بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین مهارت های اجتماعی و خودکارآمدی، با سلامت روان زنان سرپرست خانوار صورت گرفت که از نوع توصیفی- همبستگی می باشد . جامعه آماری پژوهش شامل ، کلیه زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی شهرستان کرج که طبق آمار در سال 1395، 8836 نفر می باشد. که با استفاده از فرمول کوکران تعداد نمونه مورد بررسی 313 نفر بدست آمد که از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شد. برای سنجش میزان رابطه از سه-1 پرسشنامه استاندارد پرسشنامه خود کار آمدی شرر - - 1982، -2پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون - - 1983 ،-3پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ - 1979 - - GHQ - ،استفاده شد که به دلیل استاندارد بودن روایی آن مورد تایید بود.پس از بررسی نرمال بودن که به دلیل اینکه ضریب کولموگروف اسمیرنوف - - ksکمتر از 0/05 بود برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss21و ضریب همبستگی اسپیرمن و رگرسیون چند متغییره برای بررسی میزان رابطه استفاده شده است که نتایج تحقیق به صورت زیر گزارش می گرددبین مهارت های اجتماعی و خودکارآمدی، با سلامت روان زنان سرپرست خانوار رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
واژگان کلیدی:مهارت های اجتماعی ،خود کارآمدی،سلامت روان ،زنان سرپرست خانوار
بیان مسئله
خانواده به عنوان کوچکترین و در عین حال منسجم ترین گروه موجود در جامعه محسوب می شود. ویرانی و آبادانی فردای جامعه در خانواده امروز رقم می خورد . خانواده به عنوان کانونی است که اکثریت قریب به اتفاق آسیب ها و مسایل اجتماعی مانند طلاق، اعتیاد، کودکان خیابان، کودک آزاری، فرار از خانه و.... از آن نشأت می گیرد - شادی طلب، . - 1384از این رو جامعه ای پویا، توانمند، سازنده، مستقل و مترقی در گروساختن ساختمان خانواده است. به طور کل خانواده از جمله نهادهای اجتماعی مقدم و ضامن سلامتی جامعه است . اما عوامل متعددی از جمله، جنگ، شهرنشینی، طلاق، اعتیاد همسر، مرگ همسر و نظایر آن موجب تغییر ساختار خانواده شده است . منظور از تغییر ساختار خانواده افزایش تعداد خانواده های تک والدی با سرپرستی مادران در سراسر جهان است . نتایج سرشماری جمعیت ایران نیزحاکی از افزایش تعداد خانواده های زن سرپرست است.لازم به ذکر است که استان تهران دارای بیشترین درصد زنان سر پرست خانوار به دلایل زیراست:
-1 وجود فرصت های شغلی
-2 رواج بیشتر خانواده های هسته ای
-3 عینیت بیشتر زنان در سرپرستی خانوار
-4جمعیت بیشتر
استان های ایلام -کهکیلویه و بویر احمد نیز دارای کمترین درصد زنان سر پرست خانوار به دلایل زیرند:
-1رواج بیشتر خانواده های گسترده
-2 رواج بیشتر مرد سالاری
-3 کمرنگ بودن نقش زنان در سرپرستی خانوار
-4 جمعیت کمتر - مرکز امور مشارکت زنان، - 1380
انتقال ناگهانی سرپرستی از شوهر به زن باعث به وجود آمدن وظایف مضاعف شامل از دست دادن درآمد، تربیت فرزندان ، ایفای نقش دوگانه - پدر و مادر - برای زنان می شود . در نتیجه اثر معکوس بر سلامت روان زنان گذاشته و مسائل بهداشتی تازه ای را به بارمی آورد.از آنجایی که تصمیم گیری برای مقابله با مسائل و مشکلات شخصی، روانی، اجتماعی، عاطفی،اقتصادی خانوادگی ، تحصیلی و رفتاری فرزندان در آینده بر عهده سر پرست خانوار - مادر - است و اوست که باید کاری کند که نظام روابط عاطفی موجود در خانواده حفظ شود و از ایجاد حداقل تنش ها در خانواده جلوگیری نماید و از لحاظ مادی و معنوی فرزندان را حمایت کند ازاین رو توجه و مشخص نمودن سلامت روان زنان سرپرست خانوار - مادر - برای جلوگیری و حل بسیاری از معضلات و مشکلات خانواده ضروریست.
برپایه رویکرد سازمان بهداشت جهانی، سلامتی به معنای رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی است و نه فقدان بیماری و ناتوانی.سلامت روان در سایه اینکه فرد چه احساسی نسبت به دنیای پیرامون، محل زندگی، اطرافیان، میزان درآمد و موقعیت مکانی وزمانی خویش دارد، شکل می گیرد - نوابی نژاد، . - 1373 سلامت روانی یکی از مباحث مهمی است که در رشد و بالندگی خانواده و جامعه مؤثر است. سازمان بهداشت جهانی - - 2004 سلامت روانی را حالتی از بهزیستی تعریف می کند که در آن فرد توانمندی خودرا شناخته از آن به نحو مؤثر و مولّد استفاده کرده و برای اجتماع خویش مفید است. به طور کلی، بهداشت روانی، ایجاد سلامت روان به وسیله پیشگیری از ابتلا به بیماریهای روانی، کنترل عوامل مؤثر بر بروز آن، تشخیص زودرس، پیشگیری از عوامل ناشی ازبرگشت بیماریهای روانی و ایجاد محیطی سالم برای برقراری روابط صحیح انسانی است - میلانی فرد، . - 1382
سلامت روانی رامی توان براساس تعریف کلی و وسیعتر تندرستی تعریف کرد. طی قرن گذشته، ادراک ما از تندرستی به طور گستردهای تغییرکرده است. عمر طولانی تر از متوسط، نجات انسان از ابتلا به بیماریهای مهلک با کشف آنتی بیوتیکها و پیشرفتهای علمی وتکنیکی در تشخیص و درمان، مفهوم کنونی تندرستی را به دست داده که نه تنها مبین نبود بیماری است، بلکه توان دستیابی به سطح بالای تندرستی را نیز معنی می دهد. چنین مفهومی نیازمند تعادل در تمام ابعاد زندگی فرد از نظر جسمانی، عقلانی، اجتماعی، شغلی و معنوی است. این ابعاد در رابطه متقابل با یکدیگرند؛ به طوری که هر فرد از دیگران و از محیط تأثیر می گیرد وبر آنها تأثیر میگذارد. بنابراین، سلامت روانی نه تنها نبود بیماری روانی است، بلکه به سطحی از عملکرد اشاره میکند که در آن، فرد با خود و سبک زندگی اش آسوده و بدون مشکل باشد.
در واقع، تصور بر این است که فرد باید بر زندگی اش کنترل داشته باشدو فقط در چنین حالتی است که می تواند آن قسمت هایی را که برای خود یا زندگی اش مسئله ساز است تغییر دهد - هرشن سن وپاورُ،1995ترجمه،سیف،. - 1389سلامت روان یکی از جنبه های مفهوم کلی سلامت است و معنای آن، قدرت آرام زیستن و با خود و دیگران در آرامش بودن،آگاهی از درون و احساسات خود، قدرت تصمیم گیری در بحرانها و مقابله موفق با فشارهای روانی است - دیماتئوِ، 2000؛یزدان پناه،. - 1391 سلامت روان عبارت است از سازگاری مداوم با شرایط متغیر و تلاش برای تحقق اعتدال بین تقاضاهای درونی و الزامات محیط در حال تغییر - گلدبرگّ و دیگران، . - 1997
برخوردارنبودن از سلامت روانی از پیشرفت فرد و جامعه جلوگیری می کند؛ زیرا در چنین شرایطی فرد توانایی اجرای صحیح وظایف محوله و ایفای نقشهای اجتماعی را ندارد؛ بنابراین، هم فرد و هم جامعه رو به تحلیل میروند. تعریفی دیگر، بهداشت روانی را عبارت از سلامت فکر دانسته و بیان می کندکه بهداشت روانی نشان دهنده وضع مثبت سلامتی روان فردی است که می تواند برای ایجاد سیستم ارزشی در مورد ایجاد تحرک، پیشرفت و تکامل در حد فردی، ملی و بین المللی اقدام کند - خسروی و آقاجانی، - 1382لذا این تحقیق در راستای پاسخگویی به این سوال است آیا بین مهارت های اجتماعی و خودکارآمدی با سلامت روان زنان سرپرست خانوار کمیته امداد امام خمینی - ره - شهرستان کرج در سال 1395 رابطه وجود دارد
ضرورت تحقیق
در میان عوامل تاثیر گذار بر سلامت روان انسان ها، خانواده نقش بسیار مهمی دارد. خانواده نظامی است که بیش از همه بر فرد و اعضای درون خود تاثیر دارد و رفتارهای افراد درون خود را شکل می دهد - صیدی، پور ابراهیم، باقریان و منصور، . - 1390 بسیاری از ناهنجاریهای روانی و رفتاری افراد اعضای خانواده در خود خانواده ریشه دارد - والشْ، - 2009 و در عین حال بسیاری از پیشرفتهای بشر نیز از خانواده نشات می گیرد - والش، - 2002 و بسیاری از پژوهشها که اخیرا در زمینهی خانواده انجام گرفته بر این دیدگاه تمرکز دارند - صیدی و همکاران ، . - 1390
