بخشی از مقاله
با توجه به مزایایی که تجارت الکترونیک در ابعاد اقتصادی و حتی اجتماعی افراد و کشورها دارد کشورها با روش های مختلفی سعی در همسو کردن اقتصاد خود با تحولات جدید دارند به گونه ای که برخی اقتصاد دانان تجارت الکترونیک را ابزار مناسبی برای کاهش شکاف دیجیتالی برای کشورهای در حال توسعه می دانند. به منظور استقرار مناسب یک سامانه تجارت الکترونیک در سطح سازمانی یا ملی لازم است ملزومات مختلفی از قبل آماده گردد. توسعه زیرساخت های فنی وارتباطی به عنوان یکی از ابعاد مهم در توسعه تجارت الکترونیک قلمداد می شود. دولت ها برای افزایش بهره وری وحفظ رقابت پذیری خود ناچار به حرکت همگام با فن آوریهای تجارت الکترونیک هستند. در این تحقیق فاکتورهای زیرساخت فنی موثر بر تجارت الکترونیک شناسایی شده و با جمع آوری نظرات خبرگان در این عرصه با روشهای آماری فاکتورهای عدم موفقیت تجارت الکترونیک اولویت بندی می گردد و در نهایت راهکارهایی برای غلبه بر این چالش ها ارائه می گردد. نتایج تحقیق مشکلات زیرساخت فنی ایران را سرعت کم اینترنت، پهنای باند نامطلوب، کیفیت نامطلوب شبکه، عدم دسترسی ارزان به اینترنت، عدم دسترسی به سایت های B2B، امنیت نامناسب، تعداد ناکافی سایت های خرده فروشی اینترنتی و عدم آمادگی سازمانها نشان میدهد.
کلید واژه- تبادل الکترونیکی داده ها، تجارت الکترونیک ، زیرساخت فنی ، فن آوری اطلاعات و ارتباطات ،.
-1 مقدمه
بی شک، بهره گیری از فناوری اطلاعات ( ( IT یکی از حلقـه های لازم برای افزایش کارایی تجاری در اقتصاد ملی است. امروزه استفاده از اینترنت و کسب وکارهای حاصل از این فناوری توسـط شرکتها، به وسیله ای برای کسب مزیت رقابتی درکسـب وکارهـا تبدیل شده است. تحولات جدید قرن بیست و یکم و جهانی شدن بازار و به دنبال آن، بروز شیوه های جدید تجارت و بازاریـابی کـه تحت تاثیر پیشرفت سریع و همه جانبه علم و فنـاوری بـه وجـود آمده، بسیاری از اقتصاددانان، متخصصان و آینده نگران را بر ایـن باور داشته که در سالهای اخیر انقلابی شـبیه انقـلاب صـنعتی بـه وقوع پیوسته است. این انقلاب، جهان را وارد عصر اطلاعات کرده و بسیاری از جنبه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حیات بشری را دستخوش عمیق ساخته و با بهره گیری از فناوریهای نوین، بـه سطحی جدید و غیرقابـل تصـور از پویـایی و تغییرپـذیری دسـت یافته است. امروزه حضور در بازارهای جهانی به کمک شیوه هـای موفق و کارآمد که خود، نمایی از توانمندی اقتصادی کشورها را به تصویر می کشد، از جمله ضرورتهای تطبیق با نظام بـین المللـی کنونی به لحاظ پیشرفتهای حاصـله در عرصـه هـای اقتصـادی و
صنعتی آن است .یکی از ابعاد عصـر اطلاعـات، تغییـرات عمیقـی است که در روابط اقتصادی بین افراد، شرکتها و دولتها بـه وجـود آمـده، بـه طـوری کـه پدیـده ی جدیـدی بـه نـام کسـب و کـار الکترونیک و تجـارت الکترونیـک را مطـرح سـاخته و بسـیاری از مفاهیم، اصول و تئوریهای اقتصادی را دگرگون کرده است؛ تاجایی که" اقتصاد مبتنی بر اینترنت " کم کم جایگزین واژه ی "اقتصاد سنتی " شده است.
سازمان همکاری و توسعه اقتصادی( OECD) 1 رسما تجـارت
1 - Organization for Economic Co-operation and Development
1
الکترونیک(EC) 2 را به عنوان یک راه جدیـد بـرای کسـب وکـار اعلام نموده است. در این گزارش بیـان شـده اسـت کـه تجـارت الکترونیک دارای پتانسیل تغییر فعالیت های اقتصـادی و محـیط اجتماعی به صورت بنیادی است. مخصوصا رشـد سـریع تجـارت الکترونیک همراه با توسعه سریع فن آوری اطلاعات تاثیر عمیقی بر اقتصاد جهان داشته است و اجازه میدهد تا کسـب وکـار هـای محلی به سمت جهانی شدن پیش بـرود وموانـع تجـاری کـاهش یابد. بر این اساس تجارت الکترونیک به یک جایگزین غیـر قابـل اجتناب برای شرکت های قرن 21 تبدیل شده است.[1]
بنا برگـزارش وزارت بازرگـانی ایالـت متحـده امریکـا تعـداد شرکت های درگیر درتجارت الکترونیک در سال 1999 کمتـر از %8 بوده است در حالیکه در پایان سال 2000 بیش از %35 رشـد داشته است. اقتصاد اینترنتـی در ایالـت متحـده در سـال 2000، 830 میلیارد دلار درآمد داشته است که نسـبت بـه سـال1999، %58 رشد داشته است.[2]
تجـارت الکترونیـک در زمینـه هـای مختلـف و فعالیتهـای بازرگانی گوناگون از معاملات الکترونیکی میـان خریـداران خـرد، بازرگانان و مشتریان تجارت الکترونیک بنگاههای بازرگانی، مراکز اطلاع رسانی، مبادلات مشاوره ای، محاورات جوامع و انجمن های مجازی گرفته تا مبادلات میان دولت ها و ملت ها گسترش یافتـه است. همه این موارد باعث شده تا این مبحث به عنوان مهمتـرین مساله و دانش روز مطرح شود و دغدغه بنیادین کشورهای توسعه نیافته و یا در حال توسعه باشد، زیرا اینگونه کشورها می دانند که با کوچکترین کوتاهی در این زمینه، به زودی بطور کامل از میدان تجارت جهانی کنـار رفتـه، همـین بهـره انـدک خـود را نیـز بـه کشورهای توسعه یافته صنعتی که همگام با این تجارت نوین گام برداشته اند خواهند سپرد.[3] مضافا این کـه تهدیـدات و تحـریم های موجود وهمچنین جایگاه رقابتی کشـور مـان، نیـاز هـر چـه بیشتر وپرسرعت تر حرکت به سمت این تجارت نـوین را بیشـتر
نمایان میکند.
توسعه زیرساخت های فنی وارتباطی به عنوان یکی از ابعـاد مهم در توسعه تجارت الکترونیک قلمداد می شـود. بـا توجـه بـه اهداف جمهوری اسلامی ایران وچشم انداز 20 ساله نظام در سال 1404 و کسب جایگاه اول اقتصادی، علمی وفـن آوری درمنطقـه وهدف برنامه پنجم توسعه کشور ( (1394 کـه کسـب رتبـه دوم منطقه در شاخص های فاوا است، ضرورت ایـن تحقیـق بـیش از پیش مشخص میشود.
این در حالی است کـه تجـارت الکترونیـک در ایـران بارونـد بسیار کندی پیش میرود ومتاسفانه شـاهد تنـزل ایـران در رتبـه بندی کشورها از لحاظ آمادگی الکترونیکی در سـالهای متمـادی هستیم به طوری که در در این رتبه بندیها در سال 2001 ایـران در رتبه 50 قرار داشته در حالیکـه در سـال 2008 بـه رتبـه 70 سقوط کرده است. (ماخذ: مرکز توسعه تجارت الکترونیـک وزارت بازرگانی) در آخرین رتبه بندی آمادگی الکترونیکـی کشـورها بـر اســاس اطلاعــات موسســه 3EIU کشــورها درســال 2010 ایــران دررتبه 69 قرار داردکه در مقایسه بـا سـال 2009 بـاز هـم یـک مرتبه سـقوط داشـته اسـت.[4] ایـن امـر بیـانگر رشـد کاهنـده آمادگی الکترونیکی در ایران درمقایسه با سایر کشورهاست.
-2 تعاریف تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیک واژه ای است کـه امـروزه در مقـالات، ادبیـات بازرگـانی و تجـارت و در رسـانه هـای عمـومی بسـیار بـه گــوش می رسد. برای این پدیده نوین بـه علـت کاربردهـا و زمینـه هـای بسیار متنوع فعالیت، تعاریف مختلفی بیـان شـده اسـت. تجـارت الکترونیک پدیده ای چند رشته ای است که از طرفی با پیشرفته ترین مفاهیم فن آوری و از سوی دیگر با مباحثی مثـل بازاریـابی
3 -Economist Intelligence Unit 2 - Electronic Commerce
2
وفروش ، مباحث مالی و اقتصادی و حقـوقی ارتبـاط دارد. از ایـن رو تعابیر گوناگونی از آن پدید آمده است.
بسیاری از افراد بین واژه ی " تجـارت الکترونیـک" و " کسـب و کار الکترونیک"4 تفاوت قائل هستند. طبق تعریـف آقـای توربـان فرایند خرید، فروش یا مبادله کالاها، خدمات یا اطلاعات از طریق شبکه های کامپیوتری تجارت الکترونیک نامیده می شود .[5]
طبق نظر پاپـازوگلو در کتـاب "زیـر سـاختهای فنـی و سـازمانی کسب و کار الکترونیکی" بین واژه تجارت الکترونیـک و کسـب و کار الکترونیکی تفاوت هـایی وجـود دارد. در مقایسـه بـا تجـارت الکترونیــک ، واژه کســب وکــار الکترونیکــی واژه ای عمــومی تــر وگسترده تر است زیرا تنها اطلاعات مربوط به خریـد و فـروش را شامل نمی شود بلکه شامل سرویس دهی به مشتریان و همکـاری با شرکای تجاری و انجام مبادلات الکترونیکی درون یک سـازمان نیز می باشد. کسب و کار الکترونیکی مفهومی وسیع تر از تجـارت الکترونیک اسـت و بـه مجمـوع فراینـدهای الکترونیکـی پشـت فعالیت های خرید و فروش هم اطلاق می شود برای مثـال ادغـام کامل سیستم های مدیریت منابع بنگاه5 سازمان هـا یـا ابزارهـای کسب و کار معـادل بـرای انجـام فعالیـت هـا بوسـیله ارتباطـات الکترونیکی end-to-end ، قرار دادن فرایند هـای کلیـدی ماننـد مدیریت زنجیره تامین6 و مدیریت ارتباط با مشتری7 و ... در وب. که باعث می شود مشتریان شرکتها بسیار ساده تر سفارش داده و خرید کنند .[6]
درتعریفی دیگـر، تجـارت الکترونیـک، سـهیم نمـودن اطلاعـات تجاری، حفظ روابط تجاری و هدایت تعاملات تجـاری بـه وسـیله تکنولوژیهای مبتنی بر اینتر نت می باشد .[7]
در این پـژوهش منظـور از " تجـارت الکترونیـک" معنـی عـام و گسترده آن است و این واژه و واژه " کسـب و کـار الکترونیکـی"
معادل هم در نظر گرفته می شود چـرا کـه عمـلا امـروزه تجـارت الکترونیک معنی گسترده ای را پیدا کرده و رفتـه رفتـه واژه ی" اقتصاد الکترونیکی" جایگزین آن مـیشـود. حتـی در بسـیاری از موارد دولت الکترونیک هم بخشی از تجارت الکترونیـک در نظـر میگیرند.
-3 زیرساخت های تجارت الکترونیک
در مقالات و کتاب های مختلف دسته بندی هـای مختلفـی برای زیر ساخت های مورد نیاز تجـارت الکترونیـک بیـان شـده است. این دسته بندی های مختلف ناشی از دید متفاوت و تعریف های گوناگونی است کـه در حـوزه ی تجـارت الکترونیـک وجـود دارد.
