف متنوعي كه از نوع نگرش افراد سرچشمه مي‌گيرد، ارائه شده است.
به تعريف اينج و لينز كوئيت: تجارت الكترونيكي به معناي مبادله محصولات و خدمات در مقابل پول با استفاده از توانايي‌هاي اينترنت است.
ويلاديمرزواس در مقاله خود به نام ساختار و آثار كلان تجارت الكترونيكي بيان مي‌دارد. تجارت الكترونيكي به معني سهميه شدن د راطلاعات و حصظ ارتباطات تجاري و هدايت مبادلات بازرگاني به وسيله شبكه‌هاي ارتباطي است.
اصولا تجارت الكترونيكي به فرآيند خريد و فروش اطلاعات .توليدات و خدمات از طريق شبكه كامپيوتري اطلاق مي‌شود. باتوجه به اين تعريف شركتهاي زيادي از روش تجارت الكترونيكي براي انجام معاملات استفاده مي‌كند.
اما به عنوان يك تعريف عملياتي، تجارت الكترونيكي يعني استفاده ا زاينترنت، كامپيوتر و رسانه‌ها در تجارت و ايجاد سود بيشتر و كاهش هزينه از يك طرف و ايجاد كفه رقابتي از سوي ديگر.
تعریف تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیک انجام کلیه فعالیتهای تجاری با استفاده از شبکه‌های ارتباطی کامپیوتری، به ویژه اینترنت است. تجارت الکترونیک، نوعی، تجارت بدون کاغذ است. به وسیله تجارت الکترونیک تبادل اطلاعات خرید و فروش و اطلاعات لازم برای حمل و نقل کالاها، با زحمت کمتر و مبادلات بانکی با شتاب بیشتر انجام خواهد شد.
شرکتها برای ارتباط با یکدیگر،محدودیتهای فعلی را نخواهند داشت و ارتباط آنها با یکدیگر ساده تر و سریع تر صورت می‌پذیرد. ارتباط فروشندگان با مشتریان نیز می‌تواند به صورت یک به یک با هر مشتری باشد. به عبارت دیگر، تجارت الکترونیک نامی عمومی برای گستره‌ای از نرم افزارها و سیستمها است که خدماتی مانند جستجوی اطلاعات، مدیریت تبادلات، بررسی وضعیت اعتبار، اعطای اعتبار، پرداخت به صورت روی خط، گزارش گیری و مدیریت حسابها را در اینترنت به عهده می‌گیرند. این سیستمها زیربنای اساسی فعالیتهای مبتنی بر اینترنت را فراهم می‌آورند. هدف از بکارگیری تجارت الکترونیک، ارائه روشی جدید در انجام امور بازرگانی می‌باشد. به واسطه این روش، تاجران قادرند که محصولات و خدمات خود را به شکل تمام وقت و به تمام خریداران در سرتاسر جهان - مستقل از مرزهای جغرافیایی و ملیتها -عرضه کنند.
بسیاری از مردم، تجارت الکترونیک را منحصر به خرید و فروش از طریق شبکه اینترنت می‌دانند، در حالیکه این امر فقط بخش کوچکی از تجارت الکترونیک را تشکیل می‌دهد و این مفهوم اکنون گستره وسیعی از جنبه‌های مختلف تجاری و اقتصادی را دربرگرفته‌است. به سادگی می‌توان هرگونه فعالیت تجاری و مالی بین موسسات و افراد مختلف را در حیطه تجارت الکترونیک گنجاند.
تجارت الکترونیک روش دیگری برای تبادلات الکترونیکی اطلاعات و انجام مبادلات تجاری است که یک پل الکترونیکی را بین مراکز تجاری ایجاد کرده‌است. تجارت الکترونیک با حجم کمتری از اطلاعات که لزوما در قالب یکسانی نبوده و بین مردم عادی رد و بدل می‌شود، سر و کار دارد. تجارت الکترونیک در ابتدای پیدایش خود، چیزی بیش از یک اطلاع رسانی ساده تجاری نبود و هرکس می‌توانست محصولات خود را با استفاده از صفحات وب بر روی اینترنت تبلیغ نماید.
آمار منتشره از ۵۰۰ شرکت نشان می‌دهد که حدود ۳۴ درصد از آنها در سال ۱۹۹۵ و حدود ۸۰ درصد در سال ۱۹۹۶ از روش فوق برای تبلیغ محصولات خود استفاده کرده‌اند.تا پایان سال ۲۰۰۱ بیش از ۲۲۰ بیلیون دلار معاملات مالی توسط صدها سایت تجاری بر روی اینترنت انجام پذیرفت.
تجارت الکترونیک دارای زیر شاخه‌های عمده‌ای به شرح زیر می‌باشد:
1. تجارت الکترونیک
2. کسب و کار الکترونیک
3. بازاریابی الکترونیکی
4. بانکداری الکترونیکی
5. کارتهای هوشمند
6. مدیریت روابط عمومی با مشتری
7. تاریخچه تجارت الکترونیک
مزایای تجارت الکترونیک
بابررسي دقيق نوآوريهاي بشر در سالها و قرنهاي گذشته، مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه مزاياي تجارت الكترونيكي و تاثيراتي كه آن در اقتصاد جهان گذاشته است، كم نظير است. در اين ميان كشورهاي در حال توسعه نيز در صدد تجهيز خود به اين نوع تكنولوژي هستند. كشورهاي درحال توسعه كه با موانع زير ساختي عمده‌اي روبرو هستند، نيز در صدد تجهيز تجارت خود به تجارت الكترونيكي هستند.
در اين قسمت سعي برآن داريم تا با ارائه مدلي متناسب،به بر شمردن منافع تجاري يا ارزش تجاري تجارت الكترونيكي ، بپردازيم.سوالی که ممکن است همینک مطرح شود این است که تجارت الکترونیک غیر از مواردی که پیش از این به آن اشاره شد چه فایده‌ای دارد.
الف: مزاياي تجارت الكترونيكي از سطج حامعه
جامعه و اقتصاد به عنوان يكي از ذي النعفان اصلي بحث و بكارگيري تجارت الكترونيكي مي‌توان باشد. به اين ترتيب افراد زيادي مي توانند از راه دور به انجام كارها و وظايفشان بپرهيزند. اين مساله علاوه بر ايجاد آرامش فكري باعث استحكام بيشتر خانواده‌ها نيز مي‌گردد.
دوم، عدم نياز به حضور فيزيكي مصرف كنندگان براي انجام خريد يا دريافت خدمات باعث كاهش حجم ترافيك، آلودگي هوا و …. مي‌گردد.
سوم، مي‌توان به مردم ساكن در مكانها و كشورهاي كمتر توسعه يافته ، به خدمات و محصولاتي دسترسي پيدا مي‌كنتد كه در حالت عادي محروم بودند. به عنوان نمونه امكان دسترسي به آموزش و مدارك دانشگاهي معتبر نيز ايجاد مي‌گردد.
و در نهايت مي‌توان به خدمات عمري با كيفيت بالاتر و سرعت بيشتري در اختيار همه اقشار جامعه قرار مي‌گيرد، اشاره كرد.
