بخشی از مقاله
چکیده
سبک زندگی بیشتر از عرصه مصرف فرهنگی استخراج می گردد، زیرامصرف فرهنگیغالباً کمتر از بقیه انواع فعالیتها مستلزم هزینه کردن است و قدرت انتخاب افراد نیز در این زمینه زیاد است و سلیقههاي افراد درمصرف فرهنگی، فعالیتهاي فراغت و الگوهاي مصرف و همچنین نظم و امنیت از اصلیترین شاخصهاي مورد استفاده در مطالعات سبک زندگی بوده است. بنابراین گزینش رفتارهایی که شاخص سبک زندگی باشند باید با توجه به زمینه اجتماعی مبتنی بر دو مولفه اخیر صورت گیرد زیرا با وقوع تغییرات اجتماعی و فرهنگی در سطح جامعه این مولفه ها و شاخصها ي مرتبط با سبک زندگی نیز دستخوش تغییر و شدت و ضعف می گردند. لذا این مطالعه با رهیافت جامعهشناختی به »چیست وچرایی مفاهیم سبک زندگینظم وامنیتدر سنت ایرانی« در زندگی ایرانی به عنوان مصرفکنندهاي در نظر میگیرد که فقط به قصد بردن سود حداکثر یا فایدهمندي عملکندنمی بلکه »مصرفکننده«کنشگري در تعامل با سایر جوامع و نیز افراد جامعه که عامل و حافظ نظم و امنیت است مورد بررسی قرار می گیرد.
مقدمه
سبک زندگی اصطلاحی است که در فرهنگ سنتی چندان کاربردي ندارد چون ملازم با نوعی انتخاب از میان تعداد کثیري از امکانهاي موجود است؛ سخن گفتن از کثرت انتخاب نباید به این پندار بینجامد که در همه انتخابها به روي همه افراد باز است. یا آنکه همه مردم تصمیمهاي مربوط به انتخابهاي خویش را با آگاهی کامل از کلیه امکانات موجود بر می گزینند. چه در عرصه کار و چه در عرصه مصرف، براي همه گروههایی که از قید فعالیتهاي سنتی آزاد شدهاند، انتخابهاي گوناگونی در زمینه سبک زندگی وجود دارد. طبیعی است که تفاوتهاي سبک زندگی بین گروهها، همانگونه که بوردیو به تأکید می گوید، - گیدنز، 1380؛ ص - 121 در واقع شکلهاي ساختاري مقدماتی براي گروهبندیهاي اجتماعی هستند. در این مطالعه سنت ایرانی به مثابه مصرف کنندگان مؤثر که در نقشهاي مختلفی ظاهر می شوند مورد بررسی قرار گرفته است.
مصرفکنندهگاه به مثابه فردي انتخابگر محسوب میشود که به قصد فایدهمندي از چیزي دست به عمل میزند. در حالی که این مصرف کننده، نیروي محرکه حوزه مصرف است و کنشگر عقلانی محسوب میشود و بهترین قاضی انتخاب بین علایق خود است، دیگر نقشهاي مصرفکننده عبارتاند از: مصرفکننده بهعنوان برقرارکننده ارتباط - از طریق نمادهاي مصرف - از راههاي مختلف چون مصرف تظاهري1یا اوقات فراغت تظاهري؛مصرفکننده به مثابه اکتشاف کننده؛ و مصرفکننده به مثابه جویاي هویت و موقعیت. در خصوصسبک زندگی مبتنی بر نظم و امنیت در فعالیتهاي فردي-اجتماعی و سنت ایرانی می توان به برخی نظریات اشاره نمود که قبل از بیان آن ابتدا برخی مفاهیم مورد تبیین قرار میگیرد تا به درك درستی از موضوع که »چیستی و چرایی مفاهیم سبک زندگی، نظم و امنیت در سنت ایرانی«است، کمک می نماید.
مبحث اول: مفاهیم
سبک زندگی
سبک زندگی مجموعهاينسبتاً هماهنگ از همه رفتارها و فعالیتهاي یک فرد معین در جریان زندگی روزمره. سبک زندگی مستلزم مجموعهاي از عادتها و جهتگیریها و بنابراین برخوردار از نوعی وحدت است که علاوه بر اهمیت خاص خود از نظر تداوم امنیت وجودي پیوند بین گزینشهاي فرعی موجود در یک الگوي کم و بیش منظم را تأمین میکند.
هویت اجتماعی
هویت اجتماعی تعبیري است که فرد از خود در رابطه با دیگران میکند و براساس عضویت در ردهها و گروههاي گوناگون اجتماعی شکل میگیرد. هویت افراد وابسته به برداشت دیگران است و شناسایی دیگران لازمه تثبیت هویت است، در معناي اصلی هویت، تشابه و تمایز مطلق است. همه هویتهاي انسانی حتی هویت فردي که در خویشتنی2 تجسم مییابد و براساس نحوه ارتباط با دیگران و تجربه هاي دوران حیات شکل میگیرد، اجتماعیاند چون به معنا مربوط میشوند و معنا نتیجه توافق و عدم توافق و موکول به جمع است. به علاوه، هویت اجتماعی شخص هیچگاه تمام شده نیست و مدام در معرض تغییر و تحول و بازنگري است.
هویت شخصی
»خود« به صورتی که شخص آن را بهطور بازتابی و برحسب زندگینامه رسمی خویش درك میکند. هویت شخصی بر تفاوتها و هویت اجتماعی بر شباهتها تأکید دارد. - گیدنز. 1382، ص - 326
مصرف:
اقتصاد جدید طالب دنیاي اجتماعی است که در آن مردم به همان اندازه که براساس ظرفیتشان در تولید ارزیابی میشوند، برحسب ظرفیتشان در مصرف نیز ارزیابی خواهند شد، و اقتصاد نوین، اخلاق زاهدانه تولید و انباشت را به نفع اخلاق لذتجویانه مصرف نفی میکند، مصرف اصلیترین عنصر دنیاي اجتماعی مدرن است و وابسته به عوامل اقتصادي است - Bourdieu, 1984. p95 -
مدرنیته متأخر
تجدد نوعی نظم پس از جامعه سنتی است، ولی نه آنچنان نظمی که در آن احساس امنیت و قطعیت ناشی از عادات و سنن جاي خود را به یقین حاصل از دانش عقلانی سپردهباشد. مدرنیته متأخر در مرحله کنونی با توسعه نهادهاي اجتماعی جدید و جهانی شدن که از ویژگیهاي عمده آن است مشخص می گردد - گیدنز، 325،ص - 1382 درزمینه استفاده از سبک زندگی مبتنی بر نظم و امنیت در فعالیتهاي فردي-اجتماعی به منزله شاخص سبک زندگی، ادبیات گستردهاي وجود دارد. اما در مجموع بهصورت جسته و گریخته به فعالیتهاي دیگري نیز اشاره شده که نمی توان همه آنها را ذیل عنوانی واحد گرد آورد. در اینجا به برخی از آنها اشاره میشود.
