دانلود مقاله آفات و بیماریهای زیتون

بخشی از مقاله

آفات و بیماریهای زیتون

1- آفات زیتون
1-1- شپشک سیاه زیتون saiaaetiaOleae Bernard
1-1-1- شکل شناسی: بدن شپشک ماده کامل، کروی و کمی کشیده به طول 5/5 -3 و عرض 5/4 -1 و بلندی 4-5/2 میلیمتر است. رنگ آن قهوه ای متمایل به سیاه، کوتیکول یا پوست پشتی حشره سفت و دارای نقش برجسته آشکاری مثل H است.

بدن ماده جوان دارای برآمدگی کمتر و به رنگ خاکی یا قهوه ای روشن بوده که با آغاز تخمریزی کم کم برآمدگی پشتی آنها بیشتر و رنگشان تیره تر می شود. تخمها بیضی شکل به طول 3/0 میلیمتر و رنگ آنها ابتدا سفید مرواریدی بوده و بعد کم کم نارنجی و در موقع تفریخ سرخ کم رنگ می شود. در پشت بدن پوره های سن دوم به تدریج نقش (H) پدیدار می شود.

1-1-2- زیست شناسی: زمستان گذرانی شپشک سیاه در باغهای رودبار به صورت پوره سن یک و یا سن دو و بیشتر در پشت برگها و در کنار رگبرگها صورت می گیرد. تعداد تخمهای این حشره بر روی زیتون در رودبار 750-400 عدد شمارش شده است. دوره جنینی بسته به درجه حرارت هوا 30-15 روز ممکن است طول بکشد ظهور پوره ها در رودبار از اواسط مرداد آغاز و تا پایان مهر ماه ادامه دارد. این حشره در رودبار یک نسل و در کنار دریای مازندران دو نسل در سال دارد.

1-1-3- اهمیت و نحوه خسارت: پوره شپشک سیاه در سرتاسر سال روی برگها و سر شاخه های جوان و گاهی شاخه های کلفت مشغول فعالیت می باشد و با مکیدن شیره گیاهی موجب ضعیف شدن گیاه و کاهش راندمان محصول و کیفیت روغن گردیده و نیز با ترشح عسلک، موجب جذب و رشد و نمو قارچ فوماژین (دوده) می شود. تغذیه آفت به همراه دوده موجب بروز اختلال در فیزیولوژی گیاه و ریزش برگها و میوه و خشک شدن سرشاخه می شود. شپشک سیاه به عنوان آفت قرنطینه ای داخلی زیتون شناخته شده و در حال حاضر مهمترین خسارت آن ایجاد محدودیت در تهیه قلمه از باغات آلوده و تأمین نهال مورد نیاز مناطق توسعه کاشت زیتون می باشد.
1-1-4- کنترل

1- در باغهای زیتون بارده و نیز جدید الاحداث : بهترین موقع مبارزه زمانی است که پوره ها از تخم خارج شده باشند که در این صورت از سموم فسفره توصیه شده مانند دیازینون گوزاتیون و دورسبان و همچنین از سموم کاربامات مانند سوین استفاده می شود. علاوه بر آن در اواخر پاییز انجام سمپاشی با محلول 3-2 درصد از روغن ولک همراه با سموم توصیه شده بر علیه پوره های زمستان گذران توصیه می گردد.
2- در باغهای مادری: حذف باغهای مادری آلوده به این آفت از چرخه قلمه گیری.

3- در جایگاه قلمه گیری: علیرغم تهیه قلمه از باغهای مادری کنترل شده، انجام ضد عفونی قلمه ها به طریق غوطه ور کردن آنها در محلول 5/1-1 در هزار سموم توصیه شده به مدت 5 دقیقه الزامی است.
4- ممنوعیت اکید نقل و انتقال نهال و اندام های آلوده زیتون به خارج از مناطق آلوده.
دشمنان طبیعی: تفشد وزشها – بالتوری chrysopa carnea .
شکارگر شپشکهای گیلان – لارواین بالتوری از پوره های سن اول تغذیه می کند.
1-2- پروانه برگخوار (جوانه خوار) زیتون

1-2-1- شکل شناسی: حشره بالغ هنگام استراحت مثلثی شکل، رنگ بدن سفید رنگ پریده، بالها نیمه شفاف و به رنگ سفید اطلسی ، بالهای جلو در حاشیه قهوه ای با دو لکه سیاه رنگ در وسط ، تخم بیضی مسطح، سفید مایل به زرد، مشبک و به طول یک و به عرض 5/0 میلی متر، لاروها اول سفید و بعد از رشد سبز رنگ می شوند. طول لاروها در رشد کامل 18-20 میلی متر است و شفیره قهوه ای و زبر می باشد.

1-2-2- زیست شناسی: زیتون، یاسمن، زبان گنجشک و برگ نو میزبان این آفت می باشند. بهترین شرایط ظهور و جفت گیری حشرات بالغ وجود دمای 5/27 درجه دیده می شوند دوره لاروی 15 روز در تابستان و 23 روز در زمستان می باشد، زمستان گذرانی این حشره به صورت لارو بوده (سنین 2 و 3) و درمناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری فعالتر می باشند. این آفت در مناطق حوزه دریای مدیترانه 2-3 نسل در سال دارد. در شرایط فعلی در مورد مبدأ و علل افزایش جمعیت و دوره های زیستی و نیز توان خسارت زایی آن در مناطق مختلف کشور، اطلاعات کافی وجود ندارد.
1-2-3- خسارت: بر روی میزان محصول خسارت اقتصادی مهمی ندارد.

1-2-4- کنترل:
الف – حذف پاجوشها (پاجوشها مهمترین کانون های آلودگی را تشکیل می دهند).
ب – انجام مبارزه شیمیایی در باغات مادری به منظور کنترل این آفت قبل از شروع عملیات قلمه گیری و حذف باغهای آلوده از چرخه قلمه گیری.
ج – استفاده از قلمه ها و نهالهای سالم ضدعفونی شده.
د – در صورت بروز آلودگی در نهالستان و باغ مادری سمپاشی با سوین 85 درصد با دز 2-5/1 در هزار و یا دیمتوات یک در هزار به فاصله 15 روز، تا رفع آلودگی.
ز – خودداری از انتقال نهالهای آلوده به مناطق عاری از آلودگی .

دشمنان طبیعی زنبورهای پارازیت- مگس شکارچی
1-3- کنه گالی زیتون (Nalepa) Aceria oleae
کنه گالی زیتون در مناطق گرم و خشک فعال تر می باشد. لکه های گرد و برآمده در روی میوه و سطح زیرین برگ می شود و مهمترین میزبان آن پاجوشها می باشد. این کنه رشد نهالها را متوقف و یا حداقل بطئی کرده و موجب ریزش برگها می شود. انتقال این آفت عمدتاً توسط قلمه ها و نهالهای آلوده صورت می گیرد.
1-3-1- کنترل:

- تهیه قلمه های سالم و ضدعفونی شده با استفاده از زینب یا مانکوزب دو در هزار.
- سمپاشی درختان آلوده با کنه کشهای اختصاصی مانند بروموپروپیلات (نئورون) دو در هزار و یا گوگرد پودر و تابل 2-3 در هزار.
1-4- پسیل زیتون Euohyllura olivina costa

میلیمتر، رنگ بدن زرد تا سبز روشن و در برخی نیز خاکستری تا قهوه ای روشن است. بالهای رویی کلفت و پهن و کمی چهار گوش بوده و هنگام نشستن به شکل شیروانی دیده می شود.

1-4-2- زیست شناسی: زمستان گذاری پسیل زیتون به صورت حشره کامل بر روی سرشاخه ها، بغل برگها و جوانه ها و شکافهای پوست و نیز روی پاجوشهای انبوه پای درختان صورت می گیرد. روی خوشه های گل و بغل دمبرگها، شاخه های جوان تارهای مومی سفیدی ترشح می کنند که به صورت توده های پنبه مانند دیده می شوند و پوره ها زیر این توده های پنبه مانند با مکیدن شیره گیاهی زندگی می کنند.

این حشره در مناطق زیتون کاری گیلان یک نسل دارد.
1-4-3- نحوه خسارت: پوره های پسیل با مکیدن شیره گیاهی سرشاخه های نورسته، موجب ریزش بسیاری از غنچه های زیتون پس از باز شدن آنها می شود. همچنین با تراوش انبوهی از تارهای سفید مومی بر روی خوشه های گل از گرده افشانی و بارور شدن آنها جلوگیری می کند. پوره ها با شیره شیرینی که خود بیرون می دهند، سرشاخه ها و برگ ها را آلوده کرده و محیط مناسبی را برای رویش قارچ فوماژین یا دوده فراهم می کنند و به این طریق باعث اختلال در تنفس و ریزش برگها و خشک شدن شاخه می شوند. دشمنان طبیعی : دو گونه زنبور پارازیتوئید .
1-4-4- کنترل:

1- در شرایط طغیانی، سمپاشی در زمان قبل از گلدهی و با پدیدار شدن پوره ها و شروع تشکیل تارهای مومی انجام می شود. سمپاشی می بایستی با فشار زیاد انجام تا پوره ها در زیر تارها از بین نروند. برای سمپاشی می توان از سموم فسفره مانند مالاتیون 57 درصد به نسبت دو در هزار و یا دیازینون 60 درصد به نسبت 1 در هزار استفاده کرد. در شرایط عادی می توان با مصرف محلول روغن امولسیون شونده به نسبت 2-1 درصد در اسفند ماه به خوبی این آفت را کنترل نموده و نیازی به انجام سمپاشی دوباره با سموم فسفره وجود ندارد.

2- هرس مناسب، تأمین بهداشت باغ و آبیاری منظم می تواند تا حدود زیادی از خسارت این آفت بکاهد.
1-5- پروانه چوبخوار زیتون euzopherodes vapidella mannerheim
1-5-1- نحوه خسارت: حشرات کامل این آفت در محل هایی از پوست تنه و شاخه که به عللی از قبیل شکستگی و هرس، زخمی می شوند تخمگذاری می نمایند. لاروها از ناحیه کامبیوم و قسمت های زیرین پوست تنه و شاخه تغذیه و فضولات ریز قهوه ای رنگی از خود به جا می گذارند. لاروها در محل تغذیه یا زیر پوستکهای تنه تبدیل به شفیره می شوند. در اثر حمله این آفت درخت ضعیف گردیده و علائم زردی و پژمردگی در شاخه های آلوده مشاهده می شود.
کنترل:

الف – جلوگیری از زخمی شدن تنه و شاخه و پوشاندن محل زخم های ناشی از هرس.
ب- برطرف کردن تنش های ناشی از خشکی و فقر غذایی که به ضعف درخت منجر می شوند. ج- سفید کردن قسمتهای پایین و لخت تنه درخت زیتون با مخلوط آب آهک (30-40 کیلو آهک+ 100 لیتر آب + 1 کیلوگرم نمک طعام).
د- تراشیدن محل های تغذیه در اوایل آلودگی و پوشانیدن محل تراشیدگی با چسب هرس.
1-6- سپردار بنفش زیتون parlatoria oleae colvee

1-6-1- شکل شناسی: سپر حشره کم و بیش گرد و برآمده و به قطر 2-5/1 میلیمتر است. رنگ آن سفید چرک یا خاکستری روشن می باشد. پوسته پورگی سن دو تقریباً رویه سپر مادری را از قسمت جلو می پوشاند. پوسته پورگی سن یک نیز روی پوسته پورگی سن دو، قرار داشته و از جلوی سپر مادری بیرون آمده است. با بلند کردن سپر ماده با سنجاق بدن حشره به رنگ بنفش مایل به ارغوانی که روی گیاه به جا مانده است دیده می شود. تخم این سپر دار، بیضی و به رنگ سفید شکری است و به تدریج با بزرگ شدن جنین رنگ آن به ارغوانی می گراید.

1-6-2- زیست شناسی: سپردار بنفش زمستان را به صورت پوره سن دو و یا ماده نابالغ بسر می برد. فعالیت حشره در بهار با افزایش درجه حرارت به بیش از 11-10 درجه آغاز می شود. هر حشره ماده 150-60 تخم می گذارد. پوره های نسل تابستانه در مدتی حدود 50-40 روز کامل شده و تخم ریزی می کنند و از این تخمها پوره های نسل پاییزه بیرون می آیند. 1-6-3- نحوه خسارت : این سپردار روی برگ، شاخه، تنه و میوه زندگی می کند و در محلی که خرطوم خود را در بافت فرو می نماید سبزینه گیاه میزبان از بین رفته و به جای آن لکه گرد به رنگ قرمز ارغوانی به وجود می آید. روی میوه در محل حمله افت فرورفتگی ایجاد شده و میوه بد شکل و نامرغوب می شود و در صورت شدید بودن حمله سرشاخه ها خشک و برگها می ریزند و از رشد و باروری درخت کاسته شده و با کند شدن شیره گیاهی درخت آلوده، میزبان خوبی برای سوسکهای چوبخوار نیز خواهد بود.

1-6-4- کنترل: در صورت کم بودن فعالیت دشمنان طبیعی این آفت، انجام سمپاشی ضرورت پیدا می کند، در این صورت در اواخر بهار و اوایل تابستان هم زمان با ظهور پوره ها می توان با استفاده از دیازینون 60 درصد با دز 2 در هزار به همراه 1-5/0 لیتر روغن و لک نهالها و درختان آلوده را سمپاشی نمود.
1-7- سپردار قهوه ای مرکبات chrysomphalus dictyospermi morgan
1-7-1- شکل شناسی: سپر ماده کامل این حشره گرد، کمی برآمده و به رنگ قهوه ای روشن و قطر آن به 2-5/1 میلیمتر می رسد.
جلدهای پورگی در وسط سپر قرار گرفته و تعداد آنها سه سپر است بدن حشره ماده گلابی شکل بوده و رنگ آن زرد لیمویی و شفاف می باشد که با بلند کردن سپر، به طور آزاد روی سطح گیاه میزبان باقی می ماند.

1-7-2- زیست شناسی: در شرایط آب و هوایی شمال ایران زمستان گذرانی این حشره به صورت ماده بالغ و پوره های سن اول و دوم می باشد . ماده های بالغ در اردیبهشت تخم ریزی نموده و خروج پوره ها در اوایل تیر ماه صورت می گیرد و هر حشره ماده حدود 200-150 تخم می گذارد. این حشره در شرایط رطوبت بالا فعالتر می باشد و نسبت به تغییرات دما به ویژه سرما مقاومت زیادی دارد.

1-7-3- نحوه خسارت: این حشره به برگ زیتون خسارت می زند. خرطوم بلند خود را در نسج گیاه فرو برده و از شیره گیاه تغذیه نموده و موجب زرد شدن و ریزش شدید برگ و کوچک ماندن میوه می گردد. نهالها و درختان آفت زده ضعیف شده و مقاومت آنها در برابر شرایط نامساعد محیطی کاهش می یابد.
1-7-4- کنترل : در شرایط نامساعد برای فعالیت پارازیت ها و پرداتورها (سردی هوا) کنترل بیولوژیکی آن کافی نیست و قبل از تشکیل سپر مومی بر روی بدن، سمپاشی صورت می پذیرد.

در شمال، انجام سمپاشی در اواخر مرداد یا اوایل تیر همچنین سمپاشی زمستانه در بهمن و اوایل اسفند ماه در کاهش جمعیت آن بسیار مفید است. در مبارزه شیمیایی از سموم فسفره مانند دیازینون و مالاتیون به نسبت 2-5/1 در هزار به همراه روغن ولک به میزان 1-5/0 درصد در تابستان و 3-2 درصد در زمستان استفاده می شود.

مهم ترین آفات و عوامل بیماریزای قرنطینه خارجی زیتون ایران
1- مگس زیتون Bactrocera oleae Gemlin
1-1- شکل شناسی: حشره کامل به طول 6-5 میلیمتر با سر زرد رنگ و چشمان تیره است پشت سینه سیاه متمایل به بنفش، بندهای شکم نوارهای قهوه ای روشن و تیره دارد. تخم مگس زیتون سفید بوده و طول بدن لارو وقتی که به حداکثر رشد خود می رسد 8-7 میلیمتر است. 1-2- زیست شناسی: مگس زیتون به شدت تابع شرایط آب و هوایی مناطق مدیترانه می باشد. دیاپوز ندارد و در تمام سال فعال بوده و در مناطق دارای زمستان سرد به صورت پوپاریوم در خاک به سر می برد، تا 5 نسل در سال تولید می کند، عمده خسارت آن مربوط به نسلهای سرد آخر و در اواخر تابستان و اوایل پاییز است که در این زمان میوه ها نسبتاً رشد کرده و نزدیک رسیدن هستند، حشرات کامل برای تخم ریزی پوست میوه را سوراخ کرده و داخل آن تخم می گذارند هر حشره ماده در حدود 100 تخم می گذارد.

روی هر میوه یک تخم گذاشته می شود. پس از 6-2 روز لارو خارج شده و با حفر دالانی در میوه خود را به سمت هسته زیتون می کشاند و بدون اینکه وارد هسته شود به طور مار پیچ آن را دور می زند و از گوشت میوه تغذیه می کند و موجب ریزش و فساد میوه می شود. نسل های پی در پی این آفت تا مهر و آبان با تناوب 25 روز تا زمان نامساعد شدن هوا ادامه می یابد.

1-3- خسارت: لاروها از گوشت میوه تغذیه می کنند و در مرحله بعد سوراخهای ناشی از تخم ریزی موجب نفوذ عوامل گندیدگی به داخل میوه می شود.
به طور کلی مگس زیتون چهار زیان در پی دارد:
1- کاهش محصول از طریق ریزش میوه.
2- کاهش راندمان تولید روغن.
3- کاهش کیفیت روغن.
4- افزایش فساد گوشت در اثر فعالیت عوامل باکتریهایی و قارچی.
روشهای کنترل آن، همانند کنترل بید زیتون می باشد.
2- بید زیتون prays oleae bemard

2-1- شکل شناسی: حشره کامل بید زیتون شب پره کوچکی است به طول 7-6 میلی متر و رنگ نقره ای، بالهای جلو نقره ای با نقاط سیاه و بالهای عقبی خاکستری روشن، تخمها سفید، لاروها کرمی شکل و به رنگ سبز، سفید و سفید متمایل به زرد و دارای یک خط تیره پشتی و دو نوار پهلوی می باشند. شفیره قهوه ای رنگ بوده و داخل پیله شفاف و باریک ابریشمی قرار دارد.
2-2- زیست شناسی: دوره زندگی این آفت مرکب از سه نسل است:

الف- نسل اول(زمستانه) یا نسل برگخوار (که لارو سن یک آن به صورت مینوز در داخل پهنک برگ زیتون بسر می برد).
ب- نسل دوم (بهاره) یا نسل گلخوار (حشره کامل نسل بهاره روی کاسبرگها تخم ریزی می کنند و لاروها از اندام های گل تغذیه نموده و از تلقیح آنها جلوگیری به عمل می آورند).

ج- نسل سوم (تابستانه) یا نسل میوه خوار (ماده های تابستانه روی میوه های کوچک زیتون تخم ریزی می کنند لاروها پس از خروج از تخم بلافاصله وارد میوه شده و از گوشت و هسته خشبی نشده تغذیه نموده و موجب ریزش شدید می شوند.)
بزرگتر، لاروها در مجاورت هسته از گوشت میوه تغذیه نموده و سپس در مرحله شفیره شدن با ایجاد سوراخی به قطر حدود 2 میلی متر از محل اتصال دمگل به میوه خارج شده و دومین ریزش میوه را سبب می شوند.

2-3- خسارت: عمده خسارت بید زیتون مربوط به نسلهای بهاره و تابستانه آن می باشد. در سالهای طغیانی این آفت، امیدی به برداشت محصول وجود نخواهد داشت، همچنین این آفت یکی از عوامل مهم کاهش دهنده کیفیت روغن زیتون استحصالی محسوب می شود.
2-4- کنترل:

1- اجرای دقیق قوانین و مقررات قرنطینه نباتی و ممانعت اکید از ورود اندامهای گیاه زیتون از کشورهای آلوده به این آفت ؟ اندامهای تکثیری وارداتی بدون مجوز.
2- اجرای سریع و دقیق عملیات ریشه کنی در صورت مشاهده این آفت در داخل کشور.
3- پشه گالزای زیتون (loer) dasyneura oleae
3-1- شکل شناسی: حشره کامل نر 25/2 میلی متر طول دارد. سر و قفسه سینه به رنگ زرد و عسلی و شکم بزرگ و زرد مات بوده حشره ماده 5/2 میلی متر طول دارد و شکم آن ؟ رنگ است.

3-2- زیست شناسی: در سوریه زمستان را به صورت لاروهای جوان می گذراند و بعد از تغذیه و پس از تکمیل رشد به شفیره تبدیل می شود. حشرات کامل در هفته دوم اسفند ظاهر می گردند و بعد از جفتگیری، تخمها را درون گلها و جوانه ها و یا برگهای زیتون قرار می دهند این آفت دربعضی از باغات زیتون تا 8/87 درصد گلهای زیتون را مورد حمله قرار داده و در صورت طغیان موجب نابودی کامل گلها و میوه های تازه تشکیل شده می گردد.