دانلود مقاله بررسی شهرستان کرج

بخشی از مقاله

فصل اول : شناخت و ارزیابی وضع موجود

1-1- معرفی اجمالی شهرستان
1-1-1- معرفی اجمالی شهرستان
1-1-1- موقعیت جغرافیایی

شهرستان کرج یکی از شهرستانهای استان تهران می باشد که در مرکز استان واقع شده و مرکز آن شهر بزرگ است . این شهرستان از شمال به استان مازنداران و از جنوب به شهرستان شهریار از شرق به شهرستان تهران و شمیرانات و از غرب به شهرستان ساوجبلاغ و استان قزوین محدود می گردد.
شهرستان کرج در 35 درجه و 48 دقیقه و 45 ثانیه عرض شمالی و 51 درجه و 30 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گوینویچ قرار دارد. ارتفاع این شهرستان از سطح دریای آزاد 1307 متر است. شهر کرج در فاصل 43 کیلومتری شهر تهران قرار گرفته که به واسطه اتوبان تهران – کرج به تهران متصل می گردد.
وسعت این شهرستان 2457 کیلومتر مربع می باشد و از نظر تقسیمات کشوری دارای 3 بخش است که شامل شهر ( اشتهارد ، کرج ، ماهداشت ، مشکین دشت، محمد شهر و کمال شهر) 7 دهستان و 195 آبادی دارای سکنه است .

علاوه بر شهر کرج بزرگ پنج شهر اشتهارد ، ماهدشت ، محمد آباد ،مشکین شهر و کمال شهر نیز در این شهرستان قرار دارند. دهستانهای این شهرستان عبارتند از : دهستانهای نساء ، آسارا، آدران در بخش آسارا و دهستانهای کمال آباد گرمدره و محمدآباد در بخش مرکزی و دهستان پنلگ آباد در بخش اشتهارد.
مرکز این شهرستان شهر کرج است که در 35 درجه و 48 دقیقه و 45 ثانیه عرض شمالی و 51 درجه و 20 دقیقه طول شرقی از نصف النهار مبدا قرار دارد.
ارتفاع شهر کرج از سطح دریای آزاد برابر با 1307 متر و ارتفاع متوسط این شهرستان از سطح دریاب قریب به 1331 متر می باشد.

این شهر در فاصله 43 کیلومتری شهر تهران قرار دارد و اتوبان تهران – کرج بطول 33 کیلومتر این دو شهر را به هم متصل می کند.
جمعیت شهرستان کرج بر اساس تقسیمات جدید در سال 1375 معادل 1161172 نفر بوده است. بطوریکه با نرخ رشد 65/3 درصد طی دوره 81-1375 جمعیت این شهرستان در سال 1381 معادل 1441286 نفر در غالب 352341 خانوار می باشد.
شهرستان کرج بر روی آبرفت های دامنه جنوبی البرز مرکزی (غرب تهران) واقع گردیده است.

قدیمی ترین ماخذی که نام کرج در آن آمده است کتاب نزهه القلوب تالیف حمدالله مستوفی به سال 740 هجری می باشد. در این کتاب که درج از ولایات عراق عجم و توابع طالقان شناخته شده و می نویسد که طالقان ولایتی است سردسیر در شرق قزوین که دارای محلات و دیه های معتبر که می باشد و ولایت سرآبرود و جرود و قهپایه و کن و کرج از توابع آنجاست .

کرج تا شروع سلسله قاجاریه روستایی کوچک بر سر راه تهران – قزوین بود. با شروع دوران زمامداری فتح علیشاه قاجار این پادشاه کاخ ییلاقی خود را در این شهر بنا کرد که آثار آن بصورت چند ساختمان در محوطه دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران هنوز پابرجاست.
پس از روی کار آمدن سلسله پهلوی گسترش این شهر شدت گرفت و به عنوان یکی از شهرهای نزدیک تهران مهاجران بسیاری را خصوصا از استانهای زنجان و آذربایجان شرقی پذیرفت .
احداث جاده چالوس و اجرای عملیات ذوب آهن و تهیه مقدمات نصب ماشین آلات و تاسیس کارخانه قند و مدرسه عالی کشاورزی از جمله اقداماتی است که سبب توسعه این شهر در آن دوره شده اند. در رژیم گذشته توسعه کارخانجات و مراکز مهم صنعتی و تولیدی غرب تهران در امتداد جاده مخصوص و قدیم کرج توسعه این شهر را تا آنجا پیش برد که احداث اولین اتوبان کشور به منظور اتصال هر چه سریع تر این شهر با تهران اجتناب ناپذیر گردید.

تاسیس و گسترش کارخانجات ریسندگی و بافندگی مقدم و فخر ایران سرم سازی رازی حصارک ، موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران موسسه تحقیقات دامپروری کشور مرکز آموزش کشاورزی مرکز اصلاح بذر و نهال مرکز مکانیزاسیون کشاورزی و مهندسی زارعی تاسیسات سد کرج اهمیت این شهر را ارتقا داده است.
مهمترین مراکز شهری این شهرستان در حال حاضر عبارتنداز : اشتهارد ، ماهدشت ، محمد آباد ،مشکین شهر و کمال شهر .
1-1-2- بررسی جغرافیایی و منابع طبیعی شهرستان شامل رودخانه ، کوهها ، مراتع ، پوشش نباتی ، وضعیت زمین شناسی و خاکشناسی
1-1-2-1- جریان آبهای سطحی شهرستان کرج

الف : رودخانه کرج
این رود پرآب ترین رود دامنه های جنوبی البرز محسوب می شود. این رودخانه که آب آن از نظر کیفی جهت شرب کاملا مناسب است قسمت اعظم آب مورد نیاز شهر تهران را تامین می کند.
منشا این رودخانه ارتفاعات دامنه جنوبی سلسله جبال البرز ( کوههای کلون بسته از ارتفاعات خرسنگ کوه ) سرچشمه گرفته و پس از الحاق رودهای دیگر نظیر ولایت رود ، وارنگ رود ، شهرستانک و سیرارود در ناحیه واریان به دریاچه پشت سد امیرکبیر (سد کرج) ملحق شده و آب سرریز سد پس از عبور از شهر کرج در قسمت جنوب غربی به رودخانه شور متصل می شود و در نهایت به دریاچه حوض سلطان قم می ریزد. طول این رودخانه از سرچشمه تا شهر کرج 90 کیلومتر و از شهر کرج تا مسیله 130 کیلومتر می باشد .

مساحت حوزه آبریز این رودخانه 764 کیلومتر می باشد که با توجه به میزان بارندگی سالیانه این حوزه مقدار 665 میلیون متر مکعب آب سالیانه در تمام حوزه این رودخانه تولید می گردد. متوسط آبدهی سالانه این رودخانه در ایستگاه سیرا 482 میلیون متر مکعب و در ایستگاه بیلقان در حدود 59/533 میلیون متر مکعب و میزان آب کنترل شده توسط سد کرج 400 میلیون متر مکعب در سال می باشد . مقداری از نزولات جوی حوزه آبگیر رودخانه کرج تبخیر شده و یا در زمین نفوذ می کند.

ب: رودخانه کردان
این رودخانه در قسمت غربی رودخانه کرج و در شمال شرقی دشت قزوین قرار گرفته است. وسعت حوزه آبریز این رودخانه در حدود 380 کیلومتر مربع است دبی ورودی این رودخانه در ایستگاه صومعه در حدود 64/111 میلیون متر مکعب در سال است. بطور متوسط 50 میلیون متر مکعب از آب این رودخانه سالیانه در زمین نفوذ می کند. این رودخانه نیز سرانجام به رودخانه شور می پیوندد.حداکثر مقدار آب آن در ماههای مرداد ، شهریور و مهر ماه است.

ج : رود شور
این رودخانه از ارتفاعات آوج سرچشمه می گیرد و در بستری عمیق و با آبی فراوان در جنوب شهر کرج به شهریار می رسد. رود شور از جلگه های هموار و کویری گذشته به دریاچه نمک می ریزد. مقدار آب خروجی رود شور در ایستگاه آصف الدوله حدود 10 میلیون متر مکعب در سال است.
رودخانه های کوچکتر و همچنین جریانهای سیلابی دیگری در این شهرستان وجود دارد که غالبا فصلی بوده و در مواقع بارندگی بطور موقت آب جریان پیدا می کند و وارد دشت های جنوبی می شود. مقدار آب سالیانه این مسیل ها در حدود 10 تا 20 میلیون متر مکعب برآورد میشود.

کیفیت آبهای سطحی
تشکیلات زمین شناسی شمال دشت تهران – کرج به طرف غرب و شمال قزوین و گردنه کوئین و ارتفاعات خرقان و حاجی عرب شامل توف های سبز سنگ های آندزیتی و شستنی دوران سوم زمین شناسی است و قسمت زیرین آن از توف های سبز دوره ائوسن تشکیل شده است. توف های سبز با مبدا آتش فشانی در دریا بوجود آمده و از نقطه نظر لیتولوژی حد واسط سنگهای رسوبی و سنگهای آذرین می باشد. این لایه ها غیر محلول در آب و جریانهای سطحی آب که از این گونه لایه ها عبور می کنند املاح و مواد سخت محلول (T.D.S) در آن بسیار پایین و بنابر از نظر کیفی جزء آبهای درجه یک محسوب می شوند.

هدایت الکتریکی آب علاوه بر اینکه معرف مجموع املاح محلول در آن است مناطق تغذیه و جهت جریان آب و تحولات کیفی آن را در طول مسیر جریان بهتر نشان می دهد.
بهترین منطقه از نظر کیفیت آبها مخروط افکنه های ابهررود ، رودخانه های شمالی دشت قزوین ، رودخانه کردان کرج و رودخانه های شمالی دشت تهران و جاجرود است که هدایت الکتریکی آنها بین 200 تا 500 میکروموس می باشد. نقشه هیدروژئوشیمی منطقه نیز موید آن است که تمام آبهایی که از حوزه آب ریز شمال ارتفاعات مذکور وارد دشت ها می شود. کیفیت شرب خیلی کمی دارند بطوریکه با عبور از دشت های جنوبی و لایه های محلول در آب به تدریج کیفیت آب تنزل کرده و غیر قابل شرب محسوب می شود.

1-1-2-2- آبهای زیرزمینی
دو رودخانه کردان و کرج سالیانه حدود 209 میلیون متر مکعب آب با توجه به ساختمان بستر آنها که در منطقه دشت از آبرفت های دانه درشت تشکیل گردیده است به سفره آبهای زیرزمینی تزریق می نمایند که بصورت چشمه سازهای متعدد و یا قنوات و چاهها استخراج و به مصرف شرب و کشاورزی می رسد.
از سطح آبهای زیرزمینی دشت کرج اخیرا به علت برداشت بی رویه بطور متوسط حدود ده متر کاسته شده است. عمق سفره آبهای زیر زمینی در جنوب دشت 3 متر (حوالی رودخانه شورآباد و ولد آباد ) در مرکز دشت 60 متر و در شمال دشت و اطراف جاده تهران – کرج حدود 100 متر با جهت جریان از شمال به جنوب شرقی و غربی با شیب های 3% ، 8% و 2/1 درصد می باشد .

کیفیت آبهای زیرزمینی
با استفاده از جداول بوگومولف ، کوئین – شولر آبهای حوزه آبریز جنوب البرز از نظر آشامیدن و کشاورزی طبقه بندی گردیده است در این جدول آبهای زیرزمینی مناطق شمالی دشت تهران – کرج – قزوین و روستای کوهپایه ای آن مورد بررسی قرار گرفته آب این مناطق باقی مانده خشک کمتر از 500 میلی گرم در لیتر دارند و از نظر شرب و کشاورزی کاملا رضایت بخش تشخیص داده شده است.

آبهای زیرزمینی منطقه رباط کریم و دهات مجاور با باقی مانده خشک 1500 میلی گرم در لیتر جزء آبهای متوسط به حساب آمده است. آبهای زیرزمینی ناحیه اشتهارد دارای باقیمانده خشک در حدود 2 گرم در لیتر است که طبق طبق بندی شولر از نظر شرب مناسب نمی باشد. اما آبهای زیرزمینی حاشیه جنوب دشت کرج و مرکز دشت قزوین اکثرا شور بوده و باقی مانده خشک آنها به 4 گرم در لیتر می رسد.

این نوع آبها بر طبقه بندهایی که توسط دانشمندان بعمل آمده به هیچ وجه برای شرب مناسب نبوده و در مصرف کنندگان اثر سوء می گذارد.
1-2-2-3- کوهها

شهرستان کرج در دامنه جنوبی رشته کوههای البرز قرار گرفته است که قسمت های شمالی شهرستان کرج در ارتفاعات جنوبی البرز واقع شده است و از شمال به سمت جنوب به تدریج از ارتفاع نقاط کاسته می شود . علاوه بر ارتفاعات البرز کوههای حصار ، کندر ، کندوان ، آزاد بر، کها ، خور ، آرشین در قسمت شمالی این شهرستان واقع شده است.
رشته ارتفاعات البرز و کوههای یاد شده در امتداد شرقی – غربی شهرستان کرج قرار دارد و این ارتفاعات مانع نفوذ بخار آب و رطوبت کنارهای دریای خزر به قسمت های جنوبی این ارتفاعات می شود.

در قسمت های جنوبی شهرستان کرج کوههای کیکاوس ، قلعه ارمنی و دهک وجود دارد. رطوبت و ارتفاع کوههای جنوبی بسیار کمتر از ارتفاعات شمالی می باشد.
1-2-2-4- مراتع

به موجب آخرین آمار سر جنگلداری استان تهران شهرستان های کرج ساوجبلاغ و شهریار جمعا دارای 5168 هکتار مرتع می باشند که قریب به 3/1 آن در شهرستان کرج قرار دارد که این مقدار تنها 8% کل مساحت این شهرستان را تشکیل می دهد. این نسبت در استان تهران 1/1% و در کل کشور 5/5% می باشد. (جدول شماره 1)
کاهش وسعت مراتع شهرستان کرج به نسبت مساحت کل شهرستان را می بایست در عللی نظیر کوهستانی بودن مناطق شمالی شهرستان استفاده اراضی این شهرستان در سایر کاربری ها نظیر زراعت باغداری و توسعه و رشد مراکز سکونت گاهی دانست .

جدول شماره 1: نسبت مراتع به مساحت در مقیاس شهرستان کرج – استان تهران و کل کشور
درصد مراتع به نسبت مساحت مساحت به کیلومتر مربع مراتع به هکتار نام منطقه
78% 2178 1720 شهرستان کرج
1/1 9/28220 303820 استان تهران
5/5% 1648000 90000000 کل کشور

مقایسه مراتع سایر شهرستانهای استان تهران با مساحت تقریبی آنان مبین آن است که 6/1% از مساحت تهران بزرگ را در بردارد.
1-1-2-5- پوشش گیاهی
بطور کلی دامنه های جنوبی البرز به ویژه در حوالی کرج دارای جنگل های تنکی از درختان بادام کوهی ، پسته کوهی ، داغدانان و توس ، سماق وارس است. هر جا که کوهستان های اطراف کرج دارای دره های تند و شکافهای زیاد باشد درختان پهن برگ ناپدید شده و به جای آن سرو کوهی وفلورفریژی و رستنی های پسته ای از انواع خشک روهای فلاتی پدید می آید.

از جنگل های تنک این منطقه می توان اجتماعات بادامستان و پسته زار دره های واقع بین کرج و حصار و کوه دشته کرج را نام برد. در دره های آدران ، پورکان ، ازه ، راه چالوس ، آسارا ، شهرستانک و تنگ گسیل در 2 کیلومتری جنوب آستارا و اجتماعات قستان درحوالی آبادی وینه نام برد.
دامنه های جنوبی البرز در گذشته دارای جنگل های پرپشت تری از درختان بادام کوهی ، پسته کوهی ، توس ، سماق و ارس بوده است ولی به علت قطع آنها جهت سوخت و قطع بی رویه آنان جهت مصارف ساختمانی و غیره فعلا دارای تعدادی درخت جنگل های تنکی باقی مانده است.
الف – مناطق کوهستانی

ارتفاعات شمالی کرج کوه دشته ، ارتفاعات کندوان ، کوههای خور ، سراب، کردچال و ارتفاعات جنوبی کرج کوههای کیکاوس ، قلعه ارمنی و دهک می باشد.
ب – مناطق جلگه ای

این مناطق بین ارتفاعات جنوبی و شمالی قرار گرفته و میزان رطوبت آنها از شمال به جنوب کاسته می شود. اکثریت گیاهان این مناطق را گیاهان استپی تشکیل می دهد.
ج – بخش شوره زار جنوبی

بعلت عبور رودخانه شور از این ناحیه میزان رطوبت آن تاحدی از سایر نواحی جلگه ای مجاور بیشتر است. این منطقه رویشگاه گیاهان نمک دوست است.
صرف نظر از درخت و درختچه هایی که تعدادی از آنها به نوبه خود دارای ارزش مرتعی مناسبی هستند. قریب 113 گونه گیاه علفی و بوته ای با ارزش های مرتعی می توان در فلور کرج تشخیص دارد.

گیاهان تیره بقولات قسمت اعظم گیاهان مرتعی خوب کرج را تشکیل می دهند. این گیاهان به علت خوش خوراک بودن دارای ارزش مرتعی عالی می باشند و متاسفانه تعداد زیادی گونه های آن به علت چرای مفرط در حال از بین رفتن است.

گیاهان مرتعی این تیره خاص ارتفاعات البرز می باشد. اما بعضی گونه ها معمولا اختصاص به علف زارها و مزارع کرج دارند فقط یک نوع از آن در نواحی شوره زار مردآباد یافت می شود.
در ضمن گونه های خاردار این تیره نظیر خارشتر که مصرف دارویی نیز دارد و با محیط خشک سازش دارد بیشتر درنواحی خشک کرج اعم از ارتفاعات یا جلگه مشاهده می شوند. گیاهان تیره اسفناج از نظر تعداد گیاهان مرتعی بعد از تیره بقولات قرار می گیرند.

دوره رویش اغلب آنها در حدود 6 ماه به طول می انجامد و همچنین به مناسبت توسعه قسمت های سبز آنها دوام چرای آنها بالاست.معهذا تعداد گونه هایی که ارزش مرتعی مناسبی داشته باشند چندان زیاد نیست و اکثریت متعلق به گونه هایی است که ارزش مرتعی آنها کم است.

گیاهان مرتعی این تیره اغلب هالوفیت یعنی نمک دوست هستند و اختصاص به نواحی شوره زار مرد آباد و اطراف رودخانه شور دارند. لیکن گونه هایی از آنها در ارتفاعات البرز خصوصا کندوان می رویند. علاوه بر گونه های فوق گیاهان تیره های کاسنی و شب بو و گل سرخ و نعناعیان و گاوزبان نیز در منطقه دیده می شوند که به دلیل کم بودن سطح انتشار چندان حائز اهمیت نمی باشند.




سایر پوشش نباتی منطقه عبارت است از انواع گون ، درمنه ، والک ، تمشک ، بوته زرشک ، سماق ، نسترین ، کما، گلچک ، خارشتر ، لاله وحشی ، خارزرد ، بته اسپند ، سنبل ، زنبق و ارغوان کوهی که از تیره چلیپائیان می باشد . شیر خشت و سیاه تلو در کوههای طالقان و درختان گز در دره کرج از پوشش های گیاهی دیگر منطقه است.
1-1-2-6- مشخصات زمین شناسی
تشکیلات زمین شناسی ارتفاعات مجاور دشت کرج مربوط به دورانهای سوم و چهارم است و بطور کلی تشکیلات زیر را در زمین شناسی این منطقه می توان نام برد.
الف – تشکیلات دوره ائوسن و الیگوسن
این تشکیلات شامل دو قسمت به شرح زیر است :
1- تشکیلات آندزیتی
که در قسمت جنوب و جنوب غربی وجود دارد. قابلیت نفوذ آنها کم و رنگ آنها سرخ مایل به سیاه است.
2- تشکیلات سری سبز
در دامنه جنوبی البرز واقع در شمال منطقه دیده می شود که بواسطه وجود شکافهایی در این تشکیلات دارای مقداری آب ذخیره می باشد.
ب – تشکیلات دوره میوسن
این تشکیلات نیز در قسمت غربی دشت کرج قرار گرفته و قابلیت نفوذ آنها خیلی کم وبافت طبقات آن از ماسه و مارنهای گچ و نمک دار می باشد.
ج – تشکیلات دوره پلیوسن و پلیستوسن
این تشکیلات شامل 4 سری به شرح زیر است :

سری A : این سری بر روی رسوبات دوره میوسن قرار گرفته و چین خورده می باشد و بافت و رسوبات آن از سنگریزه و رس تشکیل یافته و معمولا زرد رنگ است .
سری B: این سری بر روی سری A قرار گرفته و در طبقات آن چین خوردگی بوجود نیامده است. بافت آن قلوه سنگ ، شن و ماسه بوده و بصورت تقریبا افقی در طرفین بستر رودخانه ها دیده می شود. ضخامت طبقات سری B از ضخامت سری A کمتر ولی مقدار آن بیشتر است.

سری C: این سری که بافت آن شامل ماسه ، شن و قلوه سنگ و رس می باشد دارای مقدار زیادی سفره های آب زیرزمینی است. این آبرفتها نتیجه فرسایش ارتفاعات شمالی است که بوسیله رودخانه کرج حمل و در دشت رسوب شده است. اندازه این رسوبات از شمال به جنوب کمتر و به همین نسبت قابلیت نفوذشان نیز تقلیل می یابد این رسوبات در بیشتر قسمتهای دشت کرج وجود دارد .

سری D: تشکیلات این سری مربوط به عصر حاضر است. قابلیت نفوذ طبقات این سری خوب و بافت آن از قلوه سنگ ، شن و ماسه است . ضخامت این آبرفتها نیز چندان زیاد نیست .
ضمنا رگه های سنگهای دیوریت وسنگهای آهکی دوران دوم به ویژه ژوراسیک در این منطقه دیده می شود و در برخی نواحی کوهستانی مانند گاچره معادن ذغال سنگ وجود دارد که نشان دهنده جنگلهای سوزنی بزرگ گذشته در این منطقه می باشد. بطور کلی رسوبات ائوسن در این ناحیه بسیار ضخیم شده و سنگهای سبز را تشکیل می دهد که اساس آنها عبارت است از مارن ، سنگ ماسه و رس و در دامنه جنوبی به ویژه بخشهای جلگه ای و دشت از رسوبات آبرفتی رودخانه های دائمی و سیلابها تشکیل شده است.
در دامنه ها و کوهپایه ها تشکیلات رسوبات آبرفتی دارای سنگها و قلوه سنگهای درشت بوده و به همین علت قابلیت نفوذپذیری آنها زیاد است ولی هر چه از دامنه ها بطرف جنوب پیش رویم به تدریج از نفوذ پذیری آنها به خاطر ازدیاد سنگ ریزه و طبقات رسی کاسته می شود.

1-1-2-7- وضعیت خاک شناسی
بطور کلی طبقه بندی خاک شناسی اراضی هر منطقه از لحاظ آبیاری و تعیین استعداد آن جهت کشاورزی با در نظر گرفتن عوامل و محدودیت های مختلف از قبیل نفوذ بافت خاک سطحی میزان سنگریزه ، عمق موثر خاک ، شوری و همچنین عوارض زمین از قبیل شیب ، پستی و بلندی ، فرسایش ، سیل گیری و سطح آبهای زیرزمینی و ... تعیین می گردد.
بنا به گزارش خاکشناسی اجمالی منطقه کرج –آبیک منتشره از سوی موسسه خا کشناسی وحاصلخیزی خاک اکثر خاکهای کرج –آبیک از نظر کشاورزی و آبیاری جزو خاکهای نسبتا خوب و برای کشت بیشتر گیاهان مناسب است.

موسسه مزبور مساحت 196000 هکتار از اراضی این منطقه را به منظور تشخیص انواع خاکها و تعیین استعداد و قابلیت اراضی و انتخاب بهترین آن جهت زراعت و آبیاری مورد مطالعه قرار داده است. در این مطالعات با توجه به شکل ظاهری زمین (فیزیوگرافی) و خصوصیات پروفیلی خاکها از قبیل تعداد و مشخصات طبقات خاک رنگ ، بافت ، ساختمان و کلیه عوامل موثر در تشکیل خاک و همچنین با در نظر گرفتن نتایج آزمایشگاهی ، خاکهای این منطقه را بر اساس راهنمای خاکشناسی و طبقه بندی اراضی ایران به شرح ذیل گزارش نموده است.
الف – اراضی درجه یک : اراضی قابل کشت و مرغوب از نظر آبیاری به مساحت 44250 که 50/22% کل اراضی است.
ب – اراضی درجه دو : اراضی قابل کشت و نسبتا خوب از لحاظ آبیاری با محدودیت های کم از نظر وجود سنگریزه ، پستی و بلندی ، فرسایش و سبکی بافت خاک به مساحت 5150 هکتار که مجموعا 50/2% کل اراضی را تشکیل می دهد.

ج – اراضی درجه سه : زمین های قابل کشت و اراضی که قابلیت آبیاری آنها محدود و دارای محدودیت های متوسط از لحاظ سنگریزه ، عمق خاک و شوری می باشد. مساحت این اراضی 47050 هکتار که 24% کل اراضی است.
د – اراضی درجه چهار : اراضی غیر قابل کشت شامل بسترهای سنگلاخی رودخانه ها ، باتلاق ها ، تپه ها اراضی سنگلاخی و اراضی شدیدا فرسایش یافته می باشد مساحت آن 4800 هکتار که مجموعا 90/20 کل اراضی را تشکیل می دهد.
بطور کلی شهرستان کرج از نقطه نظر جنس خاک دارای سه منطقه متفاوت شمالی ، مرکزی و جنوبی است.
الف – بخش شمالی

همانطور که در بخشهای پیشینی اشاره شد زمین های این قسمت عموما کوهستانی می باشند و فقط در بخشی از نواحی مرکزی طالقان زمین های زراعتی با شیب نسبتا کم وجود دارد جنس این کوهها مخلوطی از سنگهای آذرین و سنگهای خروجی (توف) می باشند. مرز این منطقه را می توان تراز ارتفاعی 1400-1500 متر به شمار آورد.
ب – بخش مرکزی

این منطقه حدودا از جنوب خط تراز 1400 متر آغاز می شود و تا 35 درجه و 40 دقیقه شمالی ادامه می یابد و شمالا به کوههای البرز ، جنوبا به سلسله جبال ، مرکزی دشت کرج و غربا به دشت قزوین و شرقا به کاروانسرا سنگی محدود می گردد. بخش عمده حوزه نفوذ کرج در این ناحیه قرار دارد . حداکثر ارتفاع این بخش 1500 متر و حداقل آن 1200 متر از سطح دریاست .

رسوبات دشت کرج از سد رودخانه کرج ، کن و کردان بوجود آمده است .بافت خاکهای کرج بسته به موقعیت محلی و نزدیکی ویا دوری از کوههای شمالی و شمال شرقی از شن درشت تا رس متفاوت است. ولی بخش عمده خاکها رس یا شنی می باشد. خاکهای دشت مرکزی نسبا قلیایی بوده و PH آنها بین 7 تا 5/8 متغیر می باشد.
در این خاکها آهک بصورت رشته های باریک و ذرات ساخته شده وجود دارد. در برخی قسمتها به دلیل کمی قابلیت نفوذ و زهکشی های طبیعی و وجود مواد اولیه نمک ، خاک شور بوجود آمده است آبرفتهایی که این قسمت از دشت را بوجود آورده اند از نوع بادبزنی رودخانه ای با خاک کم عمق و سنگریزه بسیار زیاد است.

خاک های این قسمت کم عمق بوده و در برخی قسمت ها طبقات گچ و آهک مشاهده می گردد و شیب آنها 1 تا 5 درصد می باشد.
از این قسمت به بعد در امتداد جاده تهران – قزوین و به سمت شمال غرب جنس خاکها تغییر کرده عمیق تر شده و از نوع آبرفتهای بادبزنی شکل رودخانه ای می باشند. در جنوب خاکهای سنگریزه ای رسی حوالی هشتگرد و نظر آباد و در شمال نجم آباد زمینهای آبرفتی دامنه ای شور با گودیهای شور نمکی با شیب کمتر از 1% وجود دارد. خاکهای این قسمت عمیق با بافت ریز و شوری متوسط تا زیاد و دارای زهکشی کم می باشند و بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی موجب مردابی شدن آنها شده است. مثابه این وضع در شمال پلنگ آباد و اشتهارد و غرب مرد آباد نیز وجود دارد.

ج – دشت جنوبی
این دشت از 35 درجه و 40 دقیقه عرض شمالی آغاز و تا 35 درجه و 28 دقیقه عرض شمالی ادامه می یابد و شامل بخش علیشاه عوض و اشتهارد می باشد.
در قسمت های جنوبی بخش اشتهارد کوهستانهای ناهموار و بدون خاک از جنس سنگهای سخت وجود دارد که در موارد خاص فاقد پوشش خاک می باشد. این کوهها تا جنوب غربی مرد آباد امتداد دارند.

در شرق این کوهها زمین های آبرفتی دامنه ای شور با خاک عمیق و زهکشی کم وجود دارد . با ادامه حرکت در جهت شرق از جنوب مردآباد تا علیشاه عوض و قلعه حسن خان دشتهای دامنه ای با شیب ملایم و خاک عمیق بدون سنگریزه و بافت رسی مناسب برای زراعتهای آبی آغاز می گردند. در بخشهایی از این دشت تپه های سنگی فاقد خاک بصورت پراکنده وجود دارند.

(مرغوب ترین زمین های کشاورزی کرج در دشت جنوبی واقع گردیده اند. )
1-1-3- بررسی موقعیت اقلیمی شهرستان شامل بادها، میزان حرارت و رطوربت ، بارندگی و ...
شهرستان کرج بطور کلی دارای آب و هوای معتدل شامل سرزمین های با ارتفاع 1000 تا 2000 متر بالاتر از سطح دریاست (درصد زیادی از مناطق مسکونی و آباد ایران در این ارتفاع قرار دارند) این منطقه بطور کلی دارای آب و هوای نسبتا گرم و خشک در تابستان و سرد در زمستان می باشد. لیکن در مجموع شهرستان کرج از نظر اقلیم به سه منطقه آب و هوایی قابل تقسیم است.

الف – منطقه کوهستانی
این منطقه بخش شمالی کرج است که ارتفاعات البرز را تشکیل می دهند که عموما برف گیر بوده و قسمت عمده ای از سال پوشیده از برف است و بخش طالقان که مرکز آن شهرک می باشد در این منطقه واقع گردیده است .
در این ناحیه معدل حداکثر درجه حرارت سالانه 4/12 درجه سانتی گراد و معدل حداقل حرارت سالانه 6% درجه سانتیگراد و نیز حداکثر مطابق درجه حرارت در ماه اول تابستان 31 درجه سانتی گراد و حداقل مطلق درجه حرارت در ماه اول زمستان معادل 2/24 درجه سانتی گراد گزارش شده است.
ب – منطقه دامنه و دشت مرکزی

این منطقه که قسمت عمده نقاط مسکونی شهر کرج را در بر دارد آب وهوای آن از بخش شمالی گرمتر و میزان بارندگی در آن کمتر است . معدل درجه حرارت ماهیانه بین 10 تا 14 درجه سانتی گراد متغیر است. در این منطقه درجه حرارت هوا در ماههای اول و دوم زمستان به 20- درجه سانتی گراد تقلیل می یابد . هر چه از بخش جلگه ای به سمت دامنه ها پیش رویم معدل درجه حرارت کاهش می یابد.

ج – منطقه دشت جنوبی
آب و هوای این بخش گرم تر و خشک تر از بخشهای دامنه و کوهستانی می باشد. گرمای آن در ماههای اول تابستان تا 42 درجه سانتی گراد افزایش و حداقل آن در ماههای دی و بهمن به 25- درجه سانتی گراد می رسد. گرمای هوای دشت جنوبی کرج مانند دشتهای مرکزی ایران در شب و روز دارای اختلاف درجه حرارت قابل ملاحظه ای می باشد.
از نظر میزان بارندگی و نزولات جوی با توجه به شرایط اقلیمی کاملا متفاوت در ارتفاعات شمالی و دشت مرکزی و جنوبی شهرستان کرج اختلافات زیادی در میزان بارندگی نقاط مختلف آن سبب گردیده است . متوسط میزان بارندگی در بخش های شمالی و شمال شرقی در طی سالیان گذشته تا سال 1359 به حدود 395 میلیمتر و در بخش های جنوبی حدود 182 میلیمتر گزارش شده است .

از نظر میزان بارندگی شهرستان کرج در بین خطوط هم باران 200 تا 400 میلیمتر واقع گردیده و بیشترین میزان بارش باران بر اساس آخرین اطلاعات در ماه فروردین و کمترین مقدار آن در ماه مرداد بوده است.
ماکزیمم مطلق بارندگی در یک دوره 39 ساله از سال 1945 تا 1983 در ایستگاه دانشکده کشاورزی شهر کرج 443 و حداقل مطلق در دوره مذکور در این ایستگاه 80 میلیمتر گزارش گردیده است.

1-1-4- شبکه ارتباطی شهرستان کرج
استان تهران محل تلاقی راههای زمینی کشور به شمار می آید و در تماس با دیگر استانهای کشور از بیشترین تراکم راه برخوردار است. بیشترین آزاد راههای کشور نیز در این استان واقع شده است. هم اکنون از طریق این آزاد راهها کرج به شهرهای قزوین و تهران می پیوندد و در قسمت شمال شهرستان جاده اصلی چالوس قرار دارد که تهران و کرج را به استان مازندران مرتبط می سازد.

1-1-5- بررسی جمعیت شهرستان کرج
شهرستان کرج یکی از شهرستانهای استان تهران است که در مرکز استان واقع شده و در مرکز آن شهر بزرگ است.
این شهرستان دارای 3 بخش که شامل 6 شهر ،7 دهستان و 195 روستای دارای سکنه می باشد. جمعیت نقاط شهری آن 980228 نفر می باشد که 502628 نفر مرد و 477600 نفر آن زن هستند و جمعیت نقاط روستایی آن 180933 نفر در قالب 95434 نفر مرد و 85449 نفر زن می باشد. جداول شماره 2 و 3 تحولات جمعیتی شهرستان کرج را در دوره های آمارگیری و جمعیت نقاط شهری و روستایی نشان می دهد. شایان ذکر است جمعیت شهرستان طی دوره 6 ساله 81-1375 با نرخ رشد 65/3 درصد به 1441286 نفر در سال 1381 افزایش یافته است.

جدول شماره 2: بررسی روند رشد جمعیت شهرستان کرج در دوره های آمارگیری
شرح 1345 1355 1365 1375 1381
جمعیت 232024 439019 1171053 1161172 1441286
خانوار 47254 89912 234611 253900 352341
بعد خانوار 9/4 8/4 9/4 5/4 ¼
نرخ رشد 6/6 3/10 08%- - 65/3

جدول شماره 3:جمعیت برحسب جنس به تفکیک نقاط شهری و روستایی شهرستان کرج 1375
شرح کل مرد زن
شهری کرج
روستایی کرج 980228
180933 502628
95434 477600
85449

1-2- بررسی اجمالی دهستان
1-2-1- موقعیت جغرافیایی و ویژگی های طبیعی دهستان کمال آباد
موقعیت جغرافیایی از مهمترین پارامترهایی است که در نحوه استقرار و شکل گیری بافت روستاها و مراکز جمعیتی نقش فعالی را ایفا می نماید. و این موقعیت که در برگیرنده مختصات ریاضی موقعیت عمومی و نسبی می باشد به قدری با اهمیت است که رشد و عدم رشد مراکز جمعیتی با شبکه گذربندی استقرار ساختمانها و ... را تحت شعاع خود قرار می دهد این عامل جغرافیایی در دهستان کمال آباد در نحوه ایجاد معابر و مساکن روستاها بیشترین تاثیر را داشته است.

استقرار سکونتگاههای روستایی دهستان متاثر از موقعیت جغرافیایی آن یعنی قرار گرفتن در دشت کرج و ساوجبلاغ سبب توسعه ارتباطی در سطح دهستان و منطقه گشته است.
این مهم سبب گردیده تا امکان دسترسی به نقاط شهری و مراکز خدماتی توسط روستائیان این دهستان به آسانی صورت بگیرد. همچنین ویژگی طبیعی فوق باعث گردیده است تا کشاورزی از گذشته دور تاکنون در روستاهای دهستان نسبتا زیادی پیدا کند. بعلاوه دشت نسبتا کم ارتفاع با شیب کمتر از 3 درصد زمینه مناسبی را در زمینه توسعه و بارگذاری جمعیت در سکونتگاههای روستایی این دهستان فراهم آورده است که در این بین روستای محمود آباد از این ویژگی برخوردار است .
همچنین توسعه شبکه معابر و راههای ارتباطی روستاهای دهستان پا فراتر نهاده اند و با موقعیت نسبی و عمومی آن گره خورده اند. این مسئله در ارتباط تنگاتنگ با موقعیت خصوصی دهستان قرار دارد.

در این راستا استقرار دهستان در منتهی الیه غرب شهرستان کرج و همجواری آن با شهر کرج (حصارک کرج ) و مجاورت با جاده قدیم و اتوبان کرج – قزوین سایر شرایط نسبی آنرا مشخص می سازد.

همچنین باید اظهار کرد که دهستان کمال آباد از توابع بخش مرکزی شهرستان کرج در غرب استان تهران با مختصات جغرافیایی 35 درجه و 51 دقیقه عرض شمالی و 50 درجه و 53 دقیقه و 10 ثانیه طول شرقی واقع شده است.
ارتفاع دهستان از سطح 1255 متر است و فاصله آن از مرکز دهستان (کمالشهر) حدود 10 کیلومتر است و عمده مراجعات روستاها به شهر کرج گوهر دشت و رجایی شهر است.
این دهستان شامل روستاهای آتشگاه، خرمدشت ،خوارس ، دروان ، گلدشت ،کمال آباد ، ورزان ، هجلرود ، سیاهکلان و محمود آباد است.
1-2-2- وضعیت ارتباطات دهستان

شامل بررسی وضعیت ارتباطات و حمل و نقل درون منطقه با نقاط جمعیتی مهم اطراف است . در این راستا جاده قدیم کرج – قزوین ،اتوبان تهران – کرج – قزوین ، شاهراههای اصلی ارتباطی منطقه با سایر نقاط جمعیتی و بالعکس از جمله کرج – تهران ، هشتگرد و ... است . بعلاوه روستای سیاهکلان از طریق رههای فرعی به شهر کرج اتصال می یابد و از آنجا به سایر نقاط کشور به ویژه تهران مرکز دهستان و شهر هشتگرد ارتباط پیدا می کند.
از سایر روستاهای این مهم علاوه بر توسعه اراضی کشاورزی سبب گشته معابر در سطح دهستان توسعه فوق العاده زیادی پیدا کند و دسترسی روستاها را با شهر براحتی امکان پذیر سازد . از این رو براحتی امکان پذیر سازد. از این رو بارگذاری جمعیت بدلیل نقش خوابگاهی بعضی از روستاها فوق العاده زیاده شده و موجب توسعه ناموزون وبی قواره بافت و کالبد روستاها شده است.

تعداد و بعد خانوار دهستان
بررسی تعداد و بعد خانوار بخاطر کاربرد آن در برنامه ریزی های کالبدی بسیار حائز اهمیت است. همچنین نتیجه گیری منطقی و دقیق از جمعیت در ارتباط با پیش بینی جمعیت ده سال آینده به این پارامتر بستگی تام دارد زیرا هر چه بعد خانوار بالاتر باشد رشد طبیعی جمعیت بالاتر بوده و جمعیت جوان خواهد شد.
در دهستان کمال آباد تعداد خانوار در سال 1345 برابر 453 واحد خانواری بوده که بعد خانوار معادل 67/4 نفر داشته است. این رقم در سال 1375 بالا بوده و در حدود 4/5 نفر است. اما در سال 1381 رقم بعد خانوار حدود ¾ نفر است که نشان دهنده مهاجرپذیری جمعیت در این دهستان است.

وضعیت سواد
از کل جمعیت در سال 1375 تعداد 41916 نفر شش ساله و بالاتر بودند که از این تعداد 35421 نفر معادل 53/79 درصد باسواد بوده اند. با توجه به ملاحظات آماری فوق الذکر در سال 1375 میزان باسوادان جمعیت 6 ساله و بالاتر به نسبت سایر دهستانهای استان تهران پایین است. علت این امر به خاطر مهاجرت بی رویه جمعیت از سایر نقاط کشور که عموما بی سواد بوده اند می باشد.
1-2-4- بررسی مهاجرت در سطح دهستان
اثر عوامل جمعیتی بر رویه عوامل اقتصادی ، اجتماعی ، طبیعی و تاثیرات متقابل اینها در حالت کلی می تواند انگیزه اصلی مهاجرتها را به صورت مهاجرتهای داخلی و خارجی تبیین و توجیه نماید و خاطر نشان می سازد که چگونه تغییرات و تحولات اقتصادی ، اجتماعی در بستر جغرافیایی خود تحت تاثیر سیاست های ملی موجب جابجایی جمعیت ها شده و همین حرکات و جابجایی ها به نوبه خود چه دگرگونی هایی را در اوضاع و احوال اقتصادی بوجود می آورد.

ویژگی های گروهی مهاجرت سبب می گردد که غالبا اندازه گیری این پدیده حتی در بررسی های نمونه ای هم با خطای فراوان باشد. بدین ترتیب این پدیده جمعیتی تاکنون کمتر بررسی شده و دقت و صحت مطالعات انجام یافته قانع کننده نمی باشد زیرا در سرشماری های گذشته محل اقامت و تولد افراد برحسب شهرستان پرسش شده و زادگاه افراد برحسب شهر و روستا مورد سوال نبوده است. لذا میزانهای خالص مهاجرت بویژه مهاجرت از روستا به شهر از این سرشماری ها مستقیما بدست نمی آید.

بعلاوه داده های سرشماریها فقط مهاجرانی را که در طول زندگی شهرستان محل تولد خود را حداقل یکبار تغییر داده اند نشان می دهد. البته محاسبه تعداد مهاجران در سرشماریها کلی می باشد و نواحی روستا و شهرهای کوچک را در بر نمی گیرد. از این لحاظ آماری دقیق در زمینه مهاجرپذیری و مهاجرفرستی روستاهای دهستان وجود ندارد. بنابراین با توجه به جمعیت روستا ها در دهه های گذشته و نگرش عمیق در روند افزایش جمعیت آنها این نکته روشن می شود که در کل دهستان مهاجرپذیر است زیرا جمعیت از 2695 نفر در سال 1345 به 48237 نفر در سال 1375 رسیده است و نرخ رشد درهمه دوره های آماری بالاتر از 4 درصد است که با نرخ رشد حدود 2 درصد در سطح ملی خیلی بالاتر است.
1-2-5- زمین شناسی دهستان

الف – چینه شناسی پهنه مورد مطالعه
سرتاسر حاشیه دشت مورد مطالعه دهستان از تشکیلات رسوبی و سنگهای آتشفشانی و آبرفتهای قدیمی و جدیدتر بوجود آمده است. قدیمی ترین تشکیلات در چین خورده آبرفتهای قدیمی اواخر دوران سوم قرار گرفته اند. این تشکیلات بر اثر تحمل حرکات کوهها چین خورده و شکسته شده اند. خلل و فرج حاصله از این حرکات باعث نفوذ جریان آبهای سطحی و تغذیه سفره آب زیرزمینی در حاشیه دشت می گردد. در مرکز و قسمت های غربی دشت تشکیلات میوسن مرکب از آهک و مارن و گچ و نمک به حالت چین خورده مشاهده می گردد که موجبات شوری آبهای اطراف خود را فراهم می سازد. دشت آبرفتی کرج از رسوبات تخریبی پلیوسوسن تا عهد حاضر تشکیل شده و این رسوبات در قسمت های جنوب دشت دانه ریزند به همین علت قابلیت نفوذ پذیری بیشتری داشته و سفره آب زیرزمینی در این مناطق غنی ترند.

مطالعه ژئوفیزیکی همچنین توپوگرافی سنگ کف را در این منطقه مشخص می نماید بر مبنای این بررسی می توان ساختمان زمین شناسی دشت کرج را به این صورت تعریف کرد. در شمال دشت کرج ناودیسی وجود دارد که از چین خوردگی رسوبات پلیوسن و میوسن بوجود آمده و با نهشته های آبرفتی پرشده بوسیله ارتفاعات جنوبی البرز (رسوبات پلیوسن و توفهای سبز البرز) و حد جنوبی آن بوسیله یک برجستگی سنگ کف مشخص می شود در حوالی کاروانسرای سنگی این ناودیس باریک شده و در نتیجه دو حوزه کن و کرج را بوجود می آورد. حد غربی این ناودیس در نزدیکی گلشهر کرج می باشد که منطبق با خط مستقیم آب زیرزمینی در این مناطق غنی ترند.

مطالعه ژئوفیزیکی همچنین توپوگرافی سنگ کف را دراین منطقه مشخص می نماید بر مبنای این بررسی می توان ساختمان زمین شناسی دشت کرج را به این صورت تعریف کرد. در شمال دشت کرج ناودیسی وجود دارد که از چین خوردگی رسوبات پلیوسن و میوسن بوجود آمده و با نهشته های آبرفتی پر شده بوسیله ارتفاعات جنوبی البرز (رسوبات پلیوسن و توفهای سبز البرز) و حد جنوبی آن بوسیله یک برجستگی سنگ کف مشخص می شود در حوالی کاروانسرای سنگی این ناودیس باریک شده و در نتیجه دو حوزه کن و کرج را بوجود می آورد. حد غربی این ناودیس در نزدیکی گلشهر کرج می باشد که منطبق با خط مستقیم آب زیرزمینی بوده و در مخروطه افکنه کرج در سفره آب آزاد می باشد.

ب – تکتونیک و زمین ساخت
منطقه مورد مطالعه در جنوب البرز مرکزی واقع گردیده و می توان آنرا بخشی از طاقدیس مرکب البرز دانست. در منطقه گسلهای عرضی و طولی فراوانی دیده می شود که بر کل وضعیت زمین شناسی منطقه اعم از هیدرولوژی لرزه خیزی و مورفولوژیکی تاثیر می گذارد. گسلهای اصلی تاثیر گذار بر منطقه مورد مطالعه را شامل گسله البرز گسله مشاء فشم و گسله طالقان می باشد گسله های عمیق بوده و به عنوان عامل فعال ساز گسله های فرعی و تاثیر گذار بر این گسلها می باشد .
گسلهای ناحیه البرز اکثرا به هنگام رها شدن انرژی های حاصل از امواج در مقابل تنشهای ایجاد شده از خود واکنش نشان داده و در زمره گسلهای حساس به لرزه خیزی محسوب می شوند.

گسله مشاء فشم مهمترین گسله منطقه مطالعاتی است که این گسله به سمت غرب به رودبار و در سمت شرق به گسله تهران تلاقی می نماید. این گسله ترادستی عمیق و رد فاز الاستیک بوده که یک گسله لرزه زا است. نظر به اینکه گسلهای دوران چهارم اکثرا گسلهای جوان می باشد سبب جابجایی آبرفتها و نهشته های دوران چهارم گشته اند در زمره گسلهای فعال هستند. همچنین گسلهایی که سنگ بستر رسوبات مارنی و رسی میوسن و حتی ائوسن را مورد جابجایی قرار داده میت و اند در شرایطی از زمره گسلهای فعال قرار گیرد و نظر به اینکه در منطقه دهستان کمال آباد و کرج گسله به صورت تر است سبب قراگیری رسوبات ائوسن در کنار رسوبات دوران دوم ژوراسیک گردیده است لذا این گسله که جابجایی در رسوبات ائوسن ایجاد کرده یک گسله فعال است.

ج – زمین ساخت
منطقه مورد بررسی از نظر ساختار زمین شناسی شامل دو محدوده کاملا جداست . بخش خاوری نقشه در زون البرز مرکزی و بخش جنوبی و مرکزی در زون ایران مرکزی جای می گیرد مرز میان البرز و ایران مرکزی مرز افتادگی اشتهارد است که بر اثر شمال تهران با راستای خاور- باختری تا شمال باختری – جنوب باختری بوجود آمده و ادامه دشت تهران بشمار می آید.

گستره البرز مرکزی
از دیدگاه ریخت شناسی بلندترین بخش نقشه کرج در گستره البرز مرکزی جای دارد که یکی از کوهستانی ترین مناطق ایران است کهن ترین سنگهای شناخته شده در این محدوده سنگهای آتشفشانی – رسوبی با ترکیب اسیدی تا متوسط Ea به سن ائوسن میانی است . پرونزدهای این گستره را گدازه های آتشفشانی یا رسوبهای وابسته به آنها مانند توف ها ، توفیت ها ، سنگ لاشه های توفی بوجود می آورند و بندرت در جاهایی مانند خاور و شمال خاوری نقشه لایه هایی از سنگ آهک رسوب کرده است.

پیدایش مجموعه سنگهای گفته شده در محیط دریایی ائوسن میانی است که در فاز کوهزایی پس از ائوسن پسین چین خوردگی پیدا کرده است . در مجموعه چین های البرز تاقدیس بیشتر فشرده و ناودیس ها باز است. چین های تشکیل شده در فاز پایانی کوهزایی آلپ چین خوردگی دوباره پیدا کرده و به این دلیل بیشتر محور چین ها خمیدگی پیدا کرده است .خمیدگی محورها بویژه 1:100000 تهران به خوبی دیده می شود.

غیر از فشار کوهزایی چین ها تحت تاثیر حرکت گسله های اصلی نیز قرار گرفته و ریخت نخستین خود را از دست داده اند . در گستره نقشه کرج گسله های زیادی در ریختار کوههای البرز موثر هستند که برخی از آنها فعال بوده و به شرح زیر معرفی می شوند.
راندگی شمال تهران
راندگی لرزه زای شمال تهران که گسله ای بنیادی در مرز کوههای البرز و دشت تهران است در شمال شهر کرج وارد گستره نقشه کرج می شود.شاخه ای از این راندگی (گسله شمال تهران در محدوده نقشه کرج به گسله های چندی تقسیم می شود) با راستای تقریبا خاوری – باختری پس حدود پانزده کیلومتر در نزدیکی های کردان به گسله باغستان می پیوندد.

در اثر این گسله در نهشته های آبرفتی PIQ و QF و QF دیده می شود و در بخشی باعث رانده شدن رسوبهای PIQ بر روی رسوبهای جوان تر QF شده است. شیب این گسله به سوی شمال و حرکت آن به سوی جنوب است.

به نظر می رسد شاخه ای دیگر از این راندگی با راستای شمال باختری – جنوب خاوری در مرز رسوبهای QF و QF نزدیک چهارده کیلومتر ادامه پیدا کرده و سپس با خاک سطحی یا خاکهای کشاورزی منطقه کردان پوشیده می شود و پس از رودخانه کردان اثر از آن دیده نمی شود. از روستای چندار راستای این گسله به سوی باختر برگشته و تا منطقه هشتگرد ادامه پیدا می کند که آنها تنها بر روی تصاویر ماهواره لندست دیده شد و روی زمین قابل شناسایی نیست.
راندگی باغستان

این راندگی ادامه گسل وردیج پورای در ورقه تهران است. راندگی باغستان به صورت خمیده در مرز رسوبهای سازند کرج و نهشته های آبرفتی به صورت دیواره بارزی دیده می شود نخست راستای خاوری – باختری دارد. ولی پس از گشذتن 5/7 کیلومتر به شاخه های فرعی دیگر راستای جنوب خاوری – شمال باختری تقسیم می شود و حدود 10 کیلومتر دیگر ادامه پیدا می کند. پیرامون آبادی کهریز اثر این گسله را به صورت پیدایش چند چشمه در راستای گسل می توان دید. شیب این راندگی به سوی شمال و حرکت آن به سوی جنوب است و سبب رانده شدن سازند کرج بر روی آبرفتهای کوارترنر شده است.
محدوده ایران مرکزی

سنگهای آتشفشانی جنوب و مرکز نقشه کرج در کمربند آتشفشانی ارومیه – دختر در گستره ایران مرکزی جای دارد. ویژگی این منطقه برتری داشتن گسل خوردگی بر چین خوردگی است. گسله های بسیاری در ریختار این منطقه بوده به شرح ذیل است.
راندگی اشتهارد
این راندگی در محدوده نقشه با درازای نزدیک به 35 کیلومتر در راستای خمدار خاوری – باختری است. شیب آن به سوی شمال و حرکت آن به سوی جنوب است که سبب رانده شدن نهشته های نئوژن بلندی های حلقه بر روی رسوبهای نمک کفه اشتهارد شده است.
گسله جارو
این گسله با راستای نزدیک به خاوری – باختری و به صورت خمیده است . بر این اساس گزارش شماره 61 سازمان زمین شناسی این گسل از نوع فشاری است . طول آن 21 کیلومتر است و در جنوب که جارو کهن ترین سنگهای منطقه می باشد.
1-2-6- منابع آب دهستان
غیر از نزولات جوی یکی از مهمترین منابع تغذیه دشت کرج می باشد . این رودخانه با سطح حوزه ای معادل 1120 کیلومتر مربع پرآب ترین رودخانه ای است که در این منطقه از کوههای البرز سرچشمه می گیرد و با احداث سد امیرکبیر جریان این رودخانه به کنترل در آمده و گاها در مواقع سیلابی و پرآبی جریان می یابد که به علت گسترش بستر رودخانه و کمبود آب اکثرا در قسمتهای بالای دشت تبخیر و یا نفوذ می یابد و جز در مواقع سیلابی آب به انتهای بستر و حوزه نمی رسد. میزان آبی که به صورت حقابه کشاورزان جهت آبیاری مزارع توسط کانالها وارد دشت می شود حدود 160 میلیون متر مکعب در سال است که توزیع آن تنها در فصل بهار انجام می پذیرد.

و رودخانه کرج پس از مشروب ساختن آبادی های دارای حقابه از میان دو کوه کنار گرد و ماده که تقریبا موازی هم می باشند گذشته و بالاخره به دریاچه قم می ریزد به غیر از رودخانه کرج از دیگر منابع آبهای سطحی کرج رودخانه های کردان کن شوره و سیاه آب را می توان نام برد. رودخانه کردان با سطح حوزه آبریز در حدود 380 کیلومتر مربع در غرب رودخانه کرج واقع شده و از ارتفاعات البرز سرچشمه می گیرد.آب این رودخانه به مصرف آبیاری باغات مسیر خود و قسمتی از مزارع هشتگرد ساوجبلاغ می رسد.

مقداری از آب این رودخانه در حین عبور در بستر خود و مقداری از آن نیز در آنها فرعی نفوذ نموده و به تغذیه آبهای زیرزمینی منطقه کمک می نماید این رودخانه پس از عبور از دهات ساوجبلاغ در جنوب آبیک با رودخانه موسی مورود که از کوههای شمال غربی قزوین سرچشمه می گیرد یکی شده و رودخانه شور را تشکیل داده و سرانجام به دریاچه قم می ریزد. رودخانه کن در شرق رودخانه کرج از کوههای البرز سرچشمه می گیرد. وسعت حوزه آبریز کمتر از کرج می باشد و در مواقع


بارندگی شدید و به هنگام ذوب برفها دارای آب بوده و در بقیه ایام سال تقریبا خشک شده ولی در کوهپایه ها دارای آب بوده که مورد استفاده باغات قرار می گیرد. بستر این رودخانه به علت درشت بودن دانه های متشکله آن قابلیت نفوذ بسیار زیادی دارد و نمی تواند آب را در خود نگهدارد و مسلما مقداری از آب رودخانه کن در بستر خود نفوذ نموده و باعث تقویت و تغذیه منابع آب زیرزمینی می گردد.
در قسمتهای جنوبی دشت کرج به علت بالا بودن سطح آب زیرزمینی و غیر قابل نفوذ بودن تشکیلات مقابل جریان آب ازنقاط گودتر آب زیرزمینی به صورت زه آب ظاهر می شود و اغلب در چنین محلهایی چمن زارهای طبیعی ایجاد شده و گاهی به صورت باتلاق در می آید. این آب که برای روستاهای قسمت جنوبی منطقه از نظر آبیار بسیار اهمیت دارد در نزد اهالی بنام سیاه آب معروف می باشد که هر چه جلوتر می رود به تدریج به مقدار آب افزوده گشته و در مواقع زاینده می باشد.
آبهای زیرزمینی

وضعیت ساختمانی و موفولوژی دشت کرج سبب تغذیه و تخلیه طبیعی سفره های آبی دشت شده و جهت حرکت آبهای زیرزمینی را کنترل می نماید.
بطور کلی می توان گفت که بافت خاکهای دشت کرج بنابه موقعیت محل و دوری یا نزدیکی به کوههای شمال و شمال شرقی از شن درشت تا رس متفاوت است. ولی بخش عمده خاکهای آن رسی – شنی می باشد که در آن آهک به صورت رشته های باریک و ذرات قسمت شده وجود دارد . عمق سطح برخوردار آب در شمال دشت اطراف جاده تهران – کرج 100 متر و در قسمت شرقی منطقه از شمال به جنوب از عمق آن کاسته می شود و در مرکز دشت به 60 متر و در جنوب به 60 متر در حوالی رودخانه شور (ولدآباد) آب زیرزمینی به

سطح زمین می رسد. منابع اصلی تغذیه آبهای زیرزمینی رودخانه کرج و کن و کردان می باشد که وسعت تقریبی حوزه آبریز آنها به بیش از 2000 کیلومتر بالغ می شود. این حوزه که از طرف شمال تا حد جنوبی کوه کندوان و از طرف شرق تا حد حوزه آبریز در رودخانه هراز و جاجرود و از طرف شمال غربی و مغرب تا حد آبریز رودخانه شاهرود ادامه داشته و در اثر حرکات کوهزایی چین و شکنهای زیادی پیدا کرده است. نزولات جوی در این شکافها و خلل و فرج نفوذ نموده و موجب تغذیه آب زیرزمینی دشت کرج می گردد. دو رودخانه کرج و کردان که سطح حوزه آبریز آنها روی هم 1500 کیلومتر است در تغذیه منابع آب زیرزمینی موثر می باشند بستر این دو رودخانه به خصوص رودخانه کرج در قسمت دشت از آبرفتهای بسیار دانه درشت تشکیل شده است. نفوذ آب از انهار فرعی و نفوذ آبهای مروبط به نزولات جوی در تغذیه سفره های آب تحت الارض موثر است. در تغذیه سفره های آب تحت الارض موثر می باشد. منطقه غربی کرج در قسمت شمالی خود از یک سری مواد تخریبی دانه درشت که بیشتر ازشن ، قلوه سنگ و ریگ و ماسه تشکیل شده است.

هر چه به سمت جنوب جلوتر می رویم این مواد کم کم ریزتر می شود به طوری که رد حد شمالی رشته کوه حلقه دره که از رسوبات دوره میوسن می باشد کاملا مواد ریزدانه می شود. این رشته کوه مسیر آبهای زیرزمینی را سد نموده و بعلت وجود لایه های غیر قابل نفوذ رس سفره های تحت فشار بوجود آمده است که در بعضی از نقاط چاههای عمیق پس از گذشتن از لایه های رس به سفره های آب زیرزمینی برخورد نموده اند به این دلیل در حد شمالی ارتفاع فوق الذکر آب تحت فشار می باشد.

هیدرورئوشیمی آبهای زیرزمینی منطقه
بر اساس نتایج مطالعات بررسی منابع آبهای زیرزمینی در کرج به جز نواحی که در مجاورت مستقیم گچی و نمکی می باشد. از کیفیت شیمیایی مطلوبی برخوردار بوده و میزان املاح موجود در آن جهت شرب و کشاورزی مناسب است. تغییرات میزان کلر نمونه های آب آماربرداری در منطقه کرج بین 2774-721-6 میلی گرم در لیتر و تغییرات میزان کند اکتیویته با قابلیت هدایت الکتریکی آنها بین 22700 و 5/95 میکرومهوس بر سانتی متر است. نوع آب در قسمت اعظم دشت بیکربناته و در انتهای دشت سولفاته و در پای ارتفاعات و در دوره مینیموم

سطح سفره آب زیرزمینی کلروره می شود. در بعضی از نقاط مسکونی شهر میزان کلر بیش از حد معمول منطقه بوده و علت آن اضافه نمودن مقدار کلر جهت ضدعفونی مخازن توزیع آب لوله کشی شرب اهالی است. لازم به ذکر است که مطالعات بررسی کیفیت آبهای زیرزمینی منطقه غربی کرج را نشان می دهد که میزان کلر و نمکهای محلول از حد شمالی منطقه به طرف جنوب به تدریج زیاد می شود. چنانچه در حد شمالی میزان کلر و هدایت الکتریکی به ترتیب 30میلی گرم در لیتر می باشد و حداکثر در حد جنوبی به استثنای حوالی تشکیلات ژیپس و سازند میوسن و رودخانه شور به ترتیب 100 میلی گرم در لیتر و 1200 میکرومهوس است.

در حوالی تشکیلات میوسن و رودخانه شور نیز حداقل 400 میلی گرم در لیتر و 4000 میکرومهوس می باشد. علت تمرکز نمک های محلول و کلر در آب در حد جنوبی و بالاخص درحوالی رودخانه شور انحلال نمکها در آبهای زیرزمینی و سرعت کم جریان آب و همچنین نزدیک بودن آب زیرزمینی به سطح زمین و تبخیر زیاد می شود.
1-3- شناسایی منطقه حوزه نفوذ

1-3-1- تعیین حوزه نفوذ روستا با توجه به موقعیت جغرافیایی
بعلت موقعیت خاص جغرافیایی و عوامل اقتصادی ، اجتماعی و حتی سیاسی برخی از روستاهای یک منطقه دارای امکانات و خدمات بیشتری نسبت به سایر روستاها می باشند. این عامل باعث می شود که روستاهای اطراف از این امکانات استفاده نموده و خود یک روابط متقابل و منظمی را بر اساس شرایط خاص بوجود بیاورد که این روابط می تواند اقتصادی ، اجتماعی ، خدماتی و غیره باشد.

در واقع این روستاها به عنوان مکانهای مرکزی آن منطقه محسوب شده و روستاهایی را در حوزه خود دارند. بنابراین در سلسله مراتب سکونتگاهی هر منطقه هر مکانی که دارای بیشترین خدمات جمعیت و موقعیت جغرافیایی و مرکزیت مکانی باشد در سطح برتر قرار گرفته و حیطه نفوذ بیشتری هم دارد و به ترتیب روستاها دارای شرایط کمتر در سطح پایین تر قرار می گیرند و در واقع حوزه نفوذ کمتری دارند. مهمترین عوامل جغرافیایی که در تعیین حوزه نفوذ نقش دارد عبارتند از :
1- عوامل جغرافیایی

این عوامل گاه به صورت موانع عمل کننده و گاه تسهیل کننده ارتباطات بین نقاط جمعیتی می شوند. توپوگرافی متنوع از قبیل کوهها و تپه ها و تنگه ها و پرتگاه ها و عوارضی نظیر رودخانه های بزرگ ، باتلاق ها ، ماسه زارها و غیره نقش موثری در ارتباط روستاها با هم دارند. این عوامل در بعضی حوزه نفوذها آن قدر اهمیت دارد که سایر عوامل را تحت تاثیر خود قرار میدهد.
2-عوامل اجتماعی و فرهنگی
این عوامل به صورت همبستگی قومی ،قبیله ای ،نژادی ،زبانی ،مذهبی و غیره مطرح می شوند که ممکن است این ویژگی ها موجب ارتباط بین نقاط و مراکز جمعیتی شوند و یا بر عکس اختلافات قومی و فرهنگی موجب مرزبندی و قطع ارتباط شود .