بخشی از مقاله
مقدمه
درخت زیتون با قابلیت سازگاری وسیع توانسته است با 12600 هکتار بیشترین سطح زیر کشت در منطقه طارم را در مقایسه با سایر درختان میوه به خود اختصاص دهد که از این مقدار 6500 هکتار آن نهال غیر بارده و 6100 هکتار آن در مرحله باردهی می باشد - بی نام، . - 1390 مهم ترین فاکتور محدود کننده اقلیم کشت این گیاه وجود درجه حرارت پایین تر از -8 oC الی -12 oC و یخبندان می باشد. وقوع سرمای کم سابقه در کشور طی زمستان سال های 1385 و 1386 باعث خسارت شدید به باغات زیتون در مناطق مختلف زیتون کاری کشور گردید و در برخی نقاط دما به -23 oC رسید. همانند دیگر گونه های همیشه سبز، در درختان زیتون مقاومت به سرما با فرایند چوبی شدن بافت ها همبستگی نزدیکی داشته و به عادت به سرما، وابسته است.
عامل اصلی محدود کننده رشد درختان زیتون وقوع درجه حرارت های پایین در زمستان و اوایل بهار است. در دماهای پایین تر از -12 oC آسیب شدیدی به درختان زیتون وارد می شود اما در درجه حرارت های زیر -7 oC نیز درختان زیتون با عوارض جدی مواجه می گردند - پالیوتی و بونجی، . - 1996 قائم مقامی و همکاران - 1388 - در بررسی برخی عوامل موثر بر تحمل به سرما در ارقام زیتون در مناطق آسیب دیده از سرمای شدید سال 1388 گزارش نمودند مقدار پروتئین های کل در گرم وزن تر برگ ارقام کرونیکی، چیپرسینو، ابوسطل، شنگه، زرد و گروسان در منطقه طارم در شرایط سال آور و نیاور از مرداد تا اسفند دارای کاهش تدریجی است.
بررسی دآنگلی و آلتامورا - 2007 - نشان داد برخی از پروتئین ها در حفاظت از سرمای درختان زیتون تاثیر گذار هستند. از سوی دیگر اریش و همکاران - 2007 - افزایش کل پروتئین های محلول در آب را در فصل های پاییز و زمستان و متعاقباً کاهش آنها را در فصل بهار نشان دادند.تاثیر وضعیت تغذیه در مقاومت به یخ زدگی در بسیاری از محصولات مشاهده شده است، اگر چه نتایج بحث برانگیزی در رابطه با محتوای نیتروژن و تحمل به یخ زدگی توسط پلت و کارتر - 1981 - و فرناندز اسکوبار و همکاران - 2011 - گزارش شده است اما هیچ گزارشی در درختان زیتون در مورد این روابط ارائه نگردیده است.
فرناندز اسکوبار و همکاران - 2011 - در بررسی اثر وضعیت نیتروژن بر تحمل به یخ زدگی درختان زیتون بیان کردند که در فصل پاییز با افزایش میزان نیتروژن جذب شده در درختان زیتون آستانه تحمل به سرما افزایش می یابد و برعکس در فصل بهار درختانی که با کمبود نیتروژن مواجه باشند میزان تحمل به سرما افزایش می یابد.منطقه طارم یکی از مناطق مساعد کشت در کشور است. اما به دلیل بروز سرمازدگی در برخی از سال ها، خسارت زیادی به باغداران منطقه وارد می گردد. این مطالعه برای بررسی تغییرات عناصر غذایی در ارقام متحمل و حساس زیتون انجام گردید.
مواد و روشها
این مطالعه در سال 1387 در بانک ژن ایستگاه تحقیقات زیتون طارم به اجرا در آمد. برای مقایسه جذب عناصر غذایی در بین ارقام حساس و متحمل به سرما، پنج رقم متحمل گروسان، زرد، سورانی، کورنیکابرا و جولت و پنج رقم حساس کورفولیا، کالاماتا، کرونیکی، لچینو و ابلونگا از بانک ژن ارقام انتخاب گردیدند. در تاریخ 22 آبان ماه از تاج درختان مذکور نمونه برگی گرفته شد. برگ ها با آب مقطر شستشو گردیده و سپس به مدت 48 ساعت در دمای 70 درجه سانتی گراد در آون خشک شدند. برای اندازه گیری عناصر غذایی - NPK - ، عصاره های این عناصر به روش هضم تر بر پایه اسید سولفوریک تهیه گردیدند.
ازت از روش تیتراسیون بعد از احیا، با روش کجلدال - VAP 50, Gerhardt - اندازه گیری گردید. فسفر به روش رنگ سنجی و با دستگاه اسپکتروفتومتر - Milton Roy, USA - در طول موج 470 نانومتر تعیین شد. برای اندازه گیری پتاسیم نیز از دستگاه فلایم فتومتری - Corning 410, USA - استفاده گردید. برای سنجش عناصر آهن، منگنز، روی، مس، کلسیم، منیزیم و بر از روش هضم خشک با استفاده از کوره برقی در دمای 550 درجه سانتی گراد و اسید کلریدریک استفاده شد. عناصر آهن، منگنز، روی، مس، کلسیم و منیزیم با استفاده از دستگاه جذب اتمی - Atomic absorption - Avanta P, GBC Australia قرائت شدند. برای اندازه گیری بر از روش رنگ سنجی با اسپکتروفتومتر در طول موج 430 نانومتر استفاده گردید - امامی، . - 1375 برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار Excel استفاده شد.
نتایج و بحث
بررسی جذب عناصر توسط ارقام حساس و مقاوم نشان داد - شکل - 1 که در فصل پاییز میزان جذب نیتروژن در ارقام حساس بیشتر از ارقام مقاوم بود، در مقابل ارقام مقاوم پتاسیم بیشتری را نسبت به ارقام حساس به سرما جذب کرده بودند. روند تغییرات جذب عناصر پتاسیم و نیتروژن نیز نشان داد - شکل - 2 که در بین ارقام مقاوم به سرما فقط رقم صورانی با 1/30 درصد، کم ترین مقدار پتاسیم را در بین ارقام مقاوم داشت.در بین ارقام حساس نیز ارقام کورفولیا، کالاماتا و ابلونگا 1/07 - درصد - پتاسیم کمتری را جذب کرده بودند. در این گروه ارقام لچینو و کرونیکی به ترتیب با 1/50 و 1/30 درصد پتاسیم بالایی داشتند. هم چنین بررسی فوق نشان داد که میانگین جذب عناصر میکرو در فصل پاییز در ارقام حساس به سرما بیشتر از ارقام متحمل می باشد - شکل . - 3
به دلیل انجام هرس شدید درختان و به هم خوردن تعادل تاج به ریشه، با شروع فصل رشد تعداد زیادی شاخه جدید رشد نمودند تا چتر هوایی - تاج - درختان را ترمیم نمایند. رشد جدید نیازمند جذب عناصر غذایی می باشد به همین دلیل میزان جذب عناصر غذایی در ارقام حساس بیشتر از ارقام مقاوم به سرما بوده است - شکل های 1 و. - 3از سوی دیگر نتایج نشان دادند - شکل های 1 و - 2 که میزان جذب پتاسیم در ارقام مقاوم به سرما بیشتر از ارقام حساس بوده است. آکچا و همکاران - 2000 - در مطالعه اثر کودهای NPK روی تحمل به سرما در درختان زردآلو نشان دادند که استفاده از کودهای پتاسیمی در مقایسه با کودهای ازته و فسفره نقش بارزتری داشته است. نتایج نشان داد که تحمل به سرمازدگی جوانه های زردآلو در زمان استفاده از K2O خیلی بیشتر از سایر کودهای NPK بوده است. به نظر چاکماک - 2005 - کمبود پتاسیم کاهش شدید تثبیت دی اکسید کربن فتوسنتزی را در بر داشته و باعث اختلال در جابجایی و مصرف مواد فتوسنتزی می شوند.
