بخشی از مقاله
چکیده:
ظهورشناسی پدیدههایی را که به صورت ادواري در زندگی موجود زنده رخ میدهد، بررسی میکند. مشکلات عمده تغییرات اقلیمی در جهان موجب توجه روزافزون به ظهورشناسی و توسعه مطالعات در این زمینه شده است. دراین مطالعه بررسی ظهورشناسی گونه زیتون - - Olea europea و اکالیپتوس - - Eucalyptus camaldulensis طی سالهاي 1385-1388 در محوطه فضاي سبز دانشگاه صنعتی اصفهان به روش توصیفی صورت گرفته است.
با استفاده از دادههاي بدست آمده از روش توصیفی جدول مدت زمان استقرار پدیدههاي مختلف ظهورشناسی برروي گیاهان بدست آمد. از طرفی روند تغییرات دمایی طیاین سالها تغییرات معنی داري نسبت به میانگین سی ساله از خود نشان داد. نتایج این تحقیق نشان داد که بررسی ظهورشناسی گونهها طی سالهاي متمادي میتواند به عنوان یک ابزار عینی براي نشان دادن تغییرات اقلیمیمورد استفاده قرار گیرد.
مقدمه:
ظهورشناسی1 شاخه اي از علم اکولوژي است که به بررسی وقایع طبیعی درگیاهان وجانوران ازسالی به سال دیگر و از مکانی به مکان دیگر با تغییر فصول، آب وهوا واقلیم می پردازد - 2003 ,Schwart - و یکی از ساده ترین پروسه هایی است که تغییرات در اکولوژي گونه ها در واکنش به تغییرات اقلیمی را دنبال می کند
مشکلات عمده تغییرات اقلیمی در جهان موجب توجه روزافزون به ظهورشناسی و توسعه مطالعات در این زمینه شده است. مطالعات گوناگون بر روي داده هاي ظهورشناسی جمع آوري شده در طولانی مدت در شمال آمریکا و اروپا نشان می دهند که تغییرات ظهورشناسی احتمالاً در پاسخ به تغییرات اقلیمی اخیر رخ داده است
اقلیم به عنوان عامل کنترل ظهورشناسی بهاره به طور کامل شناخته شده است ولی ظهورشناسی پاییزه به علت نشان دادن الگوهاي یکنواخت بیشتر و همچنین نامشخص بودن تغییرات موقت در پاییز کمتر مورد بحث قرار گرفته است ولی به هر حال یک پتانسیل قوي براي استفاده از مشاهدات ظهورشناختی براي ارزیابی واکنشهاي اکولوژیکی به تغییرات اقلیمی و فراهم کردن اطلاعاتی که منجر به توسعه برنامه هایی با قابلیت ارزیابی اثرات مکانی و زمانی اقلیم بر پوشش گیاهی و حیوانات شود وجود دارد
Menzal و همکاران در 2001 با آنالیز فصل هاي ظهورشناختی براي بیش از 4 دهه - 1996-1951 - در آلمان، پیش روي واضحی در جلو افتادن زودتر بهار و همچنین در پدیده هاي بهاره مثل باز شدن برگ هاي درختان خزان کننده مشاهده کردند.
در دهه هاي گذشته یک تمایل 8 روزه به گلدهی زودتر در مرکز آلبرتا وجود داشت و شکوفه دهی زودتر گونه صنوبر لرزان - Populus tremuloides - یک تغییر 26 روزه در زمان گلدهی در قرن بیستم را نشان داد Abu-Asab - و همکاران، Walfe . - 2001 در سال 2005 زمان ظهور اولین برگ1 و ظهور اولین گل2 را در درختان چوبی لیلک، سیب و انگور براي دوره 1965-2001 در شمال غرب آمریکا بررسی کردند و نتیجه گرفتند که گرم شدن عمومی چندین دهه گذشته در این منطقه منجر به پیش روي 2-8 روزه در ظهورشناسی بهاره براي گونه هاي مورد مطالعه شده است
از آنجاییکه از بین لیست گونه هاي موجود در زمینه ظهورشناسی، دو گونه زیتون و اکالیپتوس بیشتر از بقیه تحت تاثیر تغییرات اقلیمی قرار گرفتند، بنابراین هدف از این مطالعه بررسی تاثیر تغییرات اقلیمی بر ظهورشناسی این گونه ها به روش توصیفی می باشد. مشاهدات این تحقیق منجر به تشکیل جداول مدت زمان استقرار پدیده ها در هر گونه گردید که در آن امکان مقایسه حضور پدیده ها طی سال هاي متمادي وجود دارد.
مواد و روشها:
بررسی حاضر در سال هاي 2003-2009 در محدوده دانشگاه صنعتی اصفهان واقع در شمال غربی شهر اصفهان، ایران در عرض جغرافیایی32˚ 43′ شمالی و طول جغرافیایی 51˚ 31′ شرقی و ارتفاع از سطح دریاي 1626.4 متر بر روي 20 پایه زیتون - Olea europaea - و چهار پایه اکالیپتوس - Eucalyptus camaldulensis - انجام پذیرفت. میانگین بارندگی سالانه 105.9 میلی متر، متوسط درجه حرارت سالانه 15.74◦Cبوده است.
دماي هوا و میزان بارندگی از عوامل مهم در مطالعات هواشناسی و اقلیم شناسی هر منطقه می باشند که بیشترین تاثیر را بر تغییرات پوشش گیاهی دارند . از بین پارامتر هاي مربوط به دما نمودارهاي مربوط به دو فاکتور متوسط دماي حداقل ماهانه و متوسط دماي سالانه براي سالهاي - 2009-1976 - با استفاده از داده هاي سینوپتیک ایستگاه اصفهان رسم شدکه به ترتیب در شکل 2 و شکل3 نمایش داده شده است.
همان طور که مشاهده می شود میانگین دماي چهار سال اخیر0.93 ◦C نسبت به میانگین سی ساله آن افزایش داشته است. همچنین متوسط دماي حداقل ماهانه طی سال هاي 2009-2006 نسبت به میانگین سی ساله افزایش قابل توجهی داشته است که معرف گرم شدن هواي کره زمین طی سالهاي اخیر می باشد. نمودارتغییرات بارندگی طی این سال ها در شکل4 نمایش داده شده است مقدار بارندگی کاهش شدیدي را در سال 2008 نشان می دهد.
ثبت ظهورشناسی گونه زیتون و اکایپتوس:
به منظور بررسی ظهورشناسی گونه زیتون حدود 20 پایه و گونه اکالیپتوس 4 پایه آن ها انتخاب شدند. ثبت رویداد هاي ظهورشناسی در خلال سال هاي 2003-2009 صورت گرفت. در این روش مشاهده گر پس از هر بار مراجعه به پایه هاي گیاهی اقدام به ثبت رویداد هاي ظهورشناسی کرده ونتایج آنها را در فرم هایی که از قبل تهیه شده وارد می کند، این فرم ها پس از هر بار مراجعه به گیاه تکمیل می گردد.
شکل :1 نمودار متوسط دماي سالانهایستگاه اصفهان بین سالهاي2009-1976
شکل : 2 نمودار میانگین دماي حداقل ماهانه ایستگاه اصفهان بین سالهاي2009-1976
