بخشی از مقاله
چكيده:
پیش بینی سود هر سهم در سرمایه گذاری ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، زیرا تغییرات قیمت سهام و واکنش مستقیم بازار سرمایه را در پی دارد. از طرفی در محیط تجاری کنونی به دلیل تغییرات سریع فناوری و شرایط مالی ، مدیران از دورنمای تجاری شرکت ارزیابی درستی ندارند و از این رو بروز خطاها در برآوردهای حسابداری ،اجتناب ناپذیر است.
این مسئله در مورد شرکتهای جدیدالورود به بورس ،به دلیل عدم سابقه معاملاتی و در نتیجه اطلاعات تاریخی اندک ، از اهمیت بیشتری برخوردار است و عدم تقارن اطلاعاتی نیز میان مدیران و سرمایه گذاران بالقوه ، در این شرکت ها بالااست . سرمایه گذاران برای تصمیم گیری در مورد خرید ، فروش یا نگهداری سهام ، به اطلاعاتی نظیر پیش بینی سود هر سهم که از سوی شرکت ها ارائه می شود اتکا می کنند . بنابراین دقت این پیش بینی که مبنای تصمیم گیری آن ها است حائز اهمیت است.
در این پژوهش رابطه بین خطای پیش بینی سود هر سهم و بازده غیر عادی شرکتهای تازه پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دو مقطع زمانی سال ورود به بورس و یکسال پس از ورود و حضور در بورس ، بر اساس داده های 84 شرکت طی دوره زمانی 1382تا1387 بررسی شده است. نتایج حاصل از پژوهش با استفاده از تحلیل رگرسیون خطی چند متغیره نشان می دهد ، بین خطای پیش بینی سود هر سهم و بازده غیر عادی سهام شرکتهای جدیدالورود ،درهر دو مقطع زمانی مورد مطالعه ، رابطه مثبت معناداری وجود دارد و نوع صنعت نیز بر این رابطه تأثیر گذار است .
مقدمه:
امروزه به دلیل گسترش فعالیت های اقتصادی ، توسعه بازارهای مالی و رونق سرمایه گذاری در بازارهای سرمایه به خصوص بورس اوراق بهادار توسط اشخاص حقیقی و حقوقی ، مهم ترین ابزار جهت اتخاذ تصمیمات درست و کسب منفعت مورد انتظار و استفاده بهینه و مطلوب از امکانات مالی ، دسترسی به اطلاعات درست و به موقع و تحلیل دقیق و واقع بینانه آن می باشد.
از جمله اطلاعاتی که استفاده کنندگان ازااطلاعات مالی شرکتها در تصمیم گیری های خود مورد توجه قرار می دهند اطلاعات مرتبط با بازده سهام شرکت ها است . در این میان هرگونه اطلاعاتی که به نحوی مرتبط با شرکت بوده و با عملکرد و وضعیت مالی شرکت ارتباط داشته باشد بر بازده سهام تاثیر گذار خواهد بود .
سود پیش بینی شده هر سهم برای سال مالی آینده ، از جمله اطلاعاتی است که از سوی شرکت ها اعلام می شود . این اطلاعات بر قیمت سهام و به تبع آن بر بازده سهام اثر گذار است و چنانچه دارای محتوای اطلاعاتی باشد می تواند بر رفتار استفاده کنندگان به خصوص سهام داران بالفعل و بالقوه تاثیر گذاشته و باعث افزایش یا کاهش قیمت سهام شود و بازده های غیر عادی (بازده ای کمتر یا بیشتر از بازده بازار) ایجاد کند .
فصل اول
كليات تحقیق
1-1 مقدمه
يكي از اهداف اطلاعات حسابداري كمك به استفاده كنندگان در پيش¬بيني جريان¬هاي نقد ورودي آتي به واحد تجاري و به تبع آن پيش¬بيني بازده سرمايه¬گذاري است. بخشي از متغيرهاي تأثيرگذار بر بازده سهام شركت¬ها در بازار سهام ناشي از اطلاعات مالي است كه از طريق سيستم حسابداري تهيه مي¬شود. ميزان تأثير اين اطلاعات بسيار پيچيده و تا حدي ناشناخته است. اگر اطلاعات حسابداري براي تعيين بازده سودمند باشد در آن صورت تغييرات در داده¬هاي حسابداري بايد سبب تغيير در بازده سهام شركت¬ها شود.
بورس اوراق بهادار به عنوان نماد بازار سرمايه ايران، تأثيرپذيري زيادي از تغيير چرخه¬هاي اقتصادي دارد. مديران سرمايه¬گذاري و ساير اشخاص حقيقي و حقوقي كه در اين بازار به معاملات سهام و ساير دارايي¬هاي مالي مي¬پردازند، براي حفظ و افزايش ارزش سبد سرمايه¬گذاري خود نياز به بررسي عوامل مختلف مؤثر بر بازده سرمايه¬گذاري¬هاي خود دارند.
پيش¬بيني¬هاي سود هر سهم در سرمايه¬گذاري¬ها از اهميّت ويژه¬اي برخوردار است، زيرا در
شيوه¬هاي ارزيابي سهام عامل مهمي تلقي مي¬شود و در بيشتر موارد، جزء اساسي روش¬هاي انتخاب سهام مي¬باشد. اهميت اين پيش¬بيني به ميزان انحرافي بستگي دارد كه با واقعيت دارد. هر چه ميزان اين انحراف كمتر باشد، پيش¬بيني از دقت بيشتري برخوردار است و اين مسئله براي استفاده كننده و تهيه كننده مهم تلقّي مي¬شود.
تصميم¬گيرندگان براي اتخاذ تصميمات صحيح و دقيق، نيازمند اطلاعاتي مفيد و سودمند هستند. بالتبع بيشتر اطلاعات بايد از طريق گزارش¬هاي مالي شركت در اختيار آن¬ها قرار گيرد. اكثر
استفاده¬كنندگان بر اقلامي تأكيد دارند كه تصور مي¬كنند مربوط¬ترين اطلاعات است. اطلاعات مربوط به سود هر سهم، مقياسي است كه از نظر بيشتر استفاده¬كنندگان با اهميّت و مربوط محسوب مي¬شود. مشاهدات مستقيم و غيرمستقيم مؤيد اين است كه سود هر سهم گزارش شده و سود هر سهم پيش¬بيني شده بر قيمت بازار سهام عادي اثر مستقيم مي¬گذارد و سرمايه¬گذاران خواستار اين اطلاعات هستند.مديريت موظف است علاوه بر سود هر سهم ارائه شده از طريق صورت¬هاي مالي، برآورد آتي از دورنماي شركت در قالب سود هر سهم پيش¬بيني شده را در اختيار استفاده¬كنندگان بگذارد.
تصميم¬گيري صحيح سبب مي¬شود سرمايه¬گذار به انتظارات و توقعات خود از سرمايه برسد و شركت با ارائه اطلاعات درست مي¬تواند اعتماد استفاده¬كننده را جلب كند.
در تحقيق حاضر، رابطه بين خطاي پيش¬بيني سود هر سهم و بازده غير عادي سهام شركت¬هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دو مقطع زماني سال ورود به بورس و يك¬سال پس از ورود به بورس مورد بررسي قرار مي¬گيرد.
در اين فصل پس از بيان مسئله تحقيق به بيان اهميّت و ضرورت آن مي¬پردازيم. همچنين اهداف تحقيق را بيان مي¬كنيم. چارچوب نظري تحقيق كه بنيان اصلي طرح سؤال و موضوع تحقيق بوده است در اين فصل آورده شده و در ادامه به فريضه¬هاي تحقيق و مدل تحليلي نيز اشاره شده است.
2 ـ 1 تاریخچه مطالعاتی
بيوركلارك ورايت (1979)
بيوركلارك ورايت در مورد ميزان واكنش بازار تحقيقي انجام دادند. آن¬ها نمونه متشكل از 276 شركت را براي دوره 10 ساله از 1965 تا 1974 مورد مطالعه و تحقيق قرار دادند. در مورد هر شركت موجود در اين نمونه و براي هر سال كه اين نمونه مورد تحقيق قرار مي¬گرفت، آن¬ها تغييرات غير منتظره در سود خالص را محاسبه كردند، سپس با روش مبتني بر الگوي بازار در صدد بر آمدند بازده غير عادي سهام مربوط به تغيير غير منتظره در سود خالص را محاسبه نمايند. اين پژوهشگران با مقايسه كردن تغييرات غير منتظره سود با بازده غير عادي سهام به اين نتيجه رسيدند كه هر قدر شدت تغييرات در سود خالص غير منتظره بيشتر باشد بازار اوراق بهادار واكنش بيشتري نشان خواهد داد، اين نتيجه با كاربرد الگوي قيمت گذاري دارايي¬هاي سرمايه¬اي و با روش مبتني بر سودمندي اطلاعات از نظر تصميم¬گيري سازگار است.
تحقيقات داخلي
محمد رضا ذاكري (1375) به بررسي تحليلي كوتاه مدت و بلند مدت سهام جديد الوررود در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. هدف وي از انجام اين تحقيق بررسي مقايسه بازده سهام جديد در مقايسه با بازده شاخص بورس اوراق بهادار در كوتاه مدت و بلند مدت مي¬باشد. نتايج تحقيق حاكي از اين مي¬باشد كه شركت¬هاي جديد طي 4 ماه اول معامله به طور متوسط 7/11% بازده اضافي (غير عادي) و در دوره بلند مدت 3 ساله 4/16% كسر بازده داشتند (ذاكري، 1375،ص 45)1.
حميد خالقي مقدم (1377)وی در رساله دکتری خود دقت پيش¬بيني سود شركت¬هاي جديد الورود به بورس اوراق بهادار تهران و عوامل موثر بر آن رابرای سالهای 1373تا 1375 مورد بررسي قرار داد.از جمله عواملی که بر دقت پیش بینی سودشرکتها موثربوده ودرتحقیق اومورد بررسی قرار گرفته،متغیرهایی چون: اندازه شرکت ،عمرشرکت ،قیمت سهام ودرجه اهرم مالی شرکت است. وی به این نتیجه رسید که بین تغییرات قیمت سهام و دقت پیش بینی سود رابطه معکوس و بین دقت پیش بینی سود و اندازه شرکت های جدید الورود به بورس اوراق بهادار تهران رابطه مستقیم وجود دارد.
عبده تبريزي و دموري (1382)در تحقيقي با عنوان شناسايي عوامل مؤثر بر بازده بلند مدت سهام جديداً پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، شركت¬هايي را بررسي كردند كه براي نخستين بار در بورس اوراق بهادار تهران عرضه شده بودند. در اين تحقيق شركت¬هاي تازه وارد به بازار طي سال¬هاي 1369 تا 1374 مورد بررسي قرار گرفته¬اند و عوامل مؤثر بر بازده بلند مدت اين شركت-ها به طور خاص مورد آزمون قرار گرفته است. اين عوامل عبارت از حجم معاملات سالانه سهام، اندازه شركت و بازده كوتاه مدت حاصل از خريد و فروش سهام شركت¬هاي مربوط است. نتايج اين تحقيق نشان دهنده وجود بازده كوتاه مدت بيشتر سهام شركت¬هاي جديدالورود به بازار نسبت به شاخص بازار بوده است. بنابراين آنان عملكرد قيمت¬گذاري سهام شركت¬هاي جديدالورود به بورس را مشابه بازارهاي سرمايه در كشورهاي مختلف دانسته¬اند (عبده تبريزي و دموري، 1382،ص 27)2.
بهرام فر (1383)وی در مقاله ای به بررسي تأثير متغيرهاي حسابداري بر بازده غير عادي آتي سهام شركت¬هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي سال¬هاي 74 ـ 82 پرداخت. نتايج حاصل از اين تحقيق نشان مي¬دهد كه متغیرهای درجه اهرم مالي، اقلام تعهدي،ارزش بازار شرکت،نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام،هزینه استقراض،توزیع سود نقدی،با بازده غیر عادی سهام رابطه معکوس دارند.درحالی که متغیرهای نرخ بازده سرمايه¬گذاري، رشد دارايي ثابت، تغيير در وجوه نقد عملياتي، ، رابطه مستقیمی با بازده غیر عادی دارند.
3 ـ 1 بيان مسئله
گزارش¬هاي مالي از مهمترين فرآورده¬هاي سيستم اطلاعاتي حسابداري است كه براي گروه¬هاي مختلفي از استفاده¬كنندگان برون سازماني، اطلاعات مالي را در چارچوب مشخصي ارائه مي¬كند كه اين اطلاعات در تعيين قيمت سهام بي¬تأثير نيست. تغييرات قيمت سهام شركت¬ها تحت تأثير عوامل مختلفي است. يكي از عوامل موثر بر روند قيمت سهام يك شركت نشانه¬ها و علائمي است كه به صورت اطلاعات مختلف از داخل آن شركت انعكاس مي¬يابد و در دسترس سرمايه¬گذاران قرار مي-گيرد. از جمله اطلاعات منتشره از سوي شركت¬ها، صورت¬هاي مالي اساسي و اعلان سود پيش¬بيني شده هر سهم براي سال آينده است. اين اطلاعات حسابداري نقش مهمي در تصميم¬گيري سرمايه-گذاران در خصوص خريد، فروش و نگهداري سهام دارند.
پيش¬بيني سود حسابداري و تغييرات آن به عنوان يك رويداد اقتصادي از دير باز مورد علاقه سرمايه-گذاران مديران، تحليل¬گران، پژوهشگران و اعتباردهندگان بوده است. بنا براین پيش¬بيني عنصر كليدي در تصميم¬گيري¬ها است.
از طرفی خرید سهام شرکت¬های جدیدالورود به بورس، نسبت به سایر شرکتها فرآیندی مخاطره آمیز است، زیرا به دلیل عدم سابقه معاملاتی، اطلاعات تاریخی مربوط به آن¬ها اندک است. از سوی دیگر عدم تقارن اطلاعاتی میان مدیران وسرمایه گذاران بالقوه، مهمترین مسئله ای است که سرمایه-گذاران در مورد این شرکت¬ها با آن مواجهند. در چنین شرایطی شرکت¬های جدیدالورود اطلاعاتی به بازار ارائه می کنند که بر مبنای آن¬ها سهام قیمت یابی می شود.
شواهد تجربي نشان مي¬دهد سرمايه¬گذاران به اطلاعاتي نظير سود هر سهم اتكاء كرده و در
قيمت¬گذاري سهام از آن استفاده مي¬كنند. اين پيش¬بيني¬ها بيانگر انتظارات مديريت از عملكرد آتي شركت است. بنابراين خطاي پيش¬بيني سود عامل مهمی در عملکرد بازار ثانویه است. پژوهش¬های متعددی نیز در زمینه تبیین عوامل مؤثر در پیش بینی سود و بازده سهام وجود دارد كه بر مربوط بودن سود پيش¬بيني شده در تصميم¬گيري استفاده كنندگان صورت¬هاي مالي تأكيد دارند. اين پژوهش-ها در حوزه عرضه اوليه سهام و يا پس از چند سال فعّاليّت در بازار سرمايه هستند.
با توجه به مطالب فوق اين سؤال مطرح مي¬شود كه آيا خطاي پيش¬بيني سود هر سهم بر بازده غير عادي سهام شركت¬ها در سال ورود به بورس تأثير مي¬گذارد؟ و آيا اين تأثير با گذشت يك سال از ورود شركت¬ها به بورس همچنان وجود دارد يا تغيير مي¬كند؟و در صورت تغيير ناشي از چه عواملي است؟
¬4 ـ 1 چارچوب نظري تحقيق
در سال¬هاي اخير نحوه گزارشگري و افشاي اطلاعات حسابداري مؤثر بر تصميمات استفاده كنندگان درون سازماني و برون سازماني مورد توجه محقّقين حسابداري قرار گرفته است. بسياري از تحقيقات اخير به بررسي توان پيش¬بيني اقلام حسابداري پرداخته است. استفاده¬كنندگان از صورت-هاي مالي توجه بيشتر و عميق¬تري به قدرت پيش¬بيني اقلام مندرج در اين صورت¬ها داشته¬اند. از نظر تحليل¬گران مالي، اقلام صورت¬هاي مالي با توجه به ميزان توان پيش¬بيني در تصميم¬گيري ارزش دارند.
عرضه عمومي سهام يكي از متداول¬ترين روش¬هاي واگذاري شركت¬هاي دولتي به بخش خصوصي است، بدون ترديد قيمت¬گذاري مناسب سهام در عرضه اوليّه براي شركت¬هايي كه براي نخستين بار وارد بازار سرمايه مي¬شوند بسيار حائز اهميّت است. زيرا اگر قيمت عرضه اوليّه سهام كمتر از واقع تعيين شود شركت به منابع مورد نياز خود دست پيدا نكرده و چنان چه قيمت عرضه اوّليّه بيش از واقع تعيين شود سرمايه¬گذاران ازخريد سهام خودداري مي¬كنند.
با وجود اين كه در اكثر كشورها، تحقيقات متعددي در خصوص سودمندي اطلاعات حسابداري در ارزش¬گذاري يا برآورد قيمت عرضه اوّليّه و ارتباط آن با بازده كوتاه مدت و بلند مدت سهام به عمل آمده، تحقيقاتي كه در ايران صورت گرفته انگشت شمار است (از جمله تحقيق ظريف فرد 1383، ايماني 1384 و باقر زاده 1386) ـ نتايج اين اطلاعات حاكي از اين است كه بازده بلند مدّت سهام جديد كمتر از بازده بازار است كه از آن تحت عنوان معماي عملكرد كمتر سهام جديد نام برده شده است.
از دهه 90 تاكنون تحقيقات كاربردي بيشتري در مورد تأثير متغيرهاي حسابداري بر بازده غیر عادي سهام و سودمندي اطلاعات حسابداري براي تحليل¬گران مالي و سرمايه¬گذران انجام شده است.
جدول شماره (1ـ 1) تحقيقات متعددي را كه در اين زمينه صورت گرفته در خود جاي داده و چارچوب نظري تحقيق برگرفته از اين تحقيقات مي¬باشد.
جدول (1 ـ 1) مطالعات انجام شده در ارتباط با متغيرهاي تحقيق
سال محقق / محققين متغير مورد مطالعه يافته¬¬هاي پژوهش
1983 كوپر و تيلور طول دوره پيش¬بيني و دقت پيش-بيني سود بين طول دوره پيش¬بيني و دقت
پيش ¬بيني سود رابطه منفي وجود دارد.
1992 كوك اندازه شركت و دقت پيش¬بيني سود بين اندازه شركت و دقت پيش¬بيني سود رابطه مثبت معناداري وجود دارد.
2000 هارتنت و رامك اعتبار حسابرسي و خطاي پيش-بيني سود بين اعتبار حسابرسي و خطاي
پيش¬بيني سود رابطه معنادار منفي وجود دارد.
2009 يانتي و فلورنس اندازه شركت، طول دوره
پيش¬بيني، صنعت، و خطاي پيش-بيني سود و بازده خطاي پيش¬بيني روي عملكرد (بازده) كوتاه مدت سهام در عرضه¬هاي اوليه اثر مي-گذارد.
2001 فرت سود و بازده غير عادي ارتباط معني¬دار مثبت بين خطاي برآورد سود و بازده غير عادي سهام وجو دارد.
2000 آلوارز و گنزالز بازده بلند مدت و عرضه اوليه بين عرضه اوليه زير قيمت و بازده بلند مدت عرضه اوليه سهام رابطه مثبت وجود دارد.
2000 اكبو و نرلي اهرم، نقد شوندگي و بازده بلند مدت عرضه اوليه شركت¬هاي عرضه كننده سهام، داراي اهرم كمتر و نقد شوندگي بيشتر در هر يك از سه سال پس از عرضه اوليه هستند كه كاهش ريسك و بازده مورد انتظار سهامداران را تحقق مي¬بخشد.
2004 محمد عمران بازده كوتاه مدت و بلند مدت سهام انتشار يافته داراي بازده غير عادي مثبت از شروع انتشار تا يك سال بعد و بازده¬هاي غير عادي منفي در دوره زماني سه تا پنج ساله مي¬باشد.
1992 بكارت و هدريك سود تقسيمي و بازده سود تقسيمي بر بازده غير عادي آتي سهام تأثير گذار است.
1995 و 1997 فاما و فرنچ ارزش بازار، درجه اهرم مالي و بازده غير عادي ارزش بازار و درجه اهرم مالي از متغيرهاي مؤثر بر بازده غيرعادي آتي سهام هستند.
1382 عبده تبريزي و دموري بازده بلند مدت وجود بازده كوتاه مدت بيشتر سهام شركت¬هاي جديدالورود به بازار نسبت به شاخص بازار و بازده بلند مدت كمتر نسبت به شاخص بازار است.
2004 زالوكي، كمبل، گوداكري بازده بلند مدت و عرضه اوليه بازده بلند مدت در صنايع مختلف و در تابلو اصلي و فرعي عرضه اوليه تفاوت معنا دار است.
2002 كلاركسون و همكاران دقت برآورد سود و بازده سهام سود افشا شده در گزارش¬هاي
شركت¬هاي داراي عرضه عمومي اوليه با ارزش بوده و بين دقت برآورد سود و بازده سهام رابطه منفي معناداري وجود دارد.
2003 جرجيا خطاي پيش¬بيني سود و بازده غير عادي بين خطاي پيش¬بيني سود و بازده غير عادي سهام رابطه مثبت معناداري وجود دارد.
2005 لونكاني و همكاران سود و بازده بلند مدت غير عادي برآوردهاي سود مديران خوش بينانه بوده و دقت بيشتري نسبت به
مدل¬هاي سري زماني دارد و بين برآورد سود و بازده بلند مدت رابطه منفي وجود دارد.
5 ـ 1 اهميّت و ضرورت تحقيق
در دنياي سرمايه¬گذاري، تصميم¬گيري مهمترين بخش از فرآيند سرمايه¬گذاري است كه طي آن سرمايه¬گذاران در جهت رسیدن به حداکثر منافع و ثروت خويش ، نيازمند اتخاذ بهينه¬ترين تصميمات
مي¬باشند. در اين ارتباط مهمترين عامل فرآيند تصميم¬گيري، اطلاعات است. اطلاعات مي¬تواند برفرآيند تصميم¬گيري تأثير بسزايي داشته باشد. زيرا موجب اخذ تصميمات متفاوت در افراد متفاوت مي¬شود. در بورس اوراق بهادار نيز تصميمات سرمايه¬گذاري متأثر از اطلاعات است. نظريه پردازان بازارهاي اوراق بهادار، گزارشگري مالي را مهمترين منبع اطلاعاتي سرمايه¬گذاران مي-دانند. به همين دليل يكي از اهداف حسابداري و تهيه صورت¬هاي مالي فراهم كردن اطلاعات به منظور تسهيل تصميم¬گيري است.
بر اين اساس اطلاعات حسابداري بايستي سرمايه¬گذاران را جهت پيش¬بيني رويدادهاي آتي ياري دهد. سرمايه¬گذاران اغلب به دنبال به حداكثر رساندن بازده سرمايه¬گذاري خود هستند. جهت اين امر تشخيص اين كه سهام چه زماني خريداري شده، تا كي نگهداري و چه زماني فروخته شود آنها را قادر به تأمين هدف به حداكثر رساندن منافع حاصل از سرمايه¬گذاري¬هاي خود مي¬نمايد.
بدين علّت موضوع بررسي رابطه بين خطاي پيش¬بيني سود هر سهم و بازده غير عادي سهام شركت-ها در دو مقطع زماني انتخاب گرديد تا از طريق بررسي تجربي و انجام آزمون¬هاي علمي بر روي اطلاعات وقوع يافته طي سال¬هاي متمادي در بورس اوراق بهادار تهران راهكارهاي مفيدي در امر تصميم¬گيري خريد و فروش سهام به سرمايه¬گذران در بورس اوراق بهادار تهران ارائه شود. همچنين اين تحقيق در راستاي كمك به تصميم¬گيرندگان و مديران مالي براي پيش¬بيني سود در بودجه سال مالي و مقايسه ميزان تحقق سود واقعي و پيش¬بيني شده در پايان سال مالي و نهايتاً اعمال تعديلات لازم مي¬باشد.
6 ـ 1 اهداف تحقيق
نظر به اين كه مديران، تحليل¬گران و سرمايه¬گذاران بيشترين توجه خود را به سود گزارش شده شركت¬ها اختصاص داده¬اند به نحوي كه از آن براي ارزيابي عملكرد شركت استفاده مي¬كنند و هم چنين با توجه به اين كه تصميم¬گيري در مورد خريد، نگهداري يا فروش سهام براي سرمايه¬گذران از اهم امور تلّقي مي¬گردد و گذشته از ديگر شواهد و اطلاعات، توان پيش¬بيني نرخ بازده سهام در اخذ چنین تصميماتي بسيار تأثيرگذار مي¬باشد، هدف از اين تحقيق بررسي رابطه بين خطاي پيش¬بيني سود هر سهم و بازده غير عادي سهام شركت¬ها در دو مقطع زماني مي¬باشد.
امیدواریم نتايج اين تحقيق بتواند به عنوان ابزار و معياري جهت سنجش ميزان دقت پيش¬بيني سود شركت¬ها مورد استفاده قرار گيرد و سرمايه¬گذران نيز بتوانند تصميمات بهينه¬اي اتخاذ كنند.
مدل تحقيق و شيوه اندازه¬گيري متغيرها
مدل پژوهش حاضر به صورت زير ارائه مي¬گردد. در مدل ارائه شده تمام متغیرها به صورت سالانه محاسبه می گردد :
(1 ـ 1)
ABRt = α 0 + α 1 FEit + α 2 SIZeit + α 3 Flit + α 4 ROAit + α5 LARit + α6 CFoit + α7 Li /EQ + α8 I it + α9 ( DPS/ EPS ) it + E it
كه در آن:
ABRt : بازده غير عادي سهام شركت i در زمان t (متغير وابسته)
FEit : خطاي برآورد سود هر سهم شركت i در زمان t (متغير مستقل)
SIZe : اندازه شركت (متغير كنترل)
Fl : درجه اهرم مالي (متغير كنترل)
ROA : بازده دارايي (متغير كنترل)
LAR :بازده دارايي¬هاي ثابت (متغير كنترل)
CFo : وجوه نقد عملياتي (متغير كنترل)
Li / EQ : نسبت بدهي به حقوق صاحبان سهام (متغير كنترل)
I : هزينه بهره (متغير كنترل)
DPS/ EPS : توزيع سود نقدي (متغير كنترل)
E : خطاي برآورد
α 0 : عرض از مبدأ رگرسيون
α 1 تا α 9 : برآورد كننده شيب خط رگرسيون
كه شيوه محاسبه هر يك از متغيرها به شرح زير است:
بازده غيرعادي
بازده غير عادي برابر است با تفاوت بين نرخ بازده شركت و بازده بازار، براي تعيين بازده غيرعادي از مدل تعديل شده بازار (مدل ساده بازار) استفاده مي¬شود (ايزدي نيا، 1382 ، ص 116).
ABRit = Rit – Rmt
(2-1)
كه:
Rit : نرخ بازده سالانه سهام i در زمان t
Rmt : نرخ بازده سالانه بازار در زمان t
نرخ بازده سالانه سهام:
نرخ بازده سهام براي شركت¬هاي نمونه به صورت زير محاسبه مي¬شود:
(3 ـ 1)
Rit=(Pit+Dit-Pi0)/Pi0×100
كه:
Pit : قيمت سهام i در انتهاي زمان t
Pio : قيمت سهام i در ابتداي زمان t
Dit : سود سهام پرداختي توسط شركت i در زمان t
نرخ بازده سالانه بازار:
در اين تحقيق نرخ بازده بازار بر اساس شاخص كل بورس سهام محاسبه خواهد شد.
(4 ـ 1)
Rmt=(Imt-Im0)/Im0
كه:
Imt : شاخص كل بورس در پايان زمان t
Imo : شاخص كل بورس در ابتداي زمان t
خطاي پيش¬بيني سود هر سهم
براي اندازه¬گيري خطاي پيش¬بيني سود هر سهم از شاخص زير استفاده مي¬شود:
(5 ـ 1)
FE=(At-Ft)/Ft×100
كه:
At : سود واقعي شركت در زمان t
Ft: سود پيش¬بيني شده شركت در زمان t
همچنين شيوه اندازه¬گيري متغيرهاي كنترل در جدول زير ارائه شده است:
جدول (2 ـ 1) شيوه اندازه¬گيري متغيرهاي كنترل
عنوان متغير شيوه اندازه¬گيری
اندازه شركت (قيمت بازار سهام × تعداد سهام) LOG
درجه اهرم مالي كل بدهي ها
كل دارايي ها
بازده دارايي سود وزیان پس از کسر مالیات
كل دارایی ها
بازده دارايي¬هاي ثابت جمع درآمدها
خالص دارایی های ثابت
وجوه نقد عملياتي وجوه نقد عملياتي
تعداد سهام
نسبت بدهي به حقوق صاحبات سهام () كل بدهي
حقوق صاحبان سهام
هزينه بهره هزينه بهره
تعداد سهام
توزيع سود نقدي سود نقدي تقسيم شده
سود هر سهم
7ـ 1 حدود مطالعاتی
قلمرو تحقيق چارچوبي را فراهم مي¬كند تا مطالعات و آزمون محقق در طي آن قلمرو خاص انجام پذيرد و داراي اعتبار بيشتر باشد.
1-7-1قلمرو مكاني تحقيق
جامعه آماري مورد مطالعه كليه شركت¬هاي تازه پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با در نظر گرفتن معيارهاي ذكر شده مي¬باشد.
2-7-1قلمرو زماني تحقيق
دوره زماني اين پژوهش با توجه به در دسترس بودن اطلاعات مربوط به متغيرهاي تحقيق و محدوديت¬هاي هزينه و زمان، 6 ساله و از ابتداي سال 1382 تا انتهاي 1387 مي¬باشد.
3-7-1قلمرو موضوعي تحقيق
در اين پژوهش، بررسي رابطه بين خطاي پيش¬بيني سود هر سهم و بازده غيرعادي سهام مربوط به شركت¬هاي جديدالورود در بورس اوراق بهادار تهران در دو مقطع زماني مورد كنكاش قرار مي-گيرد.
8 ـ 1 فرضيه¬ هاي تحقيق
با توجه به اهداف تحقيق، سؤالات اساسي پژوهش و هم چنين چارچوب نظري تحقيق فرضيّات زير تدوين و ارائه مي¬گردد تا پس از جمع آوري اطلاعات، آن¬ها را براي تأييد يا رد مورد آزمون قرار دهيم:
فرضيات اصلي:
بين خطاي پيش¬بيني سود هر سهم و بازده غيرعادي سهام در سال ورود به بازارسرمایه رابطه وجود دارد.
بين خطاي پيش¬بيني سود هر سهم و بازده غيرعادي سهام شركت پس از يك سال از ورود به بازارسرمایه رابطه وجود دارد.
فرضيه فرعي:
نوع صنعت بر رابطه بين خطاي پيش¬بيني سود هر سهم و بازده غيرعادي سهام تأثير مي¬گذارد.
9 ـ 1 ـ تعريف واژه¬ها و اصطلاحات
بازارسرمایه
بازار سرمایه ، بازاری برای دارایی هایی با سر رسید بیش از یک سال (ابزار مالی بلند مدت)محسوب می گردد . از طریق انتشار اوراق بهادار توسط واحدهای متقاضی سرمایه که دارای فرصت های سرمایه گذاری مناسب تر و نیازمند به تامین مالی بلند مدت می باشند ، پس اندازهای افراد به سرمایه گذاری تبدیل می گردد. در بازار سرمایه عرضه و تقاضای سرمایه ، نرخ بازدهی سرمایه را مشخص می کند (راعی و تلنگی ، 1387،ص44-42 ) .
عرضه عمومی اولیه
در بازارهای اولیه، اوراق انتشار یافته توسط شرکت¬ها برای اولین بار عرضه گشته و بدین ترتیب دارایی¬های مالی شرکت یا منابع مالی بلند مدت مبادله و تشکیل سرمایه صورت می گیرد (راعی و تلنگی، 1387،ص 42) .
بازده سهام :
بازده در فرآيند سرمايه¬گذاري نيروي محركي است كه ايجاد انگيزه مي¬كند و پاداشي براي
سرمايه¬گذاران محسوب مي¬شود. بازده ناشي از سرمايه¬گذاري براي سرمايه¬گذران حائز اهميت است، براي اين كه تمامي بازي سرمايه¬گذاري به منظور كسب بازده صورت مي¬گيرد. يك ارزيابي از بازده
تنها راه منطقي (قبل از ارزيابي ريسك) است كه سرمايه¬گذران مي¬توانند براي مقايسه سرمايه¬گذاري-هاي جايگزين و متفاوت از هم انجام دهند. براي درك بهتر عملكرد سرمايه¬گذاري، اندازه¬گيري بازده واقعي لازم است.
مخصوصاً اين كه بررسي بازده به گذشته در تخمين و پيش¬بيني بازده¬هاي آتي نقش زيادي دارد (شباهنگ، 1375، ص 4) .
بازده غيرعادي :
از تفاوت بازده واقعي سهام و بازده مورد انتظار يا بازده كل بازار محاسبه مي¬شود (پارساییان ، 1385 ، ص227) .
بازده واقعي (تحقق يافته) :
بازدهي است كه واقع شده يا بازدهي است كه كسب شده و به وقوع پيوسته است (راعي و سعيدي، ص 118) .
يكي از روش¬هاي متداول در محاسبه نرخ بازده واقعي روش اضافه ارزش است كه علاوه بر تغييرات قيمت سهام، سود دريافتي در طي سال را مد نظر قرار مي¬دهد (دواني، 1381، ص 57)
بازده مورد انتظار :
بازده مورد انتظار بازدهي است كه سرمايه¬گذران انتظار دستيابي به آن را براي اين كه احساس كنند به اندازه كافي پاداش دريافت نموده¬اند، دارند (رهنماي رودپشتي و ديگران، 1386،ص 10) .
خطاي پيش¬بيني سود :
به عنوان تفاوت بين سود واقعي كسب شده و سود پيش¬بيني شده (مورد انتظار) تعريف
مي¬شود (كوتاري، 2001، ص 11) .
نوع صنعت :
عبارتست از گروه صنعتي كه شركت با توجه فعاليّتش در آن گروه طبقه¬بندي مي¬شود. به بيان ديگر صنعت عبارتست از گروه شركت¬هايي كه محصولات آن¬ها جايگزين نزديكي براي هم هستند.
فصل دوم
مروری بر ادبيات تحقيق
1-2 مقدمه
سرمايه¬گذاري يكي از عوامل مهم توسعه در قرن حاضر است. سرمايه¬گذاري نيازمند برنامه¬ريزي است. برنامه¬ريزي، امكان بهره¬برداري مناسب از فرصت¬هاي موجود را فراهم مي¬آورد. براي افزايش اثر بخشي برنامه¬ريزي بايد توانايي پيش¬بيني صحيح و مستمر را بهبود بخشيد. پيش¬بيني عنصر كليدي در تصميم¬گيري¬هاي اقتصادي است.
سرمايه¬گذاران، اعتباردهندگان، مديريت و ساير اشخاص در تصميم¬گيري¬هاي اقتصادي متكي به پيش-بيني و انتظارات هستند. هم¬چنين توجه به بودجه سالانه شركت، پيش¬بيني توليد، فروش و سود هر سهم آن و كنترل بودجه در گزارش¬هاي ميان دوره¬اي و ميزان تحقق پيش¬بيني¬ها، در تغييرات قيمت سهام تأثير بسزايي دارد. شايد بتوان مهمترين عامل تأثيرگذار بر قيمت سهام را در پيش¬بيني سود هر سهم جستجو كرد. مهمترين منبع اطلاعاتي سرمايه¬گذاران، اعتباردهندگان و ساير استفاده¬كنندگان از اطلاعات شركت¬ها پيش¬بيني¬هاي سود ارائه شده توسط آن¬ها در فواصل زماني معين است.
در مطالعات بال وبراون ،1968، و فاستر ،1977، پيرامون محتواي اطلاعاتي سود سالانه و فصلي و واكنش بازار اوراق بهادار به اعلام سود حسابداري، مشخص شد كه شركت¬هايي با اخبار خوب (افزايش غير منتظره سود) داراي بازده غير منتظره مثبت و شركت¬هايي با اخبار بد (كاهش غير منتظره سود) داراي بازده غير منتظره منفي هستند.
در اين فصل بر مبناي چارچوب نظري اشاره شده در فصل گذشته، به مرور ادبيات تحقيق و هم چنين مطالعات انجام گرفته پيرامون موضوع تحقيق در خارج و داخل ايران خواهيم پرداخت.
2 ـ 2 بازار مالي
بازار مالي، بازار رسمي و سازمان يافته¬اي است كه در آن انتقال وجوه از افراد و واحدهايي كه با مازاد منابع مالي مواجه هستند به افراد و واحدهاي متقاضي وجوه (منابع) صورت مي¬گيرد. بديهي است كه در اين بازارها اكثريت وام دهندگان را خانوارها و اكثريت متقاضيان وجوه را بنگاه¬هاي اقتصادي و دولت تشكيل مي¬دهند (راعي و تلنگي، 1387، ص6)1.
بازار مالي، امكانات لازم را براي انتقال پس¬انداز از اشخاص حقيقي و حقوقي به ساير اشخاصي كه فرصت¬هاي سرمايه¬گذاري مولد در اختيار دارند و نيازمند منابع مالي هستند، فراهم
مي¬كند. انتقال وجوه مزبور تقريباً در كليه موارد به ايجاد دارايي مالي منتج مي¬شود، كه در واقع ادعايي است نسبت به در آمدهاي آتي دارايي¬هاي شخصي (حقوقي) كه اوراق بهادار را صادر و منتشر كرده است (شباهنگ، 1375، ص 13)1.
1 ـ 2 ـ 2 طبقه بندي بازارهاي مالي
بازارهاي مالي بر حسب حق مالي، سررسيد حق مالي، مرحله انتشار، واگذاري فوري، ساختار سازماني خارجي و داخلي طبقه¬بندي مي¬گردد. بازار مالي بر حسب سررسيد حق مالي به دو نوع بازار پول و بازار سرمايه تقسيم مي¬شود.
1 ـ 1 ـ 2 ـ 2 بازار پول
بازار پول، بازاري براي ابزار بدهي كوتاه مدت مي¬باشد. در بازار پول، مازاد نقدينگي افراد و واحدهاي اقتصادي، از طريق پس¬انداز يا سپرده¬هاي بانكي، در اختيار واحدهاي اقتصادي قرار
مي¬گيرد. در بازار پول، از عرضه و تقاضاي پول، نرخ بهره تعيين مي¬شود.
2 ـ 1 ـ 2 ـ 2 بازار سرمايه
بازار سرمايه، بازاري براي دارايي مالي با سر رسيد بيش از يك سال (ابزار مالي بلند مدت) محسوب مي¬گردد و از طريق انتشار اوراق بهادار توسط واحدهاي متقاضي سرمايه كه داراي فرصت¬هاي سرمايه¬گذاري مناسب¬تر و نيازمند به تأمين مالي بلند مدت مي¬باشند، پس اندازهاي افراد به
سرمايه¬گذاري تبديل مي¬گردد. در بازار سرمايه عرضه و تقاضاي سرمايه، نرخ بازدهي سرمايه را مشخص مي¬كند. بازارهاي سرمايه به دو بخش اصلي تقسيم¬بندي مي¬گردند: بازار اوّليّه و بازار ثانويّه. در بازارهاي اوّليّه، اوراق بهادار انتشار يافته توسط شركت¬ها براي اولين بار عرضه گشته و بدين ترتيب دارايي¬هاي مالي شركت با منابع مالي بلند مدت مبادله و تشكيل سرمايه صورت مي¬گيرد. در بازارهاي ثانويه، اوراق بهاداري كه در قبل به بازار عرضه شده¬اند، مبادله مي¬شوند (عبده تبريزي، 1376،ص 18)2.
3 ـ 2 سودمندي محتواي اطلاعاتي سود و واكنش بازار سرمايه
براساس تحقيقات تجربي صورت گرفته به نظر مي¬رسد اطلاعات حسابداري براي سرمايه ¬گذاران جهت برآورد ارزش مورد انتظار و ريسك بازده اوراق مفيد و سودمند است. فقط كافي است در نظر داشته باشيم اگر اطلاعات حسابداري محتوا و بار اطلاعاتي نداشت هيچگونه بازنگري در پيش¬بيني¬ها در اثر دريافت آن¬ها وجود نخواهد داشت و بنابراين باعث تصميمات خريد و فروش نخواهد شد و بدون تصميمات خريد يا فروش هيچ گونه تغييري در حجم معاملات و قيمت وجود نخواهد داشت. اطلاعات در حد خودشان مفيدند اگر باعث تغيير عقايد و رفتارهاي سرمايه¬گذاران شوند، به علاوه ميزان و درجه مفيد بودن مي¬تواند به وسيله وسعت و اندازه تغييرات حجم و قيمت به دنبال انتشار اطلاعات اندازه¬گيري شوند (محمدي، 1389، ص 16)1.
