بخشی از مقاله
چکیده
ناحیه مورد بررسی در این پژوهش، ناحیه فرهنگی قوم لر می باشد که در غرب و جنوب غرب کشور قرار دارد. این
ناحیه برخی از خصلتها و داشتههای فرهنگ ایرانی و اسلامی را دارا بوده و در عین حال خود نیز دارای خصایص و ویژگیهای متمایز و مشترکی میباشد. در این تحقیق گویش منطقه جنوبی ناحیه لرنشین یعنی بویراحمدی و منطقه شمالی ناحیه لرنشین یعنی لکی مورد تحقیق قرار گرفته و مشترکات زبانی این دو ناحیه مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است . این ناحیه مشترکات زیادی از نظر آداب و رسوم، گذشته تاریخی و سیاسی، لباس، فرهنگ و ... دارد. نتایج تحقیق نیز به این صورت بوده است که علیرغم دوری مصافت و فاصله این دو منطقه از هم، علاوه بر مشترکات و تشابهات ظاهری که بین واژههای رایج در دو منطقه وجود دارد، برخی واژههای مشترک خود حاوی مضامین دیگری، از جمله جغرافیای مشترک، فرهنگ و رسومات مشترک، غذاهای محلی مشترک و ... میباشد.
واژگان کلیدی: مشترکات زبانی، ناحیه فرهنگی، مناطق لر نشین، لکی، بویر احمدی
مقدمه:
هنگام به وجود آوردن نظام دولت، با تنوع و تضادهای درونی از دو راه میتوان برخورد کرد، اول: یکپارچه سازی با از میان بردن تفاوتها، و این عمل را تا آنجا میتوان پیش برد که هویت ناحیهای غیر قانونی اعلام شود.
دوم، ایجاد همزیستی بین مردمی که دارای زمینهها و علایق متفاوت هستند . در چنین اوضاع و احوالی باید مزایای مشارکت در دولت بر تنگناهایی که ناگزیر با آن روبرو میشود، غلبه کند، به عبارت دیگر، نیروهای وحدت بخش و همگرا باید بر نیروهای وگرا و تجزیه گر چیره شود(میرحیدر، 1385، 158 و .(159
ایران کشوری گسترده و دارای فرهنگها و قومیتهای فراوانی است که این فرهنگها فرهنگ ملی کشور را تشکیل داده و ملت ایران را به وجود آورده است. واضح است که با حفظ آیینها، باورداشتها، فرهنگها و نیز زبانهای قومی، موجب تقویت هویتهای قومی و به دنبال آن تقویت هویت ملی میگردد. تعداد زیادی از گویشهای رایج در کشور از جمله، لری، گیلکی، مازنی، بلوچی و یا زبان کردی همه ریشه ایرانی و دارای مشترکاتی هستند که مطالعه و تحقیق در این مورد باعث همگرایی بیشتر قومیتها میگردد. از طرفی شناسایی وجوه مشترک یک قوم نیز به همبستگی و اتحاد آن قوم میانجامد.
در مطالعات جغرافیایی، ویژگیهای ناحیهای را میتوان از دو عامل زیر باز شناخت(شکویی، 1383، :(40 -1 وحدت و تجانس در عوامل اصلی و مهم ناحیه -2 مرزهای ناحیه و تفاوت های آن با مرزهای نواحی مجاور
بر اساس تعریف ناحیه فرهنگی در جغرافیا، یک ناحیه فرهنگی گستره مشخص سرزمینی است که دارای مشترکاتی هستند که در مورد ناحیه فرهنگی میتوان اشتراک در زبان، رسم و رسوم، زبان، گذشته تاریخی مشترک
1
و ... را نام برد. بنا بر تعریف ناحیه : کانون و مرکز ناحیه، بیشترین تشابه و همگونی را داشته و مناطق هرچه از مرکز ناحیه فاصله میگیرند، برخی خصوصیات ناحیههای فرهنگی اطراف را به خود میگیرند و بیشترین اختلاف بین دو ناحیه نیز مربوط به حواشی آن ناحیه میباشد. در این تحقیق به منظور بررسی دقیقتر مشترکات فرهنگی و زبانی ناحیه لر نشین ایران، به بررسی مشترکات بین دو ناحیه شمالی و جنوبی لر نشین پرداختهایم که قاعدتا باید دارای بیشترین اختلاف گویش نسبن به دیگر گروههای لر باشند.
پیبشینه تاریخی ناحیه لرستان
لرها از بزرگترین گروهای قومی ایران به شمار می آید که در منطقه ی گسترده ای از ایران پراکنده اند. قلمرو لرها123000 کیلو متر مربع وسعت دارد(مرکز پژوهشهای فرهنگی موسسه انتشارات امیرکبیر، 1385 ، .(15 مردمان خردمند زاگرس از 12 تا 13 هزار سال پیش استفاده از دانههای خوراکی را آغاز کرده و حدود 11 هزار سال پیش بر اهلی کردن حیوانات دست یازیدهاند. ابزار کشف شده نظیر آسیابهای دستی و هاون و ابزار داس مانند نشان میدهد که مردمان زاگرس در پایان هزاره هشتم پیش از میلاد دارای معیشتی مبتنی بر کشاورزی و دامداری بوده و نخستین روستاها را در کوهپایهها تشکیل دادهاند. فلز اولین بار در پایان این دوره توسط اینان کشف و مورد بهرهبرداری قرار گرفت (غضنفری و فرزین 1386ص .(13 بنابر متون تاریخی کشور عیلام از سرزمینهای زیر تشکیل شده بود استانهای کنونی خوزستان، لرستان، ایلام، چهار مهال و بختیاری، کهگیلویه و بویر احمد، بخش غربی استان فارس و استان بوشهر (سهرابی 1376ص.(82
لری یکی از زبانهایی است که به طور عمده در نواحی غرب ایران در بین کوهپایه نشینهای زاگرس رایج است. بیشتر مردم لر در استانهای لرستان، چهارمهال بختیاری، همدان، کهکیلویه و بویر احمد، کرمانشاه، ایلام، فارس، خوزستان و استان مرکزی زندگی میکنند اما در سایر شهرها و روستاهای کشور نیز، جمعیت پراکندهای از لرها وجود دارد. شهرکهای اطراف تهران و کرج نیز جمعیت زیادی از لرهای مهاجر را پذیرفتهاند اما متاسفانه آمار دقیقی از جمعیت قوم لر در کشور نداریم. لهجههای این مردم، شهر به شهر و ده به ده با هم فرق میکند و هرکدام لهجه
خاص خود را دارند که از جنبههای مختلف زبانشناسی درخور تحقیق هستند ولی متاسفانه تحقیقات دقیق و جامعی درباره این زبان و گویشهای آن انجام نشده است(جعفرپور، 1382، .(41
بررسی مشترکات زبانی دو منطقه مورد بررسی
به منظور تحلیل بهتر و دقیق تر، کلمات و اسامی مشترک بین دو گویش در گروههای مختلفی دسته بندی شده اند.
کلمات و اسامی برگرفته از محیط طبیعی و جغرافیای منطقه
بنا بر بررسی های انجام گرفته، بخشی از موارد مشترک بین 2 منطقه مورد تحقیق، مربوط به اسامی و کلمات برگرفته از طبیعت و محیط جغرافیایی منطقه میباشد. کلماتی از قبیل، ولات، مله، کچک، بنار و ....(جدول شماره .(1
2
جدول شماره -1 برخی کلمات و اسامی برگرفته از محیط طبیعی و جغرافیای منطقه
لکی بویر احمدی فارسی
ولات ولات سرزمین
مله مله گردنه
کچک کچک سنگ- سنگ نسبتا بزرگ
بنار بنار سربالایی
بلی بلی یلوط
بله بله گیاه شیرین بیان
برد- کچک برد سنگ
اور اور ابر
چوییر چویل نام گیاهی داردیی و خوشبو
کلمات و اسامی برگرفته از رسم و رسومات
بنا بر بررسی های انجام گرفته، بخشی از موارد مشترک بین 2 منطقه مورد تحقیق، مربوط به اسامی و کلمات برگرفته از رسم و رسوم منطقه می باشد. اشتراکات در این مورد به جزء شباهت ظاهری کلمات، ما را
متوجه تشابه رسوم و باورداشتهای دو منطقه مینماید. به طور مثال واژه نون کور در مورد افرادی به کار برده می شود که میهمان نواز نبوده و به کسی نان نمیدهند. اینگونه افراد همواره در فرهنگ قوم لر مورد سرزنش قرار میگیرند. یا وازه چله بر که بعد از چهل روزگی نوزاد نوشته میشود و یا تلمیت که در مراسم عروسی افراد در گذشته اسب عروس را تزیین مینمودند(جدول شماره .(2
