دانلود مقاله بررسی تاثیر بسته های نرم افزاری و سیستم های اطلاعاتی حسابداری بر میزان افشاء کافی اطلاعات در صورتهای مالی شرکت های عضو بورس اور

بخشی از مقاله

-2 مقدمه
حسابداری را میتوان زبان تجارت دانست که از آن به عنوان ابزار برقراری ارتباط استفاده می شود . در گذشته حسابداری به منظور شناسایی ، اندازه گیری ، ثبت ، طبقه بند ی ، تلخیص و گزارش دهی عملیات مالی مورد استفاده قرار میگرفت . اما همگام با پیشرفت دانش و فن آوری حسابداری نیز متحول شده و در حال حاضر ، از جمله ابزارهای مهم کنترل ، برنامه ریزی و تصمیم گیری محسوب میشود . به همین لحاظ تغییرات عمده ای نیز در نگرش به حسابداری ایجاد شده که از مهمترین آنها دیدگاه «حسابداری به عنوان سیستم اطلاعاتی » است . این تعریف از حسابداری برای اولین بار در سال 1996 توسط انجمن حسابداری امریکا در بیانیه ای تحت عنوان بیانیه نظریه اساسی حسابداری ارائه گردید .

هر سیستم حسابداری باید اطلاعات مربوط به رویدادها ، معاملات و عملیات مالی را پردازش کند و صورتها و گزارشها ی مورد نیاز را فراهم آورد . این کار مستلزم آن است که ابتدا اطلاعات مالی مورد نیاز یا در واقع اطلاعات و گزارشهای خروجی سیستم ، تعیین و سپس اطلاعات ورود ی لازم برای رسیدن به اطلاعات مزبور فراهم شود و سرانجام روشها و وسایلی که میتواند پردازش را انجام دهد، انتخاب گردد .
یکی از انواع سیستمهای حسابداری که پس ازاین به آن اشاره خواهیم کرد ، سیستمهای حسابداری کامپیوتری میباشد که با استفاده از بسته های نرم افزاری در جهت طبقه بندی٬ تلخیص و گزارش دهی صورت های مالی گامی اساسی بر خواهد داشت
اطلاعات مفید حسابداری که از این طریق جهت استفاده کنندگان تهیه میگردد باید دارای ویژگیهای زیر باشد :
1- قابل فهم بودن :
اطلاعات حسابداری باید برای مدیران قابل فهم باشد ، دانش مالی و نحوه ارائه اطلاعات با این ویژگی در ارتباط است .

2 – مربوط بودن :
اطلاعات حسابداری باید با مسأله یا تصمیم در دست بررسی مرتبط باشد . اطلاعات

ی که به موقع تهیه و در ازریابی تصمیمات گذشته و پیش بینی های آ ینده موثر واقع شود ، مربوطه محسوب میشود .
3-قابل اتکا بودن :
اطلاعاتی قابل اتکا است که عاری از خطا و جانبداری باشد . کامل بودن ، صحییح بودن ، بیطرفانه بودن ، و قابلیت تأیید داشتن از نشانه های قابل اتکا بودن اطلاعات حسابداری میباشد .
4- قابل مقایسه بودن :
استفاده کنندگان بایستی بتوانند اطلاعات حسابداری را در طول زمان ، مورد مقایسه قرار دهند و نیز بتوانند وضعیت مالی و نتایج عملیات موسسه های دیگر را باموسسه خود مقایسه کنند .
در این پژوهش نقش سیستمهای اطلاعات حسابداری بر مطلوبيت ارائه صورتهای مالی مورد ارزیابی قرار میگیرد .

2-2تعاریف عملیاتی
1-2-2 تعریف سیستم اطلاعات
یک سیستم اطلاعات که گاهی اوقات سیستم پردازش داده نامیده میشود یک سیستم مصنوعی است که متشکل از مجموعه کاملی از مولفه های دستی و رایانه ای میباشد که برای جمع آوری ، ذخیره و اداره داده ها و تهیه اطلاعات مورد نیاز کار بران تهیه شده است شکل زیر اجزا فعال یک سیستم اطلاعات را نشان میدهد .
شکل 1-2 اجزاء فعال یک سیستم اطلاعات

1-1-2-2 تعریف سیستم اطلاعاتی مدیریت
سیستم اطلاعاتی مدیریت نوعی سیستم مصنوعی است که شامل مجموعه ای از مولفه های رایانه ای و دستی میباشد که برای تسهیل عملیات یک شرکت و حمایت از

فرایند تصمیم گیری ازطریق اطلاعاتی که مدیران میتوانند برای برنامه ریزی و نظارت بر فعالیتهای شرکت استفاده نمایند ، ایجاد شده است .
یک سیستم اطلاعاتی مدیریت نسبت به یک سیستم اطلاعات ساده هدف

بالا تری را دارد . سیستم اطلاعاتی مدیریت از اطلاعات برون داد جهت اتخاذ تصمیم میکند .
شکل زیر مولفه های یک سیستم اطلاعاتی مدیریت را به تصویر می کشد.

شکل 2-2 مولفه های یک سیستم اطلاعاتی مدیریت

2-1-2-2 سیستم های اطلاعاتی حسابداری
سیستم اطلاعاتی حسابداری بخشی اساسی از سیستم اطلاعاتی مدیریت است که داده های (ورودی های )بدست آمده از رویدادهای مالی را دریافت نموده و پس از انجام پردازش روی آنها ، اطلاعات مالی مفید برای استفاده کنندگان ( درون سازمانی یا برون سازمانی ) ارائه میدهد .
این سیستم را میتوان به صورت ساده در قالب شکل زیر تصویر کرد .

شکل 3-2 پردازش بر روی اطلاعات مالی در سیستم اطلاعات حسابداری

اطلاعات ( گزارشات) داده ها ( اسناد و مدرک )

باز خورد ( کنترل )

2-2-2 تعریف سیستم اطلاعات حسابداری
تعاریف متعددی از سیستم اطلاعات حسابداری ارائه شده است . در یک تعریف سیستم اطلاعات حسابداری عبارت از مولفه ها و عناصری از سازمان است که از طریق پردازش رویداها ی مالی اطلاعات هشدار دهنده را اطلاعات مبنای تصمیم گیری را در اختیار استفاده کنندگان از این اطلاعات قرار میدهد . در تعریفی جامع تر سیستم اطلاعات حسابداری عهده دار وظیفه تبدیل داده ها ی اطلاعاتی به گزارشهای سودمند مالی واردبه ان به مدیریت درون سازمان ومراجع بیرون از سازمان جهت تصمیم گیری ست.تبدیل دادهای اطلاعاتی به گزارشهای مالی درسیستمهای اطلاعات حسابداری در قالب فرآیند جمع آوری ، طبقه بندی ، پردازش ، تجزی

ه و تحلیل و انتقال اطلاعات صورت می گیرد.
تعریف جامع تری که از سیستم اطلاعات حسابداری ارائه شده است ، چنین است :
سیستم اطلاعات حسابداری عهده دار وظیفه تبدیل داده های اطلاعاتی به گزار شهای سودمند مالی و ارائه آنها به مدیریت درون سازمان و مراجع بیرون از سازمان جهت

تصمیم گیری می باشد . تبدیل داده های اطلاعاتی به گزارشهای مالی در یک سیستم اطلاعاتی حسابداری در قالب فرآیند جمع آوری ، طبقه بندی ، پردازش تجزیه و تحلیل و انتقال ( ارائه ) اطلاعات صورت میگیرد .

اگر بخواهیم عناصر و ویژگیهای اساسی تعاریف فوق را مورد تأکید و تعمق قرار دهیم ، باید نکات زیر را برشماریم :
1- سیستم اطلاعاتی حسابداری از جامعیت برخورد یک مقوله و مفهوم سیستمی برخوردار است .
2- سیستم اطلاعاتی حسابداری هر نوع سازمان ، از جمله بنگاه های اقتصادی و موسسات غیر انتفاعی و بخشهای دولتی و خصوصی را در بر میگیرد .
3- گسترده ارائه محصولات اطلاعاتی یک سیستم حسابداری مراجع بیرونی ومراجع درونی سازمان را در سطح مختلف در بر میگیرد .
4- گزارشهای قابل استخراج از سیستمهای اطلاعاتی حسابداری بر روی مبنای تصمیم گیری قرار گرفته و میتواند دارای ارزش افزوده قابل ملاحظه ای باشد
همانطور که در تعریف سیستم اطلاعات حسابداری بیان شد این سیستم سه نوع اطلاعات را تهیه میکند که عبارتند از :
الف ) اطلاعات مربوط به ثبت نتایج :
این گروه از اطلاعات حوادث و اتفاقات انجام شده در گذشته را نشان میدهد . صورتهای مالی شامل سود و زیان و تراز نامه این گروه اند .
ب) اطلاعات هشدار دهنده :
اطلاعاتی که موجب جلب توجه استفاده کنندگان است . گزارش انحرافات بودجه که مغایرت اطلاعات مربوط به عملیات واقعی و اطلاعات پیش بینی شده را نشان می دهد جزو این گروه اند .
ج)اطلاعات تصمیم گیری :
شامل اطلاعاتی اند که برای تصمیم گیری مورد استفاده قرارمیگیرند . این اطلاعات جهت برنامه نویسی مالی ضروری میباشد و معمولا از نظر زمانی آینده را شامل میگردند .
سیستم حسابداری خود به عنوان یک سیستم جزئی از کل سیستم موسسه بوده واثرات متقابل عوامل محیطی از قبیل عوامل اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی رانیز در نظر میگیرد . با توجه به مطالب فوق سیستمهای اطلاعاتی حسابداری را میتوان به صورت زیر نشان

داد:

شکل 2-4 تأثیر عوامل اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی بر اطلاعات تصمیم گیری

سیستم اطلاعات حسابداری دامنه وسیعتری را نسبت به سیستم حسابداری پردازش داده ها در بر می گیرد .
سیستم اطلاعات حسابداری بخشی از ارتباطات اطلاعاتی غیر رسمی است که به منظور تصمیم گیری اعمال کنترل ، پیش بینی و برنامه ریزی مدیران مورد استفاده قرار میگیرد .

3-2 انواع سیستمهای اطلاعاتی حسابداری
نظام های اطلاعاتی حسابداری در طیف گستر ده ا ی از سیستم های دستی تا ماشینی قرار دارند .
انتخاب طرق و وسایل پردازش اطلاعات علاوه بر شرایط محیطی و اقتصادی و تکنو لو ژیک جامعه که موسسه در آن فعالیت میکند به سه عامل اساسی زیر بستگی دارد :
1)حجم اطلاعاتی که باید پردازش گردد .
2) مدتی که صرف پردازش اطلاعات می شود و زمانیکه گزارشهای مالی مورد نظر باید آماده باشد .
3)هزینه ای که باید صرف پردازش اطلاعات گردد .
اطلاعات مالی را می توان از طریق سیستم دستی ، میکانیکی ، کامپیوتری ویا ترکیبی از آنها پردازش کرد .
اما درهر حال ، هرسه سیستم نتایج یکسانی رافراهم می آوردند .آنچه دراین تحقیق مورد بحث است ، سیستم های حسابداری می باشد :
الف :سیستم حسابداری دستی
ب : سیستم حسابداری مکانیکی
ج : سیستم حسابداری کامپیوتری

4-2 هدفها ومنابع سیستم اطلاعاتی حسابداری
سیستم اطلاعاتی حسابداری دو هدف بزرگ را در مقابل خواهد داشت .
• ارائه اطلاعات برای عملیات ونیازهای قانونی
• ارا ئه اطلاعات برای تصمیم گیری .
سیستم اطلاعات حسابداری که به این هدفها به طور کامل رسیده باشد منافع با ارزشی خواهد داشت . برای رسیدن این هدف ها دو فعالیت عمده وجود دارد :
• پردازش مبادلات
• پردازش اطلاعات

1-4-2 پردازش مبادلات
مبادلات رویدادها و کنشها یی هستند که برای کارکرد یک شرکت ضرور

ی است . رویدادها ی حسابداری مانند ارسال صورت حساب فروش کالا ، خود نوعی مبادله ارزش اقتصادی است .
بعضی رویدادها نیز وجود دارند که در آ نها مبادله ارزش اقتصادی صورت نمی گیرد ، مانند دریافت یک سفارش ، و از این رو رویدادحسابداری محسوب نمی شوند . مبادلات و رویدادهای حسابداری به وسیله ثبتهای اساسی حسابداری پردازش می شود . مراحل پردازش مبادلات حسابداری را چرخه حسابداری می نامند . چرخه حسابداری اصولا" استاندارد شده است

ولزوما" درتمامی شرکتها به یک روش اعمال می شود .

شکل 5-2 چرخه حسابداری

نمونه ای از مبادلات که دراکثرشرکتها مشترک وعمومی است .
• فروش محصولات یاارائه خدمات به مشتریان :
• خرید مواد ، کالا ، خدمات و دارای ثابت از فروشندگان :
• دریافتی صندوق از مشتریان وسایر افراد :
• فهرست حقوق ودستمزد وپرداخت به کارگران وکارکنان .
بعضی از مبادلات از عوامل بیرونی یک شرکت تاشی میشود مانند پرداخت به مشتریان و بعضی نیز از رویدادهای داخلی یک شرکت ایجاد میشود مانند هزینه استهلاک که درپایان سال مالی ، به وقوع می پیوندد .
پردازش مبادلات در یک سیستم اطلاعات حسابدار ی به وسیله سیستمهای زیر صورت میگیردهرنوع ازمبادلات توسط یک سیستم پردازش مبادلات صورت می گیردو ادغام این زیر سیستمها سلامت مالی یک واحد اقتصادی را اندازه گیری خواهد نمود .
اگر سیستم پردازش مبادلات به طوری صحیح طراحی شده باشد منا فع زیر را برای موسسه یا شرکت در پی خواهد داشت :
• پردازش اقتصادی اطلاعات ، کار آمد و موثر خواهد بود .،
• داده ها را به خوبی و با دقت کنترل نمو ده و آ نها را به طور صحیح پردازش میکند.،
• پردازش اقتصادی اطلاعات به هنگام خواهد بود .

2-4-2 پردازش اطلاعات
مقایسه پردازش اطلاعات با پردازش اطلاعات ، اطلاعاتی را جهت تصمیم گیری ارائه میدهد . خروجی یک پردازش اطلاعات به قصد راهنمایی در امر برنامه ریزی و کنترل عملیات یک شرکت میباشد . سیستم اطلاعات حسابداری مجموعه ای از سیستم پردازش اطلاعات مانند حقوق و دستمزد ، دارایی ثابت و سیستم فروش میباشد.
شکل 6-2 سیستم پردازش اطلاعات

جریان دادها جریان اطلاعات

سیستم طراحی شده برای پردازش اطلاعات یا سیستم اطلاعاتی حسابداری باید اطلاعاتی را ارائه دهد که :
• با تصمیم گیری مورد نظر مربوط باشد .،
• قابل اتکا باشد .،

• به مو قع باشد .،
• با دقت ارائه شده باشد .،
• مختصر و مفید باشد .،
فعالیت های یک سیستم اطلاعاتی حسابداری
هر سیستم اطلاعات حسابداری پنج فعالیت عمده را اجرا میکند .
• جمع آوری داده .،

• پردازش داده .،
• مدیریت داده .،
• کنترل داده
• تهیه اطلاعات .
جمع آوری داده شامل ضبط داده ها ، ثبت انها در فرمهای ویژه ، کد گذاری و اطمینان از صحت و کامل بودن آنها است .
پردازش داده شامل مراحل زیر است :
• طبقه بندی و طراحی داده در مقوله های مناسب از پیش تعیین شده .،
• انتقال و یا کپی داده ها در اسناد و مدارک .،
• مرتب کردن داده ها براساس یک یا چند ویژگی .،
• یک کاسه کردن و هم گروه کردن مبادلات با ماهیت مشابه .،
• ادغام یا ترکیب کردن یک یا دو گروه از پرونده داده ها .،
• انجام محاسبات مختلف بر روی داده ها .،
• خلاصه کردن مجموعه داده ها بر اساس کیفیت داده ها .،
• مقایسه کردن یا آزمایش اقلام از گروه های جداگانه یا پروند های متفاوت برای یافتن علت ادغام و یا جدا سازی آنها
مدیریت داده شامل سه مرحله است :
• ذخیره کردن .،
• به روز کردن .،
• استخراج کردن .،
ذخیره کردن یعنی جایگذاری داده ها در مراکز نگهداری که به نام پایگاه داده ها نامیده میشود .
به روز کردن شامل اصلاح داده های ذخیره شده به منظور انعکاس رویدادهای جدید عملیات است .
استخراج کردن نیز شامل دستیابی به داده ها به منظور تهیه گزارش و ارائه اطلاعات پردازش شده یا پردازش بیشتر میباشد .
کنترل و تضمین داده ها به منظور اطمینان از صحت و درستی داده هاست . برای این فعالیت از روشهای گو ناگونی استفاده میشود . یک نمونه از این روشها شامل اعتبار بخشیدن و اثبات کردن داده ها با بررسی و کنترل اسناد و مدارک اولیه داده هاست واصولا بخشی از کنتر ل داخلی حسابداری نیز شامل همین کنترل و بررسی اسناد ومدارک اولیه جهت اعتبار بخشیدن به داده هاست .
تولید اطلاعات شامل مراحل زیر است :
• پردازش اطلاعات به عنوان تفسیر .،
• تعبیر و گزارشگری اطلاعات .
سیستمهای پردازش اطلاعات در موقعیتهای گوناگون دارای

تفاوتهای محسوسی هستند بعضی از پردازش ها ی دستی ، و بعضی از پردازشهای یارانه ای استفاده میکنند . بعضی از سیستمها در موسسات غیر انتفاعی و بعضی در موسسات بازرگانی استفاده میشوند .
نظری اجمالی بر سیستمها ی اطلاعاتی

شکل 7-2 سیستمهای اطلاعاتی

5-2 طراحی و استقرار سیستمهای اطلاعاتی حسابداری
روشهای طراحی سیستمهای اطلاعاتی را میتوان به دو دسته عمده زیر طبقه بندی کرد :
1) چرخه تکاملی سنتی
2) چرخه تکاملی ساخت یافته
چرخه تکاملی سنتی تا قبل از دهه 1980 بمنظور انجام فعالیتهای چرخه تکاملی سیستم به کار گرفته میشد که امروز در جوامع اطلاعاتی بنام چرخه تکاملی سنتی نامیده میشود .
اساس روش چرخه تکاملی ساخت یافته براستفاده از متدو لوژی ساخت یافته و ابزارو تکنیک های ساخت رایانه قرار گرفته است در این روش ، توسعه سیستمها شامل یکسری مراحل متوالی با تأثیرات متقابل بر یکدیگر است که از بررسی شروع شده و سپس تجزیه و تحلیل ساخت یافته ، طراحی یافته ،برنامه نویسی ساخت یافته ،آزمون ساخت یافته و نصب انجام خواهد گرفت .
تعدادی از فعالیتها میتوانند به صورت موازی انجام شوند و در هر مرحله نیز مستند سازی انجام میگیرد که خود کمک موثری در انجام فعالیتهتای مراحل بعدی خواهد بود .
در روش ساخت یافته، سیستمها بر اساس مفهوم واحد قرار گرفته اند . بدین معنی که سیستم از بالا به پایین به زیر سیستمهای کوچکتر و تقریبا مستقلی تقسیم میگردد .
بنابراین بررسی هر یک از سیستمها یا قسمتها ساده تر بوده و بدین شکل خطا یابی و رفع اشکال آنها نیز سریعتر و آسانتر انجام می گیرد . ضمنا در گیری کاربر در طول پرژه با سیستم از سطح بالایی برخوردار است و این موضوع به تأیید مراحل پیموده شده و همچنین به فهم و درک نتیجه نهایی کمک بسیارخواهند کرد . چنانچه مشخص شود که سیستم طراحی شده تمام نیاز های کاربر را تأمین نخواهد کرد امکان ایجاد تغییرات لازم در سیستم با این روش وجود خواهد داشت .

1-5-2 طراحی و اجرای هر یک از سیستمها ی اطلاعاتی
الف ) طراحی و اجرای سیستمهای اطلاعاتی سنتی دارای مراحل هفت گانه زیر است :
1)تشخیص نیاز به داشتن سیستم جدید
2) شناخت سیستم موجود
3) تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از شناخت و تعیین انتظارات از سیستم
4) طراحی سیستم و انتخاب سخت افزار و نرم افزار مناسب جهت پردازش اطلاعات
5)اجرای سیستم
6) حسابرسی سیستم
7) نگهداری سیستم

ارتباط این مراحل و توالی آنها در شکل زیر نشان داده شده است. البته ذکر این نکته ضروری است که این مراحل در بسیاری از موارد در یکدیگر تأثیر متقابل دارند و همچنین با پیشرفت عملیات طراحی و اجرا ، تیم طراحی با شناخت وآگاهی بیشتری که نسبت به نیاز اطلاعات مدیریت و ابعاد مسئله و محیط سیستم کسب میکنند ناچار به باز گشت به مراحل قبلی بوده و با اعمال تغییرات لازم، مسیر حرکت را اصلاح میکنند . بعنوان مثال همانطوری که در شکل زیر نیز مشاهده میشود حتی در آخرین مرحله یعنی در زمان نگهداری سیستم ممکن اس

ت برگشت به اولین مرحله صورت پذیرد وجمع آوری یعنی اطلاعات و شناخت بیشتر سیستم مورد نیاز باشد .

شکل 8-2 مراحل طراحی و اجرای سیستم اطلاعاتی حسابداری

2-5-2 تشخیص نیاز به داشتن سیستم جدید و شناخت سیستم موجود
گام نخست در ایجاد یک سیستم جدید معمولا توسط استفاده کنندگان از سیستم برداشته میشود و این در حالی است که استفاده کنندگان از سیستم موجود ناراضی بوده و خواهان اعمال تجدید نظر در آن و یا جایگزینی آن با سیستم جدید می باشند . تشخیص به موقع و درست مسئله و تشریح آن به متخصص و طراحان سیستمها از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
نیاز به اطلاعات به موقع و صحیح و مربوط جهت اعمال کنترل بعنوان ابزار تسهیل تصمیم گیری مدیران سطوح مختلف از جمله عواملی است که ایجاد سیستم جدید تا تجدید نظر در سیستم موجود را ایجاب میکند ولی خصوصیات سیستمی سازمان و توجه به ارتباط متقابل از اجزا و عوامل تشکیل دهنده آن ، تشخیص صحیح عارضه در سیستم سازمانی را نیازمند نگرشی سیستماتیک به کلیه ابعاد می نماید(مکرمی ،1374،صص13-6).
در بسیاری از موارد عوارض و مشکلاتی که نیاز به برداشتن سیستم جدیدی را برای استفاده کنندگان ایجاد می کند ناشی از نارسائیهای است که در سیستم های مرتبط با سیستم مورد نظر به وجود آمده است . به عنوان مثال علت اصلی نارسایی در سیستم حسابداری صنعتی یک موسسه احتمالا" در عدم کفایت سیستم برنامه ریزی و کنترل تولید است و در نتیجه عدم ارتباط واحد های تولیدی با امور مالی و عدم در اختیار گذاردن اطلاعات کمی و فنی تولید است که می بایست مورد تجدید نظر قرار گیرد و یا به طور کلی سیستم موجود درآن طراحی شود .
با توجه به توضیحات فوق می توان نتیجه گرفت که گام اول و تشخیص مسئله را مدیریت و استفاده کنندگان از سیستم بر میدارند ولی تشخیص دقیق عارضه محتاج بررسیهای بیشتری بوده و شناخت سایر سیستمهای مرتبط را ایجاب میکند که این عارضه توسط تحلیل گران سیستمها انجام می گیرد .
مرحله شناخت و بررسی دقیق سیستم موجود ، شامل تهیه گزارش از اطلاعات کسب شده و ارائه آن به مدیریت جهت حصول اطمینان از شناخت نا رسایی موجود در سیستم فعلی است .در این مرحله می بایست شناخت دقیقی از سازمان و سیستم مورد نظر به عمل آید.این مرحله به دو بخش تقسیم می شود:
1)اطلاعات عمومی راجع به سازمان 2 )اطلاعات مربوط به سیستم مورد نظر
1)اطلاعات عمو می راجع به سازمان : در این

بخش تاریخچه ای از تشکیل سازمان ،گذشته آن و اهداف و ماموریتهایش و مهم ترین مقررات و قوانین ناظر بر عملیات ، سازمان ، نحوه تامین منابع وچگونگی عرضه دستاوردها و ضع سازمان از نظر مادی ، پرسنلی و تجهیزات تشریح گردیده و معرفی می شود .
برای شناسایی سیستم و تشخیص مشکلات و تقاضا قوت و ضعف سیستم معمولا" فرمهای مخصوصی وجود دارد که باید توسط استفاده کن

ندگان از سیستم تکمیل گردد تجزیه و تحلیل گر سیستم با دریافت فرم تکمیل شده بررسی های خود را شروع می نماید و با روش های مختلف شامل مصاحبه ، مشاهده اطلاعات مورد نیاز برای شناسایی سیستم را جمع می نماید .

3-5-2 تجزیه وتحلیل و ارزیابی سیستم
در تعیین انتظارات از سیستم به دو سوال زیر باید پاسخ داده شود :
1) چه خواسته هایی از سیستم در حال حاضر و آینده وجود دارد ؟
2) برای انجام این خواسته ها سیستم چگونه بایست عمل کند ؟
جهت تعیین انتظارات از سیستم اطلاعات مربوط به شناخت سیستم موجود و پیش بینی شرایطی که در آینده برای سازمان اتفاق خواهد افتاد همراه با خواسته ها ، وسیاستها و خط و مشی های مدیریت در هم آمیخته و توسط تحلیل گر تجزیه و تحلیل می گردد به عبارت دیگر این بخش شامل تحلیل و ترکیب اطلاعات ، پیش بینی آینده مدل سازی و حتی پژوهش عملیات
است . در واقع در این مرحله است که را ه حلهای ممکنه فرموله شده و مورد ارزیابی قرار میگیرند در این مرحله ساختار سازمانی مو سسه مورد بررسی قرار می گیرد . کلیه دستورالعملها و آیین نامه های موجود که مسولیت ها و اختیارات را مشخص می نماید مطالعه میشود و همچنین سیستم موجود و کلیه مدارک مربوط به سیستم که گردش عملیات و گردش فرمها را نشان میدهد و همچنین نیاز اطلاعاتی و گزارشهای سیستم مورد ارزیابی و تحلیل قرار میگیرد .
شناخت نیاز اطلاعاتی مدیریت در تعیین انتظارات از سیستم بسیار ضروری و حیاتی است . به همین جهت تحلیل گر سیستم باید با استفاده از انواع روشهای ممکن مصاحبه ، پرسشنامه و مطالعه گزارشات به نیاز اطلاعاتی مدیریت آگاهی یابد . در بعضی موارد مدیریت از تشریح مستقیم نیاز اطلاعاتی خود ناتوان است .بنا براین تحلیل گر سیستم با استفاده از سوالات غیر رسمی مانند اینکه لطفا چهار یا پنج مورد از مسولیتهای خود را ذکر کنید و برای انجام این مسولیتها چهاریاپنج موردازاطلاعاتی که نیاز مندید نام ببرید تا به بخش مهمی از نیازهای اطلاعاتی مدیریت دست یابد . همچنین تحلیل گر سیستم باید محیط سازمانی را نیز مورد توجه قرار دهد سیستم اطلاعاتی حسابداری مانند هر سیستم دیگر ی نمی تواند بدون ارتباط و تعامل با محیط خود معنی و مفهومی داشته باشد .
محیط سیستم اطلاعاتی حسابداری در

حقیقت سازمانی است که میبایست بدرستی ابعاد آن شناخته شود.
هر چه ابعاد سازمانی وسیع تر باشد سیستم کنترلی و اطلاعاتی رسمی تری نیازداردوهرقدرسطوح مدیریت گسترده تر باشد نیاز اطلاعاتی برای کنترل و تصمیم گیری حیاتی تر است پس از مطالعه و ارزیابی دقیق سیستم موجود و مقایسه امکانات آن با نیازهای اطلاعاتی مدیریت و شناسایی نقاط ضعف سیستم موجود راه حلهای مختلف تعیین میگردد که این راه حلها اگر چه میتوانند بی شمار باشند ولی عموما به سه دسته تقسیم میشوند :
1) برقراری یک سیستم جدید
2) اصلاح و تکمیل سیستم قدیمی

3) استفاده از خدمات دیگران ، اشتراک وقت با استفاده از خدمات موسسات کامپیوتری پس از تعیین و تعریف راه حلهای مختلف هر یک از این راه حلها از جهات مختلف از جمله تکنیکی ، عملی بودن واقتصادی بودن مورد بررسی قرارمیگیرندو نتایج حاصله از بررسیهای فوق طی گزارش موسوم به گزارش بررسی امکان به مدیریت ارئه میگردد و محدوده کلی سیستم جدید تعیین میگردد و اهداف سیستم تعریف میشوند و همچنین نیازهای ورودی و خروجی اطلاعات مشخص میشوند .

4-5-2 طراحی سیستم و انتخاب سخت افزار و نرم افزار مناسب جهت پردازش اطلاعات
سه هدف کلی طراحی یک سیستم و جدید حسابداری به شرح زیر میباشد :
1)بهبود اطلاعات تهیه شده از نقطه نظر کیفیت ، بموقع بودن و ساختار اطلاعات
2)بهبود در کنترلهای داخلی و از این طریق بهبود در قابل اتکا ء بودن اطلاعات حسابداری و فراهم کردن سیستمهای لازم جهت مشخص نمودن مسولیت حفظ و حراست از سیستمهای موسسه .
3)کاهش هزینه های تهیه اطلاعات(شماخی،1379،ص25)2.
که هدف فوق را میتوان به صورت رئوس یک مثلث به شکل زیرنشان داد.

شکل 9-2 اهداف کلی طراحی یک سیستم
بهبود کیفیت اطلاعات

بهبود کنترلهای داخلی کاهش هزینه

علت نمایش سه عامل فوق به صورت یک مثلث به این دلیل است که هیچ یک از عوامل یاد شده را نمیتوان به تنهایی مد نظر قرار داد . اگر بهبود در کیفیت اطلاعات بعنوان هدف سیستم در نظر گرفته شود ، میبایست تأثیر آن بر کنترلهای داخلی و هزینه های لازم جهت پردازش این اطلاعات مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد . برعکس اگر صرفا به دلیل کاهش هزینه ها و سیستم جدید طراحی گردد .تأثیر آن در کنترلهای داخلی و کیفیت اطلاعات باید در نظر گرفته شود .
پس ا ز معلوم شدن خواسته ها و انتظارات از سیستم جدید و تصویب آن توسط مدیریت کار فرما کار طراحی سیستم جدید آغاز میگردد . در این مرحله

مهارت و خلاقیت بسیار زیادی باید به کار گرفته شود تا سیستم طراحی شده بتواند نیازهای سازمان را برای مدتی طولانی برآورده نماید . در این قسمت ابتدا باید گزارشات مربوط به دو مرحله قبلی (شناخت و تعیین خواسته ها ) به دقت مطالعه گردد و سپس با توجه به تجربیات گذشته ، راههای مختلف جهت رسیدن به اهداف سیستم تعیین گردیده و فرموله شود . آنگاه هر یک این راههای مختلف تشریح گردیده و با اطلاعات نمونه آزمایش گردد تا مناسب ترین راه حل تعیین و انتخاب شود .

چارچوب سیستم طراحی شده قبل از اینکه جرئیات آن مطرح گردد ، می بایست به مدیریت ارائه گردیده وبه تائید یه مدیریت اخذ گردد در ارائه این چار چوب داده ها و ستاده های سیستم نیز میبایست معلوم شود و چگونگی تطبیق ستاده ها و گزارشات خروجی سیستم با انتظارات و نیازهای اطلاعاتی مدیریت روشن گردد باید برای مدیریت تشریح شود که چگونه سیستم جدید در برقراری کنترلهای داخلی ویابهبوداین کنترلها وهمچنین فراهم نمودن اطلاعات مناسب برای تصمیم گیری را یاری خواهد نمود .
پس از تصویب چارچوب سیستم ، طراحی تفصیلی سیستم جدید شروع میشود . دراین مرحله ابتدا جزئیات مربوط به اطلاعات ورودی سیستم معلوم گردید ه و ابزارووسایل انتقال این اطلاعات مانند فرمها ، کارتها و دفاتر طراحی میشوند .
همچنین زمان و تناوب تهیه اطلاعات ،مسولیت واحدهای تهیه کننده اطلاعات، دستور العمل گردش فرمها و کنترل آ نها را مشخص نموده و کفایت اطلاعات ورودی به دقت طراحی میشود .
سپس پردازش اطلاعات شامل انجام محاسبات تجزیه و تحلیل و نتیجه گیریها با استفاده از منطق و دستور العملها ی مربوط تعیین گردیده و مسولیت

انجام مراحل مختلف این پردازش معلوم میگردد . در مرحله سوم گزارشات خروجی سیستم شامل جزئیات اطلاعات مندرج در گزارشات ، تناوب و زمان ارائه گزارشات ، حصول اطمینان از صحت خروجی و دستور العمل توزیع گزارشات ونهایتا نحوه نگهداری گزارشات برای مراجعات بعدی طراحی میشود .

چنانچه قرار است از کامپیوتر برای پردازش اطلاعات استفاده شود . گروه طراحی می بایست مرکب از کارشناسان تخصصی در زمینه سیستمهای اطلاعاتی حسابداری و کارشناسی سیستمهای کامپیوتری باشد. فرمها و اطلاعات ورودی با استفاده از مشخصات و امکانات و محدودتیهای سیستم های سخت افزار و نرم افزاری انتخاب شده و میبایست با همکاری دو گروه یاد شده طراحی شود .

5-5-2 اجرای سیستم
این مرحله که در حقیقت مرحله نصب سیستم اطلاعاتی حسابداری است حساس ترین و شاید مشکل ترین مرحله در استقرارسیستم است. سیستمی که به صورت تفصیلی طراحی گردیده و با استفاده از اطلاعات فرضی و یا واقعی آزمایش گردیده است در این مرحله می بایست به صورت نهایی پیاده شود و جایگزین سیستم قبلی گردد .
آموزش مقدماتی کارکنان با برگزاری جلسات آموزش و سیستمهای تشریحی انجام گرفته و پس از آشنایی کلیه عوامل اجرایی با اهداف ، مشخصات و وجوه افتراق سیستم جدید با سیستم موجود ، آموزش به هر یک از مسئولین اجرای سیستم در حوزه فعالیت خود با استفاده از اطلاعات فرضی یا واقعی انجام میگیرد پس از حصو ل اطمینان نسبی کارکنان برای پیاده نمودن سیستم موجود ، آموزش به هر یک ازمسئولین اجرا ی سیستم در حوزه فعالیت خود با استفاده از اطلاعات فرضی یاواقعی انجام می گیرد . پس از حصول اطمینان نسبی کارکنان برای پیاده نمودن سیستم موجود،اموزش به هریک از مسئولین اجرای سیستم درحوزه فعالیت خودبااستفاده از اطلاعات فرضی یاواقعی انجام می گیرد.پس ازحصول اطمینان از امادگی نسبی کارکنان برای پیاده نمودن سیستم مراتب به اطلاعات مدیریت میرسد تا تاریخ پیاده سازی سیستم را تعیین نماید .
به طور کلی باید گفت که برای اجرای سیستم میتوان از یکی از سه طریق اجرای موازی ،اجرای کامل و یا اجرای گام به گام و مرحله ای استفاده نمود. هر یک از این روشها دارای مزایا و معایبی هستند . برای آشنایی بیشتر هر یک از آنها در ذیل توضیح داده میشوند .
1_ اجرای موازی : در این رو ش سیستم جدید برای مدت مشخصی به موازات سیستم قبلی و با استفاده از اطلاعات واقعی اجرامیگردد و پس از حصول اطمینان از صحت و کفایت سیستم جدید سیستم قبلی منسوخ شده و سیستم جدیدی جایگزین آن می گردد .
2_ اجرای کامل : در این روش سیستم جدید بطور کامل از یک مقطع زمانی معلوم جایگزین سیستم قبلی میشود .
3_ اجرای گام به گام یا مرحله ای : در این روش سیستم جدیدبه صورت مرحله ای و گام به گام پیاده شده و به مرور بخشهایی از سیستم جدید جایگزین بخشهای مربوط به سیستم قبلی می گردد .
موضوع دیگری که در مرحله پیاده نمودن سیستمهای اطلاعاتی حسابداری بایددر نظر گرفته شود لزوم رعایت دوره مالی موسسه است . تغییر سیستم در طی دوره مالی با مشکلات فراوان تری نسبت به ابتدای دوره مالی روبروست بعلت عدم آشنایی کافی و کامل کارکنان اجرایی با جزئیات سیستم جدید عملیات پیاده سازی در آغاز با کندی همراه بوده و در نتیجه فرایند تهیه اطلاعات برای اعمال کنترل و تصمیم گیر ی با اختلال مواجه است . اگر در طی دوره مالی سیستم جدید جایگزین سیستم قبلی گردد کارکنان به ناچار می بایست هر دو سیستم را برای مدتی بدلیل تغییراتی که در سر فصل حسابها ، مراکز هزینه و احتمالا رویه های حسابداری بوجودآمده است مورد استفاده قراربدهند .

اجرای سیستم در ابتدای دوره مالی بسیار مطلوب تر بوده و در این حالت مشکلات ذکر شده به مراتب کمتر است . اما باید توجه داشت که پیاده سازی سیستم جدید از ابتدای دوره مالی بستگی به شرایط قراردادوموافقت موسسه طراح سیستم ومدیریت کارفرما دارد.دربسیاری از موارد بخاطر شرایطی مثل مدت قراردادو یا تعجیل مدیریت در جایگزینی سیستم جدید با سیستم قبلی امکان اجرای سیستم ازابتدای دوره مالی

امکان پذیر نمی باشدوبه ناچار عملیات پیاده سازی در طی دوره مالی انجام میگیرد .

6-5-2 حسابرسی و نگهداری و کنترل سیستم
پس از گذشت مدتی از اجرای سیستم ، برای حصول اطمینان از اینکه سیستم به نحو مطلوبی پیاده شده و نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان را به خوبی برآورده می سازد .
باید بازده سیستم را با انچه که بعنوان مشخصات سیستم در مراحل قبلی تعیین شده است مقایسه کرد . این حسابرسی بی شباهت به ارزیابی کفایت کنترلهای داخلی نیست وتعداد دفعات انجام آن به حدودو شعور سیستم ، میزان استفاده از کامپیوتر و میزان همبستگی با سیستمهای اطلاعات مدیریت دارد. در این مرحله سهولت اجرا رعایت کلیه ضوابطی که بعنوان کنترلهای داخلی از سوی مدیریت تدوین یافته است و همچنین دقت ، صحت و قابل اعتماد بودن اطلاعات برای مقاصدی که سیستم جهت آن طراحی گردیده مورد بررسی قرارمی گیرد.حسابرسی سیستم میتواند توسط تجزیه و تحلیل گر ویا حسابرسی داخلی سازمان انجام پذیرد
مرحله نگهداری سیستم
طولانی ترین مرحله در چرخه زندگی سیستم است و در صورت عدم توجه کافی به آن ادامه حیات سیستم وقابلیت آن جهت بر آورد نمودن نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان به مخاطره خواهد افتاد .همانطوریکه قبلا گفته شد سیستم اطلاعاتی حسابداری به عنوان بخشی از سیستمهای اطلاعاتی مدیریت از خصوصیات اطلاعاتی حسابداری اگر نتواند خود را با تغییرات محیطی هماهنگ سازد بزودی محتوای اطلاعاتی خود را از دست داده وغیر استفاده خواهند شد به این دلیل با بررسی مداوم نیازهای اطلاعات استفاده کنندگان واعمال تجدید نظرهای لازم در سیستمها به منظور پاسخ گویی به این نیازها می توان از منسوخ شدن سریع آنها جلوگیری نمود .لذا همه سیستمهای اطلاعاتی باید دارای یک دستورالعمل کامل نگهداری باشند تا بتوان سیستم را همواره به روز وفعال نگه داشت واز بازده سیستم مطمئن شد.یکی از موارد مهم پس از استقرار وشروع کار سیستم ،مسئله کنترل سیستم است .چرا که سیستم از اهدافی که برای آن مشخص شده دور شود ویا اینکه مطمئن است سیستم در معرض خطراتی قرار گیرد که در قسمتهای بعدی در این مورد توضیحاتی کامل داده می شود.کنترل سیستم به سه دلیل برای مدیریت اهمیت دارد:
1- با توجه به اینکه استقرارو اجرای یک سیستم سرمایه گذاری شده است ودر بعضی از موارد این سرمایه گذاری حجم زیادی را در بر می گیرد.بنابراین مدیریت می خواهد مطمئن شود نرم افزار و سخت افزاری که برای سیستم شرکت بکار گرفته شده است مناسب و قابل اعتماد است .
2- سیستمهای اطلاعاتی به خصوص سیستمهای اطلاعاتی حسابداری ، با این هدف برقرار می گردند که داده ها ، حوادث و اتفاقات را دریافت کنند و به اطلاعات قابل اتکاوقابل مقایسه تبدیل کنند.اطلاعات تولید شده توسط این سیستمها باید قابل اعتماد باشند لذا مدیریت به کنترل این سیستمها توجه دارد .
3- سیستمهای اطلاعاتی در برنامه ریزیهای مدیریت مورد استفاده قرار م

یگیرند . لذا باید همواره تولیدات این سیستمها یعنی اصلاحات تولید شده توسط این سیستمها با پیش بینی های قبلی مقایسه شده و انحرافات برطرف گردند .

6-2 سیستم های اطلاعاتی حسابداری و کامپیوتری و بسته های نرم افزار

ی حسابداری
در این سیستمها اطلاعات مالی به وسیله کامپیوتر و دستگاههای جانبی آن پردازش می گردند.در حال حاضر انواع مختلفی با سرعتهای و ظرفیتهای متفاوت و نامهای تجاری متنوع به بازارعرضه شده ومورداستفاده قرار میگیرند . در سیستمهای حسابداری رایانه ای ، ع

ملیاتی نظیر وارد کردن اطلاعات به رایانه معمولا با دست یا با استفاده از وسایل و تجهیزات مکانیکی انجام میگیرد که سهم این عملیات در پردازش اطلاعات نا چیز است .
توسعه سریع میکرو رایانه که از لحاظ اندازه کوچک و از نظر قیمت ارزان و از لح

اظ پردازش برنامه و پذیرفتن اطلاعات توانا هستند.استفاده از سیستمهای رایانه ای را برای موسسات کوچک از لحاظ فنی ممکن و از نظر اقتصادی به صرفه کرده است . ساده شدن کار برنامه ریزی در سالهای اخیر و رواج بسته های نرم افزاری ( نرم افزار های آ ماده ) برای انجام عملیات مختلف حسابداری نیز از جمله عواملی است که میزان استفاده از سیستمهای حسابداری رایانه ای در موسسات مختلف را افزایش داده است .

1-6-2 تعریف نرم افزار و نقش آن در سیستمهای حسابداری
نرم افزار بخش غیر قابل لمس یک سیستم کامپیوتری را شامل میشود . عبارت دیگر هر چیزی در یک سیستم کا مپیوتر ی که سخت افزار نباشد نرم افزاراست که شامل برنامه ها و مستندات سیستم و دستورالعملهای سیستمها میگردد.کلیه اسنادو مدارک برنامه نویسان شامل کاربرگهای تهیه برنامه و همچنین کلیه روند نماهای تهیه شده و مدارک واطلاعات جمع آوری شده جهت طراحی سیستم ، جزیی از نرم افزار سیستم کامپیوتری میباشد.
حسابداران و حسابرسان که در حقیقت نقش بسیار مهمی در اجرای سیستمهای کامپیوتری بعهده دارند بایستی اطلاعات کافی دررابطه با سیستمهای کامپیوتری داشته باشند تا بتوانند

نقش ایجادارتباط بین مدیران سازمانها و تجزیه و تحلیل گران سیستمها و متخصصان سیستمهای کامپیوتری را به خوبی ایفا نمایند تا طراحی واجرای سیستمهای حسابداری کامپیوتری وهمچنین نگهداری این سیستمها به نحو مطلوبی انجام پذیرد .
برای اینکه کامپیوترها ( سخت افزارها ) بتوانند محاسبات و عملیات موردنظررا انجام دهند لازم است دستور العمل مربوط به آنها داده شود.کامپیوترها با توجه به دستور العملهاوبرنامه هایی که ما به

آنها می دهیم بایستی تصمیمات مختلفی اتخاذ نمایند.به عنوان مثال درسیستم حقوق ودستمزدبایستی تصمیم بگیرنداز کدامیک از کارکنان می بایست حق بیمه کسر گردد.

بنا بر این اگر دستور العمل داده نشود ماشین عملا کاری نمی تواندانجام دهد. مجموعه دستور العملها یی که به کامپیوتر داده میشود چه محاسباتی و چه منطقی میتوان بعنوان برنامه نامیده میشود .
این برنامه باید براساس قواعدی نوشته شود که کامپیوتر بتواند آن را درک نماید.این قواعد و مقررات را زبان برنامه می نامند .
نرم افزارهای کامپیوتر ی به دو دسته تقسیم میشوند :
الف ) نرم افزارهای پایه یا سیستمهای عامل
ب) نرم افزارهای کاربردی
نرم افزارهای کاربردی جهت استفاده های خاص از کامپیوتر میباشد مثلا در سیستمهای حسابداری برنامه ها ی محاسبات حقوق و دستمزد ، کنترل انبار و سیستم حسابداری و مالی به صورت مجموعه های کاربردی به زبانهای مختلف نوشته شده و در دسترس است .

2-6-2 نقش کامپیوتر در حسابدار ی
حسابداری نیز از دانشهای علمی بود ، که کامپیوتر را به خدمت گرفت.نیازدولتمردان ، اداره کنندگان واحدهای اقتصادی خصوصی و عمومی و سایر نهادها ی اقتصادی و اجتماعی کشورهای پیشرفته صنعتی به اطلاعات مالی برای اتخاذ تصمیمات آکاهانه ایجاب می کرد که از دستگاهها و ابزارهایی استفاده شود که بتواند حجم عظیم اطلاعات مالی موجودرا در اسرع وقت پردازش و اطلاعات مطلوب را فراهم آورد .
پیشرفت در ساخت کامپیوتر در طول دهه های بعدو ابداع نرم افزارهای علمی تر و ساده تر کامپیوتر را هرچه بیشتر و همه جانبه تر در خدمت پردازش اطلاعات مالی قرار داد و موارد استفاده از کامپیوتر را افزایش داد. بطوریکه تا اواخر دهه 1970 کلیه واحدهای بزرگ اقتصادی اغلب سازمانهای بزرگ اداری و برخی از واحدهای متوسط ، تقریبا در سراسر جهان به نحوی از کامپیوتر در امور مالی و حسابداری بهره گرفتند و سیستمهای حسابداری و کامپیوتری در موسسات اوج یافت .
پیدایش کامپیوترهای کوچک موسوم به کامپیوترهای شخصی که نسبتاارزانتر،بسیار کم حجم تروکار با آن ساده تر بود و ابداع نرم افزارهای آماده حسابداری ، شتاب تازه ای در استفاده از کامپیوتر در حسابداری پدید آورد و بسیاری از واحدهای متوسط و کوچک نیز به سیستمهای حسابداری کامپیوتر ی روی آوردند .
توسعه کاربرد کامپیوتر در حسابداری به تکامل سیستم اطلاعات حسابداری انجامید و موجب آن شد که با تلفیق دانش حسابداری و علمی اطلاعات و کامپیوتر ، سیستمی برای طراحی و کاربرد اطلاعات مالی ، اطلاع رسانی و ارتباطات ، استفاده از اطلاعات مالی در تصمیم گیری و بالاخره روابط عمومی و صورتهای مالی حسابرسی شده پدید آید . تکامل سیستم اطلاعات حسابداری با پیدایش سیستم اطلاعاتی مدیریت قرین بود ،این سیستم نیز که به استفاده از کامپیوتر در مدیریت متکی است اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیریهای مختلف مدیران را در امور برنامه ریزی ، هدایت و کنترل عملیات فراهم میآورد و آنها را قادر میسازد که با کار برد نرم افزارهای مناسب ، مدلها

ی مختلف تصمیم گیری مبتنی بر روشهای مقداری را به سهولت بکار گیرند و عملیات را براساس اطلاعات آگاهانه رهبری کنند .
در حال حاضر استفاده از کامپیوتر در سیستمهای حسابدار ی واحدهای اقتصادی بزرگ و متو

سط اجتناب نا پذیر است . سیستمهای حسابداری کامپیوتری عملیات ملال آور و تکراری دفتر داری را حد اقل کرده و محاسبات را ساده ، نتایج عملیات وضعیت مالی واحدهای اقتصادی را به سرعت پردازش میکند و اطلاعاتی گسترده از جنبه های گوناگون فعالیتهای اقتصادی را فراهم می آورد(شماخی ،1379،ص32)1 .

3-6-2 تاریخچه استفاده از سیستمها ی حسابداری کامپیوتری درایران
نخستین کامپیوترهای تجاری در اواخر دهه 1340 به ایران راه یافت . ظهور کامپیوتر در ایران بیش از آنکه به علت نیاز به امکانات پردازشی آنها باشد ، به پیروی از شرایط زمانی و به لحاظ همگامی با آخرین دستاوردها ی کشورهای غربی و بخصوص آمریکا بوده است . مهمترین سیستمهایی که در این زمان در ایران راه اندازی شدند کامپیوترهای بزرگ بود ساخت شر کت آی .بی .ام بودند . قبل از دهه 60 اکثر شرکتهای مهم کامپیوتری آمریکا درایران دارای نمایندگی رسمی بودند که از میان آنها میتوان به شرکتهای (هانی ول ) که بیشترین اداره سیستمهای کامپیوتری صنایع دفاع وارتش را بعهده داشت ،
شرکت (آی . بی . ام )که بزرگترین سهم کامپیوترهای ایران را بخصوص در دانشگاهها و شرکت ملی نفت ایران و دیگر ادرات و موسسات دولتی را به عهده داشت و شرکت ( ان .بی. آر ) اشاره نمود .
در اواخر دهه1340 و در طول چند سال و با دشواریهای فراوان ، چند واحد دولتی نظیر شرکت ملی نفت و بانک ملی و چند سازمان دولتی نظیر سازمان برنامه وبودجه و وزارت امور اقتصادی و دارایی ، کامپیوتر را در زمینه های مختلف و از جمله عمده ترین آن درامور مالی و حسابداری به خدمت گرفتند . مدتی بعد بیش از هزار دستگاه کامپیوتر به ایران وارد و در وزارتخانه ها، نیروی نظامی ، بانکها ، شرکتها ی آب و برق هواپیمایی ، شرکتها ی تولیدی بزرگ خصوصی وعمومی و تعدادی از مراکز آموزشی بکار گرفته شد . اگر چه از کامپیوترها برای مقاصد مختلف استفاده شد اما عمده ترین مورد استفاده آنها در مجموع پردازش اطلاعات و حسابداری وبود .
در دهه 1360 که با تحول در صنعت کامپیوتر در جهان همراه بود ، موانع و محدودیتهایی از جانب کشورها ی صنعتی در مورد صدور کامپیوتر به ایران برقرار شد و نمایندگیهای متعلق به شرکتهای کامپیوتری خارجی یا مختل گردیدند و یا هسته اصلی شرکتهای ایرانی را تشکیل دادند. شرکت آی .بی. ام هسته تشکیل شرکت داده پردازی ایران و نمایندگی شرکت ان . سی. آر هسته تشکیل شرکت ایران ارقام شد.
با بروز جنگ محدو دیتهایی برقرارشده به شدت تشدید و به تحریم اقتصادی منجر و در نتیجه در طول جنگ تنها تعدادی کامپیوتر بزرگ و چندصدکامپیوتر شخصی با دشواریهای فراوان به ایران وارد شد . با پایان جنگ تحمیلی و کاهش نسبی موانع صدور و ورود برخی از انواع کامپیوتر به ایران صدها کامپیوتر بزرگ و هزاران کامپیوتر شخصی به کشور وارد و مونتاژ کامپیوتر در داخل ایران شر

وع شد . انواع نرم افزارفارسی ساخته شد و تعداد زیادی از موسسات اعم از دولتی و خصوصی ، تولیدی وخدماتی به سیستمهای کامپیوتری روی آوردند .

در مجموع در طول چند دهه ای که از پیدایش کامپوتر میگذرد ، روند ورود آن به کشور صعودی و موارد استفاده از کامپیوتر و نرم افزارهای گوناگون در سیستمهای مختلف بخصوص سیستم مالی رو به گسترش بوده است .
موسسات و شرکتهای زیادی در زمینه ایجاد برنامه های کاربردی حسابداری ایجاد گردیده اند . همچنین ضرورت استفاده از سیستمهای کامپیوتری نیز بر مدیران شرکتهای کوچک و بزرگ اشکار گردیده است و استفاده از سیستمهای کامپیوتری در سالهای اخیر روند رو به رشد بالایی داشته است. اما وجود مشکلات کاربری کامپیوتر از قبیل وجود مشکلات ذاتی ناشی ازبرخورد با تکنولوژی جدید وارداتی ، تحولات سریع در کاربردهای متنوع و متعدد سخت افزار ونرم افزار منجر به عدم استفاده صحیح از ظرفیت کامپیوترها شده و میشود .

4-6-2 سیستمهای پردازش داده های الکترونیکی
قرنها شیوه های موجود و بنیادین تجارت و بازرگانی دگرگونی اندکی را شاهد بود . در گذشته تاجر با مشتری و یا با تاجر دیگری ملاقات و برای تأمین یا عرضه کالای خود در برابر دریافت یا پرداخت مبالغ نقدی ، خدمات ، یا کالاهای دیگر اقدام به عقد قرارداد میکرد . بعد از آن تاجر دست به تثبیت معامله فوق در دفاتر حساب خویش مینمود و بطور متناوب اقلام ثبت شده در دفاتر خود را برا تعیین اینکه چه تعداد افراد به وی بدهکار و یا اینکه و ی به آنها بدهکار میباشد و یا اینکه مبالغ نقدی و دارایی هایش چقدر میباشند و به تلفیق آنها با همدیگر می پرداخت .
طی چند دهه گذشته تغییرات در شیوه های تجارت و بازرگانی جنبه تصاعدی داشته است ظهور کامپیوتر و پس از آن اینترنت باعث شده است کاری را که یک تاجر در دوران گذشته با مشقت انجام میداد ، امروز با بررسی کاتولو گهای کالایی خاص در اینترنت و سفارش سریع آن انجام شود . در واقع تغیر در شیوه های تجارت و نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان باعث بوجود آمدن شیوه جدیدی از تجارت بنام تجارت اینترنتی یا الکترونیکی شده است .
مزایای تجارت اینترنتی شامل موارد زیر است :
1-بقاء: بسیاری از سازمانها مجبورند برای ماندن در رقابت با سایر شرکتهای مشابه از تجارت الکترونیکی استفاده کنند .
2-پیشرفت در انعطاف نسبت به نیازهای مشتری : در شرایط کنونی بازار که بدست آوردن مشتر ی وحفظ آن یکی ار برنامه های اساسی موسسات می باشد باید دانست به نیازها ی مشتریان انعطاف پذیری شرکت بالا باشد و تسهیلات زیادی را برای مشتریان خود در زمینه فروش وخدمات پس از فروش ایجاد کنند تا بتوانندرضایت آنها را حفظ کنند.
3-کاهش هزینه ها : در بسیاری از موارد استفاده از تجارت الکترونیکی باعث کاهش هزینه های شرکت می شود . به طور مثا ل اگر در خواست خرید از طریق اینترنت صورت گیرد دیگر نیازی به استفاده از مسئول خرید نمی باشد .
حسابدارن نیز همراه با این تحولات خود را وقف داده و همواره تلاش برای سازگاری خود با نیازهای استفاده کنندگان داشته است از همان روزهای نخستین حسابداری ، یعنی زمانی که روشها ی دستی ابتدایی تنها سیستمهای اطلاع رسانی قابل حصول حسابداری محسوب میشدند ، حسابداران برآن بودند که به ارزانترین و کار آمد ترین راه جهت پردازش داده های ناشی از رویدادها

دست یابند . پردازش اطلاعات معمولا به دو صور ت زیر انحام میگیرد .
1-پردازش دوره ای یا دسته ای
2- پردازش فوری
در پردازش دسته ای یا دوره ای معاملات ، فاصله زمانی بین مراحل متعدد پردازش داده ها وج

ود دارد .در واقع پردازش دسته ای یا دوره ای عبارت است از تجمع چندین معامله طی یک دوره از زمان و پردازش یکجا ی آ ن ، ولی در پردازش فوری فاصله ای بین رخ دادن معاملات وجود ندارد و به محض اینکه معاملات صورت میگیرد ، ثبت می شود . یعنی در هر دو مورد رخداد و ثبت در یک زمان می باشد .

5-6-2 مراحل تجزیه و تحلیل و طراحی یک سیستم کامپیوتری
مرحله اول : نیاز سنجی
الف – منشأ نیاز به سیستم اطلاعاتی
هر گونه احتیاج به اطلاعات براساس یک نیاز اولیه (نیاز به اطلاعات برای تصمیم گیر ی مدیران ، نیاز به اطلاعات برای مراجع قانونی ، نیاز به اطلاعات برای ارائه به سهامداران ،بانکها ، مشتریان ، بستانکاران ) شکل میگیرد .
بدون وجود یک نیاز اولیه ، نیاز به اطلاعات نیز وجود نخواهد داشت . این نیاز با مسئله اولیه بایستی بطور دقیق مورد بررسی قرار گیرد . گا هی سازمانها پس از برخورد به یک مشکل ناگهانی مثلا حالتی که برای تصمیم گیری مدیران ،اطلاعاتی وجود ندارد و یا ناقص است دفعتا احساس نیاز به سیستم اطلاعاتی میکنند و سپس درصدد تهیه سیستم اطلاعاتی برمی آیند . اگر مدیران همیشه به این روش سیستمها را توسعه دهند گرفتا ر روزمرگی شده و کنترل خود را بر روند توسعه سیستمها ی اطلاعاتی از دست میدهند.
همانطورکه سازمانها برای دستیابی به اهداف بلند مدت خود یک برنامه بلند مدت تدوین میکنند ، بایستی برای توسعه سیستمهای اطلاعاتی نیز برنامه بلند مدت (استراتژی انفورماتیک ) داشته باشند . در این برنامه مشخص میشود که برای دستیابی به اهداف سازمانی به طور کلی چه نوع سیستمهایی باید ایجاد شود و چه زمانی باید برای تهیه آن اقدام کرد.به طور کلی چه نوع سیستم هایی باید ایجاد شود و چه زمانی بایدبرای تهیه انهااقدام کرد.
مبنا و منشا ء ،طرح مسئله یا نیاز به سیستمهای اطلاعاتی ممکن است یکی از وضعیتهای زیر باشد :
1- بهترین وضعیت نیاز به سیستم اطلاعاتی این است که مطابق برنامه توسعه سیستمها از قبل پیش بینی شده باشد و در زمان مقرر نیاز به سیستم مطرح شود و جهت تهیه سیستم اقدام گردد.
2- نیاز بحرانی سازمان :گاهی یک سیستم اطلاعاتی در برنامه توسعه سیستمها ، پیش بینی نشده است ولی نیاز یا مشکل بحرانی ، باعث میشود سازمان اجبارا" برای تهیه و برقراری یک سیستم اطلاعات اقدام نماید .
3- ایده جدید حاصل از سیستم های قبلی : در برخی مواقع پس از اجرای یک سیستم

اطلاعاتی ایده ها و راه کارهای جدیدی مطرح میشود که می توان بر اساس آنها سیستم اطلاعاتی را بهبود بخشید و یا ارتقاء داد.
4- ممکن است با ورود تکنولوژی جدید اطلاعاتی به بازار بهتر باشد که از تکنو لوژی جدید استفاده شود ( چون کار آیی بیشتری دارد و باعث هزینه کمتر و بازدهی بیشتری می شود ) طبیعی این حالت نیزاغلب در چهار چوب برنامه توسعه سیستمها قابل پیش بینی نیست .
ب- فرایند انجام کار

مراحل نیاز سنجی سیستم اطلاعاتی متشکل از موارد زیراست :
1- درخواست قسمت متقاضی سیستم یا مدیر مربوطه مبنی بر نیاز به یک سیستم جدید و یا بهبود و اصلاح سیستم موجود مطرح میشود . بدین منظور میتوان فرمهایی تدوین کرد که علت نیاز به سیستم و تمامی جوانبی که مورد نظر متقاضی سیستم است مطرح گردد . این درخواست به قسمت کمیته بهبود سیستمها ارسال میشود .
2- کمیته بهبود سیستمها ، برنامه ریزی کنترل وهدایت فرآیند توسعه تمام ی سیستمهای اطلاعاتی سازمان را به عهده دارد . این کمیته معمولا" متشکل از افراد زیر است :
حسابرسی داخلی، مسئول قسمت متقاضی سیستم، نماینده مدیریت عالی سازمان ، مسئول خدمات نرم افزاری و سخت افزاری سازمان (مسئول انفورماتیک ) و مدیریت یا معاونت مالی و اداری .در خواست قسمت متقاضی سیستم به کمیته بهبود سیستم ها ارجاع داده می شود و این کمیته با بررسی درخواست مذکور و رسیدگی به جوانب مختلف سیستم مورد نیاز ، پی آمدهای اصلاح سیستم موجود یا تهیه سیستم جدید را مورد بررسی قرار می دهد. این کمیته نتیجه کار خود را در قالب گزارش نیاز سنجی سیستم اطلاعاتی به مدیریت عالی سازمان ارائه می کند در این بخش می توان از خدمات و تجربیات طراحان (مشاوران ) سیستم نیز استفاده کرد.
3- مدیریت عالی سازمان گزارش نیازسنجی را از کمیته بهبود سیستم ها دریافت و مورد بررسی قرار می دهد و تصمیم لازم را نسبت به سیستم ها یا راه کارهای پیشنهادی اتخاذ می کند .
ج- اقدامات لازم در مرحله نیاز سنجی جهت تهیه گزارش نیاز سنجی بصورت زیر است
1- تعریف مسئله (نیاز به سیستم اطلاعاتی )
برای تهیه گزارش نیاز سنجی ، ابتدا باید مسئله یا منشاء نیاز به سیستم (اطلاعات) رابطور کامل تشریح کرد .ضمنا" اگر بخواهیم ایجاد یا بهبود سیستم اطلاعاتی حسابداری موفقیت آمیز انجام شود وبرای توسعه سازمان مفید باشد ، باید در ابتدا علت نیاز به سیستم ، نوع سیستم تصمیم گیری در سازمان ، قسمت سازمانی درخواست کننده ونحوه استفاده از اطلاعات مشخص گردد. براساس این موارد که می توان نوع سیستم اطلاعاتی ، حدود یا حوزه عمل ان ، ظرفیت اطلاعاتی آن را بطور کلی تعیین کرد .اگر توسعه سیستم ها بر اساس برنامه بلند مدت توسعه سیستم ها صورت گیرد ، قبلا" در برنامه بلند مدت ، دلایل نیاز به سیستم و مشخصات کلی سیستم اطلاعاتی بیان شده اند و بنابراین می توان با اندکی تغییرات ، منشاء نیاز به سیستم اطلاعاتی را بیان و بعنوان بخشی از گزارش نیاز سنجی تدوین نمود چون برای تهیه گزارش نیاز سنجی مدیریت بایستی ، موضوع کاملا" تشریح گردد. اگر برنامه بلند مدت توسعه سیستم ها قبلا" تدوین نشده باشد و یا نیاز به سیستم جدید در آن برنامه پیش بینی نشده باشد باید توجیهات کافی برای ضرورت طراحی سیستم ارائه گردد و آنرا با اهداف و چشم اندازهای بلند مدت سازمان هماهنگ نمود .
2- تعیین نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان
هدف عمومی یک سیستم حسابداری پاسخگویی به الزامات قانونی برای گزارش های برون سازمانی و فراهم نمودن اطلاعات جهت استفاده کنندگان داخلی در برنامه ریزی ، کنترل، ارزیابی و تصمیم گیری می باشد (که از وظایف مدیریتی به شمار می روند ) بنابراین یک سیستم اطلاعاتی حسابداری باید علاوه بر اینکه پاسخگوی نیازهای قانونی استفاده کنندگان داخلی و خار

جی سازمان باشد .نیازهای اطلاعاتی سطوح مختلف مدیریت را برای اعمال مدیریت ، تدوین برنامه و بودجه و تصمیم گیری فراهم کند.
حال چه کسی باید اطلاعات مورد نیاز را تعیین کند؟ اگر از مدیریت بخواهیم اطلاعات مورد نیاز را فهرست کند ممکن است اطلاعاتی را بخواهد که چندان ضروری نباشد . یا تهیه آنها اساسا" با هزینه و صرف انرژی بسیار زیادی همراه باشد و یا مدیران مختلف نظرات متفاوتی داشته باش

ند . بایستی در این جا یک تعادل برقرار شود . برای این منظور می توان از تجزیه و تخصص طراح سیستم (مشاور) استفاده کرد . معمولا" برای اینکه نیازهای اطلاعاتی به صورت جامع ومفید مشخص گردد بایستی سازمان دارای برنامه های کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت باشد . براین اساس می توان اطلاعاتی که برای مدیران مورد نیاز است تا بتوانند عملیات خود را طبق برنامه انجام دهند و به اهداف برنامه دست یابند ، با همکاری قسمت متقاضی سیستم ، مشاور طراح سیستم ، مدیریت سازمان ، حسابرس داخلی ، و سایر اعضای کمیته بهبود سیستم ها ، تدوین و اولویت بندی کرد .
3-تعیین ورودی ها و خروجی های عمده سیستم
در گزارش نیاز سنجی مشخص می شود که بطور کلی چه داده هایی وارد سیستم شود چه نوع پردازشی انجام شود و خروجی ها ی (گزارشات) عمده قابل استخراج از سیستم تعیین می گردد .باید مشخصه ها و ابعاد سیستم کاملا"برای مشاوران و طراحان سیستم تشریح شود یعنی مدیریت باید بداند که دقیقا" زا طراح سیستم چه می خواهد . البته نظرات طراح سیستم هم باید مد نظر قرار گیرد .
4- تعیین زمان و دفعات (تناوب) تهیه اطلاعات
زمان و دفعات پردازش اطلاعات بستگی به نوع اطلاعات و فوریت انجام تصمیم گیری توسط دریافت کنندگان اطلاعات دارد . بعضی از اطلاعات خیلی زود به روز بودن خود را از دست داده و در صورتی که بلافاصله گزارش نشود بی ارزش هستند . در گزارش نیاز سنجی باید زمان های تهیه اطلاعات و تناوب تهیه آنها مشخص گردد.
5- تعیین اولویت های اطلاعاتی
تمام اطلاعات خواسته شده از درجه اهمیت یکسانی برخوردار نیستند و باید از استفاده کنندگان خواست که اولویت های واقع بینانه ای را برای درخواستهای خود قائل شوند . مدیریت سطح بالا باید این اولویت ها را مرور نموده و در صورت لزوم تعدیلات مناسبی انجام دهد . می توان اطلاعات مورد نیاز را به 3 دسته ضروری ، مطلوب و کم اهمیت تقسیم بندی کرد . سپس در سیستم پیشنهادی می توان توازن بین اولویتها و هزینه ها برقرار نمود .
مرحله دوم :امکان سنجی
بررسی مجموعه امکانات فنی ، سازمانی و اقتصادی برای ایجاد یا بهبود سیستم اطلاعاتی و تحلیل توجیه پذیری انجام کار را امکان سنجی گویند .
در این مرحله امکان پذیر بودن تجزیه و تحلیل طراحی سیستم که پروژه سیستم نامیده می شود براساس مجموعه امکانات فنی ، سازمانی و اقتصادی موجود بررسی شده و انجام پروژه در قالب یک گزارش امکان سنجی توجیه می شود و مبنای ارائه پروژه قرار می گیرد . در اینجا توضیح مختصری درباره هر کدام از جوانب امکان سنجی ارائه می گردد:
1- امکانات فنی : منظور از امکانات فنی تجهیزات موجود برای انجام کار می باشد . امکانات فنی انجام کار شامل تجهیزات سخت افزاری ، نرم افزاری ، مخابراتی ، دانش فنی در زمینه نرم افزار و سخت افزار ، شبکه ارتباطی بین واحدها و خدمات پشتیبانی که برای سیستم قابل ارائه است ، باید فهرست شوند و پیش بینی لازم برای تهیه آنها به عمل آید .
2- امکانات سازمانی : منظور این است که نیروی انسانی دارای تجربه و تخصص لازم برای تامی

ن داده ها و استفاده از سیستم وجود داشته باشد و همچنین نیروی انسانی از انگیزه کافی برای پذیرش سیستم جدید و یا اصلاح سیستم موجود برخوردار باشند و نیز ارتباطات لازم بین بخشهای سازمان برقرار باشد و عامل بسیار مهم این است که اجرای سیستم از نگرش مثبت و حمایت مدیریت برخوردار باشد . نقش و جایگاه عامل نیروی انسانی در سیستم های اطلاعاتی بسیار قوی و تعیین کننده است به طوری که بدون جلب نظر و همکاری کارکنان و مدیریت ، سیستم اطلاعاتی موفقیت چندانی نخواهد داشت .
3- امکانات اقتصادی :به معنی این است که منافع حاصل از اجرای سیستم و استفاده آن بیشتر از هزینه های طراحی و اجرای سیستم باشد هزینه های سیستم را آسان تر می توان پیش بینی کرد ولی مزایا و منافع حاصل از آن را مشکل تر می توان بر اساس معیارهای پولی بیان کرد.
باید تا حد امکان منافع و هزینه های سیستم بر اساس واحد پولی بیان شود تا بتوان آنها را باهم مقایسه کرد . در مواردی که منافع یا هزینه ها قابل ارزیابی به زبان پول نیست باید به طور دقیق تشریح شوند.
در گزارشات امکان سنجی مواردی شامل شناخت وضعیت و امکانات موجود ، امکانات و تجهیزات مورد نیاز ، مشخصه ها و ویژگی های کلی سیستم بیان می شود و انجام پروژه سیستم با اشاره به امکانات مورد نیاز و امکانات موجود توجیه می گردد .
ممکن است با بررسی وضعیت امکانات چند راه یا چند راهکار سیستمی پیشنهاد شود که هر راهکار باید از لحاظ هزینه و منافع مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد تا مدیریت بتواند بر اساس آن تصمیم گیری نماید . مرحله امکان سنجی یا توسط خود سازمان یا توسط تحلیل گر سیستم (مشاور) و یا با همکاری هر دو طرف می تواند انجام شد.
مرحله سوم : برنامه ریزی برای تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم
از این مرحله به بعد در چارچوب وظایف تحلیل گر سیستم (مشاور) است تحلیل گر سیستم پس از انعقاد قرار داد با شرکت سازمان بایستی برای انجام مراحل کار خود برنامه ریزی کند . این برنامه شامل زمان بندی پروژه سیستم ، پیش بینی نیروی انسانی مورد نیاز (تیم پروژه ) وتجهیزات مورد نیاز ، تعیین وظایف هر کدام از افراد عضو تیم پروژه می باشد وهمچنین ارتباط بین تیم پروژه و قسمت های مختلف سازمان پیش بینی شده و امکانات لازم نیز از قبیل تجهیزات و تدارکات و مکان انجام کار (که معمولا" در اختیار طراح سیستم گذاشته میشود ) نیز در نظر گرفته می شود .
پروژه معمولا" به صورت نمودار نمایش داده میشود . در این نمودار برنامه زمان بندی انجام پروژه های سیستم به صورت کلی در قالب محورمختصات نمایش داده میشود که محور افقی زمان را نشان می دهد و محور عمودی نشان دهنده سیستم هایی است که بایستی طرح ، اجرا یا اصلاح شوند.
مرحله چهارم : طراحی مفهومی سیستم
قبل از شروع به طراحی تفصیلی سیستم(با تمام جزئیات) لازم است طراحان سیستم طرح یا

شمای کلی سیستم را تهیه نموده و به تایید کمیته بهبود سیستم ها و مدیر سازمان برسانند .
در این مرحله مشخصه های کلی و شاخه های اصلی سیستم پیشنهادی و ورودی ها و خروجی ها ی کلی که توسط تحلیل گر سیستم تعریف و طراحی می شود و برای کمیته بهبود سیستم ها ارسال می گردد.
این گزارش پس از مطرح شدن در کمیته بهبود سیستم ها و همچنین تایید آن توسط مدیریت سازمان مبنای مرحله بعدی قرار می گیرد . پس از دریافت نظرات مدیران و تصمیم گیرندگان م

مکن است تعدیلات یا اصلاحاتی در طرح کلی سیستم انجام شود .
منظور طراحی کلی یا مفهومی سیستم بایستی خصوصیات دقیق و کامل سیستم موجود و همچنین نقاط ضعف و قوت آن شناسایی شود و نیز نیاز سنجی جامع و دقیق اطلاعاتی انجام گردد و بر اساس وضعیت سیستم موجود و نیاز های اطلاعاتی ، مشخصات کلی سیستم جدید طراحی شود پس از انجام این اقدام گزارشی با عنوان « مبانی کلی طراحی سیستم » یا « طرح کلی سیستم پیشنهادی» توسط طراح سیستم (مشاور) تهیه می شود در این گزارش مقایسه خصوصیات سیستم جدید نسبت به سیستم قدیمی نیز آورده می شود که می تواند برای تصمیم گیری مدیران در خصوص پروژه بسیار مفید باشد.
مرحله پنجم : طراحی تفصیلی سیستم
پس از توافق طراح سیستم با صاحبکار در خصوص کلیات سیستم اطلاعاتی حسابداری ، طراحی تفصیلی سیتم توسط طراح سیستم (مشاور) آغاز می شود و در واقع کلیه زیر مجموعه های سیستم تا کوچکترین اجزاء و روابط (مثلا" فرم فاکتور فروش یا سند حسایداری ) طراحی می شود .
هدف از این بخش یا مرحله طراحی تمام اجزای سیستم و ارتباطات بین آنها به صورت کامل و با تمام جزئیات می باشد به نحوی که مبنایی برای برنامه نویسی نرم افزار های سیستم قرار گیرد.
در این مرحله کلیه ورودی های اطلاعات ومنابع تهیه آنها ، تهیه کنندگان آنها مشخص ، و تمام عملیات لازم برای پردازش آنها تعریف می شود و همچنین اطلاعات خروجی حاصل از سیستم ، همراه با استفاده کنندگان آنها و مقاطع زمانی تهیه اطلاعات و فرم های مربوط تعیین می گردد در کنار این موارد ، پرونده ها، فایل ها، و پایگاههای اطلاعاتی مورد نیاز نیز برای ذخیره داده ها و تهیه پشتیبان از سیستم ، پیش بینی و طراحی میگردد.
در نهایت در این مرحله موارد فوق الذکر در قالب یک گزارش به نام « طرح جامع سیستم پیشنهادی » تدوین می گردد علاوه بر این گزارش ، نحوه آموزش و برنامه ریزی کاربرای سیستم و استفاده کنندگان از اطلاعات و همچنین روش تست و راه اندازی سیستم نیز مشخص می گردد . گزارش مذکور به کمیته بهبود سیستم ها ارسال و پس از تایید به مدیریت عالی سازمان ارائه می گردد .
پس از نهایی نمودن طرح جامع و تفصیلی سیستم توسط تحلیل گر سیستم ، این گزارش به تصویب مدیریت رسیده و مبنای تهیه برنامه نرم افزاری سیستم (توسط مهندسین کامپیوتر) قرار می گیرد .
مرحله ششم: برنامه نویسی سیستم
در این مرحله بر اساس طرح تفصیلی سیستم ، برنامه های نرم افزاری لازم با استفاده از یک زبان برنامه نویسی مناسب توسط برنامه نویسان کامپیوتری (مهندسین نرم افزار ) نوشته میشود . که ممکن است در این مرحله یکی از دو راهکار (بهبود نرم افزارهای قبلی یا طراحی نرم افزار جدید ) انتخاب شود.
به جای نوشتن برنامه نرم افزاری جدید می توان در این مرحله از بسته های نرم افزاری آماده

و از پیش تهیه شده استفاده کرد و البته لازم است این برنامه ها پس از انجام مقداری تغییرات و اصلاحات متناسب با نیازها و شرایط سازمان به عنوان نرم افزار سیستم اطلاعاتی مورد استفاده قرار گیرند .
پس از تهیه و تدوین برنامه نرم افزاری سیستم ، این برنامه یکبار به طور آزمایشی با داده های فرضی اجرا و خروجی های لازم از آن استخراج می شود و سپس اشکالات احتمالی آن بر طرف می گردد. چون هر چقدر برنامه کامل و دقیق نوشته شده باشد باز هم اشکالاتی و ایراداتی در حین اجرای برنامه بوجود خواهد آمد که بایستی برطرف شود . موضوع دیگر نحوه ارتباط بین چند برنامه مختلف سیستم است . هنگامی که مجموعه ای از سیستم ها قرار است طراحی و اجرا شوند بایستی هماهنگی و ارتباط لازم بین انها برقرار باشد . مثلا" سیستم حسابداری انبار با سیستم دفتر داری مرتبط باشد و بطوری که صورت خودکار اسناد حسابداری مربوط به ورود و خروج کالا صادر گردد.
مرحله هفتم : مستند سازی :
در مرحله مستند سازی تمامی فرم های ورودی داده ها و نحوه تهیه آنها و همچنین روش انجام عملیات پردازش داده ها و فرم های گزارشات خروجی و چار چوب پرونده ها فایل ها و بایگانی و دستورالعمل ها و ضوابط حاکم بر سیستم بصورت مکتوب تدوین می گردند . جامع بودن و یکنواخت بودن دو خصوصیت اساسی است که باید در تدوین مستندات سیستم رعایت گردد.
تمامی این مستندات به صورت یک کتابچه بنام دفترچه یا « کتابچه راهنما سیستم » گرد آوری و تدوین می شود و نحوه استفاده از آن نیز مشخص می گردد . سپس این کتابچه توسط تحلیل گران سیستم به کمیته بهبود سیستم ها ، در قالب یک گزارش روش نگهداری و کنترل سیستم و نیز روش آموزش کاربران و بهره برداران از سیستم نیز تشریح می شود . مرحله مستند سازی را می توان به موازات (همزمان با ) طراحی تفصیلی سیستم نیز انجام داد . دربسیاری از موارد طراحان سیستم به مستند سازی سیستم توجه چندانی نمی کنند در حالی که مستند سازی سیستم از جهات و یکپارچگی سیستم می شود .
1-باعث ایجاد انسجام و یکپارچگی سیستم می شود .
2- بهترین وسیله برای آموزش کارکنان سیستم و پرهیز از برخوردهای سلیقه ای با سیستم است .
3- مبنایی برای انجام تغییرات و اصلاحات بعدی است .
4- اعمال کنترل بر سیستم و ارزیابی نحوه عملکرد سیستم بدون وجود یک مجموعه مدون و مکتوب امکان پذیر نیست .
4- یک مجموعه مکتوب مبنای توافق بین طراح سیستم و صاحبکار (سازمان) قرار می گیرد و در واقع بخشی از موضوع قرار داد فی مابین است.
مرحله هشتم :اجرا، پیاده سازی و تحویل سیستم
در این مرحله سیستم جدید اماده استقرار و اجرا می باشد و بایستی جایگزین سیستم قبلی شود .
جایگزینی سیستم ممکن است به یکی از سه روش زیر صورت گیرد :
1- کنار گذاشتن سیستم قدیمی و اجرای سیستم جدید
2- اجرای دو سیستم به موازات هم (همزمان با هم) برای مدتی خاص و کنار گذاشتن سیستم قدیمی پس از حصول اطمینان از کارکرد سیستم جدید .
3- اجرای سیستم جدید به صورت نمونه ای در چند بخش یا شعبه از سازمان و پس از موف

قیت آمیز بودن آن ، اجرا در تمام بخش ها ( شعبات) سازمان( مثلا" در یک یا چند شعبه بانک یک سیستم جدید اجرا می شود پس از حصول نتیجه مطلوب و رفع ایرادات و اشکالات سیستم ، در بقیه شعبات نیز سیستم جدید استفاده می گردد).
روش دوم در جایگزینی سیستم جدید بهتر است چون پس از اینکه از نحوه کارکرد سیستم

رضایت حاصل شد ، سیستم قدیمی کنار گذاشته می شود و در عمل با اجرای سیستم جدید ممکن است برخی نکات ضعف و اشکالات احتمالی مشخص شود یا بوجود آید که باید برای رفع آنها اقدام کرد . همچنین کاربرای سیستم (کسانی که داده ها ی لازم را وارد نموده و گزارشات را از سیستم استخراج می کنند مانند اپراتورها ) در خصوص نحوه استفاده از سیستم تغذیه داده ها و استخراج گزارشات و نحوه انجام محاسبات و عملیات مالی و حسابداری که بصورت دستی یا مکانیزه بایستی صورت گیرد ، آموزش داده می شوند . این آموزش توسط تحلیل گران سیستم انجام می گیرد و مدیریت سازمان (بهره برداران از سیستم ) را هم در بر می گیرد .
پس از ارائه آموزش های لازم ، سیستم های اطلاعاتی حسابداری به سازمان یا شرکت مربوط توسط تحلیل گران سیستم تحویل می گردد.

برای تحویل دادن سیستم بایستی تحویل گیرنده سیستم ( یک بخش سازمان یا فرد مسئول که وظیفه کنترل و نظارت بر سیستم را بر عهده دارد ) مشخص شود و به تحلیل گر سیستم معرفی گردد.
واقعیت این است که بسیاری از سیستم های اطلاعاتی به خوبی اجرا نمی شوند و حتی بسیاری از آنها به شکست می انجامند و باعث شکایت سازمان علیه موسسه طراح سیستم (تحلیل گر سیستم ) می شود. بخشی از عوامل عدم موفقیت سیستم ناشی از خود سازمان است . نقش مدیریت سازمان در بهره برداری مناسب ، بهبود و توسعه سیستم ها بسیار مهم است . باید مدیر گزارشات و اطلاعات خروجی سیستم را مطالعه کند و مورد بررسی و استفاده قرار دهد.
در این حال است که میتوان گفت سیستم در حال اجرا و بهره برداری است . اجرای سیستم تنها به معنی گردش عملیات سیستم وحتی ایجاد خروجی ها نیست .بلکه عامل مهمت

ر استفاده از گزارشات خروجی است که به سیستم وضعیت فعال وپویایی میدهد ونیز باعث اجرای سیستم بازخورد یا کنترل می شود .
مرحله نهم : کنترل و ارزیابی سیستم
با پیاده سازی و اجرای سیستم و تحویل آن به سازمان کارهای لازم در خصوص سیستم ها به پایان نرسیده است بلکه مسئله مهم پس از ان اعمال کنترل و ارزیابی مستمر سی

ستم ، به روز رسانی آن ، سازگار نمودن آن با تغییرات شرایط سازمانی و ارزیابی منافع ومزایای استفاده از سیستم می باشد.کنترل وارزیابی مستمر سیستم پس ازاجرای سیستم بایستی در مقاطع زمانی خاص ( مثلا" 6 ماه یا سالانه ) انجام شود . قسمت حسابرسی داخلی یا قسمت انفورماتیک در این میان نقش اساسی ایفا می کنند .
حسابرس مستقل نیز با ارزیابی سیستم اطلاعاتی حسابداری و سیستم کنترل داخلی سازمان و ارائه گزارشی به نام ، نامه مدیریت که حاوی نقاط ضعف سیستم و پیشنهادات اصلاحی حسابرس است در واقع از جهت ارزیابی سیستم و ارائه پیشنهاد برای بهبود آن سازمان می تواند مفید باشد و مورد استفاده قرار گیرد .
حسابداران اصولا" در فعالیتهای حرفه ای شان با سیستم های مختلفی برخورد می کنند ، بنابر این می توانند با مطالعه گسترده در زمینه مفاهیم و کاربردهای سیستم های حسابداری پیشرفته امروز منافع بسیار عظیمی را کسب کنند . طراحان و ارزیابان سیستمهای حسابداری ، حسابداران هستند و با توجه به حوزه مسولیت خود روش مطالعه و ارزیابی آنان متفاوت است .
حوزه مسولیت حسابداران در شرایط کنونی شش حوزه فرض شده است که عبارتند از :
0حسابداری مالی ؛
0حساداری مالیاتی ؛
0 حسابداری صنعتی ؛
0 حسابداری مدیریت ؛
0 حسابرسی ؛
0 توسعه سیستمها ؛
حسابداران مالی : هدف عمده حسابداری مالی تهیه و ایجاد اطلاعات دفتر داری است . حسابداری مالی ترازنامه ، صورت سود و زیان و گردش وجود نقد و دیگر صورتهای مالی را برای استفاده کنندگان گوناگون ارائه می دهد .
حسابداران مالی از سیستم اطلاعاتی حسابداری به منظور پردازش داده های زیر بنایی صورتهای مالی استفاده می کنند .
حسابداران مالی ، به منظور اطمینان از تهیه صورتهای مالی طبق اصول متداول پذیرفته شده حسابداری ، سیستم اطلاعاتی حسابداری را همواره ارزیابی می کنند. برای مثال تغییر ارزیابی موجودی کالا از روش اولین صادره از اولین وارده به اولین صادره از آخرین وارده ممکن است نتیجه ارزیابی و پیشنهاد آنان باشد .
متخصصان مالیات : هدف متخصصان مالیاتی تهیه و آماده کردن (محاسبه) در آمدهایی است که تعهدات مالیاتی را منعکس می کند .
متخصصان مالیاتی نیز همواره از سیستم اطلاعاتی حسابداری در جهت تهیه در آمد مالیاتی و به دست آوردن اطلاعاتی جهت برنامه ریزی استفاده می کنند و همانند حسابداران مالی با توجه به اطلاعات به دست آمده بخشی از سیستم اطلاعاتی حسابداری را ارزیابی کرده و پیشنهاداتی را ارائه می دهند . مثلا" هنگام تغییر قوانین مالیاتی ، لازم است آنان پیشنهادات ضروری را جهت تطبیق سیستم اطلاعاتی حسابداری با قوانین جدید ارائه دهند .
دیگر حسابداران و حسابرسان نیز همچون حسابداران صنعتی و مدیریت و یا حسابرسان مستقل و داخلی از سیستم اطلاعاتی حسابداری جهت به دست آوردن اطلاعات مورد نیاز خود و ارائه به مدیریت و یا سایر استفاده کنندگان بهره می گیرند و در این فرایند همواره با ارزیابی سیستم اطلاعایت حسابداری پیشنهاد های اصلاحی خو

د را ارائه می دهند .
در نهایت گروه آخر توسعه دهندگان سیستم های حسابداری هستند که دارای تحصیلات مختلف دانشگاهی اند ، از جمله رشته های کامپیوتر ، مهندسی صنایع و دیگر رشته های مرتبط توسعه دهندگان سیستمها نیز می توانند از درون خود شرکت باشند و به عنوان کارمندان رسمی آن سازمان محسوب می شوند و یا اینکه مشاوران سیستم باشند ، اینان بیشتر همکاران حسابرسان مستقل و یا مشاوران مالیاتی در موسسات حسابداری و حسابرسی هستند . استفاده از تخصص افرادی که در رشته حسابداری تحصیلات دانشگاهی دارند در گروه در گروه تهیه سیستمها لازم و ضروری است و همواره این گروه ها دارای چندین متخصص حسابداری هستند .

شکل 2-10 نقش حسابداران و سیستم اطلاعاتی حسابداری

خلاصه کلام اینکه سیستم اطلاعاتی حسابداری به عنوان بخشی از سیستم اطلاعاتی مدیریت همواره بیشترین بار اطلاعاتی را به مدیریت جهت اجرای وظایف برنامه ریزی ، کنترل و سایر وظایف وی ارائه می دهد ، ارائه دهندگان این اطلاعات حسابداران هستند که با استفاده از سیستم اطلاعات حسابداری ، داده ها را پردازش کرده و اطلاعات مورد تقاضا را به مدیریت و سایر استفاده کنندگان ارائه می دهند .
یک سیستم اطلاعاتی حسابداری که به خوبی طراحی شده باشد می تواند اطلاعات مفید و سودمندی را ارائه دهد و توانائی ارائه اطلاعات را در هر زمان و با قابلیت اتکا و اطمینان بالا داشته باشد . بنابرانی آشنایی حسابداران (در کلیه سطوح) با سیستمهای حسابداری ونظریه های تئوری آن می تواند کمک فراوانی را در ایجاد یک سیستم اطلاعاتی حسابداری ارائه دهد ، زیرا آنان همواره سیستم ارزیابی کرده و پیشنهادات اصلاحی خو

د را ارائه می دهند .
و با این توضیحات مطالعه سیستمهای حسابداری برای دانشجویان و دیگر کسانی که با این سیستمها در اتباط هستند لازم و ضروری است زیرا حسابداران حرفه ای آینده ، دانشجویان حسابدار امروز هستند .

7-2 ویژگی ها و خصوصیات کیفی اطلاعات حسابداری
یکی از هدفها حسابدار ی و حسابرسی و گزارشگری مالی ارائه اطلاعات به سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان بالقوه و فعلی و سایر استفاده کنندگان صورتهای مالی است . اطلاعاتی که در صورتهای مالی منعکس می شود ، هنگامی می تواند در تصمیمات استفاده کنندگان موثر واقع شودکه از ویژگی های کیفی خاص برخودار باشند . خصوصیات کیفی به خصوصیات اطلاق می شود که موجب می گردداطلاعات ارائه شده در صورتهای مالی و گزارشات مالی برای استفاده کنندگان در راستای ارزیابی وضعیت مالی ، عملکرد مالی و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری مفید واقع شود . برخی خصوصیات کیفی به محتوای اطلاعات مندرج در صورتهای مالی و برخی دیگر به چگونگی ارائه این اطلاعات مربوط می شود .
در نمایشگر زیر سلسله مراتب ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری ارائه شده است:

شکل 11-2استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری

- قابل فهم بودن : هدف گزارشگری مالی ایجاب می کند که صورتهای مالی از لحاظ شکل و محتوا برای اشخاصی که دانش متعارفی از حسابداری دارند قابل فهم وقابل استفاده باشد. به خاطر وابستگی قابلیت فهم اطلاعات ارائه شده به میزان آگاهی استفاده کنندگان ، ویژگی قابل فهم بودن به صورت یک ویژگی خاص استفاده کننده طبقه بندی می شود .
- اطلاعات مربوط: اطلاعاتی است که ارتباطی با موضوع در دست بررسی داشته باشد . این ارتباط به سه شکل می تواند باشد : با تاثیر گذاشتن در هدف ، فهم موضوع و تصمیم گیری در قبال موضوع .
- مربوط بودن هدف : زمانی محقق می شود که اطلاعات استفاده کنندگان را به اهدافشان برساند .
-مربوط بودن معنی : زمانی محقق می شودکه دریافت کننده اطلاعات معنی و

مقصود اطلاعات گزارش شده را بفهمد . شرط اساسی بوده اما هدف نهایی نیست .
- مربوط در تصمیم : زمانی محقق می شود که اطلاعات ، تصمیم گیری توسط استفاده کنندگان را تسهیل کند . این مورد هدف نهایی FASB می باشد .

- به موقع بودن : به موضوع مناسب بودن زمان ارائه اطلاعات مالی اشاره دارد . زیرا بسیاری از انواع اطلاعات مالی ، نسبت به گذشت زمان حساسیت زیادی دارند و به سرعت ارزش خود را از دست می دهند .
-ارزش پیش بینی : ارزش پیش بینی بر می گردد به کمک نمودن اطلاعات به استفاده کنندگان برای انجام پیش بینی در مورد نتیجه رویدادهای گذشته ، حال و آینده .
- ارزش باز خور : ارزش باز خور بر می گرد به کمک نمودن اطلاعات برای تایید یا تصحیح انتظارات پیشین . حسابداری قارد می کند سرمایه گذاران را تا استراتژی های سرمایه گذاریشان را در طی زمان اصلاح کنند .
- قابلیت اتکا : ویژگی اطلاعاتی که اطمینان می دهد اطلاعات به طور معقول عاری از اشتباه و تعصب بوده و به درستی آنچه را که از آن فهمیده می شود نشان می دهد .
-صادقانه بودن ارائه اطلاعات : مطابقت با توافق مابین یک اندازه گیری یا شرح و پدیده ای که فهمیده می شود تا ارائه شوذ . بعضی اوقات اعتبار گفته می شود .
- قابلیت اثبات : توانایی اجماع در میان اندازه گیران برای اطمینان از اینکه اطلاعات انچه را که بر می اید تا ارائه کند،ارائه می نماید یا اینکه روش انتخاب شده برای اندازه گیری بدون

اشتباه یا تعصب به کار می رود . قابلیت اثبات یک مفهوم نسبی بوده و به تنهایی قابلیت اتکا یک روش اندازه گیری را مشخص نمی کند .

- بی طرفی : تقریبا نه دقیقا به معنی دوری از تعصب می باشد یعنی یک نفر به سمت نتیجه از پیش تعیین شده متمایل نیست . روشی که ارزش تاریخی را با توجه به تغییرات در قیمتهای آن گروه از دارایی ها تعدیل می کند ، قابلیت اثبات کمتری داشته اما در نتیجه تعصب کمتر دارد .
- قابلیت مقایسه : ویژگی اطلاعاتی که استفاده کنندگان را قادر می نماید تا تشابهات و اختلافات ما بین دو گروه از پدیده اقتصادی را شناسایی نمایند.
- یکنواختی : یعنی رویدادهای مشابه به طور یکسان برخورد و به حساب آورده شود . هدف یکنواختی تشویق برای ارائه صورتهای مالی به وسیله شرکتهای مختلف با استفاده از روشهای حسابداری یکسان ،طبقه بندیها و روشهای افشای یکسان می باشد.
- ثبات رویه: استفاده از روش های حسابداری یکسان توسط یک شرکت از دوره ای به دوره دیگر واستفاده از همان روشها در شرکتهای دگیر . همانند یکنواختی ،ثبات افشاء مهمتر از ثبات رویه است . ثبات رویه یکنواختی نیز میشود .
- اهمیت: اهمیت در خیلی از جنبه ها شبیه به مفهوم مربوط بودن می باشد . اهمیت عبارت است از احتمال اینکه قضاوت شخص منطقی که بر صورتهای مالی تکیه می کند ، تغییر کرده یا تحت تاثیر شامل نمودن یا تصحیح قلم مربوط قرار گیرد . مربوط بودن بر این دارد که تمام اطلاعاتی که ممکن است در پیش بینی انواع اطلاعات مورد نیاز در فرآینده های تصمیم گیری یا مستقیما در تصمیم گیریها کمک نماید باید ارائه شود .

8-2 تعريف افشاء
افشاء در لغت به معني آشكار كردن اطلاعات به مفهوم وسيع كلمه است و طبق فرهنگ لغت كلهر (كلهر ٬ 1975 ٬ ص 176)2. افشاء عبارت است از نمايش واضح يك واقعيت يا يك وضعيت در ترازنامه و يا صورت‌هاي مالي ديگر و يادداشت‌هاي همراه آنها و يا در گزارش حسابرسي.
افشاء در حسابداري واژه‌اي فراگير بود و تقريباً تمامي فرايند گزارشگري مالي را دربرمي‌گيرد. درواقع در حسابداري اين مفهوم بيشتر محدود به آشكار نمودن اطلاعات مالي درباره يك واحد انتفاعي در قالب گزارش‌هاي مالي و معمولاَ ساليانه مي‌باشد.

انجمن حسابداري آمريكا افشاء را چنين تعريف مي‌كند:

«جريان اطلاعات از قلمرو خاص به قلمرو عام» (انجمن حسابداري آمريكا ٬ 1977 ٬ ص 19) .
واژه افشاء در حسابداري يكي از اصول اساسي است و به عنوان اصل افشاء شناخته مي‌شود. كه كليه فعاليت‌هاي با اهميت و مربوط درباره رويدادها و فعاليت‌هاي مالي واحد تجاري به ويژه شركت‌هاي سهامي عام را دربرمي‌گيرد. اصل مزبور ايجاب مي‌كند كه صورت‌هاي مالي به‌گونه‌اي تهيه و ارائه شود كه از لحاظ هدف‌هاي گزارشگري مالي قابل فهم، آگاه كننده و حتي‌الامكان كامل باشد. به بيان ديگر، گزارشگري مالي بر ارائه اطلاعات كافي و مفهوم در صورت‌هاي مالي تأكيد كرده و خواستار افشاء اطلاعات مربوط در صورت‌هاي مزبور به‌گونه‌اي است كه از يك طرف، امكان اتخاذ تصميمات آگاهانه را براي استفاده‌كنندگان صورت‌هاي مالي فراهم كند و از طرف ديگر، باعث گمراهي آنان نشود.درخصوص افشاء پرسش‌هاي زيادي مطرح است كه مواد آن به شرح ذيل مي‌باشد:
1- اطلاعات مالي براي چه اشخاصي افشاء شود؟
2- هدف از افشاي مالي چيست؟
3- چه ميزان از اطلاعات لازم است افشاء شود؟

4- چگونه اطلاعات مالي بايد افشاء شود؟
5- خصوصيات كيفي مرتبط با ارائه اطلاعات چگونه بادشد؟

9-2 اطلاعات مالي براي چه اشخاصي افشاء مي‌گردد؟
در پاسخ به اين سؤال كه «اطلاعات مالي براي چه افرادي افشاء شود؟» مي‌توان گفت كه گزارش‌هاي مالي اساساً براي صاحبان سهام ساير سرمايه‌گذاران و اعتباردهندگان تهيه و ارائه مي‌شود. نظر هيئت استانداري حسابداري مالي در اين زمينه چنين است:
«گزارش مالي بايد اطلاعاتي را فراهم كند كه براي سرمايه‌گذاران، اعتباردهندگان فعلي و بالقوه و ساير استفاده‌كنندگان در تصميم‌گيري‌هاي معقول سرمايه‌گذاري، اعطاي اعتبار و ساير تصميمات مشابه مفيد واقع شود.» (هيات استاند اردهاي حسابداري مالي ٬ 1978 ٬ ص 30) .
اما كاركنان، مشتريان، ارگان‌هاي دولتي و سايرين نيز به نحوي استفاده‌كننده گزارش‌هاي مالي مي‌باشند. تصميمات سرمايه‌گذاران اساساً در ارتباط با خريد، فروش و يا نگهداري سهام اتخاذ مي‌شود و تصميم‌گيري‌هاي اعتبار دهندگان اساساً به افزايش مدت و ميزان اعتبار اعطايي به واحدهاي تجاري مربوط مي‌گردد. البته صاحبان سهام در مورد ادامه كار، تشويق يا عزل مديريت و همچنين تصويب يا رد پيشنهادهاي ارائه شده در زمينه ايجاد تغييرات عمده در خط ‌مشي واحد تجاري نيز تصميماتي اتخاذ مي‌نمايند. هدف‌هاي افشاي اطلاعات براي كاركنان، مشتريان و سايرين به‌طور مشخص تدوين نشده است. اما فرض بر اين است كه اطلاعات مفيد براي سرمايه‌گذاران و اعتباردهندگان، براي سايرين نيز مفيد است (هندريكسن ٬ 1993 ٬ صص 852-851) .
استفاده‌كنندگان صورت‌هاي مالي و نيازهاي اطلاعات آنها براساس استانداردهاي حسابداري ايران به شرح زير است (كميته فني سازمان حسابرسي، 1384، صص 447-446)2:
سرمايه‌گذاران
سرمايه‌گذاران به عنوان تأمين كنندگان سرمايه علاقه‌مند به اطلاعاتي در مورد ريسك ذاتي و بازده سرمايه‌گذاري‌هاي خود مي‌باشند. آنها به اطلاعاتي نياز دارند كه براساس آن بتواند در مورد خريد، نگهداري يا فروش سهام تصميم‌گيري كنند و عملكرد مديريت واحد تجاري را جهت پرداخت سود سهام مورد ارزيابي قرار دهند.
اعطا كنندگان تسهيلات مالي
اعطا كنندگان تسهيلات مالي علاقمند به اطلاعاتي هستند كه براساس آن بتوانند واحد تجاري را در بازپرداخت به‌موقع اصل و بهره تسهيلات دريافتي ارزيابي كنند.
تأمين كنندگان كالا و خدمات و ساير بستانكاران
تأمين كنندگان كالا و خدمات و ساير بستانكاران به اطلاعاتي علاقمند هستند كه آن

ها را اتخاذ تصميم در زمينه فروش كالا و خدمات به واحد تجاري و ارزيابي توان واحد تجاري جهت بازپرداخت بدهي‌هاي خود در سررسيد، ياري رساند . بستانكاران تجاري برعكس اعطا كنندگان تسهيلات مالي به
وضعيت واحد تجاري در كوتاه مدت علاقمند هستند مگر آنكه واحد تجاري از مشتري

ان عمده آنان بود
و ادامه فعاليت آنان به تداوم معاملات با واحد تجاري متكي باشد.

مشتريان
علاقه مشتريان به كسب اطلاعات در مورد تداوم فعاليت واحد تجاري است، بالاخص زماني كه رابطه آنان با واحد تجاري بلند مدت بوده يا اينكه در حد قابل ملاحظه‌اي به محصولات و خدمات واحد تجاري وابسته باشند.
كاركنان
كاركنان و نمايندگان آنها به اطلاعاتي در مورد ثبات و سودآوري كارفرمايان خود علاقه‌مندند. آنها همچنين علاقه‌مند به اطلاعاتي هستند كه آنها را در ارزيابي توان واحد تجاري مبني بر تأمين حقوق و مزايا، ايجاد فرصت‌هاي شغلي و پرداخت مزاياي پايان خدمت ياري دهد.
دولت
دولت و مؤسسات تابع آن در رابطه با تخصيص منابع علاقمند به فعاليت‌هاي واحد تجاري هستند. آنها همچنين براي تنظيم فعاليت‌هاي واحدهاي تجاري، تعيين سياست‌هاي مالياتي و تشخيص ماليات و نيز تهيه آمار ملي به اطلاعات واحد تجاري نياز دارند.
جامعه
آحاد جامعه به طريق مختلف تحت تأثير تجاري قرار مي‌گيرند. به‌طور مثال، واحدهاي تجاري ممكن است از طريق ايجاد اشتغال و استفاده از محصولات فروشندگان نقش قابل ملاحظه‌اي ايفا كنند. از طريق ارائه اطلاعات در مورد روندها و تحولات اخير در رشد واحد تجاري و طيف فعاليت‌هاي آن، صورت‌هاي مالي مي‌تواند براي جامعه مفيد باشد.

ساير استفاده‌ كنندگان
اشخاص ديگري كه عمدتاً به ارائه انواع خدمات به استفاده كنندگان فوق‌الذكر بالاخص سرمايه گذاران اشتغال دارند، جهت رفع برخي نيازهاي اطلاعاتي خود به صورت‌هاي مالي تكيه مي‌كنند. اشخاص مزبور از جمله شامل بورس اوراق بهادار، كارگزاران بورس، تحليل‌گران مالي و پژوهشگران مي‌باشند.

10-2هدف از افشاء اطلاعات مالي چيست؟

هدف از افشاء در گزارشگري مالي، ارائه اطلاعات لازم براي نيل به مقاصد زير است:
الف- ارزيابي عملكرد واحد تجاري.
ب- قضاوت در مورد چگونگي استفاده واحد تجاري از منابع موجود.
ج- پيش‌بيني روند سودآوري واحد تجاري در آينده.
بنابراين، اطلاعاتي كه از طريق گزارش‌هاي مالي ارائه مي‌شود بايد مربوط، مناسب و كامل باشد. در افشاي اطلاعات مالي بايد نيازها و خواستهاي سرمايه‌گذاران اصلي، موسسات سرمايه‌گذاري و تحليل‌گران مالي مورد توجه قرار گيرد. اين واقعيت كه كليه سرمايه‌گذاران براي ارزيابي مخاطرات نسبي سرمايه‌گذاري در هر يك از واحدهاي تجاري به اطلاعات مالي نياز دارند نيز بايد در افشاي اطلاعات مزبور مورد نظر قرار گيرد. هرچند اعتباردهندگان و ارگان‌هاي دولتي براي دستيابي به اطلاعات اضافي جهت تأمين نيازهاي خود معمولاً قدرت و امكانات لازم را دارند، با اين وجود، در ارتباط با افشاي اطلاعات مالي آنان نيز بايد به عنوان گروه‌هاي استفاده‌كننده صورت‌هاي مالي، در نظر گرفته شوند (عالي‌ور، 1365، ص 2) .
انجمن حسابداري رسمي آمريكا اهداف افشاء كافي را بصورت زير بيان نموده است:
الف- تهيه اطلاعات مفيد براي سرمايه‌گذاران و اعتباردهندگان به منظور پيش‌بيني‌ها و ارزيابي جريانات وجه نقد ورودي برحسب مبلغ، زمان و ريسك مربوطه.
ب- تهيه اطلاعات سودمند براي قضاوت در مورد توان مديريت در بكارگيري مؤثر منابع شركت در راستاي دستيابي به اهداف اصلي.
ج- تهيه اطلاعات مفيد براي فرايند پيش‌بيني
د- گزارش در زمينه آن دسته از فعاليت‌هاي مؤثر شركت بر جامعه، كه بايد مورد تشخيص، تفسير و اندازه‌گيري قرار گيرد. افشاء اينگونه اطلاعات نقش اجتماعي شركت را نشان مي‌دهد.

11-2 چه ميزان از اطلاعات لازم است افشاء شود؟
در پاسخ به اين پرسش كه «چه ميزان از اطلاعات لازم است افشاء

شود؟» تنها به خبرگي استفاده كننده از گزارش‌هاي مالي بستگي دارد. نظر هيئت استانداري حسابداري مالي در اين زمينه چنين است:
«افشاي اطلاعات براي كساني‌كه قدرت فهم فعاليت‌هاي تجاري و

اقتصادي را دارند و مايلند كه اين اطلاعات را با جديت تمام مطالعه نمايند، قابل درك باشد.» (هيات استانداردهاي حسابداري مالي ٬ 1978 ٬ ص 30 ) .
سطح افشاي مالي، همچنين به ويژگيها و معيارهاي مورد انتظار از افشاء نيز بستگي دارد. در ادبيات حسابداري با توجه به برداشت هر يك ار نويسندگان افشاء، برحسب مورد به اصطلاحات افشاي كافي افشاي مناسب و افشاء كامل اشاره شده است. اما متداول‌ترين نظريه از مفاهيم مزبور، «افشاي كافي» است كه حاكي از «حداقل افشاي مورد نياز» است و با عبارت منفي «صورت‌هاي مالي نبايد گمراه كننده باشد» هماهنگي دارد (عالي‌ور، 1365، ص3) .
افشاي مناسب و كامل، مفاهيمي مثبت‌تر دارند. افشاي مناسب بر اين مبناي اخلاقي دلالت دارد كه بايد با كليه استفاده كنندگان بالقوه در ارتباط با افشاي اطلاعات مالي، يكسان برخورد شود.
افشاي كامل حاكي از ارائه كليه اطلاعات مربوط، به‌گونه‌اي است كه صورت‌هاي مالي تصوير كاملي از فعاليت‌ها و رويدادهاي مالي واحد تجاري نشان دهد. برخي معتقد به افشاي كامل اطلاعات مالي مي‌باشند حتي اگر احتمال داده شود كه به ارائه صورت‌هاي مالي پيچيده منجر شود. از طرف ديگر، برخي نيز افشاي كامل را به دليل اين كه ممكن است به مفهوم ارائه اطلاعات اضافي و غير ضروري تعبير شود، نامناسب مي‌دانند. البته اين و اقعيت را نبايد ناديده گرفت كه ارائه اطلاعات بسيار زياد از اين جهت مي‌تواند زيان‌آور باشد كه اطلاعات اصلي

و با اهميت تحت‌الشعاع واقع شده و حتي پنهان شود و در نتيجه تعبير صورت‌هاي مالي با مشكل مواجه گردد. به بيان ديگر، اگرچه لازم است صورت‌هاي مالي به

نحو كامل ارائه شود اما نبايد حاوي اطلاعات بيش از حد و داراي ماهيتي بي‌اهميت باشد، زيرا ممكن است توجه استفاده‌ كنندگان صورت‌هاي مالي به اطلاعات جزئي و كم اهميت معطوف و در نتيجه، رويدادها و عمليات با اهميت ناديده گرفته شود.
به هر حال، اطلاعاتي كه براي سرمايه‌گذاران و سايرين با اهميت است، بايد به نحو مناسب، كافي و كامل افشاء گردد تا در تصميم‌گيري آنان مفيد واقع شود. به‌طور كلي مي‌توان گفت اگر حذف اطلاعات معيني باعث گردد كه صورت‌هاي مالي گمراه كننده شود، افشاي آن اطلاعات ضروري است.
در حالي كه افشاي اطلاعات براي تصميم‌گيري صحيح و آگاهانه سرمايه‌گذاران و ساير گروه‌ها نقش اساسي دارد، اما تحقيقات انجام شده در كشورهاي مختلف نشان دهنده اين واقعيت است كه واحدهاي انتفاعي بدون فشار دولت و الزامات حرفه‌اي اصولاً تمايلي به افشاي اطلاعات مالي به‌طور كامل را ندارند.
در سال‌هاي اخير نهادهاي حرفه‌اي و بورس اوراق بهادار در بسياري از كشورها فشار زيادي به واحد
تجاري به‌ويژه شركت‌هاي سهامي در جهت بهبود كيفيت و افزايش كميت اطلاعاتي كه بايد افشاء شود وارد كرده‌اند (عالي‌ور، 1365، ص 4) .
در مورد افزايش ميزان اطلاعاتي كه بايد افشاء گردد، انتقاداتي مطرح شده است كه به شرح زير مورد بحث قرار مي‌گيرد:
1- افشاي اطلاعات مي‌تواند رقبا را نسبت به وضعيت نامساعد واحد تجاري آگاه نمايد. در پاسخ به ايراد فوق مي‌توان گفت كه رقبا معمولاً اطلاعات مورد نياز خود را مي‌توانند از منابع مختلف كسب كنند.
2- افشاي كامل اطلاعات مالي ممكن است به عنوان وسيله‌اي جهت تق

اضاي افزايش حقوق و دستمزد، توسط اتحاديه‌ها مورد استفاده قرار گيرد. واقعيت اين است كه افشاي كامل معمولاً جو كلي در مورد اين تقاضاها را بهبود مي‌بخشد.

3- غالباً ادعا شده است كه سرمايه‌گذاران و ساير استفاده كنندگان صورت‌هاي مالي، مفهوم رويه‌ها و روش‌هاي حسابداري كه بخشي از افشاء محسوب مي‌شود را درك نمي‌كنند و بنابراين افشاي كامل به جاي اينكه آگاه كننده باشند، گمراه كننده خواهد بود. اين ادعا نيز از پشتوانه كافي برخوردار نيست، زيرا تحليل‌گران مالي و مديران شركت‌هاي سرمايه‌گذاري، عموماً از حسابداري آگاهي دارند و ساير سرمايه‌گذاران نيز يا از اطلاعات مالي تحليل شده منتفع مي‌شوند و يا قادرند از طريق مطالعه گزارش‌هاي مالي، اطلاعات مورد نياز خود را تحصيل كنند.
4- انتقاد ديگري كه مطرح است اين است كه غالباً ساير منابع اطلاعات مالي ممكن است با هزينه كمتري اطلاعات را در دسترس قرار دهند تا توسط خود شركت در صورت‌هاي مالي آورده شود.
5- عدم آگاهي از نيازهاي سرمايه‌گذاران نيز يكي از دلايل محدوديت افشاء است. اما به دليل فراهم بودن مدل‌هاي متنوع سرمايه‌گذاري و اتكاي فزاينده به منابع اطلاعاتي، نبايد اين دليل عامل محدود كننده‌اي باشد(هندريكسن ٬ 1993 ٬ صص 860) .
در پي اين انتقادات هيات تدوين اصول حسابداري پيشنهاد زير را ارائه مي دهد.

هيأت تدوين اصول حسابداري در شكل‌دهي به معيارهاي افشاء مناسب اطلاعات، پيشنهاد كرده است كه علاوه بر ترازنامه و صورت سود و زيان، افشاء جداگانه مؤلفه‌هاي مهم مربوط به سرمايه در گردش، ارائه يادداشت‌هاي همراه به منظور تحقق افشاء اطلاعات كافي، اطلاعات مربوط به مباني ارزيابي دارايي‌هاي اصلي، بدهي‌هاي احتمالي، تعهدات اساسي بلند مدت، درآمد هر سهم، افشاء‌ رويدادهاي آتي و همچنين ارائه صورت‌هاي مالي تلفيقي در صورتيكه يكي از شركت‌هاي عضو گروه بطور مستقيم يا غير مستقيم داراي بيش از 50 درصد سهام منتشره شركت ديگر باشد، نيز بايد صورت پذيرد (نوري‌فرد، 1377، ص61) .

1-11-2 عدم تقارن اطلاعاتي و نقش افشاء در رفع آن
حال اگر از منظر تئوري بازي‌ها و تئوري نمايندگي كه برگرفته از اين تئوري است به موضوع نگاه كنيم به نقش كليدي افشاء پي خواهيم برد. در رابطه نمايندگي كه بين مدير در نقش كارگزار و مالك در نقش كارگمار وجود دارد، همواره يك تضاد منافع وجود دارد چرا كه اين‌طور فرض مي‌شود كه هر يك از طرفين قرارداد درصدد حداكثر كردن ثروت خود هستند و در بعضي مواقع، حداكثر سازي ثروت يك طرف قرارداد موجب زيان طرف مقابل مي‌گردد. از طرف ديگر مديريت شركت به سبب موقعيتي كه دارد همواره اطلاعات بيشتري نسبت به مالك از عملكرد شركت در اختيار دارد. به‌طوري كه مي‌‌توان ادعا كرد حتي اعضاي هيئت مديره منتخب مالك نيز در موارد بسياري اطلاعات كمتري نسبت به مديريت شركت دارند. در اين جا نوعي از عدم تقارن اطلاعاتي به وجود مي‌آيد كه مالك را در موضع ضعف اطلاعاتي قرار مي‌دهد و به همين دليل، وي درصدد انعقاد قرارداد پاداش و دستمزد با مديريت برمي‌آيد. به عبارت ديگر، مالك براي اينكه بسبب اين عدم تقارني اطلاعاتي در معرض يك انتخاب زيان بار قرار نگيرد، موارد انگيزشي را در قرارداد خود با مديريت درج مي‌كند كه رفتار او را در راستاي منافع خود قرار دهد. ليكن در اينجا نياز به معياري وجود دارد كه مورد توافق طرفين باشد. در اينجا بحث افشاهاي مناسب در گزارشگري مالي و متعاقب آن، حسابرسي اين افشاها نيز مطرح مي‌شود. اين افشاء مناسب و قانون‌مند و به تبع آن حسابرسي مناسب، آثار ثانويه‌اي نيز دارد كه مي‌توان به دفع مخاطره اخلاقي در مورد مديريت اشاره كرد.

از يك جنبه قراردادي ديگر، مي‌توان به قراردادهاي بدهي نيز اشاره كرد كه اعتبار دهندگان به سبب آن كه در موضع مالك قرار ندارد، بندهاي متعددي را بابت حفظ حقوق خود در قراردادهاي بدهي درج مي‌كنند و افشاي اطلاعات خاصي را از شركت تقاضا مي‌كنند كه اين موضوع نيز به سبب اهميت تأمين مالي براي شركت‌ها جزء موضوع‌هاي كليدي در افشاء تلقي مي‌شود.
در نتيجه مي‌توان گفت كه افشاء ركن لاينفك گزارشگري مالي است كه ضرور

ت بحث در مورد آن، بيش از آن است كه در سطور فوق مورد اشاره قرار گرفته است. ليكن بايد اشاره كرد كه كيفيت، كميت و هدف افشاء و نيازهاي مخاطبان آن از جمله م

سائل كليدي است كه بايد به صورت ريشه‌اي به آن پرداخته شود كه البته ما در اين بخش براساس موضوع محوري پژوهش، هدف افشاء را كمك به تصميم‌گيري استفاده كنندگان از صورت‌هاي مالي تعريف كرديم و دريافتيم كه عبارت «استفاده كنندگان» نيز حوزه‌ وسيعي از مخاطبين را شامل مي‌شود كه البته هر روز نيز به شمار اين مخاطبان افزوده مي‌شود.

12-2چگونه اطلاعات مالي بايد افشاء شود؟
در گزارشگري مالي، اطلاعات را مي‌توان به گونه‌هاي مختلف افشاء كرد كه انتخاب تبديل راه، به ماهيت و اهميت نسبي اطلاعات در هر مورد بستگي دارد. براساس الزامات SEC تمامي شركت‌هاي سهامي عام ملزم به تكميل گزارشات مشخص تحت سيستم افشاء يكپارچه SEC به صورت فرم‌هاي زير مي‌باشد:
فرم S-1: شركت‌ها اين فرم را هنگام تأسيس تكميل مي‌كنند.
فرم K-10: شركت‌ها اين فرم رابه عنوان گزارش ساليانه بعد از اولين سال فعاليت به SEC مي‌دهند كه شامل موارد ذيل مي‌باشد:
- به روزرساني اطلاعاتي كه از ساختار اوليه ثبت شده شركت متفاوت باشد.
- يك وضعيت كامل از صورت‌هاي مالي شركت.
- يك توصيف از وضعيت فعاليت شركت و هر گونه تغييري كه احتمالاً افتاده است.
- اطلاعاتي درباره دعاوي حقوقي شركت.
- تجربه و تحليل مديريت درباره وضعيت مالي و نتايج عملكرد شركت.
- مصوبات ارائه شده به مالكين در پايان هر سه ماه.
- اطلاعات درباره تغيير حسابرس يا عدم توافق با حسابرس شركت.
- پيشينه تجاري همه اعضاي هيئت مديره، مديران اجرايي و پرسنل كنترلي شركت.
- پاداش مديريت.
وثائق مربوط ‌به مالكان ومديريت ذينفع درشركت (براون لي ٬ 2001 ٬صص 17-16 ) .
فرم Q-10: شركت‌ها اين فرم را به عنوان گزراش فصلي در پايان هر سه ماه تكميل مي‌كنند. ولي در پايان سه ماهه آخر نيازي به تكميل اين فرم نمي‌باشد.
فرم K-8: شركت‌ها اين فرم را هنگام وقوع يك رويداد با اهميت تكميل مي‌كنند كه شامل موارد ذيل مي‌باشد:
- تغيير در حسابرسي شركت.
- يك تغيير در كنترل‌هاي شركت.
- تنظيم گزارش در صورت ورشكستگي شركت.
- تحصيل يا واگذاري يك مبلغ عمده از دارائي‌هاي شركت كه در جريان عمليات عادي شركت مرسوم نباشد.

-تغيير در سال مالي شركت.
در راستاي ارتقاي سطح شفافيت بازار سهام، تسهيل جريان اطلاعات به بازار، دسترسي به موقع و گسترده كاربران و سرمايه‌گذاران به اطلاعات پيش و پس از داد و ستد، بورس اوراق بهادار تهران نيز شركت‌ها را مكلف ساخته است، اطلاعات زير را مطابق ضوابط تعيين شده، به بورس اعلام و به عموم افشاء نمايد: (بورس اوراق بهادار تهران، 1383، ص108) .
الف- گزارش‌ها و صورت‌هاي مالي سالانه، ميان دوره‌اي و فصلي.
ب- تاريخ تشكيل و تصميمات اتخاذ شده در مجامع عمومي عادي و فوق‌العاده.
ج- اطلاعات مهم مربوط به شركت:
- رويدادهاي مؤثر بر وضعيت فعاليت شركت.
- تصميمات و شرايط مؤثر بر ساختار سرمايه و تأمين منابع شركت.
- تغيير در وضعيت سازماني و حقوق شركت.
- در ساير اطلاعات مهم مؤثر بر قيمت اوراق بهادار شركت و تصميم ه سرمايه‌گذاران.
- اطلاعات مربوط به دارندگان اطلاعات نهايي شركت.

در گزارشگري مالي، اطلاعات را مي‌توان به‌گونه‌اي مختلف افشاء كرد كه انتخاب بهترين را

ه، به ماهيت و اهميت نسبي اطلاعات در هر مورد بستگي دارد. راه‌هاي متداول و مرسوم براي افشاي اطلاعات مالي را مي‌توان به شرح زير طبقه‌بندي كرد:
شكل و ترتيب صورت‌هاي مالي اساس
اصطلاحات و ارائه جزئيات
گزارش حسابرس مستقل
گزارش هيئت مديره (هندريكسن ٬ 1993 ٬ ص 871) .

1-12-2 شكل و ترتيب صورت‌هاي مالي اساسي
براساس استانداردهاي حسابداري ايران مجموعه كامل صورت‌هاي مالي شامل اجزاي زير است(كميته فني سازمان حسابرسي، 1384، ص14)2:
الف- صورت‌هاي مالي اساسي
1. ترازنامه
2. صورت سود و زيان
3. صورت سود و زيان جامع
4. صورت جريان وجوه نقد
ب. يادداشت‌هاي توضيحي همراه صورت‌هاي مالي
الف- صورت‌هاي مالي اساسي

مربوط ‌ترين و بااهميت‌ترين اطلاعات بايد همواره در متن صورت‌هاي مالي اساسي منعكس شود مشروط بر اينكه انعكاس چنين اطلاعاتي در صورت‌هاي مزبور مقدور باشد. صورت‌هاي مالي بايد وضعيت مالي، عملكرد مالي و جريان‌هاي نقدي واحد تجاري را به نحو مطلوب ارائه كند. به محض اينكه بتوان رويدادهاي مالي و ساير تغييرات ايجاد شده را با اعتماد و ميزان متعارفي از دقت و صحت اندازه‌گيري كرد، لازم است دارائي‌ها و بدهي‌ها و اثرات حاصله بر سود خالص و حقوق صاحبان سهام در صورت‌هاي مالي افشاء شود، تقريباً در تمام شرايط، اعمال مناسب الزامات استانداردهاي حسابداري همراه با افشاي اطلاعات اضافي در صورت لزوم، منجر به ارائه صورت‌هاي مالي به نحو مطلوب مي‌شود.
ترازنامه
ترازنامه، دارايي‌ها و بدهي‌ها و حقوق صاحبان سرمايه در پايان دوره مالي را گزارش مي‌نمايد. به بيان ديگر ترازنامه ساختار و منابع واحد تجاري (طبقات عمده دارايي‌ها و مبالغ آنها) و ساختار مالي آنها (طبقات عمده بدهي‌ها و حقوق صاحبان سرمايه و مبالغ آنها) را نشان مي‌دهد. عناصر مندرج ترازنامه مشتمل بر دارايي‌ها، بدهي‌ها و حقوق صاحبان سرمايه مي‌باشد. اطلاعات ارائه شده در ترازنامه مي‌تواند مشتقيماً برآورد استفاده كنندگان از مبلغ، زمان و احتمال جريان‌هاي نقدي آتي كمك نمايد (كميته فني سازمان حسابرسي،1384 ٬ ص 94)1.