بخشی از مقاله
دستورالعمل و نگهداري تلسكوپهاي بازتابي نيوتني
تلسكوپ ابزار نوري دقيقي است. ما به شما منجمان عزيز، در مورد اين نوع سليقه و انتخاب زيبايتان كه احتمالاً هزينه اي هم براي آن صرف كرده ايد تبريك مي گوييم.
لازم است كه شما اطلاعاتي در رابطه با نحوة نگهداري و عملكرد آن هم بدانيد تا اولاً و حداكثر عمر و دوام تلسكوپتان بهره مند شويد و ثانياً از منظره هاي دل انگيز و واضح كه شامل:
كهكشانهاي دوردست و ستارگان پرنقش و نگار وغيره استفاده ميشود لذت ببريد در شكل مقابل برش عرضي از يك تلسكوپ بازتابي را نشان مي دهد .
نكته: هرگز با تلسكوپ به سوي خورشيد نشانه نريود زيرا حتي نگاه آني از درون آن صدمات جبران ناپذيري هم به چشمانتان و هم به تلسكوپ وارد مي آورد.
يادآوري: نور ستاره جسم دوردست در ابتدا وارد آينه مقعر ميشود و بازتاب مخروطي شكل آن به روي سطح آينه ي ثانويه يا منشور تحت زاويه 90 درجه مي شكند و به سمت ديوارة لوله انتقال يافته و نزديك فكور سر كانوني مي شود سپس با چشمي تقويت مي‌گردد در قسمت آخر با چشم رويت مي شود. معمولاً چشمي بدون هيچ حركتي به انتهاي فكو سير متصل مي شود شكل مقابل.
ما مي توانيم با چرخاندن فكور سركانون چشمي را با كانون آينه اصلي منطبق كنيم تا تصويري واضح ايجاد شود از آنجايي كه مي دانيم بزرگ نمايي تلسكوپ با تعويض چشمي تغيير مي كند مي توانيم چشمي ها را از فكو سر جدا كرده و چشمي هاي دلخواه ديگري به آن متصل كنيم البته برخي از چشمها به نام باربو وجود دارند كه وظيفه اصلي آنها زياد كردن ضريب بزرگنمائي است كه از مجموعه چند عدسي تشكيل شده است كه ممكن است تصوير را معكوس كنند.
براي بدست آوردن بزرگ نمايي و مردمك خروجي تلسكوپ حتماً بايد قطر آينه ي اصلي و فاصله كانوني آينه ي اصلي را بدانيم.
مردمك خروجي = بزرگ نمايي =
نكته 1: هر چه فاصله كانوني چشمي را براي تلسكوپ كمتر انتخاب كنيم بزرك نمايي زياد مي شود و برعكس هر چه فاصله كانوني چشمي را زياد انتخاب كنيم بزرگ نمايي كم مي شود.
نكته 2: منظور از مردمك خروجي تلسكوپ اين است كه در شب ، هنگام رصد، چون مردمك چشم انسان درتاريكي افزايش مي يابد. مي‌توانيم جهت رويت بهتر از كهكشانها و سهاجي هاي كم نور با قرار دادن چشمي هاي با فاصله كانوني زياد جهت بزرگ نمايي كم، طوري مر دمك خروجي را تنظيم كيم كه درست مطابق مردمك چشمان در همان تاريكي باشد.
مثال: چشم شخصي در هنگام شب فقط شش ميليمتر باز مي شود فاصله كانون آينه اصلي تلسكوپ 2000 ميلي متر و قطر آن 300 ميلي متر مي باشد فاصله كانوني چشمي را چه قدر اختيار كند تا حداكثر روشنايي از يك ستاره كم نور را رصد كند.
ميلي متر 40= فاصله كانوني چشمي
يعني بايد فاصله كانوني چشمي 40 ميلي متر باشد تا قطر مردمك خروجي تلسكوپ با قطر مردك چشم او يكسان شود. نكته:
مادر مثال بالا به بزرگ نمايي كاري نداشتيم فقط هدف اين است كه نور ضعيف را تقويت كنيم البته بسته به نياز و نوع كاربرد شما منجمين دارد اگر فرضاً بخواهيد جزئيات و تفكيك اجسام مثل ماه و سيارات كه نباز به بزرگ نمايي زياد دارد يا رصد كنيد حتماً بايد با چشمي پرقدرت با فاصله كانوني كم جهت بزرگ نمايي بالا استفاده كنيد كه دراين صورت مردمك خروجي كوچك ميشود. اما بدانيد كه اگر از مردمك چشم شما كوچكتر شود قدرت و روشنايي نور به همان نسبت ذكر شده كم مي شود ولي جزئيات را بيشتر مي كند .
نكته:
ممكن است چشم شما در هنگام رصد غيرمسلح از ماه يا اجرام پرنور ديگر به همان اندازه زياد باز نشود مثلاً 3 ميلي متر بنابراين بايد قطر مردمك خروجي را با 3 ميلي متر محاسبه نماييم معمولاً بهترين كاربرد تجربي و حدود مردمك به اين شرح مي باشد
ميلي متر 7 مردمك 4/0
اضافه يا كمتر از اين معمولاً نور را از بين مي برد. و هدر مي دهد ضمناٌ اين حد مي تواند محدوديت بزرگنمايي تلسكوپتان را هم تحت پوشش قرار مي دهد.
آينه اصلي: قطعه اصلي تلسكوپ به شمار مي آيد كه وظيفه جمع آوري نور را به عهده مي گيرد سطح آن اندود آلومينيوم و گاهاٌ نقره و با لايه هاي محافظ فلوئوريد، منيزيم قرار مي گيرد و بايد مراقبت ويژه‌اي از آن داشته باشيم بهتر است روي دهانه تلسكوپ يك درپوش قرار دهيم تا گرد و غبار به روي سطح آينه نفوذ نكند همچنين روي آينه است و يا انگشت يا هر شيء ديگري نماليد اگر در مواقعي احساس نموديد كه آينه چرب و يا كشف شده است بايد جهت تميز نگه داشتن آن موارد زير را رعايت كنيم.
ابتدا مقداري از مايع آستون يا اتانول و يا الكل سفيد از داروخانه تهيه كرده و با استفاده از دستمال نرم عينك را به آرامي فقط قسمتهاي كثيف آن را پاك مي كنيم و اگر احياناً آينه خيس شده باشد مي توانيد با سشوار سرد خشك كنيد .
نكته : اگر امكان دارد سعي كنيد آينه را زياد نشوييد چرا كه هر بار شستن كيفيت پوششي را از بين مي برد همچنين عمر لايه محافظ را كمتر مي كند و اگر آينه شما لاية محافظ نداشته باشد احتمال اينكه اين روش شستن اندود آينيتان را پاك كند زياد مي باشد و سعي كنيد به غير از اين نوع مواد از هيپر شوينده ديگري استفاده نكنيد.
چشمي ها: همان طور كه گفته شد مي توانيد آنها را تعويض كنيد اما هرگز نبايد قسمتهاي داخلي چشمي را باز كنيد و يا بشوييد فقط مي توانيد سطح روي آن را با دستمال نرم پاك كنيد شكل زير:
منشور يا آينه ثانويه: اگر آينه ثانويه باشد احتياط آن را همانند آينه ي اصلي رفتار مي كنيم ولي اگر منشور باشد مي توانيم با دستمال نرم در صورت كثيفي آن را پاك كنيم ضلع وتر منشور نبايد كثيف باشد و يا در سطحي نچسبد چرا كه كارآيي آن از بين مي رود . و ضلع ارتفاع آن به سمت چشمي و ضلع قائمه آن به سمت آينة اصلي قرار مي‌گيرد . شكل زير:
شستن قطعات مكانيكي: در هنگام شستن تلسكوپ حتماً بايد به روي آن درپوش قرار دهيم تا آب وارد لوله نشود و در هنگام رنگ زدن لوله بايد آينه و نگه دارندة آينه اصلي و نگه دارندة منشور و فكو سير و تمامي قطعات ديگر را از لوله خارج نماييد.
هم محور كردن يا هم خط سازي تلسكوپ:
اگر از مركز آينه اصلي خطي رسم كنيم كه از مركز آينه ي ثانويه و سپس از مركز چشمي بگذرد صفحة آينة اصلي و صفحة عدسي چشمي بايد بر اين خط عمود باشد و آينة ثانويه با زاويه 45 درجه نسبت به اين خطوط قرار مي گيرد كه به اصطلاح هم خط سازي تلسكوپ مي‌گويند. مي توانيد در يك حياط يا سقف اتاق روشن اين كار را انجام دهيد يادتان باشد هرگز تلسكوپ را به خورشيد نشانه نوريد حالا آينه و نگه دارنده ها را به تلسكوپ سوار كنيد و سعي كنيد كه پيچ هاي مركز آينه ثانويه درست وسط آينه اصلي قرار بگيرد و پره هاي آينة ثانويه نسبت به دهانة لوله يكسان قرار بگيرد (به آينه ي اصلي كاري نداشته باشيد)
فكو سير را به تلسكوپ متصل نمموده و چشمي را از آن جدا كنيد حال به نكات زير توجه فرمائيد.
1- بدون توجه به آينه ي اصلي سعي كنيد آينة ثانويه را در مركز سوراخ ميدان فكو سير يا چشمي قرار دهيد كه مي توانيد آن را با استفاده از پيچ هاي نگه دارنده بالا و پايين يا چپ و راست انتقال دهيد شكل مقابل.
2- با استفاده از پيچ هاي تحتاني كه در انتهاي نگه دارندة آينه قرار دارد و يا با استفاده از پيچ هاي منشور كه روي آن قرار دارد مي توانيد زاويه اي كه در آينه مي بيند و همچنين ناهمساني آن را كه گويا آينه به كنار منتقل شده را برطرف كنيم اين كار را به آرامي انجام دهيد تا زاويه هاي پره مساوي شود. اگر از سوراخ فكو سير به آينه ثانويه نگاه كنيم سه تصوير خواهيم ديد.
1- تصوير آينه اصلي در آينه ثانويه.
2- تصوير آينه ثانويه در آينه اصلي : كه با پيچهاي انتهايي آينه اصلي تنظيم مي شوند.
3- تصوير چشم در آينه اصلي: كه مي توانيد با پيچهاي بالاي منشور يا آينه ثانويه تنظيم كنيد چنانچه تلسكوپ كاملاً تنظيم باشد تصوير را بصورت زير خواهيم ديد.
1-تصويرتمام آينه اصلي نه قسمتي از آن 2- تصوير دايره اي سوراخ فكوسير كه حدقة آن بايد به صورت متحدالمركز در وسط آينه ديده شود.
3- تصوير پره هاي اتصال آينه ثانويه كه بايد بطور متقارن ديده شود و خود آينه ثانويه هم بايد در مركز آينه قرار داشته باشد در غير اين صورت با پيچ هاي تنظيم آينه ثانويه و ارايه تصاوير را بصورتي كه گفته شد درآوريم.
به اين ترتيب كار هم خط سازي به پايان رسيده و بعد از نسب چشمي تلسكوپ آماده استفاده خواهد بود.
با آروزي موفقيت همگي شما عزيزان
تهيه و تنظيم:
مهدي شريفي نيا تابستان 86
