بخشی از مقاله
چکیده فارسی:
مقدمه: امروزه ارزیابی و پایش وضعیت رفاه اجتماعی کشورها از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد، به طوری که تحلیل های هزینه فایده، سنجه های رشد، مقایسه های بین المللی، و مطالعات فقر و نابرابریمکرراً به ارزیابی های رفاه اجتماعی ارجاع می کنند. هدف این مطالعه بررسی میزان تاثیر درآمدهای نفتی، جنگ تحمیلی، انقلاب اسلامی، نرخ رشد جمعیت، نرخ ارز، کسری بودجه دولت، مخارج کل دولت، صنعتی شدن و نرخ رشد اقتصادی بر وضعیت رفاه اجتماعی کشور طی سالهای 1347 تا 1390 می باشد.
روش: در این مطالعه رفاه اجتماعی با استفاده از شاخص ترکیبی رفاه اجتماعی اندازه گیری گردید و برای ارزیابی تاثیر متغیرهای توضیحی بر شاخص ترکیبی رفاه اجتماعی از روش خود رگرسیونی با وقفه های توضیحی استفاده شد. برای برآورد مدل از نرم افزار اقتصادسنجی میکروفیت استفاده شد و نتایج برآورد مدل در سه بخش رابطه ی پویا، رابطه ی بلندمدت و رابطه ی کوتاه مدت ارایه گردید.
یافته ها: نتایج نشان داد که پنج متغیر صنعتی شدن، درآمدهای نفتی، نرخ رشد اقتصادی، نقدینگی و جنگ تحمیلی اثر معناداری در طول دوره مورد بررسی بر رفاه اجتماعی کشور داشته اند. در بین این متغیرها، صنعتی شدن در بلند مدت و درآمدهای نفتی در کوتاه مدت بیشترین تاثیر را بر شاخص رفاه اجتماعی کشور داشته است.
بحث: بنظر می رسد که تمرکز بیشتر بر بخش صنعت و صنعتی شدن از یک طرف و کاهش نقدینگی از طرف دیگر می تواند رفاه اجتماعی بیشتری را در بلندمدت برای کشور به دنبال داشته باشد.
متن اصلی مقاله: مقدمه
مفهوم رفاه اجتماعی اغلب نظام مزایا را در ذهن تداعی می کند. اما این دیدگاه محدودی است که مفهوم واقعی رفاه اجتماعی را بازتاب نمی کند. ابرین و پنا 36 اشاره می کنند که رفاه اجتماعی می تواند به معنای بهزیستی37 باشد که به مقوله هایی چون توسعه اقتصادی، سلامت و امنیت فردی جامعه اشاره دارد. همچنین رفاه اجتماعی می تواند به »نهادهای دولت رفاه« اشاره کند که به اعتقاد بسیاری برای ارتقاء رفاه فردی و جمعی ضروری است. در نهایت، می تواند به عنوان گفتمانی38 از رفاه اجتماعی مطرح شود که از آن طریق می توان جهان را درک نمود
دیدگاه های ایدئولوژیک رفاه اجتماعی، به مباحثی فراتر از موافق و یا مخالف نظام مزایا نظر دارند. اگر چه ممکن است بعضی از سیاستمداران تعاریف محدودتری از رفاه اجتماعی داشته باشند، اما بسیاری از نظریه پردازان اجتماعی و سیاسی آگاه اند که رفاه اجتماعی از عوامل بهم مرتبط فراوانی تشکیل می شود
رفاه اجتماعی بر بنیانهای چندی استوار است. فیتزپاتریک آن را با مقوله هایی چون شادکامی طولانی، امنیت، ارضاء یا سرکوب نیازها، کسب آنچه سزاوار آنیم، و مقایسه خود با دیگران، مرتبط می دانند .
در هر جامعه ای، توجه دولتمردان، سیاست گذاران و محققان به رفاه اجتماعی امری مهم و ضروری است. رفاه اجتماعی بر عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه تأثیری عمده می گذارد و در رشد و پیشرفت جامعه مؤثر است. از این رو، می توان گفت که هدف اصلی بسیاری از سیاستهای اقتصادی و اجتماعی، بهبود رفاه اجتماعی است.
یکی از مباحث مهم سیاست اجتماعی، ارزیابی و پایش برنامه ها، خدمات و سیاست های رفاهی است تا از این طریق اولاً نسبت به کارایی برنامه هادر تحقق اهداف، ثانیاً نسبت به موضوع عدالت در توزیع فرصت ها و منابع اطمینان حاصل کرد. شاخص های اندازه گیری تغییرات رفاه، وسعت تغیرات رفاهی ناشی از وضع سیاستها را اندازه گیری می کنند. در مطالعه حاضر برای سنجش وضعیت رفاه اجتماعی از شاخص ترکیبی رفاه اجتماعی - محققی کمال و همکاران، - 1393 استفاده شده است.
این شاخص از 10 بیانگر پوشش تامین اجتماعی، نرخ تورم، میزان بیکاری، ضریب جینی، میزان مالکیت مسکن، میزان باسوادی افراد بالای شش سال، میزان ثبت نام در مدرسه، میزان مرگ و میر نوزادان، امید به زندگی در بدو تولد و تولد ملی سرانه تشکیل شده که با متدولوژی ساخت شاخص های ترکیبی تدوین یافته است
در مطالعه حاضر وضعیت رفاه اجتماعی کشور به عنوان متغیر وابسته با استفاده از شاخص مذکور ارزیابی شد. همچنین متغیرهای توضیحی مدل شامل نه متغیر درآمدهای نفتی، جنگ تحمیلی، انقلاب اسلامی، نرخ رشد جمعیت، نرخ ارز، کسری بودجه دولت، مخارج کل دولت، صنعتی شدن و نرخ رشد اقتصادی بودند که با نظر خواهی از 23 متخصص حوزه های مختلف رفاه اجتماعی و با توجه به مبانی نظری رفاه اجتماعی و همچنین ملاحظاتی مانند عدم دسترسی به برخی داده ها، انتخاب شدند.
از طرف دیگر، تحلیل های اقتصادی یکی از ملزومات اصلی برای سیاست گذاری و برنامه ریزی های مناسب آینده محسوب می شود. در واقع پیش بینی و تصویر وقایعی که در آینده اتفاق می افتد باعث می شود تا فرایند تصمیم گیری به نحو مناسبتری صورت پذیرد. اهمیت این بحث باعث شده است که در دهه های اخیر روشها و الگوهای مختلفی برای تحلیل و پیش بینی معرفی شده و توسعه یابند. در مطالعه حاضر از روش اقتصاد سنجی خودرگرسیونی با وقفه های توضیحی برای بررسی رابطه بلند مدت و کوتاه مدت بین متغیرهای توضیحی و متغیر رفاه اجتماعی - به عنوان متغیر وابسته - استفاده شده است که در بخش روش شناسی بیشتر به آن پرداخته می شود.
با توجه به مطالب ارائه شده، این مطالعه در نظر دارد تاثیر متغیرهای کلان اقتصادی اجتماعی - درآمدهای نفتی، جنگ تحمیلی، انقلاب اسلامی، نرخ رشد جمعیت، نرخ ارز، کسری بودجه دولت، مخارج کل دولت، صنعتی شدن و نرخ رشد اقتصادی - را بر وضعیت رفاه اجتماعی طی چهار دهه اخیر بررسی نماید تا از این طریق مهمترین عوامل موثر بر وضعیت رفاه اجتماعی کشور را شناسایی و سهم هر یک را در تبیین تغییرات رفاه اجتماعی کشور مشخص نماید.
روش مطالعه
مطالعه حاضر یک تحلیل روند می باشد. برای بررسی تاثیر درآمدهای نفتی، جنگ تحمیلی، انقلاب اسلامی، نرخ رشد جمعیت، نرخ ارز، کسری بودجه دولت، مخارج کل دولت، صنعتی شدن و نرخ رشد اقتصادی بر وضعیت رفاه اجتماعی کشور طی سالهای مورد نظر از داده ها و جداول بانک مرکزی و مرکز آمار ایران استفاده شد. دوره ی زمانی مطالعه 44 ساله و برای سال های 1347 تا 1390 در نظر گرفته شد. مجموع داده ها شامل 432 مشاهده می باشد.
مطالعه حاضر، بدلیل پوشش کشوری داده ها، نیازمند نمونه گیری نمی باشد. از آنجا که داده های مورد استفاده در این مطالعه داده های سری زمانی هستند، لذا قبل از هر اقدامی جهت برآورد روابط میان آنها، مسئله پایایی و عدم پایایی هر یک از متغیرها توسط »آزمون دیکی- فولر تعمیم یافته39« آزمون شد. در اقتصاد سنجی یک سری زمانی وقتی پایا است که میانگین، واریانس، کوواریانس و در نتیجه ضریب همبستگی آن در طول زمان ثابت باقی بماند و مهم نباشد که در چه مقطعی از زمان مورد بررسی قرار می گیرد.
بعد از آزمون ایستایی متغیرها، به روش »حداقل مربعات معمولی« رابطه رگرسیونی متغیرها بررسی شد. در مرحله بعدی از الگوی خود رگرسیونی با وقفه های توزیعی - ARDL - جهت بررسی و تجزیه و تحلیل رابطه متغیرها استفاده گردید. برای انجام این آزمون ها از نرم افزار اقتصادسنجی Microfit 4 استفاده شده است. در این بخش ابتدا روش برآورد الگو تشریح شده و سپس آزمون ثبات الگو مورد بررسی قرار می گیرد.
روش برآورد الگو
به منظور برآورد رابطه ی کوتاه مدت و بلندمدت بین متغیرها، روشهای اقتصادسنجی گوناگونی وجود دارد که در مطالعات مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. در این مطالعه از روش اقتصادسنجی، الگوی خود رگرسیونی با وقفه های توزیعی 40 - ARDL - برای تخمین مدل و بررسی روابط کوتاه مدت و بلند مدت بین متغیرهای مورد مطالعه استفاده شد.
روش اقتصادسنجی ARDL ، توسط پسران و شین 41 - 1999 - به منظور بررسی رابطه ی هم جمعی و بلندمدت بین متغیرها ارایه شده است. این روش، مزیتهای زیادی نسبت به سایر روشهای مشابه داشته و لذا به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد. مهمترین مزیت روش ARDL قابلیت استفاده از آن برای بررسی روابط بین متغیرها، صرف نظر از مانا بودن و درجه نامانایی آن هاست. هم چنین در این روش، علاوه بر امکان محاسبه ی روابط بلندمدت بین متغیرها، امکان محاسبه ی روابط پویا و کوتاه مدت وجود دارد. ضمن آنکه سرعت تعدیل عدم تعادل کوتاه مدت در هر دوره، برای رسیدن به تعادل بلندمدت نیز قابل محاسبه است.
آزمون ثبات الگو
روش های متعددی برای آزمون ثبات ضرایب برآورد شده ی یک مدل در طول زمان وجود دارد. در این مطالعه از مدلهای تکراری همبستگی جزء اختلال برای آزمون ثبات ضرایب مدل برآورد شده، استفاده گردید، زیرا این روش در شرایطی که حتی احتمال تغییر ساختار نیز وجود داشته باشد، قابل استفاده است.
