بخشی از مقاله
1 مقدمه
تعیین اصول دقیق مکانیـابی توسـعه فیزیکـی شـهر بـه دلیـل ماهیـت پویـاي مسـائل شـهري اگر چه غیر ممکن نیست ولـی بـدون تردیـد بسـیار دشـوار مـی باشـد. آنچـه در ایـن مقالـه مــورد بررســی قــرار مــی گیــرد اصــول کلــی انتخــاب مکانهــاي داراي محــدودیت بــراي توسعه فیزیکی شهر، می باشد، بایــد توجــه داشــت اســتفاده از روشــهاي ســنتی در مکــان گزینــی بهینــه توســعه فیزیکــی
شهرها کـارائی لازم را بـراي شـهرها ومنـاطق شـهري نداشـته و لازم مـی باشـد از روشـهاي
مناسـبتر علمـی بـراي ایـن منظـور اسـتفاده گـردد. در سـالهاي اخیـر اسـتفاده از تکنولـوژي
ســـنجش از دور ( ( RS و سیســـتم اطلاعـــات جغرافیـــائی ( GIS )، پیشـــرفتهاي
چشمگیري داشته و به موازات آن نیز گسترش یافته است.
در این تحقیق سعی بر آن داریـم تـا بـا اسـتفاده از روشـها و تکنیـک هـاي روز دنیـا ، بهینـه ترین مکان براي توسعه فیزیکی شهر کنگان را نمایش دهیم.
-2 منطقه مورد مطالعه
بنـدر کنگـان یکـی از شـهرهاي جنـوبی اسـتان بوشـهر بـوده کـه در فاصـله 240 کیلـومتري
جنوب شـرق بنـدر بوشـهر در طـول جغرافیـائی 52 درجـه و 5 دقیقـه و عـرض جغرافیـائی
∗
مجموعه مقالات نهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم تهران، 1384
27 درجه و 50 دقیقه در ارتفـاع 10 متـري از سـطح دریـا واقـع شـده اسـت . ایـن شـهر در اقلـیم گـرم و مرطـوب در منطقـه خشـک سـواحل خلـیج فـارس ودر دشـت شـیب دار بـر
روي رســوبات آبرفتــی و دانــه ریــز ســاحلی قــرار گرفتــه اســت و از ســمت شــرق بــه ارتفاعات کوه کنگان و از غرب بـه دریـا خـتم مـی شـود و محـور ارتبـاطی بوشـهر – بنـدر
عباس با جهت شمالی – جنوبی از مرکز این شهر عبور می نماید .
نقشه منطقه مورد مطالعه
-3 انتخاب مکانهاي داراي محدودیت بـراي توسـعه فیزیکـی شـهر کنگـان بـا اسـتفاده
از منطق بولین
-3-1 منطق بولین
این مـدل بیشـتر در مرحلـه غربـال اولیـه بکـار مـی رود. یعنـی مرحلـه اي کـه در آن گزینـه غیرقابل قبول بـراي اسـتفاده و گزینـه قابـل قبـول بـراي اسـتفاده مجـزا مـی گردنـد. در ایـن منطـق صـرفا دو عـدد صـفر و یـک دخالـت خواهنـد داشـت. بـدین معنـا کـه در هـر لایـه گزینه هاي قابل قبول مقـدار یـک و گزینـه هـاي غیـر قابـل قبـول مقـدار صـفر را بـه خـود می گیرند. این مدل زمانی بکـار مـی رود کـه قطعـا بـدانیم کـه در یـک صـفت ویـژه، مقـدار معینی به بعد یا به قبل منظورمان برآورده خواهد شد.
نقشـه هـاي دودویـی ( صـفر و یـک ) ، معمـولا بـه عنـوان نقشـه محـدودیت و در مرجلـه
غربال نمودن اولیه گزینه ها بکار مـی آینـد. لـیکن بـه عنـوان یـک تقریـب از وضـع موجـود
مـی تـوان از آنهـا در عملیـات مکانیـابی اســتفاده نمـود. چراکـه از سـهولت قابـل تــوجهی برخوردار می باشند.
93
آشکارسازي مکانهاي بهینه، جهت توسعه فیزیکی آتی شهر کنگان
-3-2 مراحل انجام مدل منطق بولین:
-3-2-1 انتخاب لایه هاي مورد استفاده براي مکانیابی
انتخاب لایه ها باید بصورت قطعـی بـا مکـان گزینـی هماهنـگ باشـند.بهتـر آن اسـت کـه از لایـه هـائی اسـتفاده شـود کـه در مکـان گزینـی بـراي توسـعه شـهر مـوثر باشـند. در ایـن
تحقیق لایه هاي مورد استفاده عبارتند از :
-1 زمـین شناسـی -2 قابلیـت اراضـی-3 دوري از آبراهـه هـا-4فاصـله از سـکونتگاه هـا-5
پوشش گیاهی -6 شیب
-3-2-2 مرحله دوم : کدگذاري از آنجا که منطق بـولین بـر ایـن اصـل اسـتوار اسـت کـه هـر لایـه یـا داراي قابلیـت توسـعه
می باشد یا اینکه بدون قابلیت مـی باشـد.( یـا خـوب اسـت و یـا بـد ) ،بـدین منظـور بـراي هر لایـه کدگـذاري هـائی بـه منظـور شـناخت قابلیـت گزینـه هـا در هـر لایـه انجـام شـده
است. نکته قابل توجه این می باشد کـه کـدها صـرفا جنبـه شـناختی داشـته و بـه هـیچ نحـو جنبه ارزشی Value) )ندارد.
بدین منظورانتخاب گزینـه نامناسـب در هـر لایـه را بـا کـد صـفر و گزینـه مناسـب در لایـه را با اعداد دیگري نشان د اده ایـم. علـت اینکـه در ایـن قسـمت بـراي گزینـه هـاي مناسـب
در تمام لایه ها، عـدد یـک انتخـاب نشـده اسـت ایـن مـی باشـد کـه در نقشـه نهـائی ، اولا
لایه هـا بـه راحتـی قابـل تفکیـک از همـدیگر باشـد و ثانیـا کـار پـردازش بـراي پژوهشـگر راحت تر دنبال شـود .در ایـن تحقیـق لایـه هـاي مـورد اسـتفاده بصـورت زیـر کـد گـذاري شدند.
جدول : (5-2) جدول کد گذاري در فرمول بولین
کد گزینه نامناسب کد گزینه مناسب لایه هاي مورد استفاده
0 1 زمین شناسی
0 2 قابلیت اراضی
0 3 آبراهه ها
0 4 شیب
0 5 پوشش گیاهی
0 6 فاصله از سکونتگاه ها
منبع: پژوهشگر
94
مجموعه مقالات نهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم تهران، 1384
-3-3-3 مرحله سوم:تبدیل لایه ها به Raster
از آنجائیکــه لایــه هــاي مــورد اســتفاده بصــورت Feature مــی باشــد ، و در ایــن حالــت
تمـام Pixel هـا داراي ارزش نمـی باشـد.بـدین منظـور بایـد تمـام Pixel هـا را ارزشـمند نماییم بـه همـین منظـور بایـد تمـام Feture هـا را تبـدیل بـه Raster کنـیم ، ایـن فرمـان
در نرم افزار Arc GIS ، قابل اجرا می باشد. -3-3-4 مرحله چهارم : Reclassefy
هدف از انجام این این مرحله ایـن مـی باشـد کـه کـدهائی کـه قـبلا در مرحلـه دوم تفکیـک
شده بودند، در این قسـمت در لایـه هـا وارد شـوند و بـر اسـاس کـدها ، هـر لایـه را طبقـه
بندي نماییم. این فرمان نیز در نرم افزار Arc GIS قابل اجرا می باشد.
-3-3-5 مرحله پنجم: تهیه نقشه هاي محدودیت از نظر توسعه فیزیکی شهر
در این تحقیق، از منطق فـوق الـذکر ، بـه صـورت شـناخت عوامـل محـدود کننـده توسـعه
فیزیکــی شــهر اســتفاده گردیــد. کــه در ایــن تحقیــق عوامــل محــدود کننــده را در قالــب
محدودیت ساختاري ، عملکردي و کالبدي مورد ارزیابی قرار گرفته است.
- تولید نقشه محدودیت ساختاري از نظر توسعه فیزیکی شهر:
در این تحقیق براي تهیـه نقشـه سـاختاري شـهر از لایـه هـاي موجـود، لایـه زمـین شناسـی
و شیب اسـتفاده شـده اسـت. ایـن لایـه هـا پـس از پـردازش هـائی کـه تـا قسـمت چهـارم شــرح آن گذشــت، بصــورت دولایــه Raster شــده بــا هــم جمــع شــده و تشــکیل لایــه
محدودیت ساختاري از نظر توسعه فیزیکی شهر می دهد.
الف ) زمین شناسـی: در مکـان گزینـی توسـعه فیزیکـی شـهر عامـل زمـین شناسـی از چنـد جهت لازم می باشد که اهم آنها عبارتند از:
شــناخت قابلیــت متفــاوت و پایــداري زمــین جهــت ارزیــابی مقاومــت اراضــی بــه منظــور استقرار بنا و تاسیسات و کاربریهاي مناسب.
شناسائی شکستها و گسلهاي فعال و قابل تحریک در منطقه .
شناسائی خصوصیات زلزله خیزي شهر به همین منظور لایـه زمـین شناسـی منطقـه مـورد مطالعـه قـرار گرفـت وبـر اسـاس جـدول زیر کدگذاري شدند.
95
