بخشی از مقاله
خلاصه
تجارت الکترونیک در ایران بسیار نوپا و در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ است. اما اهمیت فنآوري اطلاعات باعث شده تا تدوین و اجراي قوانین و لوایح مورد نیاز در این عرصه همواره مد نظر مسئولان باشد. در این تحقیق نقش دولت الکترونیک در رفع موانع موجود در قراردادهاي الکترونیک مورد بررسی قرار گرفته است. روش مورد مطالعه کتابخانه اي می باشد. نتایج حاصله بیانگر اینست که با گسترش دولت الکترونیک می توان ساز و کارهاي قانونی متناسب با فضاي سایبري را فراهم کرده و با اصلاح ساختارفرهنگی جامعه و استفاده از دکترین حقوقی در توسعه تجارت الکترونیک و ضمانت اجراي آن گام برداشت. کلید واژه: تجارت الکترونیک، قرارداد الکترونیک ، دولت الکترونیک
مقدمه
توجه به حقوق فنآوري اطلاعات و تجارت الکترونیکی در دنیاي تجاري امروزي از اهمیت خاصی برخوردار است. قراردادها به ویژه در گستره قراردادهاي الکترونیکی جهت توسعه تجارت الکترونیکی مورد توجه قرار گرفته است.فتجارت و قراردادهاي الکترونیکی به عنوان یکی از مهمترین مسائل و دانشهاي روز مطرح میباشد و امروزه یکی ازچالشهاي بنیادین کشورهاي توسعه نیافته و یا در حال توسعه است. در اواخر دهه 1990، اقتصاد جهانی با دو تغییر بنیادي و ساختاري ناشی از جهانی شدن و انقلاب فنآوري ارتباطات و اطلاعات - صشم - 1 روبهرو شد، تحلیلگران اقتصادي برآیند این دو پدیده را اقتصاد نوین نام نهادند.
در نظم نوین اقتصادي، داشتن دانش و بهره برداري مناسب از آن شرط ضروري براي پویا ماندن حیات سیستمهاي اقتصادي است.از سوي دیگر سازمانهاي کوچک و متوسط به عنوان بخش عمده اقتصادي هر کشوري، نقش اساسی در بهبود و ارتقاء شاخص هاي اقتصادي دارند و به همین دلیل اتخاذ روشها و ابزارهاي نوآورانه و نوین انجام فرآیندها و امور کسب و کار مانند قراردادهاي الکترونیکی نقش مهمی در موفقیت این گونه سازمانها خواهد داشت. پیشرفت فناوري اطلاعات و ارتباطات در دو دهه اخیر و گسترش کاربردهاي آن در عرصه هاي مختلف اقتصادي و اجتماعی موجب شده که در روش هاي قرادادهاي سنتی و کسب وکار بازنگري شده و مشاغل و فعالیت هاي جدید اقتصادي شکل گیرند.
وجود ماهیت عناصر فنی واسطهگري در ارتباطات الکترونیکی به علاوه آنکه مانع از توالی و تقارب اراده ها میشود، از طرفی دیگر عدم حضور فیزیکی حتی رابطه صوتی و به تبع آن فقدان رابطه ذهنی و روانی بین طرفین را میتوان از عوامل تلقی قراردادهاي الکترونیکی به واسطه اینترنت در کلیه روشهاي معمول را بین طرفین غیر حاضر در یک جلسه پذیرفت در محیط الکترونیکی اراده طرفین به واسطه داده پیام که نمادي از واقعه، اطلاعات یا مفهوم که با وسایل الکترونیکی، نوري و یا فنآوريهاي جدید اطلاعات تولید، ارسال، دریافت، ذخیره یا پردازش میشود، صورت میگیرد. بنابراین اگر طبق داده پیام بخواهیم اعتبار اعلام بیان اراده طرفین قرارداد را بررسی شود، برخلاف نظریه اعلام قبول به عنوان زمان انعقاد قرارداد هاي سنتی، مشاهده میشود که در قراردادهاي الکترونیکی این نظریه حسب ساختار فنی وصراحت ماده 26 قانون تجارت ایران، ارسال داده پیام متضمن اراده قبول هم زمان انعقاد قرارداد الکترونیکی محسوب میشود با توجه به این خصوص، میتوان گفت که ساختار شکلی و خصوصیات فنی محیط الکترونیکی، تحول مدرن و وسیعی در ابعاد مختلف حقوق قراردادها ایجاد نموده است که بالقوه مفاهیم سائد در نحوه انعقاد قراردادها را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
نفوذ فناورهاي اطلاعات وارتباطات در جنبه هاي مختلف زندگی انسان باعث شده است که روش هاي ارتباط افراد ، به طور کلی تغییر کند. امروز اجتماعات به جوامع علمی و شهروندان نیز به کاربران شبکه اي اطلاعاتی تبدیل شده اند.اکنون مردم بیشتر به حقوقشان آگاه هستند و سعی می کنند که توانانی هاي خود را در اخذ تصمیمات آگاهانه در جنبه هاي تأثیر گذار بر زندگی شان توسعه دهند . در همین راستا ایده دولت هاي الکترونیکی در اقصی نقاط دنیا مورد توجه قرار گرفته است و کشورهاي توسعه یافته حرک ت هایی را در جهت نیل به این هدف شروع کرده اند . می توان گفت که دولت الکترونیکی از حد یک ایده جدید فراتر رفته و همه کشورهاي توسعه یافته وحتی در حال توسعه ، گامهاي موفقی را به سوي این هدف طولانی مدت برداشته اند . امروز افراد جامع انتظار دارند که کلیه خدمات و سرویس هاي دولتی با حداقل هزینه ، حداکثر سرعت و حداقل زمان در اختیار آن قرار گیرد ، لذا این امر بسیار حائز اهمیت است که دولت این توانایی را داشته باشد که بهترین خدمات را در کمترین زمان و با بهترین راندمان در اختیار اقشار مختلف جامعه قراردهد.
سیستم ها و ابزارهایی که در حال در حال حاضر در ادارات دولتی براي ارایه خدمات و اطلاعات به شهروندان مورد استفاده قرار می گیرند قدیمی بوده و روند کار در دستگاهاي دولتی کند است . آنها در جلب رضایت شهروندان موفقیت چندانی ندارند .از سوي دیگر سرمایه گذاري هاي قابل توجهی در زمینه طراحی و به کار گیري سیستم هاي جدید در بخش دولتی صورت نمی گیرد ، اما با توجه به اهدافی که براي دولت الکترونیکی مورد نظر است ، کشورها فقط در صور تی در پیاده سازي مطلوب دولت الکترونیکی موفق می شوند که سیستم هاي داخلی بخش دولتی ،داده ها واطلاعات و ابزارهاي مدیریتی با یکدیگر هماهنگی و سازگار باشند . ازسوي دیگر در دولت الکترونیکی هدف بر این است که به جاي اینکه زمان و منابع را به پیش پردازش و ورود اطلاعات و سازماندهی آنها اختصاص دهیم بتوانیم قسمت عمده زمان و منابع موجود را به حل مشکلات ، بررسی و ارایه راه حل هاي شاخص و خدمات دهی مستقیم به استفاده کنندگان خدمات دولتی اختصاص دهیم.
هرچه دولت ها منابع بیشتر و سرویس هاي متنوع تري را ازطریق شبکه به شهروندان ارایه دهند ، نیاز به وجود یک سامانه دو سویه ارایه خدمات ،بیشتر آشکار می شود .این سیستم دو سویه علاوه بر وادار کردن شهروندان به بهره گیري از شبکه براي دریافت خدمات از دولت ، سبب می شود که سطح مهارتها و فرهنگ جامعه اطلاعاتی نیز ارتقا یابد.بهارگیريک و گسترش دولت الکترونیک غالباً در جهت انجام تغییرات در فرایندهاي دولتی نظیر تمرکز زدایی ، بهبود کارایی و اثر بخشی استاصولاً. تعریف واحدي درباره دولت الکترونیک وجود ندارد و این مسأله ناشی از ماهیت پویا و متغیر فناوري است . امروزه به استفاده از فناوري اطلاعات وارتباطات به منظور بهبود کارایی و اثر بخشی ، شفافیت اطلاعات و مقایسه پذیري مبادلات اطلاعاتی و پولی در درون دولت ، بین دولت و سازمانهاي تابعه آن،بین دولت و شهروندان و بین دولت و بخش خصوصی دولت الکترونیک اطلاق می شود .
دولت الکترونیک به معناي فراهم کردن شرایطی که دولتها بتوانند خدمات خود را به صورت شبانه روزي و در تمام ایام هفته به شهروندان ارائه کنند. این امر در سالهاي اخیر به طور جدي در دستور کار دولتها قرار گرفته و دولتمردان هوشمند نیروهاي خود را در راه تحقق چنین شرایطی بسیج کرده اند و درصدد برآمده اند که فرایندهاي سیاسی ، اقتصادي و اجتماعی را با کمک فناوري نوین ارتباطات و اطلاعات اصلاح کرده و از این طریق به شیوه کارآمد تري به ارائه خدمات به شهروندان بپردازند . در عصر جدید ، حکومت داري خوب ، حکومت در دسترس است و لازمه بهتر حکومت کردن دسترسی سریع و آسان شهروندان به اطلاعات و خدمات کیفی است . حکومتداري خوب ، حکومتی است که با سرعت بیشتر ، هزینه کمتر و کارایی بیشتر، خدمات خود را به طیف گسترده تري از شهروندان ارائه کند. روش پژوهش در این مقاله کتابخانهاي است که با مراجعه به کتابخانههاي معتبر علمی و تخصصی در این زمینه سعی در پیشبرد پژوهش شده است.
موارد دیگري که می توان به عنوان مفهوم دولت الکترونیک برشمردعبارتند از:
-دولت الکترونیک عبارت است از تعهد به استفاده از فناوري مناسب براي ارتقاي ارتباطات دولت با شهروندان و سازمانهاي وابسته به دولت و به عبارتی گسترش دموکراسی ، ارتقاي شأن و منزلت انسان ، حمایت از توسعه اقتصادي ، توسعه عدالت اجتماعی و بهبود کیفیت ارائه خدمات به مردم.
-دولت الکترونیک ، شیوه اي براي دولتها به منظور استفاده از فناوریهاي جدید است که به افراد ، تسهیلات لازم براي دسترسی مناسب به اطلاعات و خدمات دولتی ، اصلاح کیفیت آنها و ارائه فرصتهاي گسترده براي مشارکت در فرایندها و نمادهاي مردم سالار می دهد .
به طورخلاصه می توان گفت فناوري اطلاعات در بخش هاي مختلف دولت به منظور افزایش بهره وري و ارتقا سطح خدمات رسانی . مهم ترین نتیجه این امر ، افزایش رضایت مردم خواهد بود به شرطی که پیاده سازي دولت الکترونیکی به طور صحیح و با موفقیت صورت گیرد . به عبارت دیگر ، دولت الکترونیکی با این که می تواند یک گام اساسی براي دولت ها باشد ، چالش برانگیز نیز است. اگر دولت ها نتوانند خدمات الکترونیکی را به صورت یکنواخت و قابل دسترس ، در اختیار عموم افراد جامعه قرار دهند ، دولت الکترونیکی منجر به شکاف طبقاتی بیش تر در جامعه و در نهایت نارضایتی مردم ، و افزایش مشکلات خواهدشد.
البته این به مفهوم انکار دولت الکترونیکی نیست بلکه تاکیدي است بر برنامه ریزي دقیق تر براي این امر مهم ، که در عصر دیجیتال اجتناب ناپذیر به نظر می رسد . در این نوشتار سعی شده است که مبانی دولت الکترونیکی و اهمیت آن به بحث گذارده شود.آموزش الکترونیکی، بانکداري الکترونیکی، دولت الکترونیکی، خدمات الکترونیکی، پزشکی الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، و حتی زندگی الکترونیکی بدان معنا است که ورود گسترده فضاي مجازي در زندگی کنونی، تقریبا تمام ابعاد آن را دستخوش تغییر قرار داده است .و در بعد تجارت الکترونیک و قرار دادهاي الکترونیکی و دولت الکترونیک که موضوع بحث حاضر ماست کسانی که از این تاثیر استفاده مثبت کردهاند به نتایج چشمگیري رسیدهاند که بدون استفاده از آن ممکن بوده سال ها چنین نتایجی را بدست نیاورند.
تاریخچه تجارت الکترونیک
تاثیر فضاي مجازي و فن آوري نوین در دنیاي تجارت آنقدر زیاد است که میتوان گفت در آیندهاي نزدیک صحبت از تجارت الکترونیک بی معنا خواهد بود چرا که دیگر خبري از تجارت سنتی نبوده و تبدیل به تجارت الکترونیک شده است و حتی رقابت در این زمینه به حدي خواهد رسید که دیگر نفس الکترونیکی بودن تجارت مد نظر نخواهد بود، بلکه تحمل در فضاي مجازي، تسلط بر فنون و شگرد تجارت الکترونکی نقش تعیین کننده خواهند داشت.
