بخشی از مقاله
چکیده :
افزایش سطح آگاهی مصرف کنندگان محصولات کشاورزی در خصوص تاثیرات سوء مواد شیمیایی موجود بر سلامتی و ایجاد بیماریهای حاد و مزمن، اشتیاق مصرف کنندگان را به کشاورزی ارگانیک افزایش داده است.با افزایش سطح آگاهی ها،بازارهای ارگانیک محصولات کشاورزی رشد قابل توجهی را شاهد بوده اند.
کشاورزی ارگانیک فرآیندی است که هدف آن تنها تولید محصولات سالم جهت تغذیه انسان نیست،بلکه در پی ارتقای سلامت و بهره وری جوامع وابسته به خاک،آب،گیاهان،جانوران و انسانهاست.هدف پژوهش حاضر شناسایی مکان های مستعد برای کشاورزی ارگانیک با استفاده از مدل های مختلف به کمک G IS و مقایسه این مدلها است. بدین منظور معیارهایی مانند شبکه زهکشی، خاک، ژئولوژی - سازندهای زمین شناسی - ،جاده و شیب زمین مورد استفاده قرار گرفت.
سیستم سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی G IS می توانند نقشی اساسی در شناسایی مناطق مناسب برای توسعه کشت ارگانیک به شیوه های ساده فراهم نمایند. این مطالعه کارایی و قابلیت مدل های هم پوشانی وزنی را برای تجزیه و تحلیل مناطق مستعد کشت ارگانیک بیان می کند.
نتایج حاصل از روش های به کارگرفته شده با بازدیدهای میدانی مورد ارزیابی قرار گرفته است.نقشه های حاصل از این تحقیق نشان میدهد مدل های ترکیب خطی وزنی ومیانگین وزنی مرتب شده دقت بالاتری نسبت به روش بولین داشته است. پس ازانجام تمامی محاسبات برای هریک از این مدل ها ، نقشه نهایی این مدل ها در سه طبقه خوب، متوسط و ضعیف از نظر میزان تناسب زمین تقسیم بندی شد.
-1 مقدمه
مصرف فراوان انواع سموم وکودهای شیمیایی چه از لحاظ تاثیر برسلامت مصرف کنندگان محصولات کشاورزی و غذایی و چه از لحاظ تبعات زیست محیطی از قبیل آلودگی آب های زیر زمینی و بر هم زدن تعادل زیستی، روز به روز مورد تردید جدی قرار می گیرد. با توجه به افزایش مصرف کود وآفت کش هایی که پیامد آنها زوال باروری خاک، سلامتی و آلودگی هوا، آب، و غذا است.امروزه رویکرد جهانی به سمت کشاورزی ارگانیک است. در این سیستم از کشاورزی که احتمالا برگرفته از کشاورزی سنتی باشد، سعی بر این است تا از نهاده هایی که منشا شیمیایی دارند استفاده نشود.
تاثیر نامطلوب و اثرات باقیمانده مصرف انواع کودهای شیمیایی و سموم، هورمونها و… در تولیدات غذایی در کشورهای صنعتی پیشرفته موجب شده است ، کشاورزی در جهتی کاملا متضاد با روش مدرن تحول یابد و آن جلوگیری از مصرف هرگونه مواد شیمیایی یا نهاده مصنوع انسان در تولیدات و پخش محصولات زراعی و باغی و دامی است. این کشاورزی به کشاورزی ارگانیک موسوم است و در کشورهای مختلف به نامهای گوناگون همچون کشاورزی بیولوژیکی، کشاورزی پایدار و کشاورزی با مصرف کم مواد شیمیایی نامیده می شود.
آگاهی جوامع به ایمنی غذایی وحفاظت محیط زیست وسلامتی جوامع می تواند ازطریق تحقیق و برنامه ریزی دقیق کشاورزی ارگانیک حاصل گردد، تا نسلهای آینده بتوانند از شرایط مناسب بهداشت وسلامتی برخودارگردند. تخریب محیط زیست، تهدید منابع طبیعی، بهم خوردن تعادلهای اکوسیستمی، گازهای گلخانه ای، مرگ بیولوژیک خاک، فرسایشهای شیمیایی، آلودگی های صنعتی وشیمیایی زباله ها، ظهور آفات وعوامل مقاوم جدید از آسیبهای نظام کشاورزی فشرده به طبیعت ومحیط زیست است.
در رابطه با کشاورزی ارگانیک مطالعاتی انجام گرفته است که به برخی از این مطالعات در بخش زیر اشاره می کنیم.
.ژانگ و گرات - - 2004 درمقاله ای تحت عنوان تجزیه وتحلیل 1 GIS بر غلظت کربن عالی خاک در علفزارهای جنوب شرق ایرلند به بررسی ومقایسه میزان کربن عالی خاک در 2 منطقه برای تغییرات کاربری و ایجادکشت ارگانیک پرداخت.
میشرا و همکاران - 2015 - درمقاله ای تحت عنوان شناسایی مکانهای های مناسب برای کشاورزی ارگانیک با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی وGIS به شنا سایی مناطق مناسب دولتی در منطقه اوتاراکند، برای توسعه کشاورزی ارگانیک پرداختند و این مطالعه نشان دهنده اثر فرایند تحلیل سلسله مراتبی برای تجزیه و تحلیل مکانهای مناسب کشت ارگانیک در منطقه مورد مطالعه بود[2]در کشور ما نیز نوروزی و شهبازی - 1389 - در مقاله ای تحت عنوان نقش ترویج در توسعه کشاورزی ارگانیک - زیستی - در روستاهای کشور به بررسی نتایج زیانبار روشهای معمول در کشاورزی را بررسی کرده است و به اهمیت آموزش و ترویج در اجرایی کردن کشت ارگانیک پرداخته اند.
-2منطقه مورد مطالعه:
محدوده مورد مطالعه شامل استان البرز و استان تهران است که بین 35 تا 36 30 درجه عرض شمالی و 50 تا 53 درجه طول شرقی واقع شده است که در شکل - 1 - نشان داده شده است.[ 4] این منطقه ازشمال به استان مازندران و ازجنوب به استان قم،ازجنوب غربی به استان مرکزی ازغرب به استان قزوین وازشرق به استان سمنان محدود است. جمعیت این محدوده 14838041نفربوده است.[5] منطقه مورد مطالعه از نظر ناحیه کشاورزی به دو بخش تقسیم میشود. بخشی از آن را نواحی کوهستانی با آب و هوای معتدل تشکیل می دهد از این بخشها که نواحی شمالی است زمین به شدت ناهموار است .بخش دیگر این منطقه را نواحی کوهپایه ای و دشت ها در بر میگیرند که این بخش خاک و زمین مناسبی برای کشاورزی دارد .
شکل :1 محدوده مورد مطالعه
-3روش شناسی تحقیق و داده های مورد استفاده
دراین مطالعه به منظورشناسایی موقعیت های مکانی مستعدکشت ارگانیک بر اساس گروهی ازشاخص ها و محدودیتها انجام گرفت. در این مطالعه براساس میزان اهمیت 5 شاخص مختلف انتخاب شدند انتخاب شاخصهای مختلف براساس حداکثرمحدودیت موثر بربازه تولیدکشت ارگانیک که شامل نوع خاک،ژئولوژی یا سازندهای زمین شناسی،شیب منطقه،زهکشی و وجود جاده ها برای حمل ونقل بود.
شیب که در شکل - 2 - نشان داده شده است یکی ازپارامترهای مهم برای کشت ارگانیک است زمین های دارای حداقل شیب بعنوان بهترین مکانها برای کشت هستند وبا اهمیت بالا درنظر گرفته می شوند. حمل ونقل محصولات خام نیازمند شبکه ارتباطی گسترده ای از جاده هاست بنابراین زمینهای نزدیکتر به جاده ها از اهمیت ویژه ای برخوردارند وسبب حمل ونقل آسانتر محصولات می شوند شکل - . - 5 شبکه زهکشی - رودخانه ها - شاخص دیگری است که نزدیکی به آنها جهت آبیاری زمین ها برای کشت ارگانیک سیارحائز اهمیت است که در شکل - 6 - نمایش داده شده است.همچنین نوع خاک و سازندهای زمین شناسی جهت کشت ارگانیک بسیارموثراست خاکهای آبرفتی به علت دارا بودن خاک رس وحفظ رطوبت بهترین مکان برای کشت ارگانیک محسوب میشوند.
-1-3ایجاد نقشه های شاخص با استفاده از: GIS
جهت مکان یابی در سامانه اطلاعات جغرافیایی می بایست عوامل موثر معیارها و محدودیت ها بصورت لایه های نقشه تهیه شده و مورد پردازش و تحلیل قرار گیرند .در این مطالعه برای تهیه نقشه شیپ زمین از مدل ارتفاعی زمین تهیه شده توسط سنجنده استر با دقت مکانی 30 متر استفاده شده است. لایه رقومی سازندهای زمین شناسی استان تهران از سازمان زمین شناسی کشور تهیه شده است. همچنین لایه های اطلاعاتی راه ها و رودخانه ها و خاکشناسی نیز آماده سازی شده است. نقشه کاربری ها درقالب لایه رقومی با مقیاس 1:20000 به همراه نقشه پوشش زمین که از تصاویر سنجنده OLI ماهواره لندست 8 استخراج شده است نیز در این تحقیق استفاده شده است.
