تحقیق در مورد نکاتی چند در مورد روشهای صحیح مطالعه

بخشی از مقاله

نكاتي چند در مورد روشهاي صحيح مطالعه

بارها شنيده ايم كه دانش آموز يا دانشجويي مي گويد :
(( ديگرحال و حوصله خواندن اين كتاب را ندارم )) يا ((آنقدرازاين كتاب خسته شده ام كه قابل گفتن نيست)) ويا ((هرچقدرميخوانم مثل اينكه كمتر ياد مي گيريم)) ويا ((10 بار خواندم و تكرار كردم ولي بازهم ياد نگرفتم))به راستي مشكل چيست ؟ آيا براي يادگيري درس واقعا" بايد 10 بار كتاب را خواند ؟ آيا بايد دروس خود را پشت سرهم مروركرد؟

وآيا بايددهها بار درس راتكراركردتا يادگرفت ؟ مطمئنا" اگر چنين باشد ، مطالعه كاري سخت و طاقت فرسا است . اما واقعيت چيزي ديگر است . واقعيت آن است كه اين گروه از فراگيران ، روش صحيح مطالعه را نمي دانند و متاسفانه در مدرسه و دانشگاه هم چيزي راجع به چگونه درس خواندن نمي آموزند .
يادگيري و مطالعه، رابطه اي تنگاتنگ و مستقيم با يكديگر دارند، تا جايي كه مي توان اين دو را لازم و ملزوم يكديگر دانست. براي اينكه ميزان يادگيري افزايش يابد بايد قبل از هرچيز مطالعه اي فعال و پويا داشت .

شيوه صحيح مطالعه ،چهار مزيت عمده زير را به دنبال دارد:
1- زمان مطالعه را كاهش ميدهد.
2- ميزان يادگيري را افزايش ميدهد .
3-مدت نگهداري مطالب در حافظه را طولاني تر مي كند.
4- بخاطر سپاري اطلاعات را آسانتر مي سازد.

براي داشتن مطالعه اي فعال و پويا نوشتن نكات مهم درحين خواندن ضروري است تابراي مرور مطالب،دوباره كتاب رانخوانده و در زماني كوتاه ازروي يادداشتهاي خود مطالب را مرور كرد .
يادداشت برداري ، بخشي مهم و حساس از مطالعه است كه بايد به آن توجهي خاص داشت . چون موفقيت شما را تا حدودي زياد تضمين خواهد كرد و مدت زمان لازم براي يادگيري را كاهش خواهد داد. خواندن بدون يادداشت برداري يك علت مهم فراموشي است.

شش روش مطالعه :
خواندن بدون نوشتن خط كشيدن زيرنكات مهم حاشيه نويسي خلاصه نويسي كليد برداري خلاقيت و طرح شبكه اي مغز .

1-خواندن بدون نوشتن: روش نادرست مطالعه است . مطالعه فرآيندي فعال و پويا است وبراي نيل به اين هدف بايد از تمام حواس خود براي درك صحيح مطالب استفاده كرد. بايد با چشمان خود مطالب را خواند، بايد در زمان مورد نياز مطالب را بلند بلند ادا كرد و نكات مهم را يادداشت كرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگير شده و حضوري فعال و همه جانبه در يادگيري داشت و هم در هنگام مورد نياز ، خصوصا" قبل از امتحان ، بتوان از روي نوشته ها مرور كرد و خيلي س

2- خط كشيدن زير نكات مهم :اين روش شايد نسبت به روش قبلي بهتر است ولي روش كاملي براي مطالعه نيست چرا كه در اين روش بعضي از افراد بجاي آنكه تمركز و توجه بروي يادگيري و درك مطالب داشته
باشند ذهنشان معطوف به خط كشيدن زير نكات مهم
مي گردد .حداقل روش صحيح خط كشيدن زير نكات
مهم به اين صورت است كه ابتدا مطالب را بخوانند و
مفهوم را كاملا" درك كنند و سپس زير نكات مهم خط
بكشند نه آنكه در كتاب بدنبال نكات مهم بگردند تا زير آن را خط بكشند .

3- حاشيه نويسي :اين روش نسبت بدو روش قبلي بهتر است ولي بازهم روشي كامل براي درك عميق مطالب و خواندن كتب درسي نيست ولي مي تواند براي يادگيري مطالبي كه از اهميتي چندان برخوردار نيستند مورد استفاده قرار گيرد.
4- خلاصه نويسي : در اين روش شما مطالب را ميخوانيد و آنچه را كه درك كرده ايد بصورت خلاصه بروي دفتري يادداشت مي كنيد كه اين روش براي مطالعه مناسب است و از روشهاي قبلي بهتر مي باشد چرا كه در اين روش ابتدا مطالب را درك كرده سپس آنها را يادداشت مي كنيد اما بازهم بهترين روش براي خواندن نيست .

5- كليد برداري :كليد برداري روشي بسيار مناسب براي خواندن و نوشتن نكات مهم است . در اين روش شما بعد از درك مطالب ، بصورت كليدي نكات مهم را يادداشت مي كنيد و در واقع كلمه كليدي كوتاهترين، راحتترين ،بهترين وپرمعني ترين كلمه اي است كه با ديدن آن، مفهوم جمله تداعي شده و به خاطر آورده مي شود .
6. - خلاقيت و طرح شبكه اي مغز: اين روش بهترين
شيوه براي يادگيري خصوصا" فراگيري مطالب درسي
است .در اين روش شما مطالب را ميخوانيد بعد از درك
حقيقي آنها نكات مهم را به زبان خودتان و بصورت
كليدي يادداشت مي كنيد و سپس كلمات كليدي را
بروي طرح شبكه اي مغز مي نويسد ( در واقع نوشته
هاي خود را به بهترين شكل ممكن سازماندهي
مي كنيد و نكات اصلي و فرعي را مشخص مي كنيد)تا
در دفعات بعد به جاي دوباره خواني كتاب ، فقط به
طرح شبكه اي مراجعه كرده وبا ديدن كلمات كليدي
نوشته شده بروي طرح شبكه اي مغز ، آنها را خيلي
سريع مرور كنيد . اين روش درصد موفقيت تحصيلي
شما را تا حدود بسيار زيادي افزايش ميدهد و درس
خواندن را بسيار آسان مي كند. و بازده مطالعه را
افزايش ميدهد.

شرايط مطالعه

((بكارگيري شرايط مطالعه يعني بهره وري بيشتر از مطالعه ))
شرايط مطالعه ، مواردي هستند كه با دانستن ، بكارگيري و يا فراهم نمودن آنها ، مي توان مطالعه اي مفيدتر با بازدهي بالاتر داشت و در واقع اين شرايط به شما مي آموزند كه قبل از شروع مطالعه چه اصولي را به كار گيريد ، در حين مطالعه چه مواردي را فراهم سازيد و چگونه به اهداف مطالعاتي خود برسيد و با دانستن آنها مي توانيد با آگاهي بيشتري درس خواندن را آغاز كنيد و مطالعه اي فعالتر داشته باشيد :

1- آغاز درست :براي موفقيت در مطالعه ،بايد درست آغازكنيد.
2- برنامه ريزي : يكي از عوامل اصلي موفقيت ، داشتن برنامه منظم است .
3- نظم و ترتيب: اساس هر سازماني به نظم آن بستگي دارد 4-حفظ آرامش: آرامش ضمير ناخود آگاه را پويا و فعال مي كند.
5- استفاده صحيح از وقت :بنيامين فرانكلين، ((آيا زندگي را دوست داريد؟ پس وقت را تلف نكنيد زيرا زندگي از وقت تشكيل شده است .))
6- سلامتي و تندرستي: عقل سالم در بدن سالم است .
7- تغذيه مناسب: تغذيه صحيح نقش مهمي در سلامتي دارد.
8- دوري از مشروبات الكلي : مصرف مشروبات الكلي موجب ضعف حافظه مي شود .
9 – ورزش : ورزش كليد عمر طولاني است .

10-خواب كافي: خواب فراگيري و حافظه را تقويت مي كند.
11 –درك مطلب:آنچه در حافظه بلند مدت باقي مي ماند ، يعني مطالب است .

چند توصيه مهم كه بايدفراگيران علم از آن مطلع باشند.
1- حداكثر زماني كه افراد مي توانند فكر خود را بروي موضوعي متمركز كنند بيش از 30 دقيقه نيست ، يعني بايد سعي شود حدود 30 دقيقه بروي يك مطلب تمركز نمود و يا مطالعه داشت و حدود 10 الي 15 دقيقه استراحت نمود سپس مجددا" با همين روال شروع به مطالعه كرد.

2- پيش از مطالعه از صرف غذاهاي چرب و سنگين خودداري كنيد. و چند ساعت پس از صرف غذا مطالعه نمائيد چون پس از صرف غذاي سنگين بيشتر جريان خون متوجه دستگاه گوارش ميشود تا به هضم و جذب غذا كمك كند و لذا خونرساني به مغز كاهش مي يابد و از قدرت تفكر و تمركز كاسته ميشود . از مصرف الكل و دارو هم خودداري فرمائيد همچنين غذاهاي آردي مثل نان و قندي قدرت ادراك و تمركز را كم مي كند نوشابه هاي گازدارهم همينطور هستند.

3- ذهن آدمي با هوش است اگر يادداشت برداريد خود را راحت از حفظ و بياد سپاري مطالب مي كند و نيز همزمان نمي توانيد هم مطلبي را بنويسيد و هم گوش دهيد . پس در حين مطالعه لطفا" يادداشت برداري نمائيد .
فنون موفقيت براي كنكور
از آن جايي كه براي موفقيت در كنكور عوامل بسيار سهيم هستند در اين فصل نكات مهم در روش مطالعه كنكور ارائه خواهد شد.
1- مثبت گرا باشيد خود را فرد موفقي ببينيد،‌ به خودتان اطمينان دهيد كه موفق مي شويد زيرا مثبت فكر كردن باعث اعتماد به نفس مي شود و هيچ وقت جنبه هاي منفي را در نظر نگيريد زيرا باعث نااميدي و د لسردي شما مي شود اگر خود را باور نداشته باشيد آن وقت چه انتظاري از ديگران داريد كه برايتان قضاوت مثبتي داشته باشند.
كسي كه خود را كم استعداد- كم حافظه مي بيند و نوعي تصوير منفي از خود دارد ضربه محكمي بر ذهن خود وارد مي كند.
پس من حافظه قوي دارم و مي خواهم موفق شوم و حتما موفق مي شوم.
2- اگر خود را براي كنكور آماده مي كنيد بيهوده وقت خود را تلف نكنيد.

هرزماني آمادگي لازم را داشتيد، مطالعه را شروع كنيد و دائما" وقت مطالعه را به عقب نياندازيد. زيرا كم كم به دنبال سپري شدن وقت خود احساس نااميدي خواهيد كرد و سعي كنيد هيچ وقت به دنبال فرصت مناسب براي مطالعه نباشيد. از همين فرصت موجود نهايت استفاده را ببريد و همه زمانها براي مطالعه ارزشمند باشد، زمان براي همه يكسان است. اما فقط تعدادي از افراد طرز استفاده صحيح آن را مي دانند، و اينان هستند كه در كنكور و مراحل مختلف زندگي موفقند.
- متخصصين امور مطالعه، اغلب محتواي يك كتاب را حرف ربط، حرف اضافه و مشابه آن ذكر كرده اند تا اين كه معني و مفهوم خاصي را برداشته باشد. لذا همه مح

تواي يك كتاب مهم و مفيد هستند كه آنهم بايد به صورت كلمات كليدي يادداشت شوند.
- تعدادي از داوطلبان كنكور براي خواندن كتابهاي درسي
- اينطور فكر مي كنند كه ابتدا بايد كتاب را به طور كامل
- بخوانند و بعد سراغ كتاب ديگري بروند.
اين روش خواندن صحيح نيست. در هرصورت بايد اين نكته را مدنظر داشته باشيد كه ابتدا كتاب هاي مورد علاقه تان را بخوانيد و از طرفي در طول روز فقط يك كتاب خاص را نخوانيد بلكه ساعات مطالعه را به چند قسمت تقسيم كنيد و در هرزماني يك بخش از كتاب را بخوانيد. اين روش در فرآيند مطالعه بسيار مهم و مفيد است.

حتي المقدور سعي كنيد يك كتاب تخصصي و يك كتاب عمومي مطالعه كنيد، يعني يك كتاب مربوط به تجزيه تحليل و يك كتاب عمومي و يا حفظي.
- مطالعه دروس به ويژه اگر به منظور قبول شدن در كنكور باشد، نيازمند طرح يك برنامه جامع و مانع است كه در آن از تمام شرايط به بهترين نحو استفاده شود. آنهايي كه بدون برنامه شروع بهخواندن كتاب مي كنند و نمي دانند كه چه مدتي يا چند صفحه را مي خواهند بخوانند، هيچ گونه اطلاعات اوليه اي نسبت به كتاب ندارند و به اصطلاح خودشان آن قدر مي خوانند تا سه شوند، بدانند كه

بدترين شيوه مطالعه را انتخاب كرده اند و بعد از مدت كوتاهي مطالعه خستگي عارض گشته و حواس پرتي باعث كاهش راندمان خواهد شد. مانند معماري كه ساختمان را بدون نقشه قبلي شروع كرده است. درهنگام برنامه ريزي دروس مهم تر كه بايد زمان مطالعه بيشتري را به آنها اختصاص دهيد دروسي هستند كه از ضريب بيشتر برخوردار هستند و يا در آنها ضعف بيشتري را درخود احساس مي كنيد، كه در قسمت بعدي كتاب اهميت و الويت دروس درج شده است.

- هرچند وقت يك بار براي خود يك آزمون آزمايشي ترتيب دهيد. براي اين منظور مي توانيد از تست هاي كنكور سال گذشته و كتاب هاي كمك آموزشي معتبر كه به صورت تستي تهيه شده اند استفاده كنيد. شركت در آزمون هاي آزمايشي كه از جانب سازمان هاي آموزشي معتبر برگزار مي شوند نيز بسيار كمك كننده است و سعي كنيد همه مواردي را كه در كنكورهاي آزمايشي تجربه مي كنيد فقط اطلاعات نباشند. طريقه تست زدن، دقت، سرعت و غيره

كه در جلسه كنكور اصلي گريبانگيرمي شود را ياد بگيريد تاگرفتار عوامل جانبي نشويد.
- توجه به ضرايب مربوط به دروس عمومي و اختصاص را درنظر داشته باشيد ضمنا" مطالعه دقيقي از چگونگي سهميه هاي ورودي و دانشگاههاي مورد نظر خود داشته باشيد كه قصد داريد به چه دانشگاه و چه رشته اي برويد مطالعه دانشگاههاي روزانه، شبانه ، پيام نور، رشته اي خاص و ... ضروري مي باشد. تقريبا" 22 نوع دانشگاه داريم.

- بسياري از داوطلبان ورود به دانشگاه و مراكز آموزش عالي چند روز مانده به برگزاري كنكور دچار اضطراب، بي خوابي، افسردگي و امثال آن مي شوند و در نتيجه با وجود آگاهي هاي لازم و توانمندي و زحمات زياد توفيق راه يافتن به دانشگاه را پيدا نمي كنند در حالي كه براي درمان هر يك از عوارض زيان آور راه حل هاي علمي وجود دارد. يكي از سودمندترين راه ها براي غلبه يافتن به عوارض ياد شده استفاده از روش هاي آرامش دهي است. با انجام اين كار

دو هفته قبل از امتحان مي توان تا حدود زيادي مشكل را مرتفع نمايد و با توليد انرژي مثبت از خود و كشيدن چند نفس عميق با آرامش كامل خودتان را طوري تجسم كنيد كه در ساعت 8 صبح روز امتحان كنكور سرجلسه بر روي صندلي مورد نظر نشده ايد و به تمام سئوالات بدون هيچ اشتباهي و با سرعت و اعتماد به نفس پاسخ مي دهيد و احساس خوبي داريد. اين كار را به مدت دو هفته شب ها قبل از خواب انجام دهيد حتما" نتيجه خوب آن را احساس
خواهيد كرد و اگر با استفاده از قوه تخيل حالت دانشجو بودن خود را نيز مجسم كنيد كه مثلا" در رشته مورد علاقه تان قبول شده ايد و به هر صورت اگر توان اجراي اين اعمال را نداشته و احتياج به اتخاذ تصميم و همفكري در مورد هدايت تحصيلي و مواردي نظير ترس از امتحان، اضطراب امتحان و روش هاي مطالعه صحيح و ... داريد حتما" با يك مشاور يا روانشناس تماس بگيريد و با كمك او مشكل خودرا قبل از ورود به جلسه مرتفع نماييد.

- پيشنهاد مي شود حدود دو هفته قبل از برگزاري كنكور، ديگر كتاب هاي درسي و كمك درسي را نخوانيد و فقط به مرور يادگيري ها و يادداشت هاي خود كه بصورت طرح هاي شبكه اي و به شكل سازمان يافته اي نوشته ايد بپردازيد.

اين كار بسيار مهم تر از خواندن يك كتاب درسي جديد خواهد بود. و سعي كنيد خودتان را در روزهاي آخر بيش از اندازه خسته نكنيد كه باعث فشار روحي گرديده و عوامل منفي براي شما خواهد داشت، اگر برنامه ريزي دقيق داشته باشيد خود به خود اين مسئله حل شده است.
- هيچگاه به يك درس خاص بعنوان عامل منحصر به فرد قبولي خود تكيه نكنيد زيرا در صورتيكه در آن درس خاص نمره خوبي كسب نكنيد نخواهيد توانست با دروس ديگر اين نقيصه را جبران نمائيد.

همچنين يك درس تضمين كننده قبولي شما نخواهد بود و براي قبول شدن هر سئوال مي تواند براي شما ارزشمند و مهم و سرنوشت ساز باشد. همواره به ياد داشته باشيد كه در گروه آزمايشي، دروس اختصاصي و عمومي ضريب بالا عامل لازم براي موفقيت شما هستند ولي كافي نيستند، به خصوص اگر قصد داريددر يك رشته بالا يا ممتاز قبول شويد همه سئوالات براي شما مهم هستند.
شب قبل از برگزاري كنكور و امتحان مطالعه نكنيد فقط استراحت كنيد و تمامي وسايل مورد نياز امتحان را آماده نماييد. در صبح روز امتحان كمي زودتر بيدار شويد با توكل بر خدا نماز خود را بخوانيد و حتما" چند آيه از قرآن را تلاوت نماييد كه عامل مهم براي آرامش شما خواهد بود.
صبحانه كاملا" مفصل و مقوي بخوريد كمي قدم بزنيد و يكساعت قبل از امتحان حركت كنيد كه مبادا دير شود و آْرامش شما مختل گردد. شاد و خوشحال باشيد و با ذهن مثبت و تصوير مثبتي از خود به مراكز مورد نظر برويد

و سعي كنيد با دوستان خود در مورد سئولات و درس ها اصلا" صحبت نكنيد زيرا ممكن است يك سئوال را بلد نباشيد و اعتماد به نفس خود را از دست بدهيد. به محض اعلام ورود به جلسه با نام و يادخدا حركت كنيد و وارد جلسه شويد.

در جلسه امتحان به موقع بر روي صندلي خودتان بنشينيد، خونسردي خود را حفظ كنيد، چند نفس عميق بكشيد و با ذكر نام خدا و خواندن چند سوره كوچك از قرآن از آن نيرو بگيريد چرا كه: ياد و نام خدا باعث آرامش شما مي شود. به هيچ عنوان نگران مشكل بودن سئوالات نباشيد و قبل از امتحان اين را بپذيريد كه احتمالا" پاسخ تعدادي از سئوالات را نمي دانيد بنابراين اگر موقع امتحان نتوانستيد به چند سئوال پاسخ دهيد جاي هيچ گونه نگراني نيست. ولي ذهنيت شما اين باشد كه حتما" قبول مي شويد و همان طور كه اشاره شد ابتدا فقط به سئوالاتي كه بلد هستيد جواب بدهيد مبادا روي يك سوال توقف نمائيد و به ذهن خود فشار بياوريد راحت از سئوالي كه بلد نيستيد رد شويد، و در پايان با فرصت كافي به سراغ اين گونه سئوالات بيائيد.

يد تا متوجه عبارات يا كلمات محدود كننده و مقيد كننده "كدام پاسخ صحيح نيست؟" يا "كدام گزينه درست است؟" بشويد. حتما" سئوالات را به دقت بخوانيد و ببينيد كه از شما چه ميخواهد، سپس جواب ها را بخوانيد.
بدين ترتيب بدون اينكه از همان ابتدا فوري به سراغ اولين و ساده ترين جواب برويد، پاسخ ها را جداگانه و با نگرشي يكسان بررسي كنيد.
- شايد كامل ترين پاسخ در گزينه سوم يا چهارم باشد. در موقع حدس زدن معمولا" اولين حدس شما صحيح ترين است. بنابراين جواب را در صورتي عوض كنيد كه مطمئن باشيد پاسخي را انتخاب كرده ايد از پاسخ اول صحيح تر است.
- در شيوه صحيح تست زني ملاك ترتيبي نيست بلكه ملاك گزينشي و انتخابي است. يعني در اين روش نبايد به ترتيب به سئوالات پاسخ دهيد. بلكه بايد در مرحله اول به سئوالات ساده جواب داده به سئوالات نيمه مشكل در مرحله دوم و به سئوالات مشكل يا اصلا" جواب نميدهيد و يا آنكه در مرحله سوم و درصورت
داشتن وقت اضافي بر روي آن فكر كنيد و بدون جهت و با احتمال شانس شروع به پاسخ دادن به سئوالاتي كه بلد نيستيد نكنيد.

در كنكور تمام سئوالات مربوط به يك درس برخلاف سئوالات تشريحي كه يك سئوال مشكل نمره بيشتري از يك سئوال ساده دارد از نظر نمره ارزش يكساني دارند يعني سئوالي كه پاسخ آن فقط چند ثانيه طول مي كشد با آن سئوالي كه چند دقيقه وقت براي پاسخ دادن نياز دارد هيچ تفاوتي ندارد. بنابراين برروي سئوالات مشكل خيلي فكر نكنيد اين طور نباشد كه راه حل هاي گوناگون را امتحان كنيد و بعد از مدتي فكر تفكر و حل كردن متوجه شويد كه نمي توانيد به جواب صحيح برسيد. در اين صورت هم وقت

را تلف كرده ايد و هم از نظر ذهني خسته شده ايد و وقتي به ساعت نگاه مي كنيد متوجه مي شويد كه زمان زيادي گذشته و شما بيش از چند سئوال را پاسخ نداده ايد. اين امر باعث دلهره و اضطراب شما مي شود و در نتيجه تمركز كافي بر روي سوالات را
نيز از دست مي دهيد. بنابراين بار ديگر تاكيد مي كنيم كه به سئوالاتي كه مشكل هستند يا جواب صحيح آنها را نمي دانيد وقت
نگذاريد. صحيح پاسخ دادن مهم است نه پاسخ دادن به همه سئوالات.
- هرگز از امتحانات تستي هراس به خود راه ندهيد. اين گونه امتحانات بسيار ساده تر از امتحانات تشريحي هستند مخصوصا" اگر روش تست زني را آموخته باشيد. به خصوص در دروسي مانند ادبيات و معارف اسلامي و زبان و ... كه وجود گزينه در كنار تست
به علت تداعي مطلب با پاسخ مورد نظر انتخاب جواب درست را آسان تر مي كند. تنها مطلبي كه بايد به دقت مورد بررسي قرار دهيد دقت شما در خواندن تست و درك صحيح مطلب مورد سئوال
و كمبود وقت است. بنابراين سعي كنيد با انجام تمرينات زياد و دستيابي به سرعت هاي بالا در خواندن و رعايت نكاتي كه در مورد

تست زني صحيح ارائه شده توانايي هاي خود را افزايش دهيد و بر
مشكل كمبود وقت فائق آييد.
- اضطراب و امتحان: اصولا" هر امتحان و آزموني هيجان و اضطراب خاص خودر را دارد. همه هنر انسان در اين است كه با حداقل اضطراب از عهده بزرگترين امتحانات برايد. انسان بالفطره موجود است كه كمال طلب، تشويق پذير و تنبيه گريز و بر اين اساس دانش آموزان نيز همواره طالب آنند كه رفتارهايشان مورد تائيد و تشويق ديگران، بالاخص الگوهاي مطلوب آنها واقع شود. همچنين اين نياز كاملا" فطري و طبيعي است كه همه انسان ها به خصوص

كودكان و نوجوانان دوست دارند همان طور كه هستند مورد توجه و تشويق ديگران قرار گيرند. لذا فرآيند ارزشيابي به هر صورتي كه باشد چندان خوشايند نيست ولي اينكه نتيجه آزمون نتيجه اي خوشايندتر همراه داشته باشد انسان را خوشحال مي كند به طور كلي انسان دوست ندارد رفتارها همواره مورد ارزيابي ديگران واقع

گردد، به همين دليل هر زمان كه در موقعيت امتحان و آزمون قرار مي گيرد، به گونه اي مضطرب مي گردد. التبه بديهي است كه وجود اضطراب به خودي خود امري غيرعادي نيست و مقداري از آن
لازمه كار است اما آنچه كه مي تواند به عنوان يك عامل آزاردهنده
و بازدارنده مورد توجه قرار گيرد، شدت هيجان زده گي و يا اضطراب فوق العاده است كه به هنگام حضور در محافل اجتماعي يا شركت در آزمون هاي مختلف دامن گير بعضي از افراد مي شود. بنابراين يكي از رسالت هاي مهم اوليا و مربيان و مشاوران توجه به عامل

اضطراب و اتخاذ تدابير لازم براي كاهش آن در بين دانش آموزان مي باشد چنين اضطرابي مي تواند آثار زيستي – رواني زيانباري را همراه داشته باشد و زحمات چند ساله يك فرد را از بين ببرد.
اضطراب شديد، بر غدد درون ريز اثر گذاشته، با متأثر نمودن ذهن انسان زمينه فراموشي هاي زودگذر و خطاهاي ادراكي را فراهممي آورد، به همين دليل در بسياري از موارد نتياج حاصله در آزمون هاي انجام شده از دانش آموزاني كه شديدا" دچار اضطراب مي شوند بيانگر فراموشي هاي آني و خطاهاي اداركي آنهاست. در اين ميان دانش آموزان كمرو و خجالتي، در موقع امتحان بيش از ديگران دچار اضطراب مي شوند. اضطراب ناشي از امتحان نه تنها

باعث مي شود كه دانش آموزان نتوانند با مهارت و سرعت مناسب و به طور كاملا" واضح فكر كرده و پاسخ هاي مطلوب را ارائه نمايد، بلكه آرامش رواني آنها را نيز به مخاطره مي اندازد. بسياري از اختلالات رواني و بيماريهاي جسماني در كودكان و نوجوانان ناشي از يك منبع قوي اضطراب مي باشد. اضطراب ناشي از امتحان در نزد دانش آموزاني كه تجارب ناخوشايندي از شكست هاي پي در پي داشته يا همواره به دلايل عديده انتظار كسب بهترين نمرات را دارند، فوق العاده چشمگيرتر است.
همچنين آن دسته كه به لحاظ شيوه خاص تربيتي و نظام ارزشي حاكم بر خانواده و محيط زندگيشان احساس خود ارزشمندي و عزت نفس آنها صرفا" ناشي از موقعيت هاي آموزشگاهي است عمدتا" با اضطراب بيشتري مواجه هستند. در حقيقت سطح انتظارات خانواده زماني كه تناسبي با توان واقعي فرزندان نداشته باشد خود مي تواند زمينه ساز اضطراب و نگراني مستمر آنان باشد. همانطوري كه قبلا" اشاره شد سعي كنيد در امتحانات داخلي و كنكورهاي آزمايشي تمام نواقص را رفع كنيد تا در كنكور سراسري دچار مشكل نشويد.

براي كاهش اضطراب ناشي از امتحان علاوه بر داشتن انتظارات معقول از خود تشويق نقاط مثبت و توانمندي هاي آنها تقويت اعتماد به نفس ايشان و سرانجام فراهم ساختن آرامش خاطر آنان شايسته است بر تلاش هر چه بيشتر دانش آموزان در حد توانشان تأكيد نماييد تا تسلط بيشتري بر موضوع مورد نظر داشته باشند.
بديهي است هر قدر انسان با تسلط بر موضوع درسي آمادگي ذهني و رواني بيشتري براي آزمون داشته باشد اضطراب او كمتر خواهد بود به عبارت ديگر آنگاه كه دانش آموز تصوير روشني از آينده خويش دارد در حد توان تلاش مي كند و تسلط نسبي بر مطالب درسي پيدا مي كند.

در اين شرايط انتظاري كه دانش آموز از نتيجه امتحان و آزمون دارد معقول است و لذا دچار اضطراب كمتري مي شود. همچنين هرگاه دانش آموز قبل از جلسه امتحان چندبار در آزمون هاي فرعي و شرايط متفاوت شركت كند در اين زمينه تجارب متنوع و موفقيت آميزي كسب مي نمايد و با رفع مشكلات از بهداشت رواني، اعتماد به نفس و احساس خودارزشمندي مطلوب تر و نگرشي مثبت و خوشايند نسبت به معلم و موضوع امتحان برخوردار مي شود. لذا اضطراب به حداقل مي رسد.
برای تغییر عادات مطالعه مراحل زیر را باید در نظر گرفت:
1. آگاهی (درباره موضوع)

2. علاقه
3. ارزیابی (ارزیابی اطلاعات بدست آمده با در نظر گرفتن موقعیتهای موجود)
4. آزمایش (بکار بستن فکر)
5. مطابقت خود با فکر تازه و اختیار و قبول آن
انواع روشهای مطالعه:

روش پس ختام
این روش یکی از مهمترین و معروفترین روشهای بهسازی حافظه است. نام این روش همانند نام انگلیسی آن (PQ4R) متشکل از

حروف اول شش مرحله آن است
.1مراحل پیش خوانی
در این مرحله کتاب یا مطلب بصورت یک مطالعه اجمالی و مقدماتی
مطالعه شود. از جمله موارد این مرحله خواندن عنوان فصلها ، خواندن سطحی فصل ، توجه به تصاویر ، بخشهای اصلی و فرعی

و خلاصه فصلها می‌باشد. هدف در این مرحله یافتن یک دید کلی
نسبت به کتاب و ارتباط دادن بخشهای مختلف کتاب با یکدیگر می‌باشد.
.2مرحله سؤال کردن
پس از مطالعه اجمالی موضوعات و نکات اصلی ، به طرح سؤال در

مورد آنها بپردازید. این کار باعث افزایش دقت و تمرکز فکر و سرعت

و سهولت یادگیری می‌گ

ردد.
.3مرحله خواندن
در این مرحله به خواندن دقیق و کامل مطالب کتاب پرداخته ، که
هدف فهمیدن کلیات و جزئیات مطالب و نیز پاسخگوی به سؤالات
مرحله قبل می‌باشد. در مرحله خواندن برای فهم بهتر مطالب
می‌توان از کارهایی مثل یادداشت برداری ، علامت گذاری و
خلاصه نویسی بهره جست.

.4مرحله تفکر
در این مرحله هنگام خواندن ، ساختن سؤالها ، و ایجاد ارتباط بین دانسته‌های خود ، درباره مطلب فکر کنید. در این مورد نیز مهمترین اصل همان بسط معنایی است. بسط معنایی ممکن است در مراحل پنجم و ششم نیز یعنی در مراحل از حفظ گفتنی و مرور کردن نقشی داشته باشد.
.5مرحله از حفظ گفتنی

در این مرحله باید بدون مراجعه به کتاب و از حفظ به یادآوری مطالب خوانده شده پرداخته شود و بار دیگر به سؤالاتی که خود فرد طرح کرده بود پاسخ دهد. در اینجا باید مطالب آموخته شده را در قالب کلمات برای خود کرده ، در غیر اینصورت لازم است که مجددا به خواندن مطالبی که آموخته نشده پرداخته شود. مرحله از حفظ گفتنی در پایان هر بخش انجام می‌گیرد و وقتی بخشهای یک فصل به اتمام رسید به مرحله بعد ، یعنی مرور کردن یا آزمون وارد
می‌شویم.
.6مرحله مرور کردن
این مرحله ، که مرحله آزمون نیز می‌باشد، در پایان هر فصل انجام می‌گیرد. در اینجا به مرور موضوعات اصلی و نکات مهم و نیز ارتباط مفاهیم مختلف به یکدیگر پرداخته و در صورت برخورد با موضوعات مورد اشکال به متن اصلی یا مرجع مراجعه شود. یکی از راههای کمک به این مرحله پاسخگوئی به سئوالات و تمرینات پایان فصل است: اجرای این مرحله می‌تواند مقداری از اضطراب امتحان را کاهش دهد.

روش دقیق خوانی
هدف از این مرحله این است که مطالب کامل و دقیق درک شده و بصورتی سازمان یافته و منظم در حافظه نگهداری شود. برخی از فنون موجود که می‌تواند به روش دقیق خوانی کمک کند عبارتند از:
.1تکنیک خلاصه برداری
به نوشتن عبارت ، مفاهیم و موضوعات کلیدی متن پرداخته ، بطوری که در مرور مطالب ، با نگاه کردن و خواندن خلاصه‌ها ، همه مطالب خوانده شده را یادآوری کند. یک روش بسیار مطلوب این است که از خلاصه‌ها نیز دوباره خلاصه برداری شود.
.2تکنیک سازماندهی مطالب
این تکنیک باعث افزایش درک و سرعت یادگیری و سهولت دربازیابی مطالب آموخته شده می‌شود. برای سازماندهی مطالب استخراج سه بخش از متن اصلی مورد مطالعه لازم است که عبارتند از:
الف .موضوع اصلی: موضوعی که تمامی مطالب را در بر می‌گیرد و بقیه مطالب حول و حوش آن می‌چرخد.
ب.نکته‌های اصلی: خطوط و اندیشه‌های اصلی و مهمهستند که در مجموع موضوع اصلی را می‌سازند و از صراحت بیشتری برخوردار است.
ج. نکات جزئی: اطلاعات جزئی‌تر هستند که بصورت مثالها ، نمونه‌ها ، عکس و تصویر اطلاعات واقعی مطرح می‌گردند.

تکنیک علامت گذاری در متن
در این تکنیک علامتهایی را بر روی متن اصلی انجام داده ، از قبیل علامت گذاری به شکلهای مختلف در متن ، خط کشیدن زیر عبارات مهم ، حاشیه نویسی و ... ، این موارد بسته به صلیقه‌های افراد متفاوت می‌باشد. اما نکته مهمی که در هر نوع علامت گذاری حائز اهمیت است این است که ، بهتر است همانند تکنیک سازمان دهی ، مطالب را در سه دسته مجزا (موضوع اصلی ، نکته اصلی ،

موارد جزئی) قرار داده و آنها را با علامتهای مختلف نشان دهید.
در کنار روش مطالعه عوامل محیطی نیز در میزان یادگیری تأثیر دارد. یک محیط مناسب باعث توجه و تمرکز بهتر و بیشتری می‌شود.
حذف عوامل مزاحم فکری
مواردی هست که بخش عظیمی از وقت و فعالیت ذهنی را موضوعاتی به خود مشغول می‌دارند که هیچ رابطه با موضوع ندارند، موضوعاتی مانند: رفتار معلمان و استادان ، افزایش شهریه و نوع رفت و آمد و … برخی از موضوعاتی هستند که موقع مطالعه اگر به آنها فکر شود از کارایی مطالعه می‌کاهد. برخی حتی خیال پردازیهایشان را موقع مطالعه انجام می‌دهند؛ که به شدت فکر را آشفته کرده و تمرکز را از بین می‌برد. توصیه کلی این است که اگر ذهن خود را از افکار مختلف پاک کنید تا بر روی موضوع مورد مطالعه تمرکز کنید، مطالعه را کنار بگذارید و زمانی مطالعه را شروع کنید که سرحال ، علاقمند و متمرکز هستید.

فراهم کردن محیط مناسب
محل و مکانی که مطالعه در آنجا انجام می‌شود باید مناسب باشد. منظور از محل مناسب مکانی است که آرام ، ساکت و دور از عوامل مزاحم محیطی باشد، این باعث تمرکز بهتر روی موضوع مطالعه می‌شود. بعضی افراد محل و زمانی را برای مطالعه انتخاب می‌کنند که بسیار شلوغ و پر سرو صدا است و بعضی از افراد رختخواب را برای مطالعه انتخاب می‌کنند و توقع یادگیری سطح مطلوب را دارند، ولی از این حقیقت غافلند که این محلها بدترین محل برای مطالعه است.

برای آنکه مطلبی کاملا آموخته شده و با اندوخته‌های پیشین پیوند یابد، باید حتما معنا داشته باشد، در این صورت احتمال یادگیری بیشتر و احتمال فراموشی کمتر خواهد شد. بنابراین قبل از اینکه خود را محکوم کنیم به نداشتن استعداد درس خواندن ، کمبود هوش ، کمبود علاقه ، عدم تونایی و سایر موارد ، بهتر است نواقص خود را در مطالعه کردن بیابیم و به اصطلاح آنها بپردازیم.
در اینصورت به لذت درس خواندن پی خواهیم برد. اولین قدم در این راستا آن است با اندکی تفکر عادتهای نامطلوب خود را در مطالعه یافته و سپس عادتهای مطلوب جایگزین آن گردد.
جعبه يادگيري لايتنر

يكي از روش‌هاي مؤثر يادگيري مطالب ،استفاده از جعبه لايتنر است.
در اينجا نحوه كار با اين جعبه را توضيح مي دهيم و اميدواريم شما با استفاده از اين ابزار ساده و سودمند ، بر يادگيري خود بيافزاييد و در زمان محدودتر با كيفيت بهتر مطالب بيشتري را به خاطر بسپاريد.
اين وسيله توسط محقق اتريشي " سباستين لايتنر" طراحي شده و مطالب را از حافظه كوتاه مدت شما به حافظه بلند مدت منتقل مي نمايد. يادگيري به كمك اين روش شما را از تكرار مطالب بي نياز مي سازد. همين امر يادگيري را شيرين و جذاب مي كند.

بنا به روال گذشته مباحث علمي و زير ساختي مقالات را با رنگ متفاوت مي نويسم تا خوانندگان گرامي براي جلوگيري از اتلاف وقت از آن بگذرند. ليكن دانستن آن براي معلمان ، مشاوران ، برنامه ريزان آموزشي و درسي و كليه كساني كه به مباحث روان شناختي و تربيتي علاقه مند خالي از لطف نيست.
اساس علمی
اين وسيله بر اساس تجارب روان شناسي و تربيتي زير طراحي شده است:
1. اگر انسان يك مطلب يا مفهوم را به خوبي فرا بگيرد بعد از يكروز تا يك هفته تقريباً 45% آن را فراموش مي كند و بعد از يك ماه 80% آن فراموش مي شود. به اين ترتيب فقط 20% مطلب واردحافظه درازمدت مي شود. جعبه لايتنر برنامه را به گونه اي تنظيم مي كند تا با بيشترين تكرار در قسمت خطرناك منحني فراموشي ، مطالب به حافظه دراز مدت هدايت شود.

2. قانون يادگيري اسكينر: بر اساس اين قانون هرگاه بعد از هر عملي پاداش دريافت شود، انجام آن عمل تشديد خواهد شد. امتياز بيشتر، پاداش موفقيت در بازي است. اين امتياز شما را علاقمند مي كند تا كماكان، با شدت بيشتري به بازي ادامه دهيد.
اين خاصيت در جعبه يادگيري لايتنر استفاده شده است، يعني فرد تنها زماني به قسمت بعدي مي رود كه مطلب را آموخته باشد، اين عمل درست مانند امتياز دادن، فرد را به ادامه فرايند يادگيری تشويق مي كند.
مزايای اين وسيله:
1. از تكرارهاي غير ضروري جلوگيري مي كند: شما براي آنكه مطلبي را از حافظه كوتاه مدت به بلند مدت منتقل كنيد نيازمند تكرارهاي مكرر هستيد. وقتي صفحه اي را براي چندمين بارمطالعه مي كنيد، مجبوريد مطالبي را نيز كه قبلا آموخته‌ايد مجددا مرور كنيد. در صورتي كه ديگر لزومي به تكرار نيست و تكرار بي جهت آنها باعث اتلاف وقت و انرژي، بي حوصلگي و در نتيجه دل زدگي شما مي شود. اما جعبه لايتنر فقط مطالب چموش و رام نشدني را شكار كرده و ما را وادار به تكرار آنها مي كند.
2. اگر شما روند يادگيري را براي مدتي رها سازيد، هيچ اختلالي در كار يادگيري ايجاد نمي شود جز آنكه مجبور مي شويد كارت‌ها را بار ديگر مرور كنيد. البته توصيه ما اين است كه كار را به طور منظم ادامه دهيد.
3. با گرفتن امتياز و مشاهده پيوسته موفقيت ، يادگيري براي شما از عملي خسته كننده به يك بازي لذت بخش و دلنشين تبديل مي شود.
چگونه از جعبه لايتنر استفاده كنيم:
جعبه لايتنر يك قوطي در باز است كه از پنج قسمت تشكيل مي شود.
1 2 4 8 15

عرض قسمت‌هاي مختلف به ترتيب 15,8,4,2,1 واحد است. اين جعبه را مي توانيد خودتان با مقوا، جعبه يا قوطي‌هاي پودر لباسشويي ، كفش و... درست كنيد، يا اينكه از بازار تهيه نماييد.
اين روش را مي توانيد براي يادگيري لغات زبان انگليسي و فارسي و يا هر فرمول يا مطالب درسي فراري كه مي خواهيد به خاطر بسپاريد به كار گيريد.

هر موضوع يادگرفتني را روي يك برگ كاغذ (فيش) بنويسيد. دقت كنيد كه روي هر فيش تنها يك موضوع يادگرفتني نوشته شود. يعني لغت را در يك روي كاغذ و جواب آن را در روي ديگر برگه مي نويسيد.

مراحل كار:
1. روز اول: تعدادي از برگه‌ها را تكميل مي كنيد و پس از اينكه هر دوروي برگه را يكي دو بار مرور كرديد، برگه‌ها را در خانه اول جعبه قرار دهيد. مي توانيد هر روز، ده پانزده يا تعداد بيشتري برگه آماده نماييد . شايد در بعضي روزها هم برگه اي تهيه نكنيد.
2. روز دوم: ابتدا برگه‌هايي را كه ديروز تهيه كرده بوديد از خانه اول برداريد . سؤالات را از روي برگه بخوانيد و سعي كنيد جواب‌ها را به خاطر بياوريد. آنهايي را كه بلد نبوديد، مجدداً در خانه اول قرار دهيد و آنهايي را كه بلد بوديد، به خانه دوم منتقل كنيد. پشت اين برگه‌هاي خانه دوم يك كاغذ رنگي با ارتفاع بيشتر قرار دهيد.

در پايان، برگه‌هايي را كه در روز دوم براي اولين بار تهيه كرده‌ايد در خانه اول قرار دهيد.
3. روز سوم: به برگه‌هاي خانه دوم دست نمي زنيد زيرا خانه دوم هنوز تكميل نشده است و ظرفيت دو گروه برگه را دارد. پس باز هم از برگه‌هاي خانه اول شروع مي كنيد و برگه‌هايي را كه جواب سؤالاتشان را بلد هستيد به خانه دوم منتقل مي نماييد و در پشت كاغذ رنگي قرار مي دهيد تا اين برگه‌ها با برگه‌هاي روز گذشته مخلوط نشود. برگه‌هايي كه پاسخشان را بلد نيستيد به همراه برگه‌هاي جديدي كه امروز تهيه كرده‌ايد در خانه اول قرار دهيد.

4. روز چهارم:
الف. ابتدا از خانه دوم شروع كنيد، زيرا خانه دوم ظرفيت دو گروه برگه را دارد و ظرفيت آن روز قبل تكميل شده است. ولي فقط برگه‌هاي رديف جلوتر را بر مي داريد . ( يعني برگه‌هايي كه جلو كاغذ رنگي قرار دارند) سؤالات روي اين برگه‌ها را مطالعه مي كنيد و اگر جواب درست داديد برگه‌ها را در داخل خانه سوم و در ابتداي آن قرار مي دهيد و پشت اين برگه‌ها يك كاغذ رنگي با ارتفاع بيشتر قرار مي دهيد تا فاصله گذاري مشخص شود. ضمناً برگه‌هاي باقي مانده در خانه دوم را جلوتر مي بريد و كاغذ رنگي را در پشت اين برگه‌ها مي گذاريد.
ب. سپس به خانه اول برگرديد و برگه‌هاي آن را برداريد و آنهايي را كه بلد هستيد در خانه دوم و پشت كاغذ رنگي قرار دهيد.

ج. برگه‌هايي كه پاسخ آنها را بلد نيستيد و همچنين برگه‌هاي جديدي را كه تهيه كرده‌ايد در خانه اول مي گذاريد.
5 . خانه سوم براي چهار گروه برگه در نظر گرفته شده و بايد چهار روز صبر كنيد تا اين قسمت تكميل شود . البته هر روز پس از ورود برگه‌ها از خانه دوم به خانه سوم پشت اين برگه‌ها يك كاغذ رنگي مي گذاريد تا قسمت سوم هم به تدريج و پس از چهار روز تكميل شود.
6. خانه چهارم جاي هشت گروه برگه را دارد و هشت روز پس از ورود اولين برگه‌ها پر خواهد شد. خانه پنجم جاي پانزده گروه برگه را دارد و شانزده روز پس از ورود اولين برگه‌ها، اين قسمت تكميل مي شود. يعني اگر شما در كارتان وقفه اي نياندازيد سي روز طول خواهد كشيد تا هر پنج قسمت جعبه لايتنر تكميل شود. توجه داريد كه بين هر دو گروه برگه يك كاغذ رنگي با ارتفاع بيشتر قرار مي دهيد تا برگه‌هاي مربوط به روزهاي مختلف با يكديگر مخلوط نشوند . از روز سي و يكم به تدريج برگه‌ها از داخل جعبه خارج مي شوند و شما مي توانيد اين برگه‌ها را بايگاني نماييد. زيرا پس از پنج بار تكرار موفقيت آميز هر برگه در زمان‌هاي متفاوت، مي توانيد مطمئن باشيد كه آن موضوع را براي هميشه فرا گرفته‌ايد و هيچگاه آن را فراموش نخواهيد كرد.
به اين ترتيب شما با روشي كه شبيه بازي انفرادي است، در اوقات فراغت مي توانيد با كم‌ترين ميزان اتلاف وقت آنچه را كه يادگيري اش برايتان مشكل تر است بيشتر تكرار كنيد و زودتر و براي هميشه به خاطر بسپاريد و آنچه را كه زودتر ياد مي گيريد فقط با پنج بار تكرار براي هميشه فرا بگيريد.
نكته مهم: در هر مرحله كه به سؤال يك برگه نتوانستيد جواب دهيد بايد آن را به اولين خانه برگردانيد.

مهارت خود آگاهی با عناوین ذیل آشنا می شویم.

1 .اجزاء خودآگاهی

2. خود اگاهی جسمانی

3 .خود آگاهی روانی

4 .خود ارزیابی صحیح

5 .حیطه ویژگی های انسان
اهمیت اطرافیان در خود آگاهی ( اهمیت فعالیت های گروهی)‌

قوانیني براي برنامه ریزی
1- قانون تنبلی سازنده : میزان موفقیت شما در استفاده بهتراز وقت و کنترل زندگی فقط بستگی دارد به این که تا چه حد میتوانید از انجام کار هایی که در زندگی شما از اهمیت کمتری برخوردار هستند ، دست بردارید .

2- هر روز فعالیت تان را با مهم ترین کار آغاز کنید.
3- قانون 90/10 : 10 درصد برنامه ریزی برابر است با90 درصد صرفه جویی در زمان.
4- قانون20/80 : هشتاد درصد از نتایجی که شما به دست می آورید نتیجه بیست درصد از فعالیت های شماست.

5- قانون تمرکز: روی هر چیز تمرکز کنید در همان زمینه رشد می نمایید.
6- قانون تغییر: کاهش، افزایش، شروع و حذف
7- قانون جهانی: چنان زندگی کن که گویی هرعمل تو به یک قانون جهانی تبدیل شود .
8- اگر در حال بهتر شدن نیستید پس در حال بدتر شدن هستید.
9- بزرگترین سرمایه شما تفکرکردن است.
10- یادگیری مداوم شرط لازم موفقیت در هر زمینه ای است.
( برای تمام عمر در حوزه کاری تان یک شاگرد باقی بمانید)

11- در زندگی همیشه عاقلانه تصمیم گرفتن را تمرین کنید.

12- ویژگی مشترک انسان های موفق وخوشبخت آن است که همگی اهل عمل هستند.
13- برای شروع هرکار بزرگ آن را به قسمت های کوچکتر تقسیم کنید و خود را درگیر انجام آن کار نمایید.
14- پیامدهای هر کاری را قبل از شروع کار بسنجید.
15- توانایی ها و استعدادهای خود را بشناسید و آنها را تقویت کنید.
16- محدودیت های خود را بشناسید و برای تغییر آن برنامه ریزی کنید.
17- اگر کارها را مرحله به مرحله انجام دهید، می توانید بزرگترین و پیچیده ترین کار ها را به انجام رسانید.
18- قانون تطابق: دنیای بیرونی شما همیشه دنیای درونی تان را منعکس می کند. برای ایجاد هر تحولی در دنیای بیرونی باید کار را از درون خودتان آغاز کنید.

19- قانون پیچیدگی : درجه پیچیدگی هر کاری برابر است با مربع تعداد مراحل آن .

روش مطالعه PQRST
اغلب دانش آموزان، دانشجويان و علاقه مندان آموزشي از مربيان و استادان خود بارها پرسش مي کنند که چگونه مطالعه کنيم تا مطالب را بهتر در ذهن سازماندهي کنيم؟