بخشی از مقاله
کلمات کلیدی:
فانتوم RANDO، دزیمتر ترمولومینسانس100، دز موثرارگان، دستگاه سی تی اسکن، روش اسپیرال و فلش و کانونشنال
مقدمه
CT-Scan مخفف Computed Tomographyبه معنی اسکن توموگرافی رایانهای است، سی تی اسکن یکی از روشهای تصویربرداری مقطعی و عرضی از اعضای بدن در پزشکی میباشد که تصاویر دو بعدی را باهم ادغام کرده و با پردازش هندسی تصویر 3 بعدی ایجاد میکند که حاصل چرخش پرتو ایکس اطراف محور مرکزی یک قطعه از ارگان است. دستگاه سی تی اسکن 256 اسلایس (MSCT)، سیستم سی تی اسکن مخصوصی است که با داشتن ردیف دتکتورهای چندتایی میتواند بطور همزمان از طریق اسلایس های متفاوت دور نواحی مختلف بدن، داده های توموگرافیک تهیه نماید.MSCT قابلیت بینظیری در آنالیز و تحلیل جزئیات آناتومیهای نرمال و آنرمال بدن و پاتولوژیهای گوناگون دارد. توانایی اسکن سریع بیمار با رزولوشن محور z بالا موجب بهینه سازی دستگاه و تقلیل دز جذبی به ارگان های بیمار میشود. با توجه به مطالعات موری و
869
همکارانش با استفاده از این دستگاه، بیمار دز کمتری نسبت به تصویربرداری با 16 اسلایس دریافت میکند، در این بررسی از فانتوم PMMA و اتاقک یونیزاسیون قلمی برای دزیمتری استفاده شده بود، لذا با توجه به مقاله فوق و مقالات پیشین برای دزیمتری دقیق تر، از دزیمتر TLD و فانتوم معادل بافت استفاده شد تا دز دریافتی اندام های مختلف چون تیروئید، پستان، گنادها، قرنیه چشم و...به تفکیک و در شرایط پرتودهی طبیعی و نرمال بیمار اندازه گیری شود.[1]
مواد و روش کار
برای دزیمتری ارگانهای ریه، کبد و پستان با سه روش اسپیرال، کانونشنال و فلش، فانتوم راندو در سه مرحله با استفاده از تعداد 40 عدد TLD-100 مورد تابش قرار گرفت. TLD ها قبل از پرتودهی کالیبره شدند، برای آمادهسازی، TLD ها به مدت 1 ساعت در دمای 400 درجه در کوره (مدل آترا) و سپس به مدت 2 ساعت در دمای 100 درجه در کوره (Thermolyne 47900) قرار داده شدند. در مرحله پرتودهی، دزیمترها در حفره های مخصوص کاشت دزیمتر درون فانتوم نصب شدند. برای هرمرحله پرتودهی 16 عدد TLD مابین دندههای ریه، 7 عدد در کبد، 16 عدد در داخل بافتهای پستان جاسازی شدند و تعدادی TLD هم به عنوان شاهد و دور از محل انجام پرتودهی قرار داده شدند. سپس فانتوم دربخش تصویربرداری سیتیاسکن قلب در سه مرحلهی اسپیرال، کانونشنال و فلش پرتودهی شده و پس از اتمام کار پرتودهی، قرص ها از فانتوم خارج شد و به مدت 10 دقیقه در کوره در دمای 100c به منظور حذف قله های کم دما، پیش گرمادهی شدند. خوانش دزیمترها به وسیله دستگاه قرائتگر TLD (Harshaw 4500) و با دمای بیشینه300 C با نرخ گرمایش10 C/s انجام شد. بعنوان کمیت اندازهگیری TL سطح زیر منحنی درخشش بر حسب نانو کولن (nC) استفاده شد.[2]تبدیل مقدار قرائت شده (nC) به دز بافتبر حسب mSv با استفاده از رابطه (1) انجام شد. [3 ]
HT=TL×ECC× (RL0/RL) ×CF (1)
که در آن(HT(mSv دز بافت بدن ، TL(nC) عدد قرائت ترمولومینسانس ، ECC (Elemental Correction Coefficient) ضریب تصحیح حساسیت فردی دزیمترها، CF(Calibration Factor) ضریب درجهبندی بر حسب (mSv/nC) ، RL0/RL ضریب تصحیح نور مرجع دستگاه قرائتگر است. با توجه به ضریب توزین پرتو 1 برای پرتو گاما و ایکس دز جذبیبا دز معادل HT برابر در نظر گرفته شد و در محاسبات با ضریب توزین بافت به دز موثرE تبدیل شد.[3]
فانتوم مورد استفاده ساخت شرکت RANDO معادل یک مرد با قد 175 سانتی متر و وزن 73,5 کیلوگرم است. این فانتوم دارای 35 برش عرضی بوده و مجموعا 3000 حفره با قطر5 میلی متر برای جاسازی دزیمترهای TLD دارد، در این تحقیق تعداد 16عدد TLD در بافت دنده ریه ،7 عدد TLD در کبد و8 عدد TLD درهر
870
پستان، درفانتوم جاسازی شد. بعنوان دزیمتر از فلوراید لیتیمLiF:Mg,Tiبا نام تجاری TLD100یک هالید قلیایی با دانسیته gcm -3 2/64بدلیل عدد اتمی موثر آن 8/2 نزدیک به عدد اتمی موثر بافت بدن است استفاده شد..[2]
روشهای تصویربرداری
در سال spiral CT 1989 برای آزمون های پیشرفته رادیولوژی معرفی گردید. در این روش هنگامی که آزمون شروع می گردد، تیوب پرتو X بدون تغییر دادن جهت چرخش خود به طور پیوسته شروع به گردش می کند و دادههابطور پیوسته جمع آوری میگردند. این داده ها را می توان تحت هر محورz دلخواه باز سازی کرد. در اسپیرال تخت و تیوب، هر دو هنگام تصویربرداری متحرک میباشند و زمان تصویر برداری حدود 4 ثانیه میباشد. در سیتیاسکن کانونشنال ابتدا وانتهای یک تصویر مانند یک حلقه بسته میباشد.ولی در سیتیاسکن اسپیرال ابتدا و انتهای یک تصویر در یک نقطه قرار نمیگیرندو دو رویه یک اسلایس با هم موازی نیستند.اگر این حالت اصلاح نشود،این پروفایل غیر مسطح ایجاد ارتیفکت حرکتی میکند و بصورت رگههایی در تصویر دیده میشود.جهت جلوگیری از این حالت از الگوریتمهای مخصوص بازسازی تصویر استفاده میشود
