بخشی از مقاله
چگونگي تغيير رنگ در آفتاب پرست ها
شايد يکي از جالبترين رفتارها در دنياي جانوران قابليت تغيير رنگ خزندگان به خصوص آفتاب پرست ها باشد. قابليتي که آنها را از بقيه موجودات متمايز کرده و جايگاه ويژه اي نيز به آنها نيزد بخشيده است. درست است که آفتاب پرست ها در بين جانوران به دليل قدرت تغيير نگ از شهرت خاصي برخورداند اما بدنيست بدانيد که اين توانايي در بسياري از خزندگان شگفت انگيز مناطق حاره يا تروپيکال وجود دارد که البته کارشناسان مي گويند: «استتار تنها نيمي از خصوصيات استثنايي خزندگان مناطق حاره است .
آنها موجودات بسيار توانمندي هستند.
کريستوفرراکسورتي عضو موزه تاريخ طبيعي نيويورک درباره تغيير رنگ در جانوران مي گويد: «رنگ آميزي در حيوانات در واقع نوعي برقراري ارتباط و ارسال پيام است.» راکسورتي کاشف يکي از بزرگترين گونه هاي آفتاب پرست هاست
. البته او گونه هاي جديد زيادي را تاکنون به ثبت رسانده است. او در حال حاضر، سخت مشغول حفاظت از زيستگاه آفتاب پرست ها در ماداگاسکار است. حتي بخشي از تحقيقات راکسورتي اختصاصاً بر روي ارتباط خزندگان با يکديگر از طريق رنگشان بوده است. رد طي اين تحقيقات او فهميده است که تغيير نرگ در خزندگان، اغلب براي حفظ قلمرو و جفت يابي به کار مي رود. مثلاً نرها با تغيير نرگ و درخشان کردن بدنشان سعي در جلب توجه ماده ها دارند. در واقع آنها با اين کار خيلي بهتر و بيشتر به چشم مي آيند و در نتيجه راحت تر مي توانند ماده مورد نظرشان را جلب کنند.
او مي گويد: « ماده ها وقتي خال هاي قرمزشان را تاريک و روشن مي کنند منظورشان مخالف با نرها و يا حتي اعلام عدم آمادگي براي جفت گيري است. و در صورتي که نر به اين مسئله توجه نکند ممکن است درگيري هاي سختي بين آنها به وقوع بپيوندد.
در واقع توانايي غيرمعمول آفتاب پرست ها در تغيير رنگشان به آنها اين امکان را داده که بسيار مورد توجه واقع شوند و آدم ها که معمولاً در پي چيزهاي غيرعادي هستند از طرفداران پروپا قرص شان باشند.
کريس اندرسون يکي از دانشجويان در شرف فارغ التحصيلي از کالج که تحقيقات زيادي بر روي آفتاب پرست ها انجام داده مي گويد: « آفتاب پرست ها انصفاً سلطان هاي استتار هستند. اما بر خلاف تصور مردم تغيير رنگ آنها به دليل قرار گرفتن در محيطي با رنگ ديگر و تنها هدفشان استتار با طبيعت اطرافشان نيست. بلکه تغيير رنگ در آفتاب پرست ها در واقع يکي واکنش عصبي و نشانه وارد شدن استرس به آنها است.
مکانيز تغيير رنگ
بر طبق يافته هاي اندرسون، قدرت تغيير رنگ آفتاب پرست ها به وسيله سلول هاي خاصي انجام مي شود که به آنها کروماتوفورس مي گويند. اين سلول ها دقيقاً در قسمت زيرين لايه هاي پوستي آفتاب پرست ها قرار دارند. اين سلول ها خود از بخشهاي مختلفي با انواع پيگمان ها تشکيل شده اند. اما چرا لايه ها؛ خزندگان داراي سه لايه از کروماتوفرها هستند. لايه تحتاني ملانوفر نام دارد که حاوي پيگمان ها سياه است.
فضاهاي بين سلولي به اين پيگمن ها اجازه حرکت داده و آنها به راه مي افتند. اين پيگمان ها با اثر بر لايه بالايي باعث تغيير رنگ آن مي شوند. اين لايه که در واقع همان لايه مياني است گرانوفورس ناميده مي شد. اين لايه رنگ آبي دارد. لايه بالايي هم به زانتوروفورس معروف است پيگمان هاي زرد و قرمز را در بر مي گيرد. اندرسون معنقد است حرکات محيط اطراف باعث تغيير رنگ در پوست آفتاب پرست ها مي شود او مي گويد: « نقطه آغاز اين تغيير يک تحريک عصبي است که پيگمان ها را به حرکت در مي آورد. در واقع اين اتفاق يک مکانيزم کنترل عصلي است.
او اضافه مي کند: « اما تغيير رنگ آفتاب پرست ها کاملاً آگاهانه و ارادي است. بنابراين تغييرات در رنگ آفتاب پرست ها يک سوال گسترده ونسبتاً عميق است.»
و البته به اين مسئله هک قدرت انجام اين قبيل اعمال يک ويژگي است که در طي يک عمليات انتخاب طبيعي انجام مي شود کاملاً مشکوک است.
آفتاب پرست ها و محيط پيرامون
راکسورتي، رفتار شناس موزه تاريخ طبيعي آمريکا مي گويد: « پي بردن به اين مسئله که آفتاب پرست ها چطور و چه موقع تغيير رنگ مي دهند موضوعي است که محققان از دهه 1960 به نوعي در پي کشف آن هستند تغيير رنگ خزندگان به شکلي بسيار سريع که در زمان برخورد آن ها با يکديگر در کمتر از 20 ثانيه به وقوع مي پيوندد بسيار شگفت انگيز است.» او اضافه مي
کند: « اگر چه اين تغييرات، نقش بسيار مهم را در پنهان شدن يا آميختن آنها با محيط اطرافشان ايفا مي کند ولي اين اتفاق بيشتر وقت ها به منظور شناسايي دشمن به وقوع مي پيوندد.»
راکسورتي در يکي از برنامه هاي راديويي به نام نبض زمين مي گويد: « بهترين زمان براي پيدا کردن آفتاب پرست ها شب هنگام است . جون رنگ آنها در شب مي پرد و در نور فلش به راحتي نوراني مي شوند.» وقتي مجري برنامه از او مي پرسد خزندگا نچرا در شب بي رنگ مي شوند او مي گويد: « ما مطمئن نيستيم اما به نظر مي رسد با بسته بودن چشم آنها ارتباط داشته باشد.
گونه*هاي مختلف آفتاب*پرست* مي*توانند رنگ خود را تغيير دهند و به رنگ*هاي گوناگوني مانند صورتي، قرمز، نارنجي، سبز، سياه، قهوه*اي و زرد در بيايند. آن*ها اين توانايي را به دليل سلول*هاي رنگيزه*دار ويژه*اي به نام كروماتوفور كه در پوست خود دارند، به دست آورده*اند. اين سلول*ها به پيام*هاي هورموني و عصبي پاسخ مي*دهند و باعث تغيير رنگ پوست آفتاب*پرست مي*شوند.
پوست آفتاب*پرست سه لايه از كروماتوفورها دارد:
1- پايين*ترين لايه از سلول*هاي كروماتوفور، كه ملانوفور ناميده مي*شوند، رنگيزه*ي تيره رنگ دارند. اين سلول*ها شاخه*هايي مانند دندريت*هاي سلول*هاي عصبي دارند كه به سوي سطح پوست كشيده شده*اند.
2- زير لايه*ي ملانوفورها لايه*اي از سلول*هايي به نام گوانوفور يا ايريدوفور وجود دارد كه بلورهاي بي*رنگ گوانين انباشته در آن*ها، نور را به گونه*اي بازتاب مي*دهند كه باعث پديدارشدن رنگ آبي مي*شود.
3- بالاترين لايه از سلول*هاي كروماتوفور، كه زانتوفور ناميده مي*شوند، باعث بازتابش نورهاي زرد و قرمز مي*شوند.
دانه*هاي رنگيزه*اي كه در هر دسته از سلول*هاي كروماتوفور وجود دارد، طول موج*هاي معيني را جذب مي*كنند و بازتاب مي*دهند. در ملانوفورها اين دانه*هاي رنگيزه مي*توانند به صورت متفاوت درون شاخه*هاي دندريتي پراكنده شوند و در نتيجه انباشتشان در پوست تغيير مي*كند. با تغيير انباشت هر كدام از رنگيزه*ها در پوست، رنگي كه از پوست آفتاب*پرست به چشم ما نمود مي*يابد، تغيير مي*كند. اين دگرگوني*ها را پيام*هاي عصبي و هورموني هماهنگ مي*كنند
.
بيشتر مردم مي پندارند كه آفتاب پرست ها رنگشان را براي هم رنگ شدن با محيط تغيير مي دهند. اما پژوهش هاي دانشمندان نشان مي*دهد كه نور، دما و روحيه*ي جانور باعث تغيير رنگ آفتاب*پرست مي*شود. گاهي تغييررنگ باعث آسايش بيشتر جانور مي*شود. گاهي به جانور كمك مي*كند با آفتاب*پرست*هاي ديگر ارتباط برقرار كند.
نور: در نظر بگيريد كه يك آفتاب*پرست قهوه*اي مي*خواهد در آفتاب استراحت بكند. مغز آفتاب*پرست به سلول*هاي زرد پوستش مي*گويد از سلول*هاي آبي زيرشان بزرگ*تر شوند، در نتيجه، آفتاب*پرست سبزرنگ مي*شود و اين رنگ روشن كمك مي*كند نور روشن از پوست آفتاب*پرست بازتاب يابد.
دما: اگر آفتاب*پرست سردش شود، رنگ پوستش تيره*تر مي*شود تا گرماي بيشتري را از نور خورشيد جذب كند.
روحيه: اگر آفتاب*پرست ناراحت شود، رنگ زرد يا قرمز جاي رنگ عادي*اش را مي*گيرد. رنگيزه*ي ملانين به سطح پوست بالا مي*آيد و باعث تيره*تر شدن رنگ بخش*هايي از پوست مي*شود. اين ظاهر جديد به آفتاب*پرست*هاي ديگر مي*گويد كه "من براي جنگيدن آماده*امده ام".
