بخشی از مقاله
چکیده
زمینه و هدف:سل یکی از معضلات مهم بهداشتی درمانی بهخصوص در کشورهاي در حال توسعه میباشد.آشنایی با اپیدمیولوژي سل براي کنترل موثر اینبیماري بسیار مهم و ضروري است. این مطالعه به منظور آشنایی هرچه بیشتر جامعه پزشکی با اپیدمیولوژي سل در جهان، ایران و منطقه و فاکتورهاي موثر در انتقال آن صورت گرفت.
مواد و روشکار: براي دسترسی به منابع لازم از مقالاتWHO ,PubMed, Embase, Scopusو مقالات معتبر چاپ شده در ژورنالهاي علمی پژوهشی ایرانیاز سال 2000 تا 2011 و آخرین گزارشات منتشره وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی استفاده شد. از کلید واژههایی نظیر سل، اپیدمیولوژي، ایران و سیستان و بلوچستان جهت جمعآوري اطلاعات استفاده گردید.
یافتهها: طی45سال گذشته روند نزولی بروز بیماري در کشور مشهود است.در ایران شایعترین نوع سل، سل ریوي بوده بهطوري که سل ریوي اسمیر خلط مثبت
53 درصد کل موارد سل را تشکیل میدهد. سل خارج ریوي نیز 28 درصد کل موارد سل را شامل میشود. درمیان استانها، گلستان و سیستان و بلوچستان بیشترین میزانهاي بروز و شیوع را در کشور دارا هستند. برطبق آخرین آمار منتشره وزارت بهداشت (از جمعیت تحت پوشش دانشگاهها)، میزان بروز بیماري سل به ترتیب در زابل و زاهدان 109/7 و 36/6 در 100000 نفر جمعیت در سال 88 گزارش شده است.
نتیجهگیري: بیش از80در صد کل تعداد مسلولین سالیانه، مربوط به کشورهاي در حال توسعه است.در ایران، استان سیستان و بلوچستان و گلستان بالاترین میزانابتلا به سل را دارا هستند و براي دستیابی به اهداف سازمان جهانی بهداشت برنامههاي کنترل و پیشگیري سل میباید به طور جدي مورد پیگیري قرار گیرد. ]ت ع پ
ز،[1-7 :(9)13;1390
کلیدواژهها: سل، اپیدمیولوژي، ایران
مقدمه
از آنجاییکه پزشکان با رویکرد بالینی و اپیدمیولوژیک بهطور توام قادر خواهند بود تا یک بیماري را بهطور کامل ریشه کن کنند و برخورد بالینی صرف، یک اقدام ناکافی است، براي مقابله با معضل بیماري سل، آشنایی با اپیدمیولوژي آن ضروري میباشد.
بیماري سل شایعترین علت مرگ ناشی از بیماريهاي عفونی تک عاملی در دنیا است و از نظر بار جهانی بیماري، در رتبه دهم قراردارد. پیشبینی میشود این بیماري تا سال 2020 همچنان در این جایگاه بماند و یا تا رتبه هفتم بالا رود. به هر حال با توجه به اولویت برنامههاي کنترلی سل، سازمان جهانی بهداشت (WHO) اهدافی را براي کنترل بیماري سل مشخص کرده است که مهمترین آنها عبارت است از این که شیوع سل تا سال 2015 در جهان به 50 درصد میزان آن در سال1990 برسد و تا سال 2050 میزان مرگ ناشی از سل فعال به یک نفر در یک میلیون نفر کاهش یابد.1
از طرفی بیش از 90 درصد موارد بیماري و مرگ ناشی از سل در کشورهاي در حال توسعه رخ میدهد، کشورهایی که 75 درصد موارد بیماري در آنها به فعالترین گروه سنی به لحاظ اقتصادي (یعنی 15 تا 54
سالگی) تعلق دارد. بر اساس تخمین کارشناسان سازمان جهانی بهداشت در صورتیکه اقدامات کنترلی فعلی تقویت نشود حدود 1000 میلیون نفر دچار عفونت سلی جدید، 150 میلیون نفر مبتلا به بیماري سل و 36 میلیون نفر تلف
خواهند شد.2 براي رسیدن به اهداف کنترل سل لازمست فعالیتهایی که به افزایش کشف بهموقع و درمان موثر بیماران در هر کشور میانجامد در استراتژيهاي کنترل سل کشورها گنجانده شود. براي طراحی برنامه جامع کنترل بیماري، مطالعات اپیدمیولوژیک از اهمیت خاصی بر خوردار است و انجام این مطالعه نیز بر این اساس صورت گرفته است.
روشکار
براي دسترسی به منابع لازم از مقالات علمی WHO، PubMed، Embase و Scopus از سال 2000 تا 2011 استفاده شده است. همچنین آخرین گزارشات منتشره وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز به-
کار گرفته شد. براي این منظور از کلید واژههایی نظیر سل، اپیدمیولوژي، ایران و سیستان و بلوچستان استفاده گردید. از مجموع مقالات مربوط به اپیدمیولوژي در کشورهاي مختلف، مطالعات جامع از هر منطقه انتخاب شد و در مرحله بعدي به پژوهشهاي انجام شده در ایران و سپس با تاکید بیشتر بر اطلاعات پژوهشی موجود در مورد شیوع بیماري سل در استان سیستان و بلوچستان پرداخته شد.
عوامل مستعدکننده در انتشار و ابتلا به بیماري سل
دو فاکتور مهم در سرعت انتشار مایکوباکتریوم توبر کلوزیس؛ ازدحام محل زندگی و جمعیتی با مقاومت ذاتی پایین است. تماس با بیمار مسلول
آدرس نویسنده مسئول: مرکز تحقیقات بیماري هاي عفونی و طب گرمسیري دانشگاه علوم پزشکی زاهدان 1 email: ranaini@gmail.com
یک فاکتور اساسی در انتقال بیماري است بهطوريکه اگر بیماري که داراي افزوده میشود. 14/5 میلیون نفر در دنیا مبتلا به بیماري سل هستند که بیش از
سل فعال بوده، در یک محیط بسته قرار گیرد، طی 12 ساعت میتواند افراد 80 درصد این موارد مربوط به 22 کشور در حال توسعه دنیا است. سالیانه 9
داخل آن محیط را به صورت close contact آلوده کند. اگر همین بیمار میلیون نفر مورد جدید بیماري سل در دنیا گزارش میشود تقریبا دو میلیون
داراي سل مقاوم به داروهاي خط اول باشد میتواند در عرض 4 ساعت افراد نفر در اثر بیماري جان خود را از دست میدهند و بیش از 90 درصد موارد
را آلوده کند.3 همچنین در یک مسیر پروازي که بیشتر از 8 ساعت طول مرگ ناشی از سل در کشورهاي در حال توسعه رخ میدهد. این درحالیست
بکشد یعنی از زمان ورود مسافران به سالن قرنطینه تا زمانی که مسافران در که تنها 57 درصد موارد سل تخمینی در سال 2007 از سوي کشورهاي جهان
مقصد از هواپیما پیاده شوند، در صورت وجود بیمار مبتلا به سل در این مسیر شناسایی و به سازمان جهانی بهداشت گزارش شده است.2
، باید تمام مسافران از نظر سل قرار مورد بررسی کامل قراربگیرند. در حال حاضر بروز موارد مقاوم به دارو نیز یکی از معضلات اساسی
اپیدمیولوژیستها معتقدند 1/20 موارد عفونت سلی منجر به سل ریوي جهت درمان و کنترل بیماري سل در سراسر دنیا ست و شیوع تقریبی سالانه
حفرهاي ( بهشدت مسري) میشوند و هر مورد بیمار داراي کاویته به طور 440000 مورد جدید MDR در جهان تخمین زده میشود که مسئول 3/3
متوسط باعث عفونت 20 فرد دیگر میشود.4 درصد موارد جدید سل میباشد و باعث مرگ 150000 نفر در سال
دیگر عوامل مهم مستعدکننده ابتلا به بیماري سل عبارتند از: اعتیاد به مواد میگردد. در برخی کشورها شیوع سل مقاوم به دارو به 20 درصد میرسد.25
مخدر تزریقی،5 سیگار کشیدن که در عود بیماري سل و بالا بردن میزان تا پایان سال 2010، 69 کشور در دنیا (از جمله در ایران) حداقل یک مورد
مرگ ومیر نقش مهمی دارد،6-8 مصرف بیشتراز 40 گرم الکل در روز که سل فوق مقاوم را گزارش کردهاند و تخمین زده میشود که سالانه 25000
باعث تضعیف سیستم ایمنی میگردد و موجب فعال شدن سل میشود،9 مورد سل فوق مقاوم رخ دهد.26
سوء تغذیه و داشتن BMI کمتر از18/5 و کمبود ویتامین 10-12.D همچنین در کشورهاي صنعتی 80 درصد موارد بیماري سل در گروه سنی 50 ساله
مشخص شده است که آهن یک عامل تسهیل کننده رشد میکروب سل و بالاتر و در کشورهاي در حال توسعه بیش از 75 درصد موارد در افراد
میباشد،13 وجود بیماريهایی مثل سلیکوزیس، دیابت، نارسایی کلیه، انواع 15-54 ساله بروز میکند. این امر باعث غیبت از کار حدود 3 تا 4 ماه
سرطانها، اعمال جراحی روي معده، مصرف کورتون (بیشتر از 15میلیگرم میشود و 20 تا30 درصد در آمد خانوار را از بین میبرد. علاوه برآن سبب
پردنیزولون در روز براي بیش از یک ماه) یا مهارکنندههاي TNFα و بیماري مشکلات سوء دیگري نظیر طلاق، ترك تحصیل و اختلالات روحی
سلیاك وبیمارانی که تحت پیوند مغز استخوان و یا اعضا قرارگرفتهاند نیز درخانوادهها می گردد.27
مستعد بیماري محسوب میشوند.14-22 در دنیا طی سال 2008، 1/8 میلیون نفر بهعلت ابتلا به سل جان خود را از
عفونت ویروس ایدز، با تضعیف سیستم ایمنی، بزرگترین عامل گسترش دست دادند (که از این تعداد 500000 نفر بیماري ایدز نیز داشتند)، یعنی
بیماري سل در سالهاي اخیر بوده است و 200 هزار نفر مرگ ناشی از سل در 4500 مرگ در روز اتفاق افتاده است.28 سازمان جهانی بهداشت در بررسی
افراد آلوده به HIV رخ داده است. درآفریقا بهعلت افزایش موارد HIV موارد سل گزارش کرده که 9/27 میلیون نفر از جمعیت جهان در سال 2007
شاهد 2-3 برابر شدن بروز سل در دهه 90 بودهایم.2 براي افراد مبتلا به مبتلا به سل بودند یعنی بیشتر از 30000 نفر نسبت به سال 2006 افزایش ابتلا
عفونت همزمان ویروس ایدز و مایکوباکتریوم توبرکولوزیس، خطر ایجاد به سل رخ داده است. این میزان در سال 2009 به 9/4 میلیون نفر رسیده است.
سل فعال به 5-10 درصد در هر سال میرسد (در کل 20-37 برابر افراد غیر نتایج بررسیها نشان میدهد که سل ریوي اغلب بیش از دو سوم موارد
ایدزي)، این رقم در افراد غیر آلوده به ویروس ایدز، 5-10 درصد در طول بیماري را به خود اختصاص میدهد، در یک مطالعه که به بررسی 253299
زندگی است.23 درکشورهایی که شیوع عفونت HIV درآنها بیشتر از 1 مورد بیمار مسلول طی 14 سال در آمریکا پرداخته است، سل ریوي73/6
درصد میباشد، میزان سل در زنان بیشترازمردان است.24 نتایج تاثیر ویروس درصد و سل خارج ریوي 18/7 درصد موارد را تشکیل میداد، موارد سل
ایدز بر کنترل سل عبارتند از: پایین بودن میزان بهبودي، بالا بودن موربیدیتی، خارج ریوي به ترتیب شیوع مربوط به درگیري: غده لنفاوي، پلور، استخوان
عود و غیبت از درمان بهدلیل عوارض جانبی داروها و مرگ میر حین درمان، و مفصل، دستگاه ادراري، مننژ، پریتوئن و به نسبت کمتر سایر ارگانها بود.29
افزایش انتقال سوشهاي مقاوم به دارو. در مطالعه دیگري در آمریکا موارد سل در بین سالهاي 1994-2007
