بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری بخش عمدهی اقتصاد جهانی و یکی از بزرگترین صنایع جهان میباشد. در دهه های اخیر، اهمیت گردشگری در سطح بین المللی به لحاظ تعداد گردشگران و درآمد ارزی همواره در حال افزایش بوده است. از این رو مهمترین عواملی که در دهههای اخیر نقش مهمی در جذب گردشگران داشته است، تأسیسات و تجهیزات مربوط به صنعت گردشگری میباشد.
هدف تحقیق مکان یابی بهینه مراکز اقامتی-گردشگری منطقه شش شهر تهران می باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و اسنادی و از نظر ماهیت کاربردی است. جهت وزن دهی متغیرها از روش AHP و به منظور تهیه نقشه ها و مکان یابی مناسب از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS استفاده شده است.
نتایج تحقیق نشان میدهد که توزیع مراکز اقامتی فعلی با توزیع و پراکندگی جاذبه های تاریخی، فرهنگی، مذهبی، ورزشی و کاربری اراضی تناسب چندانی ندارد. به طوری که تأسیسات اقامتگاهی شهر به صورت متمرکز اکثرا در بخش مرکزی شهر توزیع شده اند و این امر باعث شده است که بخش زیادی از شهر با داشتن جاذبه های گردشگری متعدد تحت پوشش خدمات مراکز اقامتی نباشند. این امر، لزوم مکان یابی مراکز جدید را به شکل علمی توجیه می کند.
-1 مقدمه و بیان مسأله
گردشگری بخش عمده ی اقتصاد جهانی را تشکیل می دهد و یکی از بزرگترین صنایع جهان می باشد. [1] در دهه های اخیر اهمیت گردشگری در سطح بین المللی هم از لحاظ تعداد گردشگران و هم از لحاظ درآمد ارزی همواره و بطور بی سابقه در حال افزایش بوده است. مطابق یافته های باستانی و داده های تاریخی سیروسیاحت و گردشگری پدیده ای دیرپا و قدیمی است و عمری به قدمت تاریخ و تمدن بشر دارد. هر چند ضرورتهای زمان در کنار توسعه و گسترش فعالیتهای گردشگری که به صورت افزایش جریان سفرهای ملی، منطقه ای و بین المللی به وقوع پیوسته است دانش و رویکرد جدیدی بنام صنعت گردشگری بوجود آورده است. نقش گردشگری در توسعه اجتماعی، اقتصادی کشورها و در دستیابی آنها به توسعه متوازی منطقه ای اهمیت خیلی زیادی دارد از سوی دیگر توسعه موفق گردشگری بطور مستقیم در توسعه بخش های دیگر مانند بخشهای اقتصاد،فرهنگ،محیط زیست و حمل و نقل و ارتباطات موثر است
گردشگری به عنوان صنعتی بزرگ پدیده ای است که از عناصر مختلف تشکیل شده است این عناصر شامل جاذبه ها و مکانها یا نقاط طبیعی و انسانی استکه وابسته به محیط فرهنگی و روابط اجتماعی،حمل و نقل و تسهیلات و خدمات است که سبب تغییر محیط یا تغییر فرهنگی میگردد.[4] امروزه توسعه ی گردشگری در همه ی عرصه ها، چه در سطح ملی و منطقه ای و چه در سطح بین المللی مورد توجه برنامه ریزان دولتی و شرکتهای خصوصی قرار گرفته است. برای توسعه ی موفق گردشگری، وجود زیرساخت های مناسب ضروری است، و به ویژه برای کشورها و مناطق کمتر توسعه یافته که اغلب زیرساخت های محدودی دارند، وجود و گسترش آن عاملی حیاتی به شمار میرود.
در قرن بیست و یک گردشگری بخش عمده ی اقتصاد جهانی را تشکیل میدهد و یکی از بزرگ ترین صنایع جهان میباشد. و از نظر پراکنش، صنعت شماره ی یک جهان محسوب میشود.[7] پیش بینی میشود که تا سال 2020، گردشگری بین المللی به تعداد1/6میلیارد نفر برسد و گردش مالی ناشی از آن بیش از 2تریلیون دلار در سراسر دنیا باشد.
در دهه های اخیر، اهمیت گردشگری در سطح بین المللی هم از لحاظ تعداد گردشگران و هم از لحاظ درآمد ارزی همواره و به طور بی سابقه در حال افزایش بوده است.[9] از کل درآمدهای جهانی توریسم در سال 2004، از نظر منطقه ای، 52 درصد به کشورهای اروپایی، 21 درصد به قاره آمریکا و 21 درصد نیز به کشورهای آسیایی و اقیانوسیه تعلق داشته است .کشور ایران با توجه به بررسیهای صورت گرفته، یکی از 10 کشور جهان از نظر جذابیتهای گردشگری است.
اما علیرغم دارا بودن پتانسیلهای بالای گردشگری، درآمدهای حاصل شده از این صنعت معادل1/777میلیارد دلار یعنی تنها حدود یک هشتم درآمد گردشگری کشور ترکیه گزارش شده است.
از مهمترین عواملی که میتواند موجب جذب گردشگران بین المللی و داخلی شود تأسیسات و تجهیزات مربوط به صنعت گردشگری میباشد. تأسیسات اقامتی یکی از نیازهای ثانویه بخش گردشگری است که هر شهر بزرگ و توریستی به آن نیاز دارد، هرچند گردشگران از همه هتلها و خدمات جانبی آن استفاده نکنند .از سوی دیگر به دلیل تنوع سلایق و بنیه مالی گردشگران، شهر به انواع هتلها بر حسب درجات مختلف نیاز دارد.[12] مراکز اقامتی به عنوان مبدأ و مقصد گردشهای روزانه در شهر از اهمیت بسیاری برخوردار است .نحوه قرارگیری - مکان یابی - مراکز اقامتی در فضای شهر بسته به پراکنش و توزیع فضایی آنها، میتواند کاهش یا افزایش فضای خدماتی و تغییر الگوی رفتاری گردشگران را به همراه داشته باشد.
به طوری که فاصله مراکز اقامتگاهی از مرکز شهر و جاذبه های گردشگری بیش تر باشد، هزینه پرداختی گردشگر افزایش مییابد . از سوی دیگر استفاده از هتل بیش ترین تأثیر اقتصادی را در صنعت گردشگری دارد .به طوری که بیش از 60 درصد هزینه های گردشگر صرفا با افزایش خدمات جانبی هتلها، هزینه هتل میشود و درآمد بیش تری نصیب سرمایه گذاران و به طور کلی صنعت گردشگری میشود و در نتیجه سرمایه گذاری اصولی با مکانیابی صحیح، مراکز اقامتگاهی می تواند نقش اساسی در فضای گردشگری شهری ایفا نماید به طوری که رضایتمندی گردشگران را به همراه داشته، و همچنین درآمد بیش تری به صنعت گردشگری شهر تزریق نماید
به نظر میرسد مراکز اقامتی مانند هتلها و تأسیسات زیربنایی صنعت گردشگری در منطقه شش شهر تهران بی توجه به رشد شهر و نیاز گردشگران به شکل بسیار کند گسترش یافته اند و از طرف دیگر سیاست کلی ایجاد مراکز اقامتی در این شهر سیاستی بدون برنامه خاص و مدون بوده است و پراکندگی نامناسب آنها همواره مشکلاتی را در امر پاسخگویی به نیاز گردشگران به دنبال دارد .
شهر تهران یکی از با استعدادترین شهرهای کشور برای ایفای نقش فستیوالی و هنری است و همچنین دارای اماکن و آثار تاریخی، فرهنگی و مذهبی متعددی است که سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب میکند .اما با توجه به پتانسیلهای بالا در مقوله صنعت گردشگری در زمینه زیر ساختها و تأسیسات مورد نیاز گردشگران به خصوص در زمینهی هتلها دارای ضعفها و مشکلات بسیاری از جمله کمبود هتل، توزیع نامناسب مکانی هتلها و عدم مکانیابی صحیح هتلها میباشد.
بنابراین با توجه به رشد و توسعه ی شهر تهران و افزایش گردشگر, هتلهای موجود ناکافی می باشند در نتیجه نیاز به مکان یابی جدید جهت احداث هتل احساس می شود و از این رو باید روش هایی را به کار گرفت تا با در نظر گرفتن تمامی فاکتورها بتوان مکانهای بهینه این هتلها را تعیین نمود .لذا لازم است در زمینه ی مکانیابی مراکز اقامتی از سیستمهای جدیدی مانند سیستم اطلاعات جغرافیایی که توانایی تجزیه و تحلیل تعداد زیادی پارامتر را به طور همزمان دارند استفاده شود
در این تحقیق نیز به منظور مکانیابی هتلها و تعیین بهترین مکان برای احداث هتلهای جدید از ابزارهای GIS استفاده گردیده است. اهداف پژوهش به شرح ذیل می باشد:
-1 ارائه یک مدل مناسب برای مکان گزینی مراکزاقامتگاهی با استفاده ازGIS
-2 مکان یابی هتل های جدید در منطقه شش با استفاده از ضوابط و معیارهای موثر در مکان یابی
-1-1 سوالات تحقیق
-1 آیا مکان گزینی بهینه مراکز اقامتی شامل جاذبه ها ی گردشگری موجود میشود ؟ -2 آیا سیستم اطلاعات جغرافیایی توانمندی لازم را در مکان گزینی دارد؟
-2 مبانی نظری
مهمترین فضاهایی که مورد بازدید و اقامت گردشگران قرار میگیرند فضاهای شهری هستند که از دیرباز جذابترین فضاها را تشکیل می دادهاند. زیرا که شهرها پیشرفتهترین و کاملترین قرارگاههای انسانی را تشکیل میدهند. شهرها دربردارنده مراکز مهم اقتصادی، فرهنگی، علمی، تفریحی، پزشکی و غیره هستند و افزون بر این ها از جاذبههای طبیعی نیز بهرهمندند و از این رو مهمترین کانونهای جلب جهانگرداناند
گردشگری شهری عبارت است از مسافرت به شهر با انگیزههای مختلف بر پایه جاذبه های گوناگون، امکانات و تسهیلات شهری که در شخص ایجاد جذابیت و انگیزه می نماید.گردشگری شهری ترکیب پیچیدهای از فعالیتهای مختلف است که از به هم پیوستن ویژگیهای محیطی و میزان توانمندی و کشش شهر در جذب بازدید کنندگان، و ارائه خدمات است [12]شهرنشینی. عمدتاً به دلیل افزایش درآمد، ازدیاد نسبی اوقات فراغت و سهولت دسترسی و ارتباطات، گسترش فعالیت گردشگری را سبب شده است
گردشگر کسی است که برای مدت زمانی، دستکم یک شب و کمتر از یک سال به کشوری غیر از وطن یا محل سکونت معمولی خود مسافرت میکند و هدف او کار کردن و کسب درآمد نیست .[18] گردشگر فردی است که بیش از یک روز و کمتر از یک سال در محلی غیر از محل اصلی اقامت خود بماند .[19] در سال 1933 در یکی از نخستین کتبی که در مورد جهانگردی انتشار یافت، جهانگردی به کسی اطلاق شده است که دو شرط در مورد او مصداق داشته باشد، اول آنکه از محل اقامت خود برای مدتی کمتر از یک سال دور بوده و دوم آنکه از محل جدید کسب درآمد نماید .
-1-2کارکردهای مختلف گردشگری
-1-1-2 کارکرد اقتصادی گردشگری
شاید یکی از مهم ترین دلایل توجه دولتها به جهانگردی، اثرات اقتصادی این صنعت در توسعه و رشد ملی باشد. جهانگردی ضمن ایجاد رشته فعالیتهای جدیدی در جامعه، موجب فعال شدن شاید بخشهای اقتصاد شده و می تواند در برقراری موازنهی ارزی نیز اثرات سازنده ای داشته باشد. از این رو برخی از کشورها، جهانگردی را محور اصلی فعالیتهای اقتصادی خود قرار داده و از این طریق به منافع سرشاری نیز دست یافته اند.
