بخشی از مقاله
نام علمی Eucalyptus globulus
کالیپتوس بومی استرالیا است، و در این قاره غذای اصلی موجود در وعده غذایی خرسهای کوآلا محسوب میشود. امروزه این گیاه در سرتاسر جهان از جمله ایالات متحده کشت میشود. اکالیپتوس گونه های بسیاری دارد. برخی از گونه های آن به اندازه گلهای تزئینی و برخی دیگر به اندازه درختان بزرگ است. اکالیپتوس لثه آبی یا درخت تب استرالیا، شناخته شده ترین گونه اکالیپتوس است که مصرف پزشکی دارد. ارتفاع این گیاه به 230 پا می رسد.
برگهای 4 تا 12 اینچی این گیاه سبز تند و براق است.
وقتی پوستة خاکستری آبی این گیاه کنده میشود، زیر آن پوسته کرمی رنگ وجود دارد.
اشکال موجود
این گیاه به صورت روغن مایع اساسی، روغن اساسی به شکل پماد تنتور برگ (محلول تهیه شده از گیاه و الکل یا گیاه، الکل و آب)، برگ خام و چای قابل دسترسی است. قطره های ضد سرفه تجاری، انواع شربتها، مایعات تبخیر کننده، روغنهای مالیدنی، انواع خمیردندان و مواد شستشوی دهان حاوی روغن اکالیپتوس یا ترکیب اصلی آن یعنی سینئول است.
نحوه مصرف
این گیاه برای درمان التهاب سینه، ریه ها، بینی و گلو بکار می رود و می تواند برخی از گونه های باکتری و همچنین برخی از انواع قارچها را از بین ببرد. وقتی ازاین گیاه دارویی برای مصرف موضعی استفاده می کنید، می تواند درد رماتیسمی را تسکین بخشد. قبل از مصرف میزان ریز یا هر میزان مصرف، با پزشک معالج خود مشورت و از دستورات ایشان پیروی کنید.
• جوشانده برگ اکالیپتوس (برای احتقاق): 1/2 تا 1 میلی لیتر روزانه.
• روغن برای مصرف موضعی (برای مقاصل متورم یا احتقاق سینه): 30 میلی لیتر روغن اکالیپتوس را به 500 میلی لیتر آب ولرم اضافه کنید.
• اکالیپتول: روزانه 0/05 تا 0/2 میلی لیتر (1 تا 2 قطره برای هر لیوان آب جوش).
• روغن اکالیپتوس (برای استعمال موضعی): نصب تا یک میلی لیتر (15 تا 30 قطره) روغن مزبور را به نصف لیوان روغن مایع (کنجد، زیتون و غیره) اضافه کنید.
به منظور استفاده استنشاقی از این گیاه داروئی، 5 تا 10 قطره از روغن آنرا به 2 لیوان آب جوش اضافه کنید و سپس حوله را بالای سر خود بکشید و بخار آنرا استنشاق کنید.
شناسنامه
Myrtaceae :تیره
Eucalyptus camaldulensis dehn :نام لاتین
Red Gum – Riversed eucalyptus :نام انگلیسی
اکالیپتوس :نام فارسی
شجره الکافور :نام عربی
شرح گیاه
درختان اوکالیپتوس از درختان عظیم و سریع الرشد اقیانوسیه است ولی به نقاط مختلف عالم انتشار یافته و جنگلهای وسیعی از آنرا در هند و مراکش ایجاد نموده اند. نام علمی جنس آنها از دو واژه یونانی eu به معنای خوب و kalypto به معنای پنهان مشتق شده است این درخت نیز در حدود بیش از نیم قرن قبل به ایران وارد شده است و در مناطق جنوب کشور که محیط مناسبی برای آن بوده است کاشته شده و اکنون درختان کهن سال آن در فارس دیده می شود. در حدود سال های 1310 گونه های مختلفی از اوکالیپتوس به ایران وارد شده و در شمال کشور کشت
گردید چوب سخت و با دوام درخت پوسیدگی حاصل نمی کند پوست ساقه آن رنگ قهوه ای مایل به زرد دارد و به سهولت از ساقه جدا می گردد. برگ درخت بر حسب آنکه متعلق به گیاه جوان و یا شاخه های جوان یا مسن باشد دارای اشکال مختلف است در شاخه های جوان برگها وضع متقابل ، افقی و تقریباَ عاری از دمبرگ دارند. شکل ظاهر آن بیضوی دراز و مدور در قسمت قاعده پهنک است کناره پهنک برگهای آن صاف است طول آنها ا در حدود 10 تا 15 سانتی متر و عرض
آنها 4 تا 8 سانتی متر می باشد. رنگ برگها در آغاز سبز مایل به آبی است ولی تدریجاً به رنگ سبز مایل به سفید در می آید. شاخه های حاصل این نوع برگها ظاهر چهار گوش و بال دار دارد. در درختان مسن وضع و ظاهر برگها نه تنها حالت منفرد بر روی ساقه دارند بلکه هر یک به یک دمبرگ باریک به طول 2 تا 3 سانتی متر ختم می شوند. پهنک برگ درختان مسن باریک و دراز عاری از تار ، منتهی به نوک باریک و دارای قسمت انتهایی خمیده است رنگ آنها سبز یا سبز مایل به زرد در هر دو سطح پهنک می باشد. طول آنها 16 تا 25 سانتی متر و عرض آنها 2 تا 5 سانتی متر است.
محل مناسب رویش
گونه های اکالیپتوس بیشتر در زمینهای باتلاقی و مردابها و بر حسب نوع گونه اکالیپتوس در آب و هوای نیمه خشک و نیمه مرطوب ، خاک نسبتاً آهکی و ماسه ای بهتر رشد می نماید.
قسمت مورد استفاده
قسمت مورد استفاده اکالیپتوس برگهای آن مخصوصاً برگ درختان مسن تر است. برگهای این گیاه بر حسب گونه اکالیپتوس دارای اشکال مختلف هستند که از شکل برگها طرز قرار گرفتن آنها را روی ساقه و ساختمان گل و میوه گونه های مختلف اکالیپتوس را شناسایی می کنند.
روش کاشت و داشت
تکثیر اکالیپتوس از طریق دانه نهال و اندامهای رویشی (قلمه و پیوند زدن) انجام می گیرد. الف) تکثیر از طریق دانه : برای این کار پس از بدست آوردن بذر مناسب که معمولاً یکی از کارهای اساسی در امر بذرگیری از درخت اکالیپتوس، شناخت درخت مادر می باشد. سپس آنرا در زمینی می کارند که دارای خاک نرم و نسبتاً مرطوب همراه با نور باشد. بعد از این که یک هفته از رشد بذر گذشت و بذرها بتدریج جوانه زدند خطر وجود علفهای هرز نهالها را تهدید می کند و تا زمانیکه نهال اکالیپتوس بر علفهای هرز پیروز نشده است خطر تا دو سال وجود دارد. به همین دلیل بایستی در شرایط بسیار مناسب به کشت اکالیپتوس با بذر پاشی آن اقدام نمود. در هر حال همیشه باید
توجه داشت که نهال اکالیتپوس به وسیله پوشش علفی از بین نرود. برای از بین بردن علفهای هرز، در چندین مرحله باید به وجین کردن آن اقدام کرد. ب) تکثیر از طریق نهال : در این جا ابتدا مسئله تولید و پرروش نهال مطرح است که در نهالستان یا در گلدان های مخصوص به نام جیفی (Jiffy pots) انجام می گیرد. در خصوص نهالستان به نکات اساسی باید توجه نمود که عبارتست از : انتخاب محل ، مساحت نهالستان ، تسطیح ، خیابان کشی ، آبیاری، بادشکن، سایبان و غیره می باشد. اقدامات لازم در این نهالستان مشابه نهالستانهای عمومی است در هنگام کشت نهالها در مزرعه طول آنها نباید کمتر از 15 و بیشتر از 35 سانتی متر باشد. فاصله و تراکم کشت در درختان اکالیپتوس باید کاملاً رعایت شود. بدین ترتیب که در هر هکتار حداکثر 2500 اصله اکالیتپوس به فاصله 2×2 کاشته شود. جهت مراقبتهای لازم بعد از کاشت از قبیل خارج کردن یا از بین بردن علفهای هرز می توان از دالا پون (Dalapon) (کروزن (Kerosene) استفاده نمود. ج) تکثیر اکالیپتوس به وسیله اندامهای رویشی ازدیاد از طریق اندامهای رویشی اهمیت خاصی در توسعه و انتشار
پایه های مرغوب دارد. بدین وسیله می توان صفات یا کیفیات خاصی را که در بعضی پایه ها ایجاد شده حفظ نمود و توسعه داد لیکن ازدیاد رویشی در اکالیپتوس فوق العاده مشکل است.
زمان برداشت
دوره برداشت اکالیپتوس به نوع گونه کیفیت رویشگاه، تراکم جنگل و نوع محصول قابل مصرف در بازار بستگی دارد. بهترین فصل محصول برداری برگها در مرداد و مهر ماه می باشد.
دامنه انتشار
در خیلی ا ز نقاط کشور پرورش داده می شود.
از برگهاي اكاليپتوس براي درمان جراحات و پايين آوردن تب استفاده مي كردند. آنها همچنين مي دانستند اگر در منطقه بياباني استراليا به نام "آتبك" (Outpack) با بي آبي مواجه شوند، مي توانند ريشه هاي اكاليپتوس را، كه آكنده از آب است، از زمين براي رفع تشنگي بيرون بياورند. برگهاي اكاليپتوس و روغني كه آنها توليد مي كنند سبب كشتن باكتريها و رفع ناراحتيهاي تنفسي افراد مبتلا به خناق، آسم و برونشيت ميشود. اگر سابقه مصرف ويكس داريد، آنگاه احتمالاً خنكي و
اگر در خانة خود شاهد سوسك هستيد، اضافه كردن چندين قطره روغن اصيل اكاليپتوس بر لباسهاي مندرس و گذاشتن آنها را در كمد لباسهايتان امتحان كنيد (دقت كنيد لباسهاي مزبور را از مواد غذايي يا ظروف دور نگهداريد). به خاطر داشته باشيد كه روغن اكاليپتوس فوق العاده براي انسان سمي است و در مصرف آن بايد دقت كنيد.
اگر فرزند داريد، اطمينان پيدا كنيد كه روغنهاي اصيل اين گياه دور از دسترس او نگهداشته شود.
معرفي گياه:اكاليپتوس بومي استراليا است، و در اين قاره غذاي اصلي موجود در وعده غذايي خرسهاي كوآلا محسوب ميشود. امروزه اين گياه در سرتاسر جهان از جمله ايالات متحده كشت ميشود. اكاليپتوس گونه هاي بسياري دارد. برخي از گونه هاي آن به اندازه گلهاي تزئيني و برخي ديگر به اندازه درختان بزرگ است. اكاليپتوس لثه آبي يا درخت تب استراليا، شناخته شده ترين گونه اكاليپتوس است كه مصرف پزشكي دارد. ارتفاع اين گياه به 230 پا مي رسد.
برگهاي 4 تا 12 اينچي اين گياه سبز تند و براق است.
وقتي پوستة خاكستري آبي اين گياه كنده ميشود، زير آن پوسته كرمي رنگ وجود دارد.
تركيبات گياه:چاي و عصاره اين گياه از مادة برگ خيس خورده در محلول الكل كه داراي مواد فعال است، تهيه ميشود. پاره اي از اين عناصر و تركيبات فعال "تانين" و "فلاونويد" ناميده ميشوند. روغن اصيل برگ تهيه شده از تقطير بخار عمدتاً از عنصر فعالي به نام "سينوئول" تشكيل شده است. روغن اين گياه همچنين حاوي ساير عناصر شيميايي گياهي است.
اشكال موجود:اين گياه به صورت روغن مايع اساسي، روغن اساسي به شكل پماد تنتور برگ (محلول تهيه شده از گياه و الكل يا گياه، الكل و آب)، برگ خام و چاي قابل دسترسي است. قطره هاي ضد سرفه تجاري، انواع شربتها، مايعات تبخير كننده، روغنهاي ماليدني، انواع خميردندان و مواد شستشوي دهان حاوي روغن اكاليپتوس يا تركيب اصلي آن يعني سينئول است.
نحوه مصرف:اين گياه براي درمان التهاب سينه، ريه ها، بيني و گلو بكار مي رود و مي تواند برخي از گونه هاي باكتري و همچنين برخي از انواع قارچها را از بين ببرد. وقتي ازاين گياه دارويي براي مصرف موضعي استفاده مي كنيد، مي تواند درد رماتيسمي را تسكين بخشد. قبل از مصرف ميزان ريز يا هر ميزان مصرف، با پزشك معالج خود مشورت و از دستورات ايشان پيروي كنيد.
جوشانده برگ اكاليپتوس (براي احتقاق): 1/2 تا 1 ميلي ليتر روزانه.
روغن براي مصرف موضعي (براي مقاصل متورم يا احتقاق سينه): 30 ميلي ليتر روغن اكاليپتوس را به 500 ميلي ليتر آب ولرم اضافه كنيد.
اكاليپتول: روزانه 0/05 تا 0/2 ميلي ليتر (1 تا 2 قطره براي هر ليوان آب جوش).
روغن اكاليپتوس (براي استعمال موضعي): نصب تا يك ميلي ليتر (15 تا 30 قطره) روغن مزبور را به نصف ليوان روغن مايع (كنجد، زيتون و غيره) اضافه كنيد.
به منظور استفاده استنشاقي از اين گياه داروئي، 5 تا 10 قطره از روغن آنرا به 2 ليوان آب جوش اضافه كنيد و سپس حوله را بالاي سر خود بكشيد و بخار آنرا استنشاق كنيد.
نكات احتياطي:در دوران بارداري يا شيردهي از مصرف اكاليپتوس پرهيز كنيد. روغن اين گياه اگر استعمال موضعي داشته باشد، سمي نيست. اما نبايد از اين گياه براي مصارف داخلي استفاده كرد.
انجمن فرآوردهاي گياهان دارويي آمريكا برگ اكاليپتوس را از نظر بي خطري در رديف و درجه دو ارزيابي كرده است. درجه 2 به معناي اين است كه در كاربرد اين گياه محدوديتهايي متصور است. در ارتباط با عصاره هاي برگ اكاليپتوس بايد گفت كه افرادي كه مبتلا به التهاب معده اي- روده اي يا التهاب مجراي صفراوي هستند، بايد از مصرف عصاره برگ اكاليپتوس اجتناب كنند.
در صورت ابتلا به ناراحتي كبد نيز از مصرف آن پرهيز كنند. در صورتي كه مشمول هر كدام از اين حالات هستيد، با پزشك خود مشورت كنيد. از مصرف بي رويه عصارة مزبور نيز اجتناب ورزيد. "تانين" موجود در عصاره اين گياه مي تواند، در صورتي كه بي رويه مصرف شود، به انواع شكم درد يا آسيب كبدي و كليوي منجر شود. هرگونه روغن اين گياه را به صورت يا بيني كودكان زير دو سال نماليد.
تداخل هاي احتمالي:روغن و عصاره اكاليپتوس مي تواند اثرات داروهايي را كه براي درمان كمبود قند خون بكار مي رود، خنثي كند. اگر به بيماري افت قندخون مبتلا هستيد، مطمئن شويد كه پزشك شما قبل از آغاز درمان با اين گياه در جريان امر واقع شده است.
خواص : از برگهاي اكاليپتوس براي درمان جراحات و پايين آوردن تب استفاده مي گردد. مردمان استرالیا می دانستند اگر در منطقه بياباني استراليا به نام "آتبك" (Outpack) با بي آبي مواجه شوند، مي توانند ريشه هاي اكاليپتوس را، كه آكنده از آب است، از زمين براي رفع تشنگي بيرون بياورند.
برگهاي اكاليپتوس و روغني كه آنها توليد مي كنند سبب كشتن باكتريها و رفع ناراحتيهاي تنفسي افراد مبتلا به خناق، آسم و برونشيت ميشود. اگر سابقه مصرف ويكس داريد، آنگاه احتمالاً خنكي و احساس سوزش ناشي از مرهم روي پوست و پاك شدن سينوس ها در اثر رايحة نعناعي و معطر را به ياد خواهيد آورد. در واقع اين اثرات روغن اصيل اكاليپتوس است. اكاليپتوس به انواع عطر،و برخي از مواد غذايي و نوشيدنيها اضافه ميشود. از اين گياه همچنين به عنوان عامل دفع حشرات نيز استفاده و به روغن شمع و افشانه هاي حشره كش نيز اضافه ميشود. اگر به هيره ها (حشرات) و گرد و غبار آلرژي داريد، مي توانيد اضافه كردن چند قطره روغن اصلي اكاليپتوس به مايع شستشوي لباسهايتان را مورد توجه قرار دهيد. تحقيقات اخير مؤيد اين است كه اين گياه دارويي تعداد هيره ها (حشرات)ي گرد و خاك را تا حد زيادي كاهش مي دهد و راه تنفس شما را بازتر مي كند.
اگر در خانة خود شاهد سوسك هستيد، اضافه كردن چندين قطره روغن اصيل اكاليپتوس بر لباسهاي مندرس و گذاشتن آنها را در كمد لباسهايتان امتحان كنيد (دقت كنيد لباسهاي مزبور را از مواد غذايي يا ظروف دور نگهداريد). به خاطر داشته باشيد كه روغن اكاليپتوس فوق العاده براي انسان سمي است و در مصرف آن بايد دقت كنيد.
درختى است بلند و هميشه سبز كه ارتفاع آن به ۶۵-۴۵ متر مى رسد. پوست درخت نقره اى است كه هرساله به صورت ورقه جدا شده و قطعه قطعه مى گردد ولى بعد رنگ آن زرد مى شود و در قسمت يقه دائمى است. ميوه آن بدون پايك يا با پايك كوتاه و خميده كروى تا مخروطى پهن است و چهار نوار گيلدار آن كاملاً مشخص است. سطح ميوه داراى شيار هاى كوچك است. برگ هاى گياه بخش دارويى آن را تشكيل مى دهد. رنگ تمام برگ هاى اوليه و شاخه ها سبز مايل به آبى يا كبود است ولى به تدريج سبز مايل به سفيد و مومى مى گردد.
زمان گلدهى اين گونه خرداد تا آبان ماه است. برگ ها از قسمت هاى پهن تر گياه جمع آورى مى شود. اين گياه بومى شرق استراليا و تاسمانى است. در ايران در شرق بحر خزر (ميانكاله)، غرب بحر خزر (هشتپر)، سراوان، خوزستان و فارس كشت شده است. برگ هاى گياه واجد حداقل يك درصد اسانس و داراى دست كم ۷۰ درصد سينئول است.اكاليپتوس اثر خلط آور، ضدعفونى كننده و ضداسپاسم داشته در تسكين علائم سرماخوردگى موثر است. از ماده موثره اسانس آن در پماد هاى ضدتحريك و خميردندان ها استفاده مى شود. به عنوان حشره كش و دور كننده حشرات نيز
به كار مى رود. همچنين به صورت پماد و مخلوط با روغن هاى پايه در تخفيف التهاب و تسكين درد هاى عضلانى از طريق موضعى مصرف مى شود. اسانس اكاليپتوس در دوز هاى بالا مانند بسيارى اسانس هاى ديگر به علت تحريك روده مهلك است. در طب گذشته ايران هيچ گونه اشاره اى به موارد مصرف اكاليپتوس نشده است. از فرآورده هاى موجود در بازار مى توان به بخور اكاليپتوس (به صورت تنتور و به صورت پودر) اشاره كرد.
از زمانی كه دانشمندان علوم گیاهی برای استفاده از اكالیپتوس‌ها به عنوان گونه غیربومی در اروپا، شبه‌قاره هند و كشورهای همجوار، آفریقا، آمریكای شمالی و آمریكای جنوبی ابراز تمایل كردند، بیش از 200 سال می‌گذرد. اكالیپتوس‌ها به صورت گسترده در نواحی گرمسیری، نیمه گرمسیری و معتدل دنیا كشت شدند، به نحوی كه تا سال 2000 میلادی مساحتی بالغ بر بیش از 10 میلیون هكتار از سطح زمین را پوشاندند.
